Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm
(hay nhất)
Hình Ảnh về: Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm
(hay nhất)
Video về: Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm
(hay nhất)
Wiki về Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm
(hay nhất)
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm
(hay nhất) –
Để tìm hiểu sâu hơn về trị giá tác phẩm Đất Nước của Nguyến Khoa Điềm , mời các em tham khảo một số bài văn mẫu Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước, sau đây. Hi vọng với các bài văn mẫu ngắn gọn, cụ thể, hay nhất này các em sẽ có thêm tài liệu, cách triển khai để hoàn thiện bài viết một cách tốt nhất!
Dàn bài Phân tích 9 câu đầu bài thơ Đất Nước
1. Mở bài:
– Giới thiệu chung về tác giả Nguyễn Khoa Điềm.
– Giới thiệu về tác phẩm và ý nghĩa nhưng tác giả muốn gửi gắm.
2. Thân Bài:
– Trích dẫn 9 câu thơ đầu
– Phân tích ý nghĩa của 9 câu thơ đó.
– Phân tích các giải pháp nghệ thuật được sử dụng và các nét rực rỡ.
3. Kết bài:
– Nêu cảm nhận của bản thân.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 1
Thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm là trong những cây bút tiêu biểu của thế hệ thi sĩ trẻ trong những năm tháng trường kì chống Mĩ cứu nước. Thơ ông lôi cuốn đọc giả bởi sự liên kết giữa xúc cảm nồng nàn và suy tư sâu lắng của người trí thức về non sông và con người Việt Nam.Nổi lên cho phong cách sáng tác của ông là “Trường ca Mặt đường khát vọng”, được ông sáng tác ở chiến khu Trị-Thiên năm 1971, in xuất bản lần đầu năm 1974, viết về sự thức tỉnh của tuổi xanh đô thị vùng tạm chiến miền Nam về trách nghiệm với non sông non sông và sứ mệnh thế hệ mình , hơn cả là hoà mình với cuộc đấu tranh chống Mĩ xâm lược. Đoạn trích bài thơ “Tổ quốc” nằm ở phần đầu chương V của tường ca. 9 câu thơ mở đầu của đoạn trích là 9 câu thơ nói lên ý kiến của thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm về non sông.
Với 9 câu thơ đầu tác giả đã trình bày ý kiến mới mẻ của mình về cuội nguồn non sông.
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa …” mẹ thương hay kể.
Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Gạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Mở đầu trong đoạn trích, tác giả đã muốn khẳng định “lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”. Chẳng biết là non sông tạo nên và có từ bao giờ, chỉ biết là lúc ta lớn lên thì non sông đã có ở đây rồi. Đó chính là lời khẳng định kiên cố về sự trường tồn của non sông.
Sau khẳng định cứng ngắc về sự tồn tại của non sông, tác giả dần dần vén màn cho ta thấy rõ hơn về xuất xứ của non sông:
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa …” mẹ thương hay kể.
Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Dòng thơ “ngày xửa ngày xưa” là mở đầu cho từng một câu chuyện cổ tích nhưng các bà, các mẹ hay kể chuyện cho các con cháu nghe.Cũng chẳng biết từ lúc nào, chỉ biết là từ “ngày xửa ngày xưa” tạo nên non sông đã có rồi. Những câu chuyện cổ tích truyền thuyết ra đời là từ non sông.
Đất Nước hiện diện lên trong truyện cổ.
Đó là hình ảnh Đất Nước của một nền văn học dân gian rực rỡ với những câu chuyện cổ tích, thần thoại và truyền thuyết. Với thi sĩ, hai từ “non sông” còn mở màn với miếng trầu bà ăn. Người xưa thường xuyên nói “miếng trầu là đầu câu chuyện”, đó hẳn là bởi vì tục ăn trầu là một trong những phong tục lâu đời của Việt Nam ta.
Hình ảnh của “miếng trầu” cũng như là hình ảnh của sự khởi đầu. Đất Nước đã 0có từ lúc dân mình có tục ăn trầu và tục ăn trầu của nhân dân cũng là khởi đầu cho một non sông, khởi đầu cho một nền văn hiến.
Mở màn của một sự sống và những bước trưởng thành của sự sống đó. Sau sự mở màn của một Đất Nước chính là sự trưởng thành của cả một dân tộc:
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Từ những năm tháng trước công nguyên, từ thời của hai Bà Trưng, Bà Triệu, là lần trước tiên nước ta mạnh mẽ đứng lên khởi nghĩa đánh đuổi giặc ngoại xâm. Từ những câu chuyện truyền thuyết Thành Gióng với hình ảnh nhổ cả luỹ tre dơ cao đánh đuổi giặc.
Cây tre cũng là hình ảnh biểu tượng của người nông dân Việt Nam, hiền lành,hật thà siêng năng và chất phác nhưng cũng rất kiên cường quật cường. Từ hình những ảnh thực tiễn, cho tới đời sống ý thức, đó là từng bước đi lên trưởng thành của một dân tộc, của một non sông con người . Ý thức được về non sông, về sự tồn tại của non sông và ý thức về việc phải có trách nghiệm bảo vệ lãnh thổ, bảo vệ cương vực non sông.
Tiếp theo đó là những hình ảnh mang đậm vẻ đẹp thuần phong mỹ tục giản dị của con người Việt Nam :
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Gạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Trước tiên đó chính là vẻ đẹp giản dị của người phụ nữ Việt Nam. Vẻ đẹp của một người bà, người mẹ, người chị, của một người con gái mộc mạc Việt Nam, tuy giản dị nhưng lại nữ tình, thuần phác rất riêng. Thành ngữ “gằng cay muối mặn” đã vẫn dụng một cách hết sức tự nhiên nhưng cũng là hết sức rực rỡ, nhẹ nhõm nhưng thấm đượm ân tình con người , gợi lên sự thuỷ chung ở trong con người như câu nói “gừng càng già càng cay, muối càng lâu càng mặn, con người sống với nhau lâu năm thì tình nghĩa sẽ đong đầy”.
Rồi tới câu thơ “Cái kèo cái cột thành tên”, gợi nhắc cho người đọc nhớ tới tục làm nhà cổ của người Việt ngày xưa . Nhà được làm bằng cách sử dụng kèo cột giằng giữ vào nhau làm cho nhà thêm vững chãi, bền chặt tránh được mưa gió và thú dữ. Đó cũng chính là ngôi nhà tổ ấm cho mọi gia đình có thể sum họp bên nhau; siêng năng tích góp mỡ màu dồn thành sự sống tăng trưởng non sông.
Và cả truyền thống lao siêng năng lao động động , chịu thương chịu thương chịu khó miệt mài của dân tộc ta nữa “Hạt gạo phải một nắng hai sương xay giã dần sàng”.Câu thành ngữ “Một nắng hai sương” gợi nên sự siêng năng siêng năng của ông cha ta những ngày long đong siêng năng và long đong trong đời sống nông nghiệp lỗi thời.
Đó chính là truyền thống lao động siêng năng, miệt mài chịu thương chịu thương chịu khó. Các động từ như “Xay – giã – dần – sang” đó là thứ tự sản xuất ra hạt gạo. Để làm ra được hạt gạo, người nông dân phải trải qua biết bao nắng sương vất vả gieo cấy, xay giã và giần sàng. Thấm vào trong hạt gạo nhỏ nhỏ đó là mồ hôi vị mặn nhọc nhằn của giai cấp nông dân vất vả nắng mưa.
Và sau tất cả, tác giả Nguyễn Khoa Điềm đã chốt lại “Đất Nước có từ ngày đó … “. “Ngày đó” là ngày nào, chúng ta ko hề biết, tác giả cũng ko thể biết. Chỉ biết rằng ngày đó chính là ngày ta mở màn có truyền thồng, có những phong tục tập quán, có nhiều văn hoá. Đó là ngày ta có Tổ quốc của dân tộc Việt Nam.
Bằng việc vận dụng khôn khéo và mềm mại các chất liệu văn hóa dân gian như phong tục ăn trầu, tục búi lệ tóc, truyền thống đánh giặc ngoại xâm, truyền thống làm nông nghiệp và ác câu ca dao, tục ngữ cùng các thành ngữ… Tiếng nói mộc mạc, giản dị, lời thơ nhẹ nhõm đúng giọng thủ thỉ tâm tình nhưng vẫn mang đậm hồn thơ triiết lí thơ ca.
Điệp ngữ Đất Nước được nhắc lại rất nhiều lần cũng như việc thi sĩ xoành xoạch viết hoa hai từ Đất Nước tạo nên sự thành kính vô cùng thiêng liêng… Tất cả đã làm nên một đoạn thơ đặm đà ko gian văn hóa người Việt.
Qua đoạn thơ trên thi sĩ đã mang tới cho người đọc vẻ đẹp của một Đất Nước giàu văn hóa cựu truyền. Đất Nước của truyền thống, của phong tục tươi đẹp mang đậm dấu ấn của tư tưởng Đất Nước của con người của nhân dân.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 2
Đầu năm 1971, đang công việc trong thành ủy Huế, Nguyễn Khoa Điềm được mời tham gia trại sáng tác tổ chức ở đất bạn Lào. Thi sĩ rất thích nhạc giao hưởng đó tâm tình: Tôi nghĩ tôi sẽ viết một bản giao hưởng bằng tiếng nói. Và trường ca Mặt đường khát vọng đã ra đời. Trường ca gồm chín chương. Đoạn thơ Đất Nước trích từ phần đầu của chương V có tên là Đất Nước. Trong thơ kháng chiến chống Mỹ non sông là chủ đề bao trùm. Các thế hệ trước nhiều người viết rất hay về đề tài non sông, cho nên Nguyễn Khoa Điềm tìm cách trình bày mới, chọn chất liệu từ đời sống dân gian để thấy rằng non sông là ý niệm thiêng liêng, nhưng cũng thật thân thiện và giản dị.
Tổ quốc có từ đâu? Tổ quốc là gì? “Tổ quốc”, hai chữ thiêng liêng cao cả đó chẳng phải ở đâu xa nhưng ở ngay trong mỗi gia đình chúng ta: từ lời kể chuyện của mẹ, miếng trầu của bà, tới phong tục tập quán thân thuộc, tình nghĩa thuỷ chung của cha mẹ, hạt gạo, hòn than, cái kèo, cái cột trong nhà:
“Lúc ta lớn lên non sông đã có rồi
Tổ quốc có trong những cái ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể”
Bằng giọng tâm tình, dịu ngọt như lời kể truyện cổ tích, Nguyễn Khoa Điềm đã trình bày những cảm nhận, suy tưởng của mình về cội nguồn non sông. Lịch sử sâu thẳm của non sông ta được tác giả giảng nghĩa ko phải bằng sự tiếp nối của các vương triều hay các sự kiện lịch sử trọng đại như Nguyễn Trãi đã từng viết trong “Bình Ngô Đại Cáo”:
“Như nước Đại Việt ta từ thuở trước
Vốn xưng nền văn hiến đã lâu
Núi sông cương vực đã chia Phong tục Bắc – Nam cũng khác
Từ Triệu, Đinh, Lý, Trần gây nền độc lập
Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên hùng cứ một phương”
Nhưng mà bằng những hình ảnh thân thiện, thân quen, bằng những câu thơ gợi nhớ tới truyền thuyết xa xưa, tới nền văn minh lúa nước sông Hồng, cùng những phong tục tập quán lạ mắt có từ lâu đời. Đó cũng chính là non sông được cảm nhận trong chiều sâu tâm hồn nhân dân, văn hoá và lịch sử:
“Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Hình ảnh thơ phải chăng đã gợi cho ta về sự tích “Trầu cau” từ đời vua Hùng dựng nước xa xưa, ngợi ca tình nghĩa vợ chồng, anh em thắm thiết, sắt son; về truyền thuyết Thánh Gióng nhổ tre đánh đuổi giặc Ân, trở thành bài ca giữ nước hào hùng của nhân dân đã trở thành lịch sử non sông:
“Ta như thuở xưa thần Phù Đổng
Vụt lớn lên đánh đuổi giặc Ân
Sức nhân dân khoẻ như ngựa sắt
Chí căm thù ta rèn thép làm roi
Lửa tranh đấu ta phun vào mặt
Lũ sát nhân cướp nước hại nòi”
(Tố Hữu)
Tức là, lịch sử lâu đời của non sông được kết tinh trong từng câu chuyện kể, trong miếng trầu bà ăn thường nhật, trong “cây tre đánh giặc” thân quen quanh ta.
Bằng thể loại trữ tình chính luận, Nguyễn Khoa Điềm đã đưa ra một cách cảm nhận, một khái niệm về non sông để từ đó rút ra một quan niệm về non sông. Bao trùm là tư tưởng, quan niệm:
Đất Nước này là Đất Nước của Nhân dân
Đất Nước của Nhân dân, Đất Nước của ca dao, thần thoại
Trước hết, tác giả cảm nhận non sông qua những hình ảnh bình dị, cụ thể, thân thiện:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái ngày xửa, ngày xưa… mẹ thường hay kể Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trông tre nhưng đánh giặc Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phủi một nang hai sương xay, giã, giằn, sàng
Đất Nước có từ ngày đó
Từ những hình ảnh bình dị, cụ thể: miếng trầu bà ăn, mảnh đất trồng tre đánh giặc, cái kèo, cái cột, ngôi nhà ta ở, hạt gạo một nắng hai sương ta ăn…, tác giả muốn nói rằng non sông ko ở đâu xa nhưng rất thân thiện, thân thiết, gắn bó trong đời sống của mỗi gia đình hàng ngày và từ bao đời nay. Và mỗi đứa trẻ lớn lên trong ko gian cụ thể đó sẽ được bà, cha mẹ truyền cho ý niệm về non sông thông qua những câu chuyện huyền thoại cổ tích, dần dần khái niệm về non sông sẽ tạo nên trong tâm hồn mỗi con người, tới lúc lớn lên đứa nhỏ sẽ nhận thức được non sông. Những hình ảnh này còn gợi liên tưởng, mở ra đời sống của dân tộc, theo chiều dài thời kì qua hàng nghìn năm dựng nước, giữ nước. Trong quá trình lịch sử tạo nên và lớn lên non sông đã được nhân dân xây dựng nền văn minh nông nghiệp lúa nước với phong tục tập quán riêng: ăn trầu, bới tóc. và tạo nên tâm hồn tính cách riêng: thủy chung trong tình yêu, siêng năng trong lao động. Nhân dân cũng xây dựng truyền thống yêu nước người hùng chống giặc ngoại xâm: trồng tre đánh giặc. Tổ quốc được nhân dân xây dựng thông minh từ buổi đầu, lại gắn bó với đời sống vật chất và trong tiềm thức của nhân dân từ xa xưa tới nay, nên non sông này là của nhân dân.
Đoạn thơ Đất Nước có giọng điệu tâm tình, sự liên tưởng phóng túng nhưng tập trung trình bày cách cảm nhận về non sông của tác giả theo chiều phương diện rất rõ ràng.
Tác giả tiếp tục cảm nhận non sông ở chiều rộng ko gian, địa lí, lãnh thổ. Đó là một ko gian cụ thể, thân thiết đầy đủ dấu yêu đối với mỗi con người:
Đất là nơi anh tới trường
Nước là nơi em tắm
Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm
Trục đường tới trường, bến sông, nơi lứa đôi yêu nhau hò hứa, tương tự gợi ra ko gian, quang cảnh cụ thể, thân quen thân thiện nhưng ko kém phần xinh xắn thơ mộng. Đó là ko gian sống sót của tập thể qua bao nhiêu thế hệ. Tổ quốc luôn gắn bó với anh và em trong suốt cuộc đời. Lúc lớn lên nhiều mảnh đất trở thành kỉ niệm. Do đó, non sông gắn bó trong chiều sâu của tâm hồn. Tổ quốc sẽ mở rộng ra và lớn lên mãi theo mỗi cuộc đời, lúc đầu là ngôi nhà, rồi tuyến đường, bến sông và xa hơn nữa là ko gian rộng lớn với núi sông, rừng, biển:
Đất là nơi con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc
Nước là nơi con cá ngư ông móng nước biển khơi
Hai câu thơ mượn lời dân ca Bình Trị Thiên đã mở ra một ko gian đẹp thơ mộng, mênh mông tráng lệ, huy hoàng; vừa thân quen, cụ thể vừa lãng mạn bay bổng như trong huyền thoại. Viết về phong cảnh non sông gấm vóc, giàu có đó, thi sĩ đã bộc lộ tình yêu non sông say đắm.
Thành công nghệ thuật của đoạn thơ là Nguyễn Khoa Điềm đã tạo ra một ko gian nghệ thuật riêng đưa ta vào toàn cầu thân thiện, mĩ lệ, giàu sức bay bổng của ca dao truyền thuyết, văn hóa dân gian. Đây là điểm rực rỡ của hình thức nghệ thuật thống nhất với nội dung tư tưởng.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 3
Con người Việt Nam ta từ xưa tới nay ý thức yêu nước, lòng dũng cảm luôn chảy trong dòng máu, sẵn sàng tranh đấu, hi sinh để bảo vệ độc lập tự do cho Tổ quốc. Trong những năm tháng kháng chiến chống Mĩ gian nan, có biết bao nhiêu bài thơ, bài văn ra đời để khích lệ ý thức tranh đấu cho quân và dân ta ngoài mặt trận. Một trong số các tác phẩm khơi gợi lòng yêu nước đó ko thể ko kể tới Trường ca Mặt đường khát vọng của tác giả Nguyễn Khoa Điềm nhưng nổi trội là đoạn trích Tổ quốc. Mở đầu đoạn trích, tác giả lí giải về cội nguồn của Tổ quốc vô cùng thân yêu.
Nguyễn Khoa Điềm được biết tới là thi sĩ với phong cách trữ tình chính luận lạ mắt. Thơ Nguyễn Khoa Điềm thu hút, lôi cuốn người đọc bởi sự đan kết xúc cảm nồng nàn và suy tư sâu lắng của một thanh niên tri thức tự ý thức thâm thúy về vai trò, trách nhiệm của mình trong trận đấu đấu vì non sông và nhân dân. “Trường ca Mặt đường khát vọng” là một tác phẩm tiêu biểu cho phong cách thơ văn của ông. Đoạn trích Tổ quốc thuộc chương V của bản Trường ca. Ở đoạn trích, tác giả lí giải cội nguồn của Tổ quốc; và cội nguồn đó được lí giải vô cùng tinh tế qua 9 câu đầu của bài thơ:
“Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
….………………………………..
Đất Nước có từ ngày đó…”
Mở đầu đoạn thơ, tác khẳng định trực tiếp rằng Tổ quốc này đã tồn tại từ rất lâu rồi, trong khi con người mới sinh ra trên mảnh đất của họ thì chính nơi đó là non sông, là quê hương. Đất Nước ra đời từ rất xa xưa như một sự thế tất, trong chiều sâu của lịch sử thời các vua Hùng dựng nước và giữ nước đã đi vào sử sách được lưu truyền tới tận hiện thời. Tổ quốc trước hết ko phải là một khái niệm trừu tượng nhưng là những gì rất thân thiện, thân thiết ở ngay trong cuộc sống bình dị của mỗi con người. Từ lời hát mẹ ru, từ những câu chuyện “ngày xửa ngày xưa” nhưng mẹ kể đã nuôi dưỡng chúng ta lớn khôn, làm ta hiểu hơn về văn hóa của ta, theo ta đi hết cuộc đời và trở thành một phần kí ức tốt đẹp khiến ta ko thể quên. Những câu chuyện cổ tích, những bài học đạo lí làm người, ước mơ khát vọng của nhân dân về lẽ công bình được gửi gắm vào câu ca dao đó đã góp phần tạo nên Tổ quốc nhiều chủng loại về văn hóa như hiện nay.
“Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Nhai trầu từ lâu đã trở thành một thói quen ko thể thiếu của những người phụ nữ Việt Nam nhất là các bà, các mẹ và từ lâu dân gian ta đã có câu chuyện sự tích trầu cau nói về tình nghĩa con người. Từ những năm tháng trước công nguyên, từ thời của hai Bà Trưng, Bà Triệu, là lần trước tiên nước ta mạnh mẽ đứng lên khởi nghĩa đánh đuổi giặc ngoại xâm. Từ những câu chuyện truyền thuyết Thánh Gióng với hình ảnh nhổ cả lũy tre giơ cao đánh đuổi giặc. Cây tre cũng là hình ảnh biểu tượng của người nông dân Việt Nam, hiền lành, thiệt thà, siêng năng và chất phác nhưng cũng rất kiên cường quật cường. Từ hình những ảnh thực tiễn, cho tới đời sống ý thức, đó là từng bước đi lên trưởng thành của một dân tộc, của một non sông con người ý thức được về non sông, về sự tồn tại của non sông và ý thức về việc phải có trách nghiệm bảo vệ lãnh thổ, bảo vệ cương vực non sông.
Kế bên truyền thống về lòng yêu nước, tác giả Nguyễn Khoa Điềm còn nhắc tới những hình ảnh mang đậm vẻ đẹp thuần phong mĩ tục giản dị của con người Việt Nam :
“Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”
Từ ngày xưa, hình ảnh người phụ nữ Việt Nam luôn gắn liền với mái tóc dài, được búi gọn ghẽ ngay sau đầu. Vẻ đẹp đó của một người bà, người mẹ, người chị, của một người con gái Việt Nam mộc mạc, giản dị nhưng lại rất nữ tính, thuần phác rất riêng. Tác giả đã vận dụng thành ngữ “gừng cay muối mặn” một cách hết sức tự nhiên, rực rỡ, nhẹ nhõm nhưng thấm đượm ân tình để nói lên sự thuỷ chung ở trong con người như câu nói “gừng càng già càng cay, muối càng lâu càng mặn, con người sống với nhau lâu năm thì tình nghĩa sẽ đong đầy”.
Ngoài những phong tục tập quán và tình mến thương của con người, Nguyễn Khoa Điềm còn nêu lên truyền thống lao động sản xuất của người dân:
“Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng”
Từ xa xưa, con người đã biết chặt gỗ nhưng làm nhà. Những ngôi nhà đó sử dụng kèo, cột giằng giữ vào nhau vững chãi, bền chặt tránh được mưa gió và thú dữ. Đó cũng chính là ngôi nhà tổ ấm cho mọi gia đình có thể sum họp, quây quần bên nhau, cùng nhau san sớt thú vui nỗi buồn; từ đó tạo nên nên làng, xóm và Tổ quốc. Ngôi nhà là mái ấm, là nơi con người “ổn định chỗ ở lạc nghiệp” siêng năng tích góp của nả dồn thành sự tăng trưởng non sông. Thi sĩ vận dụng khôn khéo câu thành ngữ “Một nắng hai sương” để nói lên sự siêng năng siêng năng của ông cha ta trong lao động sản xuất. Các động từ “xay – giã – dần – sàng” đó là thứ tự sản xuất ra hạt gạo. Để làm ra được hạt gạo, người nông dân phải trải qua biết bao tháng ngày nắng sương vất vả gieo cấy, chăm sóc, xay giã và giần sàng. Thấm vào trong hạt gạo nhỏ nhỏ đó là mồ hôi vị mặn nhọc nhằn của người nông dân vất vả nắng mưa. Thành tích ngọt ngào này ko chỉ giúp dân ta có đời sống no ấm nhưng nó còn trở thành nền văn minh lúa nước nhưng lúc nhắc tới người ta biết ngay tới Việt Nam; ko chỉ ngừng lại ở đó, nền văn minh này đã tạo điều kiện cho nước ta trở thành nước xuất khẩu gạo lớn thế hai toàn cầu và toàn cầu biết tới lúa gạo Việt Nam.
Từ tất cả các yếu tố trên, thi sĩ khẳng định:
“Đất Nước có từ ngày đó…”
“Ngày đó” là ngày nào, chúng ta ko hề biết, tác giả cũng ko thể biết. Chỉ biết rằng ngày đó chính là ngày ta mở màn có truyền thống, có những phong tục tập quán, có nhiều văn hoá riêng lẻ khác với quốc gia khác. Đó là ngày ta có Tổ quốc của dân tộc Việt Nam.
Bằng việc vận dụng khôn khéo và mềm mại các chất liệu văn hóa dân gian như phong tục ăn trầu, tục búi lệ tóc, truyền thống đánh giặc ngoại xâm, truyền thống làm nông nghiệp và các câu ca dao, tục ngữ cùng các thành ngữ… cùng với tiếng nói mộc mạc, giản dị, lời thơ nhẹ nhõm đúng giọng thủ thỉ tâm tình và điệp từ “Tổ quốc”, tác giả Nguyễn Khoa Điềm đã mang tới cho độc giả một cách nhìn mới mẻ về cội nguồn của non sông; về vẻ đẹp của một non sông giàu văn hóa cựu truyền, non sông của truyền thống, của phong tục tươi đẹp mang đậm dấu ấn của tư tưởng non sông của nhân dân.
Nhiều năm tháng qua đi nhưng đoạn thơ cùng với bản trường ca “Mặt đường khát vọng” vẫn giữ nguyên vẹn những trị giá tốt đẹp lúc đầu của nó và để lại ấn tượng xinh xắn, đọng lại trong tâm tư của bao thế hệ con người Việt Nam trước đây, hiện thời và cả sau này. Bản trường ca của tác giả Nguyễn Khoa Điềm làm ta thêm hiểu và yêu Tổ quốc đồng thời thôi thúc bản thân hành động để bảo vệ và tăng trưởng non sông này.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 4
“Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
…………….
Đất Nước có từ ngày đó”.
Đoạn thơ đã nói lên một cách dung dị nhưng thấm thía về cội nguồn sâu xa của Đất Nước.
Giọng điệu thủ thỉ tâm tình, thi sĩ gợi lên một ko khí trầm lắng như kể chuyện cổ tích, như dẫn hồn ta ngược thời kì trở về cội nguồn Đất Nước và dân tộc. Bốn chữ “ngày xửa ngày xưa” dùng rất khéo:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa …” mẹ thường hay kể.
Chữ “có” trong “đã có rồi”, “Đất Nước có trong những cái…” đã làm cho ý thơ khẳng định, tỏa sáng niềm tin. Tục ăn trầu, truyện cổ tích Trầu – Cau gợi lên hình ảnh Đất Nước xa xưa, “Đất Nước mở màn”… Truyền thuyết Thánh Gióng cho biết sự vươn mình của dân tộc, ghi lại sức mạnh quật khởi “Đất Nước lớn lên”. Câu thơ mở rộng tới 12, 13 chữ, với cách gieo vần lưng (đầu – trầu, ăn – dân) nên vẫn thanh thoát, giàu âm điệu:
“Đất Nước mở màn với miếng trầu giờ bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình trồng tre nhưng đánh giặc”.
Hai chữ “lớn lên” liên tưởng tới hình ảnh chú nhỏ làng Gióng lên ba vươn vai thành một tráng sĩ uy phong lẫm liệt lúc Đất Nước bị giặc Ân xâm lược.
Rồi thi sĩ nói tới phong tục và đạo lí tốt đẹp lâu đời của nhân dân ta. Phong tục “bới tóc” của người Lạc Việt. Câu ca dao nói về đạo vợ chồng: “Tay bưng chén muối đĩa gừng – Gừng cay muối mặn xin đừng quên đã nhập hồn vào câu thơ Nguyễn Khoa Điềm:
“Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”.
Chuyện “ngày xửa ngày xưa” nhưng vẫn hiện diện trên “tóc mẹ” trong tình thương của “cha mẹ” hiện thời. “Đất Nước đã có rồi”, “Đất Nước có…”, “Đất Nước mở màn”, “Đất Nước lớn lên” và Đất Nước đang hiện diện quanh ta, thân thiện ta.
Tiếp theo, thi sĩ lấy sự tạo nên và tăng trưởng tiếng nói dân tộc để nói về xuất xứ lâu đời của Đất Nước. Mỗi đồ vật đều có một cái tẽn riêng: “Cái cột, cái kèo thành tên”. Nhân Dân ta có nghề trồng lúa nước lâu đời. Nghề trồng lúa nước tạo nên nền văn minh sông Hồng. Lúc hạt gạo được thông minh nên bằng công sức “một nắng hai sương”, thì ngôn từ “xay, giã, giần, sàng” cũng xuất hiện. Tiếng Việt là của quý lâu đời của Đất Nước ta, Nhân Dân ta. Cách nói của Nguyễn Khoa Điềm thật ý vị:
“Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó”.
Nhấp nhánh trong đoạn thơ là hình ảnh Đất Nước thân yêu. Quá khứ của Đất Nước “ngày xửa ngày xưa” đồng hiện trong “miếng trầu hiện thời bà ăn”. Có Đất Nước người hùng “biết trồng tre nhưng đánh giặc”. Có Đất Nước siêng năng trong lao động sản xuất: “Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng”. Có nền văn hóa giàu bản sắc, nền văn hiến rực rỡ tụ hội qua thuần phong mỹ tục (tục ăn trầu, tục bới tóc), qua tục ngữ ca dao “gừng cay muối mặn”, qua cổ tích thần thoại, truyền thuyết.
Đoạn thơ 9 câu, 85 chữ nhưng ko hề có một từ Hán Việt nào. Ngôn từ bình dị, cách nói biểu cảm thân tình. Hiện diện trong đoạn thơ là: ta, dân mình, bà, cha, mẹ. Có miếng trầu, cây tre, tóc mẹ, … Có “gừng cay muối mặn” cái kèo, cái cột, hạt gạo, v.v… Thật là thân thuộc và thân thiện, sâu xa và thấm thía, rung động. Tưởng tượng thì phong phủ, liên tưởng thì rộng lớn. Đoạn thơ đã “nhịp mãi lên một tấm lòng sứ điệp” để ta yêu thêm Đất Nước và tự hào về Đất Nước. Cấu trúc đoạn thơ: “tổng – phân – hợp”; mở đầu là câu “Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”, khép lại đoạn thơ là câu “Đất Nước có từ ngày đó”.Tính chính luận đã làm sáng đẹp chất trí tuệ liên kết hài hòa với chất trữ tình đặm đà. Đoạn thơ mang vẻ đẹp lạ mắt nói về cội nguồn Đất Nước thân yêu.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 5
Nguyễn Khoa Điềm là một trong những cây bút tiêu biểu của thế hệ thi sĩ trẻ trong những năm chống Mĩ cứu nước. Thơ ông giàu chất suy tư, xúc cảm lắng đọng, trình bày tâm tư của người tri thức tham gia tích cực vào trận đấu đấu của nhân dân, mang màu sắc chính luận. Đoạn trích “Đất Nước” là một trong những bài thơ tiêu biểu của ông. Đoạn trích trình bày cái nhìn mới mẻ về Đất Nước, và cái mới mẻ đó thôi thúc chúng ta đi tìm cội nguồn của Đất Nước. Với 9 câu thơ đầu, Nguyễn Khoa Điềm trình bày quan niệm của mình về cội nguồn của Đất Nước thật rực rỡ.
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể
Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Đoạn trích Đất Nước thuộc phần đầu, chương V của bản trường ca “Mặt đường khát vọng”. hoàn thành ở chiến khu Trị – Thiên năm 1971, in lần đầu năm 1974, viết về sự thức tỉnh của tuổi xanh ở các đô thị vùng tạm chiếm miền Nam về non sông non sông, về sự mệnh thế hệ mình, xuống đường đấu tranh chống đế quốc Mĩ.
“Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”
Câu thơ mở đầu là lời khẳng định tự nhiên, giản dị: “Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”. Đất Nước có từ “lúc ta lớn lên”, từ lúc ta chưa ra đời, xuyên suốt bốn nghìn năm văn hiến. Tương tự, Đất Nước tồn tại như một điều hiển nhiên, nó có chiều sâu cội nguồn cũng như sự tạo nên và tăng trưởng bao đời nay. Với Nguyễn Khoa Điềm, Đất Nước thật thân thiện, hiện diện trong những câu chuyện cổ tích thường mở đầu bằng “ngày xửa ngày xưa”. Câu thơ khiến ta nhớ tới hình ảnh của người bà thường hay kể chuyện cho con cháu nghe, là hình ảnh cô Tấm bị mẹ con Cám bắt nạt, là hình là nàng tiên bước ra từ quả thị…. Cụm từ “ngày xửa ngày xưa” thật thân thuộc và thân thiện với con người Việt Nam. Bởi, mỗi câu chuyện là mỗi bài học đạo lí dạy ta biết “ở hiền gặp lành”, biết thiện thắng ác, biết sống thủy chung, … Tác giả ko dùng từ ngữ, hình ảnh hoa mĩ tráng lệ mang tính biểu tượng để trình bày Đất Nước nhưng dùng cách nói giản dị, tự nhiên, dễ hiểu, dễ thấm vào lòng người. Tác giả giúp ta tìm hiểu Đất Nước có từ nền văn hóa dân gian ông cha ta để lại.
Tác giả cảm nhận Đất Nước gắn với phong tục tập quán, tạo nên nên bản sắc văn hóa riêng của dân tộc:
“Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn”
“Miếng trầu bà ăn” là miếng trầu tình nghĩa trong “sự tích trầu cau” khiến ta rung rung nước mắt về tình cảm vợ chồng, về tình nghĩa anh em gắn bó. Từ đó, hình ảnh “trầu cau” trở thành “miếng trầu là đầu câu chuyện”, trở thành thứ ko thể thiếu được trong lễ cưới, tượng trưng cho tình nghĩa thắm thiết, thủy chung.
“Tóc mẹ thì bới sau đầu”
Đó là hình ảnh đặc thù của người phụ nữ Việt Nam, thùy mị, duyên sáng và thật đáng yêu. Nét đẹp đó làm ta gợi nhớ tới câu ca dao:
“Tóc ngang lưng vừa chừng em búi
Để chi dài bối rối lòng anh”
Ko những chỉ là những cảm nhận ở trên về Đất Nước nhưng Nguyễn Khoa Điềm còn cảm nhận Đất Nước trong vẻ đẹp tình yêu của cha mẹ với lối sống nặng tình nặng nghĩa như “gừng cay muối mặn”
“Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”
Dù gian nan, dù đắng cay nhưng cha mẹ vẫn đồng cam cộng khổ, chia ngọt sẻ bùi để tình cảm thêm mặn nồng, thắm thiết. Hình ảnh thơ gợi ta nhớ câu ca dao:
“Tay bưng đĩa muối, chén gừng
Gừng cay muối mặn xin đừng quên nhau”
Hay
“Muối ba năm muối đang còn mặn
Gừng chín tháng vẫn hãy còn cay
Đôi ta tình nặng nghĩa đầy
Dù ba vạn sáu nghìn ngày cũng chẳng xa”
Từ cha mẹ thương nhau mới đi tới “Cái kèo cái cột thành tên”. Câu thơ gợi nhắc cho người đọc nhớ tới tục làm nhà cổ của người Việt. Đó là tục làm nhà sử dụng kèo cột giằng giữ vào nhau làm cho nhà vững chãi, bền chặt tránh được mưa gió, thú dữ. Đó cũng là ngôi nhà tổ ấm cho mọi gia đình sum họp bên nhau; siêng năng tích góp mỡ màu dồn thành sự sống. Từ đó, tục đặt tên con cái Kèo, cái Cột cũng ra đời.
Đất Nước ta từ nghìn đời đã có truyền thống chống giặc ngoại xâm hào hùng của dân tộc:
“Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Hình ảnh “cây tre” là biểu tượng của người Việt Nam, gắn với đời sống thường nhật và có lúc trở thành vũ khí xông pha ra chiến trường đánh giặc, Thánh Gióng từng nhổ tre đánh giặc Ann, nhà văn Thép Mới cũng từng trông thấy:
“Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín”
Tre thiệt thà chất phác, phúc hậu, yêu thủy chung yêu chuộng hòa bình nhưng cũng kiên cường quật cường trong chiến tranh. Tre đứng thẳng hiên ngang quật cường cùng chia lửa cho dân tộc:
“Một cây chông cũng tiến công giặc Mĩ”
Bởi
“Nòi tre đâu chịu mọc cong
Chưa lên đã nhọn như chông lạ thường”
Đâu chỉ có những vẻ đẹp trên, dân tộc ta còn có truyền thống lao động siêng năng, chịu thương chịu thương chịu khó:
“Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sáng”
Thành ngữ “một nắng hai sương” và các động từ liên tục xay, giã, giần, sàng gợi lên sự vất vả và triền miên của người nông dân trên đồng rộng. Đất Nước gắn với nền văn minh lúa nước, lấy hạt gạo làm gia bảo, gắn liền với quá trình lao động vất vả để có được hạt gạo, để sống sót. Ý thơ thật thâm thúy. Câu thơ gợi nhắc tới ca dao:
“Cày đồng đang buổi ban trưa
Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cà
Người nào ơi bưng bát cơm đầy
Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần”
Từ Đất Nước viết hoa diễn tả tình cảm thiêng liêng đối với Đất Nước. Giọng thơ trữ tình, câu thơ dài ngắn đan xen trình bày xúc cảm tự nhiên, phóng khoáng. Tiếng nói giản dị, sử dụng thông minh các chất liệu từ văn học dân gian tạo chiều sâu cho ý thơ.
Đất Nước đối với Nguyễn Khoa Điềm là những gì tầm thường, thân thiện nhất. Nó có trong cổ tích, ca dao, gắn liền với nguồn mạch quê hương để làm nên một chân dung trọn vẹn về Đất Nước: Thân yêu nhưng hào hùng, vất vả nhưng thủy chung.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 5
“Tổ quốc tôi thon thả giọt độc huyền. Nghe dịu nỗi đau của mẹ. Ba lần tiễn con đi, hai lần khóc thầm lặng lẽ. Các anh ko về mình mẹ lặng im…”. Cứ mỗi lần nghe lại bài hát này lòng tôi xốn xao da diết. Nhớ những ngày nhỏ thơ tới lớp, cô giáo dạy tôi viết hai chữ “Việt Nam” và gọi đó là Đất Nước. Tôi mơ hồ chả hiểu, chỉ biết rằng đó là cái gì lớn lao và thật quý báu lắm! Thời kì trôi qua nhanh, mang tuổi thơ bé nhỏ của tôi đi xa. Cho tới hôm nay, qua bao nhiêu vần thơ đọc được tôi đã thấm thía hai tiếng thiêng liêng “Đất Nước”. Trong những vần thơ mến yêu dạt dào cảm hứng đó, tác phẩm “Đất Nước” của Nguyễn Khoa Điềm là nổi trội hơn cả.., bằng trải nghiệm tuổi xanh, bằng tận tâm cách mệnh và cả bằng vốn tri thức được tập huấn bài bản từ mái trường xã hội chủ nghĩa, tạo nên chiều sâu của hình tượng Đất Nước, hoà mạch thơ chính luận – trữ tình.
Tổ quốc – hai tiếng đó thật thiêng liêng, tự hào. Nó trở thành đề tài muôn thuở trong thơ ca chỉ có điều các thi sĩ nhà văn hay dùng những hình ảnh mang tính biểu tượng để viết về non sông hay tự tạo ra một khoảng cách để chiêm ngưỡng. Còn trong thơ Nguyễn Khoa Điềm, non sông ko phải là một khái niệm trừu tượng nhưng rất thân thiện đối với mỗi người. Trả lời cho câu hỏi: “Đất Nước là gì? Đất Nước từ đâu ra?”, mỗi người đều có cách cảm nhận, lí giải riêng của mình. Với Nguyễn Khoa Điềm, Đất Nước được cảm nhận ở các phương diện lịch sử, địa lý văn hoá …nên tác giả tự hào nhưng nói rằng “lúc ta lớn lên non sông đã có rồi”. Thi sĩ đã mở màn bằng những kí ức tuổi thơ để tưởng tượng ra một sự tồn tại của Đất Nước trong nhận thức và tình cảm tự nhiên nhất của con người. Những vẻ đẹp được khơi lên từ mạch tâm tình, thấm đẫm hơi thở ca dao dân ca, huyền tích sử thi của dân tộc. Cái hay của phần mở đầu chương “Đất Nước” chính là sự xuất hiện của hàng loạt những hình ảnh có ý nghĩa tượng trưng nhưng rất thân thiện:
“Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể
Đất Nước diễn ra từ miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc…”
Giọng thơ thủ thỉ, thành tâm nhưng sâu lắng đó đã chuyển tải suy ngẫm của thi sĩ về Nhân Dân – Đất Nước. Đất Nước đã có từ lâu, rất lâu rồi. Lúc ta oe oe cất tiếng khóc chào đời, lớn lên và trưởng thành thì non sông đã có rồi. Cảm hứng về non sông của Nguyễn Khoa Điềm bắt nguồn từ những huyền thoại: “Ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể” giờ còn đọng lại trong tiềm thức với cô Tấm ngoan hiền, với sự tích bánh chưng bánh dày, bà tiên nhân hậu hay mụ mẹ kế độc ác, …Hình ảnh Đất Nước vừa hiện lên vừa giản dị thân thiện, vừa thiêng liêng sâu lắng bởi nó gắn với toàn cầu tâm hồn con người, được nuôi dưỡng từ thuở thơ nhỏ và truyền lại cho muôn thuở sau “ngày xưa” chỉ với hai từ nhưng bao kỉ niệm tuổi trẻ thơ lại ùa về.
“Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Trong kho tàng văn học dân gian, thi sĩ đã chọn ra hai câu chuyện để khắc hoạ hình ảnh non sông bằng chính những cảm nhận thâm thúy của mình. “Đất Nước mở màn” một câu thơ lí giải sự tạo nên non sông gắn liền với câu chuyện cổ tích cầu cau. Đó là câu chuyện cổ tích ngợi ca nghĩa anh em và tình vợ chồng gắn bó keo sơn. Đất Nước mở màn với miếng trầu có tức là Đất Nước được tạo nên trong lối sống tình nghĩa. “Miếng trầu hiện thời bà ăn” bắt nguồn từ thuở xa xưa – đó là truyền thống tốt đẹp – “Miếng trầu mở màn câu chuyện”. Đất Nước được sinh ra và nuôi dưỡng trong truyền thống đạo lí tốt đẹp của dân tộc đó là lối sống tình nghĩa. Đất Nước được tạo nên trong tình yêu nhưng lại vững mạnh và trưởng thành nhờ những cuộc đấu tranh bảo vệ dân tộc.
“Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Câu thơ gợi nhắc truyền thuyết “Thánh Gióng” làm ta nhớ tới một cậu nhỏ lớn nhanh như thổi để lên đường đánh giặc Ân cứu nước. Một câu chuyện ngợi ca sức mạnh của tình yêu dân tộc và hình ảnh kì vĩ Thánh Gióng. Và non sông ta cũng trưởng thành lúc mọi người cùng nhau đồng lòng chống giặc ngoại xâm, mở rộng cương vực. Với Nguyễn Khoa Điềm, ông đã nhìn thấy sự trưởng thành của Đất Nước trong đau thương, thử thách nhờ công cuộc đấu tranh và lòng yêu nước của dân tộc. Qua lịch sử, truyền thống đó đã trở thành truyền thống yêu nước thiêng liêng.
“Tóc mẹ thì bới sau đầu”
Trong muôn vàn truyền thống đẹp, thi sĩ chọn ra một hình ảnh thật giản dị nhưng rất tinh tế rực rỡ: hình ảnh người phụ nữ Việt với mái tóc bới sau đầu – hình ảnh thật thân thiện, thân quen in sâu trong nếp nghĩ, gợi suy ngẫm về con người trong cuộc sống lam lũ vất vơ nhưng vẫn duyên dáng, tảo tần, đảm đang. Hình ảnh đó qua bao năm tháng vẫn ko thay đổi, vẫn gợi suy ngẫm về cái đẹp giản dị nhưng thiêng liêng. Và hình ảnh Đất Nước hiện lên qua chính mỹ tục đó.
Đất Nước còn hiện lên trong sự gắn liền với một lối sống đẹp “Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”. Câu thơ gợi từ một câu ca dao “gừng cay muối mặn xin đừng bỏ nhau”. Ý thơ giản dị nhưng ý nghĩa vô cùng thâm thúy. Tình yêu được sinh ra và nuôi dưỡng từ trong khó nghèo, từ trong những hoàn cảnh đầy thử thách thật đáng trân trọng, đáng quý. Đó là lối sống trọn nghĩa, trọn tình, thuỷ chung đã trở thành một truyền thống thiêng liêng được lưu truyền qua bao đời. Và sự sinh thành, tăng trưởng của Đất Nước song hành cùng với sự lưu truyền và tăng trưởng của truyền thống tốt đẹp đó. “Cái kèo, cái cột thành tên” Đất Nước được gắn liền với những hình ảnh đơn sơ, mộc mạc “cái kèo, cái cột” nhưng chính những thứ đơn sơ, mộc mạc đó đã tạo nên một mái ấm gia đình, xóm thôn, quê hương, non sông. Nói cách khác, nó chính là tế bào của non sông.
Đất Nước hiện lên qua cuộc sống lao động sinh hoạt: “Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng”. Sự tạo nên và tăng trưởng của Đất Nước là một quá trình trong khoảng thời gian dài, nhờ bàn tay lao động xây dựng của con người từ thuở sơ khai, lúc con người tạo dựng những cái đơn giản nhất với nỗ lực một nắng hai sương. Con người lao động đã biết “xay, giã, giần, sàng” để tạo nên hạt gạo, tạo nên những trị giá vật chất để xây dựng Đất Nước no ấm. Cách sử dụng từ ngữ “một nắng hai sương” và tuyển lựa hình ảnh “xay, giã, giần, sàng” cùng nhịp độ lan toả gợi sự suy ngẫm liên tưởng, hình ảnh Đất Nước hiện dần nhờ bàn tay lao động siêng năng, thông minh của con người, hình ảnh đó hiện dần trong nhịp độ gạo rơi trên sân, trong tiếng chày, trong máy xay với cuộc sống lao động dẻo dai dù vất vả, lam lũ. Qua đó ta trông thấy nét đặc trưng riêng của nền văn học Việt – văn hoá lúa nước. Hình ảnh Đất Nước hiện lên trong cuộc sống sinh hoạt là một Đất Nước siêng năng, thông minh trong lao động.
Cũng chính trong cuộc sống lao động sinh hoạt, thi sĩ còn khám ra sự tạo nên, tăng trưởng tiếng nói dân tộc gắn liền với xuất xứ tạo nên và tăng trưởng của Đất Nước: Lúc con người biết lao động tạo dựng cuộc sống chính là lúc họ biết đặt tên cho những sự vật hình tượng thân thiện nhất “cái kèo, cái cột”. Và trong quá trình lao động, trong sự tìm tòi khám phá, thông minh nên những trị giá vật chất như hạt gạo, họ đã thông minh nên những ngôn từ ghi lại quá trình lao động đó “xay, giã, giần, sàng”. Đây là kết tinh tinh tuý vong hồn của dân tộc. Đất Nước tạo nên và tăng trưởng cùng với sự tạo nên tiếng mẹ thiêng liêng đó. Khám phá Đất Nước ở phương diện văn hóa sinh hoạt, Nguyễn Khoa Điềm đã phát biểu nhận thức của mình như lối khái niệm lạ mắt, một cách lí giải ko hề mang tính áp đặt nhưng đầy sức gợi, sức thuyết phục bằng những câu chuyện, tuyển lựa cụ thể giàu ý nghĩa giúp ta trông thấy Đất Nước bắt nguồn từ những điều giản dị nhất, thân thiện nhất, nhưng vững bền tới muôn thuở.
Trong đoạn thơ trên tác giả sử dụng nhiều các yếu tố ca dao dân ca tục ngữ truyền thuyết cổ tích ko chỉ mang lại sự thân thiện nhưng còn bộc lộ ý thức tự trọng tự hào dân tộc. Từ “Đất Nước” được viết hoa và lặp lại 5 lần trình bày sự thành kính. Với chín dòng thơ 85 chữ, ko hề có một từ hán việt, Nguyễn Khoa Điềm đã tạo nên những vần thơ tự do dạt dào xúc cảm, liên kết với chất giọng thủ thỉ tâm tình như một điệu ru dễ đi vào lòng người. Nhưng chuyển tải mạch xúc cảm đó là một lối lập luận chặt chẽ: tổng -phân – hợp. Chính sự liên kết hài hoà giữa trí tuệ và xúc cảm bay bổng đã làm sáng lên lối thơ trữ tình chính luận – phong cách lạ mắt riêng của Nguyễn Khoa Điềm.
Qua những dòng thơ trằn trọc và suy tư về một khái niệm tưởng nghe đâu đã ăn sâu vào máu thịt mỗi người dân Việt, qua chiều sâu văn hóa, sinh hoạt Nguyễn Khoa Điềm đã có một phát hiện, một cảm nhận vô cùng thâm thúy: Đất Nước hiện lên trong toàn cầu ý thức của tập thể người Việt, trong cuộc sống sinh hoạt từ bao đời. Đất Nước hiện lên gắn liền với những phong tục tập quán với lối sống, nếp nghĩ, qua kho tàng văn học dân gian, qua bản sắc văn hoá… Đó là một Đất Nước ko trừu tượng nhưng cụ thể, chứa đựng ước mong, khát vọng, quan niệm về vẻ đẹp phẩm chất của tâm hồn dân tộc. Gương mặt Đất Nước hiện lên thật sống động, lung linh: trong cuộc sống, trong lao động và trong tranh đấu.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 6
Tổ quốc, đã từ lâu, là điểm hứa tâm hồn của biết bao văn nghệ sĩ. Được khơi nguồn từ đề tài thân thuộc đó, thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm có cho mình một lối đi riêng. Nguyễn Khoa Điềm từng san sớt: “Đất Nước với các thi sĩ khác là của những huyền thoại, của những người hùng nhưng với tôi là của những con người vô danh, của nhân dân”. “Tôi quyết tâm trình bày hình ảnh Đất Nước Giản dị, thân thiện nhất”. Rút ra từ trường ca “Mặt đường khát vọng”, đoạn trích “Đất Nước” là sự kết tinh của những thông minh lạ mắt, mới mẻ của Nguyễn Khoa Điềm. Với 9 câu thơ mở đầu, thi sĩ đã đưa người đọc trở về với lịch sử của dân tộc để trả lời cho câu hỏi non sông có từ bao giờ:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
…………………………..
Đất Nước có từ ngày đó
Thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm là một trong những thi sĩ tiêu biểu của thế hệ trẻ thơ năm chống Mĩ cứu nước. Thơ Nguyễn Khoa Điềm thu hút người đọc bởi xúc cảm lắng đọng, giàu chất suy tư. Phân tích Đất Nước mới thấy được đây là một đoạn trích tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật lạ mắt đó. Đất Nước là phần đầu chương V của trường ca “Mặt đường khát vọng” – tác phẩm được ra đời vào năm 1971, giữa lúc của kháng chiến chống Mỹ diễn ra khốc liệt.
Đất Nước diễn ra từ một cách trang trọng nhưng hết sức bình dị, thân thiện:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những “cái ngày xửa ngày xưa” mẹ thường hay kể
Đất Nước mở màn với miếng trầu bà ăn hiện thời
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Đất Nước vốn là trị giá vững bền, vĩnh hằng; Đất Nước được tạo dựng, bồi đắp qua nhiều thế hệ, được truyền từ đời này, sang đời khác: Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi. Đứng trước một Đất Nước thiêng liêng như thế, lòng thơ dâng trào niềm xúc động và thành kính. Hai từ “Đất Nước” được viết hoa một cách trang trọng. Đó là cách nhưng thi sĩ trình bày niềm tự hào và lòng thành kính trước Đất Nước của mình. Lúc ta cất tiếng khóc chào đời, lúc ta lớn lên, Đất Nước đã hiện hữu. Đất Nước có từ bao giờ/ Suy ngẫm về cội nguồn của Đất Nước, Nguyễn Khoa Điềm bỗng phát hiện: Đất Nước có trong những cái ngày xửa ngày xưa mẹ kể/ Đất Nước mở màn với miếng trầu bà ăn. Mẹ Đất Nước vừa cổ xưa lâu đời vừa bình dị, mộc mạc xuất hiện trong câu thơ của Nguyễn Khoa Điềm. Đất Nước là văn hóa kết tinh từ tâm hồn Việt. Từ truyện cao dao, cổ tích tới tục ngữ, “miếng trầu” đã là một hình tượng nghệ thuật mang tính thẩm mĩ, là hiện thân của tình mến thương, lòng thủy chung của tâm hồn dân tộc.
Cùng với tục ăn trầu, Đất Nước còn, gắn liền với những phong tục khác:
– Tóc mẹ thì bới sau đầu
– Cái kèo cái cột thành tên
Thân yêu, mộc mạc biết chừng nào là búi tóc sau đầu của mẹ, là những nếp nhà dựng lên từ cái kèo, cái cột, mái lá, tường rơm, vách đất; là cách đặt tên con giản dị nôm na. Mộc mạc, thân yêu vật như đó cũng là một phần của Đất Nước. Và Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc. Hình ảnh Đất Nước thật thân thuộc với những lũy tre xanh rì, những búp măng non bật mình vươn thẳng. Có thể thấy, từ bao đời nay, từ truyền thuyết dân gian tới tác phẩm thơ hiện đại, cây trẻ trở thành biểu tượng cho sức mạnh ý thức quật cường đánh giặc cứu nước và giữ nước, biểu tượng phẩm chất tốt đẹp của con người Việt Nam. Từ “lớn lên” được dùng rất xác thực, rộn rực niềm tin, niềm tự hào dân tộc. Giọng thơ trầm lặng, nghiêm trang làm cho suy từ về cội nguồn Đất Nước giàu chất triết luận nhưng vẫn thiết tha, trữ tình. Cách cảm nhận, lí giải cội nguồn Đất Nước bằng những hình ảnh bình dị, thân thuộc đã khẳng định rằng: Đất Nước thân thiện, thân thuộc, bình dị ngay trong đời sống mỗi người.
Với Nguyễn Khoa Điềm, Đất Nước còn ẩn mình trong những vật nhỏ nhỏ nhất. Đất Nước ẩn mình trong hạt muối, nhánh gừng; đằm sâu trong tình thương mẹ cha: Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn. Được sàng lọc từ văn hóa dân gian, câu thơ trầm tích những ý từ xâu xa. Dù sống cuộc sống thiếu thốn, gian nan, cha mẹ ta vẫn thương yêu nhau như gừng cay muối mặn, vẫn gắn bó trước sau, mặn nhưng, đinh ninh. Đất Nước mình giản dị thân yêu là thế. Hình ảnh Đất Nước còn có trong từng bông lúa, củ khoai: Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng. Hình ảnh thơ giản dị nhưng gợi ra tập quán sản xuất gắn liền với văn minh lúa nước của dân tộc Việt Nam. Để làm ra hạt gạo trắng ngần, bát cơm thơm, người nông dân phải dầm sương, dãi nắng, bán mặt cho đất, bán lưng cho trời, tỉ mỉ xay, giã, dần, sàng. Hình ảnh thơ gợi lên bao sự lam lũ, vất vả, nhọc nhằn cùng phẩm chất siêng năng, chịu thương chịu khó của những người chân lấm, tay bùn.
9 câu đầu khép lại bằng tứ thơ nói chung về thời khắc tạo nên Đất Nước: Đất Nước có từ ngày đó. Ngày đó vừa là trạng từ chỉ thời kì trong quá khứ vừa là một phép thế đại từ. Vậy là Đất Nước có từ lúc mẹ thường kể chuyện cổ tích cho con nghe, lúc dân ta biết trồng tre đánh giặc, biết tròng ra hạt lúa, củ khoai, biết ăn trầu, búi tóc, biết sống mến thương, thủy chung. Lịch sử Đất Nước thật giản dị, thân thiện nhưng xa xôi, linh thiêng biết mấy.
Đoạn thơ chín câu, tám lăm chữ nhưng ko hề có một từ Hán Việt. Tiếng nói thơ bình dị, thân thiện, nồng hơi thở cuộc sống. Tính chính luận đã làm sáng đẹp chất trí tuệ hài hòa với chất trữ tình đặm đà. Đoạn thơ đã “nhịp mãi một tấm lòng sứ điệp” để ta thêm yêu và tự hào về Đất Nước.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 7
Đất Nước- hai từ thôi nhưng sao nó thân yêu tới thế! Và đó cũng là nguồn cảm hứng vô tận của thơ ca và nghệ thuật. Mỗi thi sĩ sẽ chọn cho mình một góc nhìn riêng để nói về Đất Nước, nếu như các thi sĩ cùng thời thường chọn điểm nhìn về Đất Nước bằng những hình ảnh kỳ vĩ hay cảm hứng về lịch sử qua các triều đại thì Nguyễn Khoa Điềm lại chọn điểm nhìn thân thiện, bình dị để mô tả về Đất Nước. Bài thơ Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm đã gợi cho người đọc những nét đẹp về văn hóa, truyền thống, phong tục đẹp vô ngần, sinh động lạ thường, mang đậm dấu ấn con người Việt. Với 9 câu thơ mở đầu, thi sĩ đã đưa người đọc trở về với lịch sử của dân tộc để trả lời cho câu hỏi non sông có từ bao giờ:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể
Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Nguyễn Khoa Điềm là một thi sĩ đồng thời cũng là nhà chính trị Việt Nam. Ông là một người con của xứ Huế, chính những nét đặc trưng của Huế đã tạo nên hồn thơ Nguyễn Khoa Điềm trữ tình nhưng sâu lắng, hài hòa giữa trí tuệ và xúc cảm. Sau lúc tốt nghiệp khoa Văn Đại học Sư phạm Hà Nội, Nguyễn Khoa Điềm trở về quê hương hòa mình vào trận đấu đấu dữ dội tại chiến trường Bình Trị Thiên. Xúc tiếp trực tiếp với chiến tranh, tận mắt chứng kiến tội ác của quân thù, trận đấu đấu gian nan của đồng bào ta…những điều đó đã khơi nguồn cảm hứng mãnh liệt cho hoạt động sáng tác của Nguyễn Khoa Điềm. Từ những đêm ko ngủ, những ngày xuống đường, Nguyễn Khoa Điềm đã tích lũy cho mình vốn sống và sự trải nghiệm để cảm hứng đó trào lên thành trường ca Mặt đường khát vọng, được viết năm 1917 gồm 9 chương. Thành công nhất là chương Đất Nước, nó đã trở thành một bài thơ có sức sống độc lập, trình bày trọn vẹn tài năng phong cách Nguyễn Khoa Điềm.
Ngay từ những câu thơ đầu đoạn trích, Nguyễn Khoa Điềm đã trầm ngâm, suy tư về cội nguồn, quá tạo nên của Đất Nước bằng giọng tâm tình, dịu ngọt như lời kể chuyện cổ tích:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể
Mở đầu đoạn thơ như một lời khẳng định “Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”, Đất Nước đã có từ rất lâu, có trước lúc ta sinh ra vì lúc lớn lên nó đã có rồi. Đó cũng là một lời khẳng định cứng ngắc về sự trường tồn của non sông qua mấy nghìn năm lịch sử dựng nước và giữ nước. Cụm từ “ngày xửa ngày xưa” chỉ thời kì huyền hồ, hư ảo là nhịp thời kì thượng cổ xa thẳm để mở đầu những câu chuyện cổ. Với Nguyễn Khoa Điềm, Đất Nước có từ rất xa xưa, trong sâu thẳm thời kì, trong kí ức tuổi thơ hồn nhiên trong sáng của mỗi cuộc đời. Câu chuyện của Nguyễn Khoa Điềm đã đánh thức trong người đọc những hoài niệm xinh xắn của một thời đại. Đó cũng chính là non sông được cảm nhận trong chiều sâu tâm hồn nhân dân, văn hóa và lịch sử:
Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Đó là miếng trầu gợi lên sự tích vào loại cổ nhất người Việt “Sự tích trầu cau” từ đời vua Hùng dựng nước xa xưa, ngợi ca tình nghĩa vợ chồng, anh em thắm thiết, sắt son đồng thời đánh thức dậy hình ảnh miếng trầu đã trở thành biểu tượng của tình yêu, lòng thủy chung, miếng trầu là đầu câu chuyện. Đó còn là truyền thuyết Thánh Gióng nhổ tre đuổi giặc Ân, gợi lên vẻ đẹp khỏe khoắn của tuổi xanh Việt Nam kiên cường, quật cường. Vẻ đẹp đó song hành với hình ảnh cây tre Việt Nam. Cây tre hiền lành trên mỗi làng quê. Hình ảnh tre như những phẩm chất trong cốt cách con người Việt Nam: thiệt thà chất phác, thuỷ chung, yêu hoà bình, kiên cường quật cường trong những trận đấu tranh. Với cái nhìn lạ mắt của Nguyễn Khoa Điềm, Đất Nước đã nằm sâu trong tiềm thức mỗi chúng ta, trong đời sống tâm hồn của người dân từ thế hệ này sang thế hệ khác.
Tác giả còn nhắc tới thuần phong mỹ tục của người Việt, câu ca dao “Tay bưng chén muối đĩa gừng/Gừng cay muối mặn xin đừng quên nhau” như đã nhập hồn vào câu thơ Nguyễn Khoa Điềm:
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Đất Nước còn là phong tục búi tóc thành cuộn sau gáy rất thân thuộc của người phụ nữ Việt Nam từ bao đời nay. Đó là vẻ đẹp giản dị nhưng mang một nét đẹp riêng lẻ ko thể lộn lạo với những nền văn hóa khác. Nguyễn Khoa Điềm tiếp tục gắn dòng suy tưởng tới con người nghìn đời trú ngụ, lao động, tranh đấu trên mảnh đất Việt để giữ gìn tu tạo mảnh đất thân yêu. Ở đó đạo lí ân nghĩa thủy chung đã trở thành truyền thống nghìn đời của dân tộc: “Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”. Người ta vẫn thường hay nói gừng càng già càng cay, muối càng lâu năm càng mặn tức là con người sống với nhau càng lâu thì tình nghĩa càng đong đầy.
Tổ quốc gắn bó, thân thiết như người ruột thịt và bao công việc lao động khác:
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Ông cha ta xưa gắn liền với những miền quê thuần phác của nền nông nghiệp thóc gạo với mái lá nhà tranh nên thường coi việc đặt tên cho con cũng chỉ bằng cái tên nôm na, dân dã, có lúc lấy những bộ phận của ngôi nhà tre gỗ chính mình đang ở “cái kèo”, “cái cột”. Với người Việt Nam vốn gắn bó lâu đời với nền văn minh lúa nước, hạt gạo trở thành gia bảo vô cùng cần thiết cho cuộc sống. Cho nên ngay lúc còn là đứa trẻ mới lớn, cảm nhận về vật chất trước tiên phải là hạt gạo trải qua một quá trình lam lũ, kết tinh từ mồ hôi nước mắt của người lao động, “một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng” phải suốt ngày bán mặt cho đất bán lưng cho trời, dầm mưa dãi nắng nhân dân ta mới làm ra được hạt ngọc quý giá đó. Thấm vào trong hạt gạo nhỏ nhỏ đó là vị mặn mồ hôi nhọc nhằn của người nông dân. Chính vì thế lúc ăn hạt cơm dẻo, thơm phải nhớ tới người làm ra nó.
Câu cuối cùng khép lại một câu khẳng định với niềm tự hào: “Đất Nước có từ ngày đó…” “Ngày đó” là ngày nào ta ko rõ nhưng kiên cố “ngày đó” là ngày ta có truyền thống, có phong tục tập quán, có văn hóa nhưng có văn hóa tức là có non sông.
Trong đoạn thơ trên, tác giả sử dụng khôn khéo các kiểu cấu trúc thơ “Đất Nước đã có”, “Đất Nước mở màn”, “Đất Nước lớn lên”, “Đất Nước có từ” đã tạo điều kiện cho ta tưởng tượng được cả quá trình tạo nên và tăng trưởng của non sông trong trường kì lịch sử nằm sâu trong tiềm thức của con người Việt Nam qua bao thế hệ. Nguyễn Khoa Điềm lặng lẽ quan sát Đất Nước ở muôn mặt đời thường và trong quan hệ ruột rà, thân thuộc. Đất Nước là những gì bình dị nhất, thân thiện và thân quen nhất trong đời sống hằng ngày của mỗi con người việt nam ta: câu chuyện cổ tích bà kể, miếng trầu bà ăn, gừng cay, muối mặn, hạt gạo…
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 8
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể
Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Khổ thơ thứ nhất (9 câu đầu): Sau lúc điểm qua hai quá trình “mở màn” và “lớn lên” của non sông, tác giả khẳng định: “Đất Nước có từ ngày đó…” – từ rất xa xưa. Những cái xa xưa thường hay xa lạ, nhưng non sông thì ko – non sông thân thiện với mọi người.
Mở đầu là những lời bình dị nhưng súc tích: “Lúc ta lớn lên, Đất Nước đã có rồi”. Tổ quốc thành bậc tiền nhân. Mọi người đều được nuôi dưỡng từ non sông… Nhắc lại điệp khúc “ngày xửa ngày xưa…”, tác giả muốn chứng tỏ non sông tạo nên từ rất lâu, non sông có trong từng lời mẹ kể.
Gắn liền với sinh hoạt gia đình: “Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn”. Tứ thơ này làm sống lại nhiều câu tục ngữ, ca dao và truyện Trầu cau bi thương, tình nghĩa. Qua hình ảnh “miếng trầu”, Nguyễn Khoa Điềm “nhân dân hóa” thơ mình và có thêm một chứng cớ về non sông tạo nên từ xa xưa. Tuy vậy, non sông chỉ lớn lên với truyền thống: “dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc” và quá trình tạo nên nhiều phong tục, tập quán:
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Nguyễn Khoa Điềm thật sự xúc động lúc nói tới:”Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”. Đó lời ngợi ca tình nghĩa, thuỷ chung trong gian lao. Chữ “thương” giúp thơ ông gần văn học bình dân. “Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”- điều đó, hiển nhiên như lúc ta lớn lên đã có ông bà, cha mẹ… Tổ quốc gắn bó, thân thiết như người ruột thịt và bao công việc lao động khác:
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đó là lúc con người khép lại thời “man rợ” bước vào thời kỳ văn minh. Tứ thơ “cái kèo, cái cột thành tên” còn gợi tập tục đặt tên mộc mạc để mong sự bình yên. Tổ quốc ta gắn liền với nền nông nghiệp lúa nước: “Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng”. Làm nên hạt gạo trắng thơm phải trải qua nhiều quá trình, phải đổ mồ hôi, sôi nước mắt. Quá trình tạo nên non sông cũng đớn đau như chuyện nhân loại hoài thai, sinh nở.
Từ những lời phân tích trên đây, có thể thấy Nguyễn Khoa Điềm đã khai thác một cách triệt để vốn văn hoá dân gian. Hàng loạt câu tục ngữ, ca dao, truyền thuyết, cổ tích, phong tục, tập quán đã được tái tạo, thông minh lại. Ko chỉ hay ở phương diện câu chữ, cấu trúc và lời kết đoạn đã gây được ấn tượng. “Lúc ta lớn lên non sông đã có rồi”, non sông mở màn, non sông lớn lên… chặng đường nào cũng song hành với cuộc sống nhân dân. Tác giả nêu nhiều chứng cứ để làm sáng tỏ kết luận: “Đất Nước có từ ngày đó…” – từ “ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể”. Trong suốt quá trình đó, non sông gắn bó với mọi gia đình và từng tư nhân. Đó là cơ sở vững chắc để tác giả tiếp tục triển khai tư tưởng Đất Nước này là đất Nước Nhân dân ở 3 khổ thơ sau.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 9
Thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm là trong những cây bút tiêu biểu của thế hệ thi sĩ trẻ trong những năm tháng trường kì chống Mĩ cứu nước. Thơ ông lôi cuốn đọc giả bởi sự liên kết giữa xúc cảm nồng nàn và suy tư sâu lắng của người trí thức về non sông và con người Việt Nam.Nổi lên cho phong cách sáng tác của ông là “Trường ca Mặt đường khát vọng”, được ông sáng tác ở chiến khu Trị-Thiên năm 1971, in xuất bản lần đầu năm 1974, viết về sự thức tỉnh của tuổi xanh đô thị vùng tạm chiến miền Nam về trách nhiệm với non sông non sông và sứ mệnh thế hệ mình , hơn cả là hòa mình với cuộc đấu tranh chống Mĩ xâm lược. Đoạn trích bài thơ “Tổ quốc” nằm ở phần đầu chương V của tường ca. 9 câu thơ mở đầu của đoạn trích là 9 câu thơ nói lên ý kiến của thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm về non sông.
Với 9 câu thơ đầu tác giả đã trình bày ý kiến mới mẻ của mình về cội nguồn non sông:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa …” mẹ thường hay kể.
Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Mở đầu trong đoạn trích, tác giả đã muốn khẳng định “lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”. Chẳng biết là non sông tạo nên và có từ bao giờ, chỉ biết là lúc ta lớn lên thì non sông đã có ở đây rồi. Đó chính là lời khẳng định kiên cố về sự trường tồn của non sông.
Sau khẳng định cứng ngắc về sự tồn tại của non sông, tác giả dần dần vén màn cho ta thấy rõ hơn về xuất xứ của non sông:
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa …” mẹ thường hay kể.
Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Dòng thơ “ngày xửa ngày xưa” là mở đầu cho từng một câu chuyện cổ tích nhưng các bà, các mẹ hay kể chuyện cho các con cháu nghe.Cũng chẳng biết từ lúc nào, chỉ biết là từ “ngày xửa ngày xưa” tạo nên non sông đã có rồi. Những câu chuyện cổ tích truyền thuyết ra đời là từ non sông.
Đó là hình ảnh Đất Nước của một nền văn học dân gian rực rỡ với những câu chuyện cổ tích, thần thoại và truyền thuyết. Với thi sĩ, hai từ “non sông” còn mở màn với miếng trầu bà ăn. Người xưa thường xuyên nói “miếng trầu là đầu câu chuyện”, đó hẳn là bởi vì tục ăn trầu là một trong những phong tục lâu đời của Việt Nam ta.
Hình ảnh của “miếng trầu” cũng như là hình ảnh của sự khởi đầu. Đất Nước đã có từ lúc dân mình có tục ăn trầu và tục ăn trầu của nhân dân cũng là khởi đầu cho một non sông, khởi đầu cho một nền văn hiến.
Mở màn của một sự sống và những bước trưởng thành của sự sống đó. Sau sự mở màn của một Đất Nước chính là sự trưởng thành của cả một dân tộc:
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Từ những năm tháng trước công nguyên, từ thời của hai Bà Trưng, Bà Triệu, là lần trước tiên nước ta mạnh mẽ đứng lên khởi nghĩa đánh đuổi giặc ngoại xâm. Từ những câu chuyện truyền thuyết Thánh Gióng với hình ảnh nhổ cả luỹ tre dơ cao đánh đuổi giặc.
Cây tre cũng là hình ảnh biểu tượng của người nông dân Việt Nam, hiền lành, thiệt thà siêng năng và chất phác nhưng cũng rất kiên cường quật cường. Từ hình những ảnh thực tiễn, cho tới đời sống ý thức, đó là từng bước đi lên trưởng thành của một dân tộc, của một non sông con người . Ý thức được về non sông, về sự tồn tại của non sông và ý thức về việc phải có trách nghiệm bảo vệ lãnh thổ, bảo vệ cương vực non sông.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 10
Đầu năm 1971, đang công việc trong thành ủy Huế, Nguyễn Khoa Điềm được mời tham gia trại sáng tác tổ chức ở đất bạn Lào. Thi sĩ rất thích nhạc giao hưởng đó tâm tình: Tôi nghĩ tôi sẽ viết một bản giao hưởng bằng tiếng nói. Và trường ca Mặt đường khát vọng đã ra đời. Trường ca gồm chín chương. Đoạn thơ Đất Nước trích từ phần đầu của chương V có tên là Đất Nước. Trong thơ kháng chiến chống Mỹ non sông là chủ đề bao trùm. Các thế hệ trước nhiều người viết rất hay về đề tài non sông, cho nên Nguyễn Khoa Điềm tìm cách trình bày mới, chọn chất liệu từ đời sống dân gian để thấy rằng non sông là ý niệm thiêng liêng, nhưng cũng thật thân thiện và giản dị.
Tổ quốc có từ đâu? Tổ quốc là gì? “Tổ quốc”, hai chữ thiêng liêng cao cả đó chẳng phải ở đâu xa nhưng ở ngay trong mỗi gia đình chúng ta: từ lời kể chuyện của mẹ, miếng trầu của bà, tới phong tục tập quán thân thuộc, tình nghĩa thuỷ chung của cha mẹ, hạt gạo, hòn than, cái kèo, cái cột trong nhà:
“Lúc ta lớn lên non sông đã có rồi
Tổ quốc có trong những cái ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể”
Bằng giọng tâm tình, dịu ngọt như lời kể truyện cổ tích, Nguyễn Khoa Điềm đã trình bày những cảm nhận, suy tưởng của mình về cội nguồn non sông. Lịch sử sâu thẳm của non sông ta được tác giả giảng nghĩa ko phải bằng sự tiếp nối của các vương triều hay các sự kiện lịch sử trọng đại như Nguyễn Trãi đã từng viết trong “Bình Ngô Đại Cáo”:
“Như nước Đại Việt ta từ thuở trước
Vốn xưng nền văn hiến đã lâu
Núi sông cương vực đã chia Phong tục Bắc – Nam cũng khác
Từ Triệu, Đinh, Lý, Trần gây nền độc lập
Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên hùng cứ một phương”
Nhưng mà bằng những hình ảnh thân thiện, thân quen, bằng những câu thơ gợi nhớ tới truyền thuyết xa xưa, tới nền văn minh lúa nước sông Hồng, cùng những phong tục tập quán lạ mắt có từ lâu đời. Đó cũng chính là non sông được cảm nhận trong chiều sâu tâm hồn nhân dân, văn hoá và lịch sử:
“Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Hình ảnh thơ phải chăng đã gợi cho ta về sự tích “Trầu cau” từ đời vua Hùng dựng nước xa xưa, ngợi ca tình nghĩa vợ chồng, anh em thắm thiết, sắt son; về truyền thuyết Thánh Gióng nhổ tre đánh đuổi giặc Ân, trở thành bài ca giữ nước hào hùng của nhân dân đã trở thành lịch sử non sông:
“Ta như thuở xưa thần Phù Đổng
Vụt lớn lên đánh đuổi giặc n
Sức nhân dân khoẻ như ngựa sắt
Chí căm thù ta rèn thép làm roi
Lửa tranh đấu ta phun vào mặt
Lũ sát nhân cướp nước hại nòi”
(Tố Hữu)
Tức là, lịch sử lâu đời của non sông được kết tinh trong từng câu chuyện kể, trong miếng trầu bà ăn thường nhật, trong “cây tre đánh giặc” thân quen quanh ta.
Bằng thể loại trữ tình chính luận, Nguyễn Khoa Điềm đã đưa ra một cách cảm nhận, một khái niệm về non sông để từ đó rút ra một quan niệm về non sông. Bao trùm là tư tưởng, quan niệm:
Đất Nước này là Đất Nước của Nhân dân
Đất Nước của Nhân dân, Đất Nước của ca dao, thần thoại
Trước hết, tác giả cảm nhận non sông qua những hình ảnh bình dị, cụ thể, thân thiện:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái ngày xửa, ngày xưa… mẹ thường hay kể Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phủi một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó
Từ những hình ảnh bình dị, cụ thể: miếng trầu bà ăn, mảnh đất trồng tre đánh giặc, cái kèo, cái cột, ngôi nhà ta ở, hạt gạo một nắng hai sương ta ăn…, tác giả muốn nói rằng non sông ko ở đâu xa nhưng rất thân thiện, thân thiết, gắn bó trong đời sống của mỗi gia đình hàng ngày và từ bao đời nay. Và mỗi đứa trẻ lớn lên trong ko gian cụ thể đó sẽ được bà, cha mẹ truyền cho ý niệm về non sông thông qua những câu chuyện huyền thoại cổ tích, dần dần khái niệm về non sông sẽ tạo nên trong tâm hồn mỗi con người, tới lúc lớn lên đứa nhỏ sẽ nhận thức được non sông. Những hình ảnh này còn gợi liên tưởng, mở ra đời sống của dân tộc, theo chiều dài thời kì qua hàng nghìn năm dựng nước, giữ nước. Trong quá trình lịch sử tạo nên và lớn lên non sông đã được nhân dân xây dựng nền văn minh nông nghiệp lúa nước với phong tục tập quán riêng: ăn trầu, bới tóc. và tạo nên tâm hồn tính cách riêng: thủy chung trong tình yêu, siêng năng trong lao động. Nhân dân cũng xây dựng truyền thống yêu nước người hùng chống giặc ngoại xâm: trồng tre đánh giặc. Tổ quốc được nhân dân xây dựng thông minh từ buổi đầu, lại gắn bó với đời sống vật chất và trong tiềm thức của nhân dân từ xa xưa tới nay, nên non sông này là của nhân dân.
Đoạn thơ Đất Nước có giọng điệu tâm tình, sự liên tưởng phóng túng nhưng tập trung trình bày cách cảm nhận về non sông của tác giả theo chiều phương diện rất rõ ràng.
Tác giả tiếp tục cảm nhận non sông ở chiều rộng ko gian, địa lí, lãnh thổ. Đó là một ko gian cụ thể, thân thiết đầy đủ dấu yêu đối với mỗi con người:
Đất là nơi anh tới trường
Nước là nơi em tắm
Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm
Trục đường tới trường, bến sông, nơi lứa đôi yêu nhau hò hứa, tương tự gợi ra ko gian, quang cảnh cụ thể, thân quen thân thiện nhưng ko kém phần xinh xắn thơ mộng. Đó là ko gian sống sót của tập thể qua bao nhiêu thế hệ. Tổ quốc luôn gắn bó với anh và em trong suốt cuộc đời. Lúc lớn lên nhiều mảnh đất trở thành kỉ niệm. Do đó, non sông gắn bó trong chiều sâu của tâm hồn. Tổ quốc sẽ mở rộng ra và lớn lên mãi theo mỗi cuộc đời, lúc đầu là ngôi nhà, rồi tuyến đường, bến sông và xa hơn nữa là ko gian rộng lớn với núi sông, rừng, biển:
Đất là nơi con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc
Nước là nơi con cá ngư ông móng nước biển khơi
Hai câu thơ mượn lời dân ca Bình Trị Thiên đã mở ra một ko gian đẹp thơ mộng, mênh mông tráng lệ, huy hoàng; vừa thân quen, cụ thể vừa lãng mạn bay bổng như trong huyền thoại. Viết về phong cảnh non sông gấm vóc, giàu có đó, thi sĩ đã bộc lộ tình yêu non sông say đắm.
Thành công nghệ thuật của đoạn thơ là Nguyễn Khoa Điềm đã tạo ra một ko gian nghệ thuật riêng đưa ta vào toàn cầu thân thiện, mĩ lệ, giàu sức bay bổng của ca dao truyền thuyết, văn hóa dân gian. Đây là điểm rực rỡ của hình thức nghệ thuật thống nhất với nội dung tư tưởng.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 11
Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm là những trang thơ đậm chất suy luận, nhưng lại thấm đẫm, nồng nàn trong xúc cảm. Do vậy nhưng dẫu viết về một đề tài đã cũ, đã quen, nhưng cách khai thác chất liệu mới mẻ, thông minh đã giúp thi sĩ tạo được dấu ấn riêng trong lòng người đọc. Đặc thù, 9 câu thơ mở đầu Đất Nước, trong mạch xúc cảm trằn trọc, tìm về cội nguồn lịch sử của dân tộc, đã trình bày rất rõ điều đó.
“Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể”
Đất Nước đã lớn lên, và được tạo nên dựng xây từ lúc ta còn lẫm chẫm những tiếng khóc trước tiên, từ trong mạch nguồn văn hóa thẳm sâu, nhưng trước hết ở đây, nó hiện diện trong lời kể của mẹ. Mẹ kể cho ta nghe về những câu chuyện cổ tích thuở xưa, và nhuần thấm trong những câu chuyện dân gian bay bổng, lãng mạn chất chứa ước mong hi vọng của người dân lao động nghèo, là hình ảnh non sông một nắng hai sương có từ ngày đó. Tức là, Đất Nước đã gắn liền với mỗi người từ thuở trẻ thơ, từ những gì thân yêu bình dị nhất, chính vì thế nhưng non sông hiện lên ko phải là hình ảnh quá đỗi lớn lao, lớn lao của non kỳ thủy tú, giang sơn gấm vóc tươi đẹp trong thơ ca trước đó ta từng thấy, nhưng nó đẹp trong nét mộc mạc, thân thiện, giản dị của chính nó. Để rồi, tiếp tục mạch chảy của các chất liệu dân gian, hình ảnh non sông hiện lên như được bồi đắp, tạo xây vẻ đẹp lịch sử, sâu xa của mình từ những phong tục tập quán của người Việt cổ, trong những truyền thuyết lịch sử hào hùng:
“Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên”
Hình ảnh miếng trầu có nhẽ đã trở thành rất đỗi thân thuộc trong các bài ca dao, dân ca, trong cả những câu hát giao duyên của tình yêu lứa đôi: trầu này trầu tính trầu tình, ăn vào cho đỏ môi mình môi ta. Mượn chất liệu dân gian gắn liền vẻ đẹp của phong tục văn hóa để trả lời cho câu hỏi về mạch nguồn lịch sử non sông, đã tạo điều kiện cho câu văn của Nguyễn Khoa Điềm ko triết lý khô khan, nhưng nhuần thấm những phong vị xưa, mềm mại, bay bổng. Rồi cả sự tích Thánh Gióng đánh giặc cũng được liệt kê một cách khôn khéo vào mạch thơ, từ đó làm nên sự hài hòa của các chất liệu dân gian. Tục bởi tó, đặt tên mộc mạc, chất phác của người Việt xưa, liên kết những yếu tố đó lại với nhau, phải chăng Nguyễn Khoa Điềm muốn khẳng định, Đất Nước ko chỉ có trong ký ức tuổi thơ, nhưng còn hòa mình thắm thiết vào mạch nguồn văn hóa, tạo nên nét đẹp thân thiện, bình dị và thân yêu tới lạ với người đọc lúc cảm nhận tác phẩm.
Ko chỉ đi tìm câu trả lời cho câu hỏi về sự tạo nên non sông, thi sĩ còn gián tiếp qua đó gợi hình ảnh tảo tần của người dân lao động cần lao, đồng thời khắc họa nét đẹp tâm hồn của con người dân tộc.
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Bằng cách sử dụng thông minh các chất liệu dân gian, 9 khổ thơ đầu đã giúp Nguyễn Khoa Điềm ko chỉ trả lời cho câu hỏi về cội nguồn, lịch sử tạo nên Đất Nước, nhưng còn như gợi lại trong thẳm sâu tâm hồn người đọc những vẻ đẹp văn hóa phong tục đã được đắp bồi dưỡng nuôi trong hàng nghìn thế hệ, cũng từ đó, như một cánh cửa, đưa ta ngược dòng về với vẻ đẹp bình dị, xưa cũ của dân tộc.
Với các bài văn mẫu Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước do bangtuanhoan.edu.vn sưu tầm và biên soạn trên đây, kỳ vọng các em sẽ có thêm những góc nhìn mới mẻ và có cái nhìn tổng quát hơn về tác phẩm. Chúc các em làm bài tốt!
Đăng bởi: bangtuanhoan.edu.vn
Phân mục: Lớp 12, Ngữ Văn 12
[rule_{ruleNumber}]
#Phân #tích #câu #thơ #đầu #bài #Đất #Nước #của #Nguyễn #Khoa #Điềm #hay #nhất
[rule_3_plain]
#Phân #tích #câu #thơ #đầu #bài #Đất #Nước #của #Nguyễn #Khoa #Điềm #hay #nhất
Để tìm hiểu sâu hơn về trị giá tác phẩm Đất Nước của Nguyến Khoa Điềm , mời các em tham khảo một số bài văn mẫu Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước, sau đây. Hi vọng với các bài văn mẫu ngắn gọn, cụ thể, hay nhất này các em sẽ có thêm tài liệu, cách triển khai để hoàn thiện bài viết một cách tốt nhất!
Xem nhanh nội dung1 Dàn bài Phân tích 9 câu đầu bài thơ Đất Nước2 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 13 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 24 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 35 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 46 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 57 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 58 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 69 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 710 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 811 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 912 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 1013 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 11
Dàn bài Phân tích 9 câu đầu bài thơ Đất Nước
1. Mở bài:
– Giới thiệu chung về tác giả Nguyễn Khoa Điềm.
– Giới thiệu về tác phẩm và ý nghĩa nhưng tác giả muốn gửi gắm.
2. Thân Bài:
– Trích dẫn 9 câu thơ đầu
– Phân tích ý nghĩa của 9 câu thơ đó.
– Phân tích các giải pháp nghệ thuật được sử dụng và các nét rực rỡ.
3. Kết bài:
– Nêu cảm nhận của bản thân.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 1
Thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm là trong những cây bút tiêu biểu của thế hệ thi sĩ trẻ trong những năm tháng trường kì chống Mĩ cứu nước. Thơ ông lôi cuốn đọc giả bởi sự liên kết giữa xúc cảm nồng nàn và suy tư sâu lắng của người trí thức về non sông và con người Việt Nam.Nổi lên cho phong cách sáng tác của ông là “Trường ca Mặt đường khát vọng”, được ông sáng tác ở chiến khu Trị-Thiên năm 1971, in xuất bản lần đầu năm 1974, viết về sự thức tỉnh của tuổi xanh đô thị vùng tạm chiến miền Nam về trách nghiệm với non sông non sông và sứ mệnh thế hệ mình , hơn cả là hoà mình với cuộc đấu tranh chống Mĩ xâm lược. Đoạn trích bài thơ “Tổ quốc” nằm ở phần đầu chương V của tường ca. 9 câu thơ mở đầu của đoạn trích là 9 câu thơ nói lên ý kiến của thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm về non sông.
Với 9 câu thơ đầu tác giả đã trình bày ý kiến mới mẻ của mình về cuội nguồn non sông.
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa …” mẹ thương hay kể.
Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Gạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Mở đầu trong đoạn trích, tác giả đã muốn khẳng định “lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”. Chẳng biết là non sông tạo nên và có từ bao giờ, chỉ biết là lúc ta lớn lên thì non sông đã có ở đây rồi. Đó chính là lời khẳng định kiên cố về sự trường tồn của non sông.
Sau khẳng định cứng ngắc về sự tồn tại của non sông, tác giả dần dần vén màn cho ta thấy rõ hơn về xuất xứ của non sông:
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa …” mẹ thương hay kể.
Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Dòng thơ “ngày xửa ngày xưa” là mở đầu cho từng một câu chuyện cổ tích nhưng các bà, các mẹ hay kể chuyện cho các con cháu nghe.Cũng chẳng biết từ lúc nào, chỉ biết là từ “ngày xửa ngày xưa” tạo nên non sông đã có rồi. Những câu chuyện cổ tích truyền thuyết ra đời là từ non sông.
Đất Nước hiện diện lên trong truyện cổ.
Đó là hình ảnh Đất Nước của một nền văn học dân gian rực rỡ với những câu chuyện cổ tích, thần thoại và truyền thuyết. Với thi sĩ, hai từ “non sông” còn mở màn với miếng trầu bà ăn. Người xưa thường xuyên nói “miếng trầu là đầu câu chuyện”, đó hẳn là bởi vì tục ăn trầu là một trong những phong tục lâu đời của Việt Nam ta.
Hình ảnh của “miếng trầu” cũng như là hình ảnh của sự khởi đầu. Đất Nước đã 0có từ lúc dân mình có tục ăn trầu và tục ăn trầu của nhân dân cũng là khởi đầu cho một non sông, khởi đầu cho một nền văn hiến.
Mở màn của một sự sống và những bước trưởng thành của sự sống đó. Sau sự mở màn của một Đất Nước chính là sự trưởng thành của cả một dân tộc:
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Từ những năm tháng trước công nguyên, từ thời của hai Bà Trưng, Bà Triệu, là lần trước tiên nước ta mạnh mẽ đứng lên khởi nghĩa đánh đuổi giặc ngoại xâm. Từ những câu chuyện truyền thuyết Thành Gióng với hình ảnh nhổ cả luỹ tre dơ cao đánh đuổi giặc.
Cây tre cũng là hình ảnh biểu tượng của người nông dân Việt Nam, hiền lành,hật thà siêng năng và chất phác nhưng cũng rất kiên cường quật cường. Từ hình những ảnh thực tiễn, cho tới đời sống ý thức, đó là từng bước đi lên trưởng thành của một dân tộc, của một non sông con người . Ý thức được về non sông, về sự tồn tại của non sông và ý thức về việc phải có trách nghiệm bảo vệ lãnh thổ, bảo vệ cương vực non sông.
Tiếp theo đó là những hình ảnh mang đậm vẻ đẹp thuần phong mỹ tục giản dị của con người Việt Nam :
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Gạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Trước tiên đó chính là vẻ đẹp giản dị của người phụ nữ Việt Nam. Vẻ đẹp của một người bà, người mẹ, người chị, của một người con gái mộc mạc Việt Nam, tuy giản dị nhưng lại nữ tình, thuần phác rất riêng. Thành ngữ “gằng cay muối mặn” đã vẫn dụng một cách hết sức tự nhiên nhưng cũng là hết sức rực rỡ, nhẹ nhõm nhưng thấm đượm ân tình con người , gợi lên sự thuỷ chung ở trong con người như câu nói “gừng càng già càng cay, muối càng lâu càng mặn, con người sống với nhau lâu năm thì tình nghĩa sẽ đong đầy”.
Rồi tới câu thơ “Cái kèo cái cột thành tên”, gợi nhắc cho người đọc nhớ tới tục làm nhà cổ của người Việt ngày xưa . Nhà được làm bằng cách sử dụng kèo cột giằng giữ vào nhau làm cho nhà thêm vững chãi, bền chặt tránh được mưa gió và thú dữ. Đó cũng chính là ngôi nhà tổ ấm cho mọi gia đình có thể sum họp bên nhau; siêng năng tích góp mỡ màu dồn thành sự sống tăng trưởng non sông.
Và cả truyền thống lao siêng năng lao động động , chịu thương chịu thương chịu khó miệt mài của dân tộc ta nữa “Hạt gạo phải một nắng hai sương xay giã dần sàng”.Câu thành ngữ “Một nắng hai sương” gợi nên sự siêng năng siêng năng của ông cha ta những ngày long đong siêng năng và long đong trong đời sống nông nghiệp lỗi thời.
Đó chính là truyền thống lao động siêng năng, miệt mài chịu thương chịu thương chịu khó. Các động từ như “Xay – giã – dần – sang” đó là thứ tự sản xuất ra hạt gạo. Để làm ra được hạt gạo, người nông dân phải trải qua biết bao nắng sương vất vả gieo cấy, xay giã và giần sàng. Thấm vào trong hạt gạo nhỏ nhỏ đó là mồ hôi vị mặn nhọc nhằn của giai cấp nông dân vất vả nắng mưa.
Và sau tất cả, tác giả Nguyễn Khoa Điềm đã chốt lại “Đất Nước có từ ngày đó … “. “Ngày đó” là ngày nào, chúng ta ko hề biết, tác giả cũng ko thể biết. Chỉ biết rằng ngày đó chính là ngày ta mở màn có truyền thồng, có những phong tục tập quán, có nhiều văn hoá. Đó là ngày ta có Tổ quốc của dân tộc Việt Nam.
Bằng việc vận dụng khôn khéo và mềm mại các chất liệu văn hóa dân gian như phong tục ăn trầu, tục búi lệ tóc, truyền thống đánh giặc ngoại xâm, truyền thống làm nông nghiệp và ác câu ca dao, tục ngữ cùng các thành ngữ… Tiếng nói mộc mạc, giản dị, lời thơ nhẹ nhõm đúng giọng thủ thỉ tâm tình nhưng vẫn mang đậm hồn thơ triiết lí thơ ca.
Điệp ngữ Đất Nước được nhắc lại rất nhiều lần cũng như việc thi sĩ xoành xoạch viết hoa hai từ Đất Nước tạo nên sự thành kính vô cùng thiêng liêng… Tất cả đã làm nên một đoạn thơ đặm đà ko gian văn hóa người Việt.
Qua đoạn thơ trên thi sĩ đã mang tới cho người đọc vẻ đẹp của một Đất Nước giàu văn hóa cựu truyền. Đất Nước của truyền thống, của phong tục tươi đẹp mang đậm dấu ấn của tư tưởng Đất Nước của con người của nhân dân.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 2
Đầu năm 1971, đang công việc trong thành ủy Huế, Nguyễn Khoa Điềm được mời tham gia trại sáng tác tổ chức ở đất bạn Lào. Thi sĩ rất thích nhạc giao hưởng đó tâm tình: Tôi nghĩ tôi sẽ viết một bản giao hưởng bằng tiếng nói. Và trường ca Mặt đường khát vọng đã ra đời. Trường ca gồm chín chương. Đoạn thơ Đất Nước trích từ phần đầu của chương V có tên là Đất Nước. Trong thơ kháng chiến chống Mỹ non sông là chủ đề bao trùm. Các thế hệ trước nhiều người viết rất hay về đề tài non sông, cho nên Nguyễn Khoa Điềm tìm cách trình bày mới, chọn chất liệu từ đời sống dân gian để thấy rằng non sông là ý niệm thiêng liêng, nhưng cũng thật thân thiện và giản dị.
Tổ quốc có từ đâu? Tổ quốc là gì? “Tổ quốc”, hai chữ thiêng liêng cao cả đó chẳng phải ở đâu xa nhưng ở ngay trong mỗi gia đình chúng ta: từ lời kể chuyện của mẹ, miếng trầu của bà, tới phong tục tập quán thân thuộc, tình nghĩa thuỷ chung của cha mẹ, hạt gạo, hòn than, cái kèo, cái cột trong nhà:
“Lúc ta lớn lên non sông đã có rồi
Tổ quốc có trong những cái ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể”
Bằng giọng tâm tình, dịu ngọt như lời kể truyện cổ tích, Nguyễn Khoa Điềm đã trình bày những cảm nhận, suy tưởng của mình về cội nguồn non sông. Lịch sử sâu thẳm của non sông ta được tác giả giảng nghĩa ko phải bằng sự tiếp nối của các vương triều hay các sự kiện lịch sử trọng đại như Nguyễn Trãi đã từng viết trong “Bình Ngô Đại Cáo”:
“Như nước Đại Việt ta từ thuở trước
Vốn xưng nền văn hiến đã lâu
Núi sông cương vực đã chia Phong tục Bắc – Nam cũng khác
Từ Triệu, Đinh, Lý, Trần gây nền độc lập
Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên hùng cứ một phương”
Nhưng mà bằng những hình ảnh thân thiện, thân quen, bằng những câu thơ gợi nhớ tới truyền thuyết xa xưa, tới nền văn minh lúa nước sông Hồng, cùng những phong tục tập quán lạ mắt có từ lâu đời. Đó cũng chính là non sông được cảm nhận trong chiều sâu tâm hồn nhân dân, văn hoá và lịch sử:
“Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Hình ảnh thơ phải chăng đã gợi cho ta về sự tích “Trầu cau” từ đời vua Hùng dựng nước xa xưa, ngợi ca tình nghĩa vợ chồng, anh em thắm thiết, sắt son; về truyền thuyết Thánh Gióng nhổ tre đánh đuổi giặc Ân, trở thành bài ca giữ nước hào hùng của nhân dân đã trở thành lịch sử non sông:
“Ta như thuở xưa thần Phù Đổng
Vụt lớn lên đánh đuổi giặc Ân
Sức nhân dân khoẻ như ngựa sắt
Chí căm thù ta rèn thép làm roi
Lửa tranh đấu ta phun vào mặt
Lũ sát nhân cướp nước hại nòi”
(Tố Hữu)
Tức là, lịch sử lâu đời của non sông được kết tinh trong từng câu chuyện kể, trong miếng trầu bà ăn thường nhật, trong “cây tre đánh giặc” thân quen quanh ta.
Bằng thể loại trữ tình chính luận, Nguyễn Khoa Điềm đã đưa ra một cách cảm nhận, một khái niệm về non sông để từ đó rút ra một quan niệm về non sông. Bao trùm là tư tưởng, quan niệm:
Đất Nước này là Đất Nước của Nhân dân
Đất Nước của Nhân dân, Đất Nước của ca dao, thần thoại
Trước hết, tác giả cảm nhận non sông qua những hình ảnh bình dị, cụ thể, thân thiện:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái ngày xửa, ngày xưa… mẹ thường hay kể Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trông tre nhưng đánh giặc Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phủi một nang hai sương xay, giã, giằn, sàng
Đất Nước có từ ngày đó
Từ những hình ảnh bình dị, cụ thể: miếng trầu bà ăn, mảnh đất trồng tre đánh giặc, cái kèo, cái cột, ngôi nhà ta ở, hạt gạo một nắng hai sương ta ăn…, tác giả muốn nói rằng non sông ko ở đâu xa nhưng rất thân thiện, thân thiết, gắn bó trong đời sống của mỗi gia đình hàng ngày và từ bao đời nay. Và mỗi đứa trẻ lớn lên trong ko gian cụ thể đó sẽ được bà, cha mẹ truyền cho ý niệm về non sông thông qua những câu chuyện huyền thoại cổ tích, dần dần khái niệm về non sông sẽ tạo nên trong tâm hồn mỗi con người, tới lúc lớn lên đứa nhỏ sẽ nhận thức được non sông. Những hình ảnh này còn gợi liên tưởng, mở ra đời sống của dân tộc, theo chiều dài thời kì qua hàng nghìn năm dựng nước, giữ nước. Trong quá trình lịch sử tạo nên và lớn lên non sông đã được nhân dân xây dựng nền văn minh nông nghiệp lúa nước với phong tục tập quán riêng: ăn trầu, bới tóc. và tạo nên tâm hồn tính cách riêng: thủy chung trong tình yêu, siêng năng trong lao động. Nhân dân cũng xây dựng truyền thống yêu nước người hùng chống giặc ngoại xâm: trồng tre đánh giặc. Tổ quốc được nhân dân xây dựng thông minh từ buổi đầu, lại gắn bó với đời sống vật chất và trong tiềm thức của nhân dân từ xa xưa tới nay, nên non sông này là của nhân dân. Đoạn thơ Đất Nước có giọng điệu tâm tình, sự liên tưởng phóng túng nhưng tập trung trình bày cách cảm nhận về non sông của tác giả theo chiều phương diện rất rõ ràng.
Tác giả tiếp tục cảm nhận non sông ở chiều rộng ko gian, địa lí, lãnh thổ. Đó là một ko gian cụ thể, thân thiết đầy đủ dấu yêu đối với mỗi con người:
Đất là nơi anh tới trường
Nước là nơi em tắm
Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm
Trục đường tới trường, bến sông, nơi lứa đôi yêu nhau hò hứa, tương tự gợi ra ko gian, quang cảnh cụ thể, thân quen thân thiện nhưng ko kém phần xinh xắn thơ mộng. Đó là ko gian sống sót của tập thể qua bao nhiêu thế hệ. Tổ quốc luôn gắn bó với anh và em trong suốt cuộc đời. Lúc lớn lên nhiều mảnh đất trở thành kỉ niệm. Do đó, non sông gắn bó trong chiều sâu của tâm hồn. Tổ quốc sẽ mở rộng ra và lớn lên mãi theo mỗi cuộc đời, lúc đầu là ngôi nhà, rồi tuyến đường, bến sông và xa hơn nữa là ko gian rộng lớn với núi sông, rừng, biển:
Đất là nơi con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc
Nước là nơi con cá ngư ông móng nước biển khơi Hai câu thơ mượn lời dân ca Bình Trị Thiên đã mở ra một ko gian đẹp thơ mộng, mênh mông tráng lệ, huy hoàng; vừa thân quen, cụ thể vừa lãng mạn bay bổng như trong huyền thoại. Viết về phong cảnh non sông gấm vóc, giàu có đó, thi sĩ đã bộc lộ tình yêu non sông say đắm.
Thành công nghệ thuật của đoạn thơ là Nguyễn Khoa Điềm đã tạo ra một ko gian nghệ thuật riêng đưa ta vào toàn cầu thân thiện, mĩ lệ, giàu sức bay bổng của ca dao truyền thuyết, văn hóa dân gian. Đây là điểm rực rỡ của hình thức nghệ thuật thống nhất với nội dung tư tưởng.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 3
Con người Việt Nam ta từ xưa tới nay ý thức yêu nước, lòng dũng cảm luôn chảy trong dòng máu, sẵn sàng tranh đấu, hi sinh để bảo vệ độc lập tự do cho Tổ quốc. Trong những năm tháng kháng chiến chống Mĩ gian nan, có biết bao nhiêu bài thơ, bài văn ra đời để khích lệ ý thức tranh đấu cho quân và dân ta ngoài mặt trận. Một trong số các tác phẩm khơi gợi lòng yêu nước đó ko thể ko kể tới Trường ca Mặt đường khát vọng của tác giả Nguyễn Khoa Điềm nhưng nổi trội là đoạn trích Tổ quốc. Mở đầu đoạn trích, tác giả lí giải về cội nguồn của Tổ quốc vô cùng thân yêu.
Nguyễn Khoa Điềm được biết tới là thi sĩ với phong cách trữ tình chính luận lạ mắt. Thơ Nguyễn Khoa Điềm thu hút, lôi cuốn người đọc bởi sự đan kết xúc cảm nồng nàn và suy tư sâu lắng của một thanh niên tri thức tự ý thức thâm thúy về vai trò, trách nhiệm của mình trong trận đấu đấu vì non sông và nhân dân. “Trường ca Mặt đường khát vọng” là một tác phẩm tiêu biểu cho phong cách thơ văn của ông. Đoạn trích Tổ quốc thuộc chương V của bản Trường ca. Ở đoạn trích, tác giả lí giải cội nguồn của Tổ quốc; và cội nguồn đó được lí giải vô cùng tinh tế qua 9 câu đầu của bài thơ:
“Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi ….………………………………..
Đất Nước có từ ngày đó…”
Mở đầu đoạn thơ, tác khẳng định trực tiếp rằng Tổ quốc này đã tồn tại từ rất lâu rồi, trong khi con người mới sinh ra trên mảnh đất của họ thì chính nơi đó là non sông, là quê hương. Đất Nước ra đời từ rất xa xưa như một sự thế tất, trong chiều sâu của lịch sử thời các vua Hùng dựng nước và giữ nước đã đi vào sử sách được lưu truyền tới tận hiện thời. Tổ quốc trước hết ko phải là một khái niệm trừu tượng nhưng là những gì rất thân thiện, thân thiết ở ngay trong cuộc sống bình dị của mỗi con người. Từ lời hát mẹ ru, từ những câu chuyện “ngày xửa ngày xưa” nhưng mẹ kể đã nuôi dưỡng chúng ta lớn khôn, làm ta hiểu hơn về văn hóa của ta, theo ta đi hết cuộc đời và trở thành một phần kí ức tốt đẹp khiến ta ko thể quên. Những câu chuyện cổ tích, những bài học đạo lí làm người, ước mơ khát vọng của nhân dân về lẽ công bình được gửi gắm vào câu ca dao đó đã góp phần tạo nên Tổ quốc nhiều chủng loại về văn hóa như hiện nay.
“Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Nhai trầu từ lâu đã trở thành một thói quen ko thể thiếu của những người phụ nữ Việt Nam nhất là các bà, các mẹ và từ lâu dân gian ta đã có câu chuyện sự tích trầu cau nói về tình nghĩa con người. Từ những năm tháng trước công nguyên, từ thời của hai Bà Trưng, Bà Triệu, là lần trước tiên nước ta mạnh mẽ đứng lên khởi nghĩa đánh đuổi giặc ngoại xâm. Từ những câu chuyện truyền thuyết Thánh Gióng với hình ảnh nhổ cả lũy tre giơ cao đánh đuổi giặc. Cây tre cũng là hình ảnh biểu tượng của người nông dân Việt Nam, hiền lành, thiệt thà, siêng năng và chất phác nhưng cũng rất kiên cường quật cường. Từ hình những ảnh thực tiễn, cho tới đời sống ý thức, đó là từng bước đi lên trưởng thành của một dân tộc, của một non sông con người ý thức được về non sông, về sự tồn tại của non sông và ý thức về việc phải có trách nghiệm bảo vệ lãnh thổ, bảo vệ cương vực non sông.
Kế bên truyền thống về lòng yêu nước, tác giả Nguyễn Khoa Điềm còn nhắc tới những hình ảnh mang đậm vẻ đẹp thuần phong mĩ tục giản dị của con người Việt Nam :
“Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”
Từ ngày xưa, hình ảnh người phụ nữ Việt Nam luôn gắn liền với mái tóc dài, được búi gọn ghẽ ngay sau đầu. Vẻ đẹp đó của một người bà, người mẹ, người chị, của một người con gái Việt Nam mộc mạc, giản dị nhưng lại rất nữ tính, thuần phác rất riêng. Tác giả đã vận dụng thành ngữ “gừng cay muối mặn” một cách hết sức tự nhiên, rực rỡ, nhẹ nhõm nhưng thấm đượm ân tình để nói lên sự thuỷ chung ở trong con người như câu nói “gừng càng già càng cay, muối càng lâu càng mặn, con người sống với nhau lâu năm thì tình nghĩa sẽ đong đầy”.
Ngoài những phong tục tập quán và tình mến thương của con người, Nguyễn Khoa Điềm còn nêu lên truyền thống lao động sản xuất của người dân:
“Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng”
Từ xa xưa, con người đã biết chặt gỗ nhưng làm nhà. Những ngôi nhà đó sử dụng kèo, cột giằng giữ vào nhau vững chãi, bền chặt tránh được mưa gió và thú dữ. Đó cũng chính là ngôi nhà tổ ấm cho mọi gia đình có thể sum họp, quây quần bên nhau, cùng nhau san sớt thú vui nỗi buồn; từ đó tạo nên nên làng, xóm và Tổ quốc. Ngôi nhà là mái ấm, là nơi con người “ổn định chỗ ở lạc nghiệp” siêng năng tích góp của nả dồn thành sự tăng trưởng non sông. Thi sĩ vận dụng khôn khéo câu thành ngữ “Một nắng hai sương” để nói lên sự siêng năng siêng năng của ông cha ta trong lao động sản xuất. Các động từ “xay – giã – dần – sàng” đó là thứ tự sản xuất ra hạt gạo. Để làm ra được hạt gạo, người nông dân phải trải qua biết bao tháng ngày nắng sương vất vả gieo cấy, chăm sóc, xay giã và giần sàng. Thấm vào trong hạt gạo nhỏ nhỏ đó là mồ hôi vị mặn nhọc nhằn của người nông dân vất vả nắng mưa. Thành tích ngọt ngào này ko chỉ giúp dân ta có đời sống no ấm nhưng nó còn trở thành nền văn minh lúa nước nhưng lúc nhắc tới người ta biết ngay tới Việt Nam; ko chỉ ngừng lại ở đó, nền văn minh này đã tạo điều kiện cho nước ta trở thành nước xuất khẩu gạo lớn thế hai toàn cầu và toàn cầu biết tới lúa gạo Việt Nam.
Từ tất cả các yếu tố trên, thi sĩ khẳng định:
“Đất Nước có từ ngày đó…”
“Ngày đó” là ngày nào, chúng ta ko hề biết, tác giả cũng ko thể biết. Chỉ biết rằng ngày đó chính là ngày ta mở màn có truyền thống, có những phong tục tập quán, có nhiều văn hoá riêng lẻ khác với quốc gia khác. Đó là ngày ta có Tổ quốc của dân tộc Việt Nam.
Bằng việc vận dụng khôn khéo và mềm mại các chất liệu văn hóa dân gian như phong tục ăn trầu, tục búi lệ tóc, truyền thống đánh giặc ngoại xâm, truyền thống làm nông nghiệp và các câu ca dao, tục ngữ cùng các thành ngữ… cùng với tiếng nói mộc mạc, giản dị, lời thơ nhẹ nhõm đúng giọng thủ thỉ tâm tình và điệp từ “Tổ quốc”, tác giả Nguyễn Khoa Điềm đã mang tới cho độc giả một cách nhìn mới mẻ về cội nguồn của non sông; về vẻ đẹp của một non sông giàu văn hóa cựu truyền, non sông của truyền thống, của phong tục tươi đẹp mang đậm dấu ấn của tư tưởng non sông của nhân dân.
Nhiều năm tháng qua đi nhưng đoạn thơ cùng với bản trường ca “Mặt đường khát vọng” vẫn giữ nguyên vẹn những trị giá tốt đẹp lúc đầu của nó và để lại ấn tượng xinh xắn, đọng lại trong tâm tư của bao thế hệ con người Việt Nam trước đây, hiện thời và cả sau này. Bản trường ca của tác giả Nguyễn Khoa Điềm làm ta thêm hiểu và yêu Tổ quốc đồng thời thôi thúc bản thân hành động để bảo vệ và tăng trưởng non sông này.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 4
“Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
…………….
Đất Nước có từ ngày đó”.
Đoạn thơ đã nói lên một cách dung dị nhưng thấm thía về cội nguồn sâu xa của Đất Nước.
Giọng điệu thủ thỉ tâm tình, thi sĩ gợi lên một ko khí trầm lắng như kể chuyện cổ tích, như dẫn hồn ta ngược thời kì trở về cội nguồn Đất Nước và dân tộc. Bốn chữ “ngày xửa ngày xưa” dùng rất khéo:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa …” mẹ thường hay kể.
Chữ “có” trong “đã có rồi”, “Đất Nước có trong những cái…” đã làm cho ý thơ khẳng định, tỏa sáng niềm tin. Tục ăn trầu, truyện cổ tích Trầu – Cau gợi lên hình ảnh Đất Nước xa xưa, “Đất Nước mở màn”… Truyền thuyết Thánh Gióng cho biết sự vươn mình của dân tộc, ghi lại sức mạnh quật khởi “Đất Nước lớn lên”. Câu thơ mở rộng tới 12, 13 chữ, với cách gieo vần lưng (đầu – trầu, ăn – dân) nên vẫn thanh thoát, giàu âm điệu:
“Đất Nước mở màn với miếng trầu giờ bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình trồng tre nhưng đánh giặc”.
Hai chữ “lớn lên” liên tưởng tới hình ảnh chú nhỏ làng Gióng lên ba vươn vai thành một tráng sĩ uy phong lẫm liệt lúc Đất Nước bị giặc Ân xâm lược.
Rồi thi sĩ nói tới phong tục và đạo lí tốt đẹp lâu đời của nhân dân ta. Phong tục “bới tóc” của người Lạc Việt. Câu ca dao nói về đạo vợ chồng: “Tay bưng chén muối đĩa gừng – Gừng cay muối mặn xin đừng quên đã nhập hồn vào câu thơ Nguyễn Khoa Điềm:
“Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”.
Chuyện “ngày xửa ngày xưa” nhưng vẫn hiện diện trên “tóc mẹ” trong tình thương của “cha mẹ” hiện thời. “Đất Nước đã có rồi”, “Đất Nước có…”, “Đất Nước mở màn”, “Đất Nước lớn lên” và Đất Nước đang hiện diện quanh ta, thân thiện ta.
Tiếp theo, thi sĩ lấy sự tạo nên và tăng trưởng tiếng nói dân tộc để nói về xuất xứ lâu đời của Đất Nước. Mỗi đồ vật đều có một cái tẽn riêng: “Cái cột, cái kèo thành tên”. Nhân Dân ta có nghề trồng lúa nước lâu đời. Nghề trồng lúa nước tạo nên nền văn minh sông Hồng. Lúc hạt gạo được thông minh nên bằng công sức “một nắng hai sương”, thì ngôn từ “xay, giã, giần, sàng” cũng xuất hiện. Tiếng Việt là của quý lâu đời của Đất Nước ta, Nhân Dân ta. Cách nói của Nguyễn Khoa Điềm thật ý vị:
“Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó”.
Nhấp nhánh trong đoạn thơ là hình ảnh Đất Nước thân yêu. Quá khứ của Đất Nước “ngày xửa ngày xưa” đồng hiện trong “miếng trầu hiện thời bà ăn”. Có Đất Nước người hùng “biết trồng tre nhưng đánh giặc”. Có Đất Nước siêng năng trong lao động sản xuất: “Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng”. Có nền văn hóa giàu bản sắc, nền văn hiến rực rỡ tụ hội qua thuần phong mỹ tục (tục ăn trầu, tục bới tóc), qua tục ngữ ca dao “gừng cay muối mặn”, qua cổ tích thần thoại, truyền thuyết.
Đoạn thơ 9 câu, 85 chữ nhưng ko hề có một từ Hán Việt nào. Ngôn từ bình dị, cách nói biểu cảm thân tình. Hiện diện trong đoạn thơ là: ta, dân mình, bà, cha, mẹ. Có miếng trầu, cây tre, tóc mẹ, … Có “gừng cay muối mặn” cái kèo, cái cột, hạt gạo, v.v… Thật là thân thuộc và thân thiện, sâu xa và thấm thía, rung động. Tưởng tượng thì phong phủ, liên tưởng thì rộng lớn. Đoạn thơ đã “nhịp mãi lên một tấm lòng sứ điệp” để ta yêu thêm Đất Nước và tự hào về Đất Nước. Cấu trúc đoạn thơ: “tổng – phân – hợp”; mở đầu là câu “Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”, khép lại đoạn thơ là câu “Đất Nước có từ ngày đó”.Tính chính luận đã làm sáng đẹp chất trí tuệ liên kết hài hòa với chất trữ tình đặm đà. Đoạn thơ mang vẻ đẹp lạ mắt nói về cội nguồn Đất Nước thân yêu.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 5
Nguyễn Khoa Điềm là một trong những cây bút tiêu biểu của thế hệ thi sĩ trẻ trong những năm chống Mĩ cứu nước. Thơ ông giàu chất suy tư, xúc cảm lắng đọng, trình bày tâm tư của người tri thức tham gia tích cực vào trận đấu đấu của nhân dân, mang màu sắc chính luận. Đoạn trích “Đất Nước” là một trong những bài thơ tiêu biểu của ông. Đoạn trích trình bày cái nhìn mới mẻ về Đất Nước, và cái mới mẻ đó thôi thúc chúng ta đi tìm cội nguồn của Đất Nước. Với 9 câu thơ đầu, Nguyễn Khoa Điềm trình bày quan niệm của mình về cội nguồn của Đất Nước thật rực rỡ.
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể
Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Đoạn trích Đất Nước thuộc phần đầu, chương V của bản trường ca “Mặt đường khát vọng”. hoàn thành ở chiến khu Trị – Thiên năm 1971, in lần đầu năm 1974, viết về sự thức tỉnh của tuổi xanh ở các đô thị vùng tạm chiếm miền Nam về non sông non sông, về sự mệnh thế hệ mình, xuống đường đấu tranh chống đế quốc Mĩ.
“Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”
Câu thơ mở đầu là lời khẳng định tự nhiên, giản dị: “Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”. Đất Nước có từ “lúc ta lớn lên”, từ lúc ta chưa ra đời, xuyên suốt bốn nghìn năm văn hiến. Tương tự, Đất Nước tồn tại như một điều hiển nhiên, nó có chiều sâu cội nguồn cũng như sự tạo nên và tăng trưởng bao đời nay. Với Nguyễn Khoa Điềm, Đất Nước thật thân thiện, hiện diện trong những câu chuyện cổ tích thường mở đầu bằng “ngày xửa ngày xưa”. Câu thơ khiến ta nhớ tới hình ảnh của người bà thường hay kể chuyện cho con cháu nghe, là hình ảnh cô Tấm bị mẹ con Cám bắt nạt, là hình là nàng tiên bước ra từ quả thị…. Cụm từ “ngày xửa ngày xưa” thật thân thuộc và thân thiện với con người Việt Nam. Bởi, mỗi câu chuyện là mỗi bài học đạo lí dạy ta biết “ở hiền gặp lành”, biết thiện thắng ác, biết sống thủy chung, … Tác giả ko dùng từ ngữ, hình ảnh hoa mĩ tráng lệ mang tính biểu tượng để trình bày Đất Nước nhưng dùng cách nói giản dị, tự nhiên, dễ hiểu, dễ thấm vào lòng người. Tác giả giúp ta tìm hiểu Đất Nước có từ nền văn hóa dân gian ông cha ta để lại.
Tác giả cảm nhận Đất Nước gắn với phong tục tập quán, tạo nên nên bản sắc văn hóa riêng của dân tộc:
“Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn”
“Miếng trầu bà ăn” là miếng trầu tình nghĩa trong “sự tích trầu cau” khiến ta rung rung nước mắt về tình cảm vợ chồng, về tình nghĩa anh em gắn bó. Từ đó, hình ảnh “trầu cau” trở thành “miếng trầu là đầu câu chuyện”, trở thành thứ ko thể thiếu được trong lễ cưới, tượng trưng cho tình nghĩa thắm thiết, thủy chung.
“Tóc mẹ thì bới sau đầu”
Đó là hình ảnh đặc thù của người phụ nữ Việt Nam, thùy mị, duyên sáng và thật đáng yêu. Nét đẹp đó làm ta gợi nhớ tới câu ca dao:
“Tóc ngang lưng vừa chừng em búi
Để chi dài bối rối lòng anh”
Ko những chỉ là những cảm nhận ở trên về Đất Nước nhưng Nguyễn Khoa Điềm còn cảm nhận Đất Nước trong vẻ đẹp tình yêu của cha mẹ với lối sống nặng tình nặng nghĩa như “gừng cay muối mặn”
“Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”
Dù gian nan, dù đắng cay nhưng cha mẹ vẫn đồng cam cộng khổ, chia ngọt sẻ bùi để tình cảm thêm mặn nồng, thắm thiết. Hình ảnh thơ gợi ta nhớ câu ca dao:
“Tay bưng đĩa muối, chén gừng
Gừng cay muối mặn xin đừng quên nhau”
Hay
“Muối ba năm muối đang còn mặn
Gừng chín tháng vẫn hãy còn cay
Đôi ta tình nặng nghĩa đầy
Dù ba vạn sáu nghìn ngày cũng chẳng xa”
Từ cha mẹ thương nhau mới đi tới “Cái kèo cái cột thành tên”. Câu thơ gợi nhắc cho người đọc nhớ tới tục làm nhà cổ của người Việt. Đó là tục làm nhà sử dụng kèo cột giằng giữ vào nhau làm cho nhà vững chãi, bền chặt tránh được mưa gió, thú dữ. Đó cũng là ngôi nhà tổ ấm cho mọi gia đình sum họp bên nhau; siêng năng tích góp mỡ màu dồn thành sự sống. Từ đó, tục đặt tên con cái Kèo, cái Cột cũng ra đời.
Đất Nước ta từ nghìn đời đã có truyền thống chống giặc ngoại xâm hào hùng của dân tộc:
“Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Hình ảnh “cây tre” là biểu tượng của người Việt Nam, gắn với đời sống thường nhật và có lúc trở thành vũ khí xông pha ra chiến trường đánh giặc, Thánh Gióng từng nhổ tre đánh giặc Ann, nhà văn Thép Mới cũng từng trông thấy:
“Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín”
Tre thiệt thà chất phác, phúc hậu, yêu thủy chung yêu chuộng hòa bình nhưng cũng kiên cường quật cường trong chiến tranh. Tre đứng thẳng hiên ngang quật cường cùng chia lửa cho dân tộc:
“Một cây chông cũng tiến công giặc Mĩ”
Bởi
“Nòi tre đâu chịu mọc cong
Chưa lên đã nhọn như chông lạ thường”
Đâu chỉ có những vẻ đẹp trên, dân tộc ta còn có truyền thống lao động siêng năng, chịu thương chịu thương chịu khó:
“Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sáng”
Thành ngữ “một nắng hai sương” và các động từ liên tục xay, giã, giần, sàng gợi lên sự vất vả và triền miên của người nông dân trên đồng rộng. Đất Nước gắn với nền văn minh lúa nước, lấy hạt gạo làm gia bảo, gắn liền với quá trình lao động vất vả để có được hạt gạo, để sống sót. Ý thơ thật thâm thúy. Câu thơ gợi nhắc tới ca dao:
“Cày đồng đang buổi ban trưa
Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cà
Người nào ơi bưng bát cơm đầy
Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần”
Từ Đất Nước viết hoa diễn tả tình cảm thiêng liêng đối với Đất Nước. Giọng thơ trữ tình, câu thơ dài ngắn đan xen trình bày xúc cảm tự nhiên, phóng khoáng. Tiếng nói giản dị, sử dụng thông minh các chất liệu từ văn học dân gian tạo chiều sâu cho ý thơ.
Đất Nước đối với Nguyễn Khoa Điềm là những gì tầm thường, thân thiện nhất. Nó có trong cổ tích, ca dao, gắn liền với nguồn mạch quê hương để làm nên một chân dung trọn vẹn về Đất Nước: Thân yêu nhưng hào hùng, vất vả nhưng thủy chung.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 5
“Tổ quốc tôi thon thả giọt độc huyền. Nghe dịu nỗi đau của mẹ. Ba lần tiễn con đi, hai lần khóc thầm lặng lẽ. Các anh ko về mình mẹ lặng im…”. Cứ mỗi lần nghe lại bài hát này lòng tôi xốn xao da diết. Nhớ những ngày nhỏ thơ tới lớp, cô giáo dạy tôi viết hai chữ “Việt Nam” và gọi đó là Đất Nước. Tôi mơ hồ chả hiểu, chỉ biết rằng đó là cái gì lớn lao và thật quý báu lắm! Thời kì trôi qua nhanh, mang tuổi thơ bé nhỏ của tôi đi xa. Cho tới hôm nay, qua bao nhiêu vần thơ đọc được tôi đã thấm thía hai tiếng thiêng liêng “Đất Nước”. Trong những vần thơ mến yêu dạt dào cảm hứng đó, tác phẩm “Đất Nước” của Nguyễn Khoa Điềm là nổi trội hơn cả.., bằng trải nghiệm tuổi xanh, bằng tận tâm cách mệnh và cả bằng vốn tri thức được tập huấn bài bản từ mái trường xã hội chủ nghĩa, tạo nên chiều sâu của hình tượng Đất Nước, hoà mạch thơ chính luận – trữ tình.
Tổ quốc – hai tiếng đó thật thiêng liêng, tự hào. Nó trở thành đề tài muôn thuở trong thơ ca chỉ có điều các thi sĩ nhà văn hay dùng những hình ảnh mang tính biểu tượng để viết về non sông hay tự tạo ra một khoảng cách để chiêm ngưỡng. Còn trong thơ Nguyễn Khoa Điềm, non sông ko phải là một khái niệm trừu tượng nhưng rất thân thiện đối với mỗi người. Trả lời cho câu hỏi: “Đất Nước là gì? Đất Nước từ đâu ra?”, mỗi người đều có cách cảm nhận, lí giải riêng của mình. Với Nguyễn Khoa Điềm, Đất Nước được cảm nhận ở các phương diện lịch sử, địa lý văn hoá …nên tác giả tự hào nhưng nói rằng “lúc ta lớn lên non sông đã có rồi”. Thi sĩ đã mở màn bằng những kí ức tuổi thơ để tưởng tượng ra một sự tồn tại của Đất Nước trong nhận thức và tình cảm tự nhiên nhất của con người. Những vẻ đẹp được khơi lên từ mạch tâm tình, thấm đẫm hơi thở ca dao dân ca, huyền tích sử thi của dân tộc. Cái hay của phần mở đầu chương “Đất Nước” chính là sự xuất hiện của hàng loạt những hình ảnh có ý nghĩa tượng trưng nhưng rất thân thiện:
“Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể
Đất Nước diễn ra từ miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc…”
Giọng thơ thủ thỉ, thành tâm nhưng sâu lắng đó đã chuyển tải suy ngẫm của thi sĩ về Nhân Dân – Đất Nước. Đất Nước đã có từ lâu, rất lâu rồi. Lúc ta oe oe cất tiếng khóc chào đời, lớn lên và trưởng thành thì non sông đã có rồi. Cảm hứng về non sông của Nguyễn Khoa Điềm bắt nguồn từ những huyền thoại: “Ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể” giờ còn đọng lại trong tiềm thức với cô Tấm ngoan hiền, với sự tích bánh chưng bánh dày, bà tiên nhân hậu hay mụ mẹ kế độc ác, …Hình ảnh Đất Nước vừa hiện lên vừa giản dị thân thiện, vừa thiêng liêng sâu lắng bởi nó gắn với toàn cầu tâm hồn con người, được nuôi dưỡng từ thuở thơ nhỏ và truyền lại cho muôn thuở sau “ngày xưa” chỉ với hai từ nhưng bao kỉ niệm tuổi trẻ thơ lại ùa về.
“Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Trong kho tàng văn học dân gian, thi sĩ đã chọn ra hai câu chuyện để khắc hoạ hình ảnh non sông bằng chính những cảm nhận thâm thúy của mình. “Đất Nước mở màn” một câu thơ lí giải sự tạo nên non sông gắn liền với câu chuyện cổ tích cầu cau. Đó là câu chuyện cổ tích ngợi ca nghĩa anh em và tình vợ chồng gắn bó keo sơn. Đất Nước mở màn với miếng trầu có tức là Đất Nước được tạo nên trong lối sống tình nghĩa. “Miếng trầu hiện thời bà ăn” bắt nguồn từ thuở xa xưa – đó là truyền thống tốt đẹp – “Miếng trầu mở màn câu chuyện”. Đất Nước được sinh ra và nuôi dưỡng trong truyền thống đạo lí tốt đẹp của dân tộc đó là lối sống tình nghĩa. Đất Nước được tạo nên trong tình yêu nhưng lại vững mạnh và trưởng thành nhờ những cuộc đấu tranh bảo vệ dân tộc.
“Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Câu thơ gợi nhắc truyền thuyết “Thánh Gióng” làm ta nhớ tới một cậu nhỏ lớn nhanh như thổi để lên đường đánh giặc Ân cứu nước. Một câu chuyện ngợi ca sức mạnh của tình yêu dân tộc và hình ảnh kì vĩ Thánh Gióng. Và non sông ta cũng trưởng thành lúc mọi người cùng nhau đồng lòng chống giặc ngoại xâm, mở rộng cương vực. Với Nguyễn Khoa Điềm, ông đã nhìn thấy sự trưởng thành của Đất Nước trong đau thương, thử thách nhờ công cuộc đấu tranh và lòng yêu nước của dân tộc. Qua lịch sử, truyền thống đó đã trở thành truyền thống yêu nước thiêng liêng.
“Tóc mẹ thì bới sau đầu”
Trong muôn vàn truyền thống đẹp, thi sĩ chọn ra một hình ảnh thật giản dị nhưng rất tinh tế rực rỡ: hình ảnh người phụ nữ Việt với mái tóc bới sau đầu – hình ảnh thật thân thiện, thân quen in sâu trong nếp nghĩ, gợi suy ngẫm về con người trong cuộc sống lam lũ vất vơ nhưng vẫn duyên dáng, tảo tần, đảm đang. Hình ảnh đó qua bao năm tháng vẫn ko thay đổi, vẫn gợi suy ngẫm về cái đẹp giản dị nhưng thiêng liêng. Và hình ảnh Đất Nước hiện lên qua chính mỹ tục đó.
Đất Nước còn hiện lên trong sự gắn liền với một lối sống đẹp “Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”. Câu thơ gợi từ một câu ca dao “gừng cay muối mặn xin đừng bỏ nhau”. Ý thơ giản dị nhưng ý nghĩa vô cùng thâm thúy. Tình yêu được sinh ra và nuôi dưỡng từ trong khó nghèo, từ trong những hoàn cảnh đầy thử thách thật đáng trân trọng, đáng quý. Đó là lối sống trọn nghĩa, trọn tình, thuỷ chung đã trở thành một truyền thống thiêng liêng được lưu truyền qua bao đời. Và sự sinh thành, tăng trưởng của Đất Nước song hành cùng với sự lưu truyền và tăng trưởng của truyền thống tốt đẹp đó. “Cái kèo, cái cột thành tên” Đất Nước được gắn liền với những hình ảnh đơn sơ, mộc mạc “cái kèo, cái cột” nhưng chính những thứ đơn sơ, mộc mạc đó đã tạo nên một mái ấm gia đình, xóm thôn, quê hương, non sông. Nói cách khác, nó chính là tế bào của non sông.
Đất Nước hiện lên qua cuộc sống lao động sinh hoạt: “Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng”. Sự tạo nên và tăng trưởng của Đất Nước là một quá trình trong khoảng thời gian dài, nhờ bàn tay lao động xây dựng của con người từ thuở sơ khai, lúc con người tạo dựng những cái đơn giản nhất với nỗ lực một nắng hai sương. Con người lao động đã biết “xay, giã, giần, sàng” để tạo nên hạt gạo, tạo nên những trị giá vật chất để xây dựng Đất Nước no ấm. Cách sử dụng từ ngữ “một nắng hai sương” và tuyển lựa hình ảnh “xay, giã, giần, sàng” cùng nhịp độ lan toả gợi sự suy ngẫm liên tưởng, hình ảnh Đất Nước hiện dần nhờ bàn tay lao động siêng năng, thông minh của con người, hình ảnh đó hiện dần trong nhịp độ gạo rơi trên sân, trong tiếng chày, trong máy xay với cuộc sống lao động dẻo dai dù vất vả, lam lũ. Qua đó ta trông thấy nét đặc trưng riêng của nền văn học Việt – văn hoá lúa nước. Hình ảnh Đất Nước hiện lên trong cuộc sống sinh hoạt là một Đất Nước siêng năng, thông minh trong lao động.
Cũng chính trong cuộc sống lao động sinh hoạt, thi sĩ còn khám ra sự tạo nên, tăng trưởng tiếng nói dân tộc gắn liền với xuất xứ tạo nên và tăng trưởng của Đất Nước: Lúc con người biết lao động tạo dựng cuộc sống chính là lúc họ biết đặt tên cho những sự vật hình tượng thân thiện nhất “cái kèo, cái cột”. Và trong quá trình lao động, trong sự tìm tòi khám phá, thông minh nên những trị giá vật chất như hạt gạo, họ đã thông minh nên những ngôn từ ghi lại quá trình lao động đó “xay, giã, giần, sàng”. Đây là kết tinh tinh tuý vong hồn của dân tộc. Đất Nước tạo nên và tăng trưởng cùng với sự tạo nên tiếng mẹ thiêng liêng đó. Khám phá Đất Nước ở phương diện văn hóa sinh hoạt, Nguyễn Khoa Điềm đã phát biểu nhận thức của mình như lối khái niệm lạ mắt, một cách lí giải ko hề mang tính áp đặt nhưng đầy sức gợi, sức thuyết phục bằng những câu chuyện, tuyển lựa cụ thể giàu ý nghĩa giúp ta trông thấy Đất Nước bắt nguồn từ những điều giản dị nhất, thân thiện nhất, nhưng vững bền tới muôn thuở.
Trong đoạn thơ trên tác giả sử dụng nhiều các yếu tố ca dao dân ca tục ngữ truyền thuyết cổ tích ko chỉ mang lại sự thân thiện nhưng còn bộc lộ ý thức tự trọng tự hào dân tộc. Từ “Đất Nước” được viết hoa và lặp lại 5 lần trình bày sự thành kính. Với chín dòng thơ 85 chữ, ko hề có một từ hán việt, Nguyễn Khoa Điềm đã tạo nên những vần thơ tự do dạt dào xúc cảm, liên kết với chất giọng thủ thỉ tâm tình như một điệu ru dễ đi vào lòng người. Nhưng chuyển tải mạch xúc cảm đó là một lối lập luận chặt chẽ: tổng -phân – hợp. Chính sự liên kết hài hoà giữa trí tuệ và xúc cảm bay bổng đã làm sáng lên lối thơ trữ tình chính luận – phong cách lạ mắt riêng của Nguyễn Khoa Điềm.
Qua những dòng thơ trằn trọc và suy tư về một khái niệm tưởng nghe đâu đã ăn sâu vào máu thịt mỗi người dân Việt, qua chiều sâu văn hóa, sinh hoạt Nguyễn Khoa Điềm đã có một phát hiện, một cảm nhận vô cùng thâm thúy: Đất Nước hiện lên trong toàn cầu ý thức của tập thể người Việt, trong cuộc sống sinh hoạt từ bao đời. Đất Nước hiện lên gắn liền với những phong tục tập quán với lối sống, nếp nghĩ, qua kho tàng văn học dân gian, qua bản sắc văn hoá… Đó là một Đất Nước ko trừu tượng nhưng cụ thể, chứa đựng ước mong, khát vọng, quan niệm về vẻ đẹp phẩm chất của tâm hồn dân tộc. Gương mặt Đất Nước hiện lên thật sống động, lung linh: trong cuộc sống, trong lao động và trong tranh đấu.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 6
Tổ quốc, đã từ lâu, là điểm hứa tâm hồn của biết bao văn nghệ sĩ. Được khơi nguồn từ đề tài thân thuộc đó, thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm có cho mình một lối đi riêng. Nguyễn Khoa Điềm từng san sớt: “Đất Nước với các thi sĩ khác là của những huyền thoại, của những người hùng nhưng với tôi là của những con người vô danh, của nhân dân”. “Tôi quyết tâm trình bày hình ảnh Đất Nước Giản dị, thân thiện nhất”. Rút ra từ trường ca “Mặt đường khát vọng”, đoạn trích “Đất Nước” là sự kết tinh của những thông minh lạ mắt, mới mẻ của Nguyễn Khoa Điềm. Với 9 câu thơ mở đầu, thi sĩ đã đưa người đọc trở về với lịch sử của dân tộc để trả lời cho câu hỏi non sông có từ bao giờ:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
…………………………..
Đất Nước có từ ngày đó
Thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm là một trong những thi sĩ tiêu biểu của thế hệ trẻ thơ năm chống Mĩ cứu nước. Thơ Nguyễn Khoa Điềm thu hút người đọc bởi xúc cảm lắng đọng, giàu chất suy tư. Phân tích Đất Nước mới thấy được đây là một đoạn trích tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật lạ mắt đó. Đất Nước là phần đầu chương V của trường ca “Mặt đường khát vọng” – tác phẩm được ra đời vào năm 1971, giữa lúc của kháng chiến chống Mỹ diễn ra khốc liệt.
Đất Nước diễn ra từ một cách trang trọng nhưng hết sức bình dị, thân thiện:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những “cái ngày xửa ngày xưa” mẹ thường hay kể
Đất Nước mở màn với miếng trầu bà ăn hiện thời
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Đất Nước vốn là trị giá vững bền, vĩnh hằng; Đất Nước được tạo dựng, bồi đắp qua nhiều thế hệ, được truyền từ đời này, sang đời khác: Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi. Đứng trước một Đất Nước thiêng liêng như thế, lòng thơ dâng trào niềm xúc động và thành kính. Hai từ “Đất Nước” được viết hoa một cách trang trọng. Đó là cách nhưng thi sĩ trình bày niềm tự hào và lòng thành kính trước Đất Nước của mình. Lúc ta cất tiếng khóc chào đời, lúc ta lớn lên, Đất Nước đã hiện hữu. Đất Nước có từ bao giờ/ Suy ngẫm về cội nguồn của Đất Nước, Nguyễn Khoa Điềm bỗng phát hiện: Đất Nước có trong những cái ngày xửa ngày xưa mẹ kể/ Đất Nước mở màn với miếng trầu bà ăn. Mẹ Đất Nước vừa cổ xưa lâu đời vừa bình dị, mộc mạc xuất hiện trong câu thơ của Nguyễn Khoa Điềm. Đất Nước là văn hóa kết tinh từ tâm hồn Việt. Từ truyện cao dao, cổ tích tới tục ngữ, “miếng trầu” đã là một hình tượng nghệ thuật mang tính thẩm mĩ, là hiện thân của tình mến thương, lòng thủy chung của tâm hồn dân tộc.
Cùng với tục ăn trầu, Đất Nước còn, gắn liền với những phong tục khác:
– Tóc mẹ thì bới sau đầu
– Cái kèo cái cột thành tên
Thân yêu, mộc mạc biết chừng nào là búi tóc sau đầu của mẹ, là những nếp nhà dựng lên từ cái kèo, cái cột, mái lá, tường rơm, vách đất; là cách đặt tên con giản dị nôm na. Mộc mạc, thân yêu vật như đó cũng là một phần của Đất Nước. Và Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc. Hình ảnh Đất Nước thật thân thuộc với những lũy tre xanh rì, những búp măng non bật mình vươn thẳng. Có thể thấy, từ bao đời nay, từ truyền thuyết dân gian tới tác phẩm thơ hiện đại, cây trẻ trở thành biểu tượng cho sức mạnh ý thức quật cường đánh giặc cứu nước và giữ nước, biểu tượng phẩm chất tốt đẹp của con người Việt Nam. Từ “lớn lên” được dùng rất xác thực, rộn rực niềm tin, niềm tự hào dân tộc. Giọng thơ trầm lặng, nghiêm trang làm cho suy từ về cội nguồn Đất Nước giàu chất triết luận nhưng vẫn thiết tha, trữ tình. Cách cảm nhận, lí giải cội nguồn Đất Nước bằng những hình ảnh bình dị, thân thuộc đã khẳng định rằng: Đất Nước thân thiện, thân thuộc, bình dị ngay trong đời sống mỗi người.
Với Nguyễn Khoa Điềm, Đất Nước còn ẩn mình trong những vật nhỏ nhỏ nhất. Đất Nước ẩn mình trong hạt muối, nhánh gừng; đằm sâu trong tình thương mẹ cha: Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn. Được sàng lọc từ văn hóa dân gian, câu thơ trầm tích những ý từ xâu xa. Dù sống cuộc sống thiếu thốn, gian nan, cha mẹ ta vẫn thương yêu nhau như gừng cay muối mặn, vẫn gắn bó trước sau, mặn nhưng, đinh ninh. Đất Nước mình giản dị thân yêu là thế. Hình ảnh Đất Nước còn có trong từng bông lúa, củ khoai: Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng. Hình ảnh thơ giản dị nhưng gợi ra tập quán sản xuất gắn liền với văn minh lúa nước của dân tộc Việt Nam. Để làm ra hạt gạo trắng ngần, bát cơm thơm, người nông dân phải dầm sương, dãi nắng, bán mặt cho đất, bán lưng cho trời, tỉ mỉ xay, giã, dần, sàng. Hình ảnh thơ gợi lên bao sự lam lũ, vất vả, nhọc nhằn cùng phẩm chất siêng năng, chịu thương chịu khó của những người chân lấm, tay bùn.
9 câu đầu khép lại bằng tứ thơ nói chung về thời khắc tạo nên Đất Nước: Đất Nước có từ ngày đó. Ngày đó vừa là trạng từ chỉ thời kì trong quá khứ vừa là một phép thế đại từ. Vậy là Đất Nước có từ lúc mẹ thường kể chuyện cổ tích cho con nghe, lúc dân ta biết trồng tre đánh giặc, biết tròng ra hạt lúa, củ khoai, biết ăn trầu, búi tóc, biết sống mến thương, thủy chung. Lịch sử Đất Nước thật giản dị, thân thiện nhưng xa xôi, linh thiêng biết mấy.
Đoạn thơ chín câu, tám lăm chữ nhưng ko hề có một từ Hán Việt. Tiếng nói thơ bình dị, thân thiện, nồng hơi thở cuộc sống. Tính chính luận đã làm sáng đẹp chất trí tuệ hài hòa với chất trữ tình đặm đà. Đoạn thơ đã “nhịp mãi một tấm lòng sứ điệp” để ta thêm yêu và tự hào về Đất Nước.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 7
Đất Nước- hai từ thôi nhưng sao nó thân yêu tới thế! Và đó cũng là nguồn cảm hứng vô tận của thơ ca và nghệ thuật. Mỗi thi sĩ sẽ chọn cho mình một góc nhìn riêng để nói về Đất Nước, nếu như các thi sĩ cùng thời thường chọn điểm nhìn về Đất Nước bằng những hình ảnh kỳ vĩ hay cảm hứng về lịch sử qua các triều đại thì Nguyễn Khoa Điềm lại chọn điểm nhìn thân thiện, bình dị để mô tả về Đất Nước. Bài thơ Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm đã gợi cho người đọc những nét đẹp về văn hóa, truyền thống, phong tục đẹp vô ngần, sinh động lạ thường, mang đậm dấu ấn con người Việt. Với 9 câu thơ mở đầu, thi sĩ đã đưa người đọc trở về với lịch sử của dân tộc để trả lời cho câu hỏi non sông có từ bao giờ:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể
Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Nguyễn Khoa Điềm là một thi sĩ đồng thời cũng là nhà chính trị Việt Nam. Ông là một người con của xứ Huế, chính những nét đặc trưng của Huế đã tạo nên hồn thơ Nguyễn Khoa Điềm trữ tình nhưng sâu lắng, hài hòa giữa trí tuệ và xúc cảm. Sau lúc tốt nghiệp khoa Văn Đại học Sư phạm Hà Nội, Nguyễn Khoa Điềm trở về quê hương hòa mình vào trận đấu đấu dữ dội tại chiến trường Bình Trị Thiên. Xúc tiếp trực tiếp với chiến tranh, tận mắt chứng kiến tội ác của quân thù, trận đấu đấu gian nan của đồng bào ta…những điều đó đã khơi nguồn cảm hứng mãnh liệt cho hoạt động sáng tác của Nguyễn Khoa Điềm. Từ những đêm ko ngủ, những ngày xuống đường, Nguyễn Khoa Điềm đã tích lũy cho mình vốn sống và sự trải nghiệm để cảm hứng đó trào lên thành trường ca Mặt đường khát vọng, được viết năm 1917 gồm 9 chương. Thành công nhất là chương Đất Nước, nó đã trở thành một bài thơ có sức sống độc lập, trình bày trọn vẹn tài năng phong cách Nguyễn Khoa Điềm.
Ngay từ những câu thơ đầu đoạn trích, Nguyễn Khoa Điềm đã trầm ngâm, suy tư về cội nguồn, quá tạo nên của Đất Nước bằng giọng tâm tình, dịu ngọt như lời kể chuyện cổ tích:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể
Mở đầu đoạn thơ như một lời khẳng định “Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”, Đất Nước đã có từ rất lâu, có trước lúc ta sinh ra vì lúc lớn lên nó đã có rồi. Đó cũng là một lời khẳng định cứng ngắc về sự trường tồn của non sông qua mấy nghìn năm lịch sử dựng nước và giữ nước. Cụm từ “ngày xửa ngày xưa” chỉ thời kì huyền hồ, hư ảo là nhịp thời kì thượng cổ xa thẳm để mở đầu những câu chuyện cổ. Với Nguyễn Khoa Điềm, Đất Nước có từ rất xa xưa, trong sâu thẳm thời kì, trong kí ức tuổi thơ hồn nhiên trong sáng của mỗi cuộc đời. Câu chuyện của Nguyễn Khoa Điềm đã đánh thức trong người đọc những hoài niệm xinh xắn của một thời đại. Đó cũng chính là non sông được cảm nhận trong chiều sâu tâm hồn nhân dân, văn hóa và lịch sử:
Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Đó là miếng trầu gợi lên sự tích vào loại cổ nhất người Việt “Sự tích trầu cau” từ đời vua Hùng dựng nước xa xưa, ngợi ca tình nghĩa vợ chồng, anh em thắm thiết, sắt son đồng thời đánh thức dậy hình ảnh miếng trầu đã trở thành biểu tượng của tình yêu, lòng thủy chung, miếng trầu là đầu câu chuyện. Đó còn là truyền thuyết Thánh Gióng nhổ tre đuổi giặc Ân, gợi lên vẻ đẹp khỏe khoắn của tuổi xanh Việt Nam kiên cường, quật cường. Vẻ đẹp đó song hành với hình ảnh cây tre Việt Nam. Cây tre hiền lành trên mỗi làng quê. Hình ảnh tre như những phẩm chất trong cốt cách con người Việt Nam: thiệt thà chất phác, thuỷ chung, yêu hoà bình, kiên cường quật cường trong những trận đấu tranh. Với cái nhìn lạ mắt của Nguyễn Khoa Điềm, Đất Nước đã nằm sâu trong tiềm thức mỗi chúng ta, trong đời sống tâm hồn của người dân từ thế hệ này sang thế hệ khác.
Tác giả còn nhắc tới thuần phong mỹ tục của người Việt, câu ca dao “Tay bưng chén muối đĩa gừng/Gừng cay muối mặn xin đừng quên nhau” như đã nhập hồn vào câu thơ Nguyễn Khoa Điềm:
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Đất Nước còn là phong tục búi tóc thành cuộn sau gáy rất thân thuộc của người phụ nữ Việt Nam từ bao đời nay. Đó là vẻ đẹp giản dị nhưng mang một nét đẹp riêng lẻ ko thể lộn lạo với những nền văn hóa khác. Nguyễn Khoa Điềm tiếp tục gắn dòng suy tưởng tới con người nghìn đời trú ngụ, lao động, tranh đấu trên mảnh đất Việt để giữ gìn tu tạo mảnh đất thân yêu. Ở đó đạo lí ân nghĩa thủy chung đã trở thành truyền thống nghìn đời của dân tộc: “Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”. Người ta vẫn thường hay nói gừng càng già càng cay, muối càng lâu năm càng mặn tức là con người sống với nhau càng lâu thì tình nghĩa càng đong đầy.
Tổ quốc gắn bó, thân thiết như người ruột thịt và bao công việc lao động khác:
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Ông cha ta xưa gắn liền với những miền quê thuần phác của nền nông nghiệp thóc gạo với mái lá nhà tranh nên thường coi việc đặt tên cho con cũng chỉ bằng cái tên nôm na, dân dã, có lúc lấy những bộ phận của ngôi nhà tre gỗ chính mình đang ở “cái kèo”, “cái cột”. Với người Việt Nam vốn gắn bó lâu đời với nền văn minh lúa nước, hạt gạo trở thành gia bảo vô cùng cần thiết cho cuộc sống. Cho nên ngay lúc còn là đứa trẻ mới lớn, cảm nhận về vật chất trước tiên phải là hạt gạo trải qua một quá trình lam lũ, kết tinh từ mồ hôi nước mắt của người lao động, “một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng” phải suốt ngày bán mặt cho đất bán lưng cho trời, dầm mưa dãi nắng nhân dân ta mới làm ra được hạt ngọc quý giá đó. Thấm vào trong hạt gạo nhỏ nhỏ đó là vị mặn mồ hôi nhọc nhằn của người nông dân. Chính vì thế lúc ăn hạt cơm dẻo, thơm phải nhớ tới người làm ra nó.
Câu cuối cùng khép lại một câu khẳng định với niềm tự hào: “Đất Nước có từ ngày đó…” “Ngày đó” là ngày nào ta ko rõ nhưng kiên cố “ngày đó” là ngày ta có truyền thống, có phong tục tập quán, có văn hóa nhưng có văn hóa tức là có non sông.
Trong đoạn thơ trên, tác giả sử dụng khôn khéo các kiểu cấu trúc thơ “Đất Nước đã có”, “Đất Nước mở màn”, “Đất Nước lớn lên”, “Đất Nước có từ” đã tạo điều kiện cho ta tưởng tượng được cả quá trình tạo nên và tăng trưởng của non sông trong trường kì lịch sử nằm sâu trong tiềm thức của con người Việt Nam qua bao thế hệ. Nguyễn Khoa Điềm lặng lẽ quan sát Đất Nước ở muôn mặt đời thường và trong quan hệ ruột rà, thân thuộc. Đất Nước là những gì bình dị nhất, thân thiện và thân quen nhất trong đời sống hằng ngày của mỗi con người việt nam ta: câu chuyện cổ tích bà kể, miếng trầu bà ăn, gừng cay, muối mặn, hạt gạo…
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 8
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể
Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Khổ thơ thứ nhất (9 câu đầu): Sau lúc điểm qua hai quá trình “mở màn” và “lớn lên” của non sông, tác giả khẳng định: “Đất Nước có từ ngày đó…” – từ rất xa xưa. Những cái xa xưa thường hay xa lạ, nhưng non sông thì ko – non sông thân thiện với mọi người.
Mở đầu là những lời bình dị nhưng súc tích: “Lúc ta lớn lên, Đất Nước đã có rồi”. Tổ quốc thành bậc tiền nhân. Mọi người đều được nuôi dưỡng từ non sông… Nhắc lại điệp khúc “ngày xửa ngày xưa…”, tác giả muốn chứng tỏ non sông tạo nên từ rất lâu, non sông có trong từng lời mẹ kể.
Gắn liền với sinh hoạt gia đình: “Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn”. Tứ thơ này làm sống lại nhiều câu tục ngữ, ca dao và truyện Trầu cau bi thương, tình nghĩa. Qua hình ảnh “miếng trầu”, Nguyễn Khoa Điềm “nhân dân hóa” thơ mình và có thêm một chứng cớ về non sông tạo nên từ xa xưa. Tuy vậy, non sông chỉ lớn lên với truyền thống: “dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc” và quá trình tạo nên nhiều phong tục, tập quán:
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Nguyễn Khoa Điềm thật sự xúc động lúc nói tới:”Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”. Đó lời ngợi ca tình nghĩa, thuỷ chung trong gian lao. Chữ “thương” giúp thơ ông gần văn học bình dân. “Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”- điều đó, hiển nhiên như lúc ta lớn lên đã có ông bà, cha mẹ… Tổ quốc gắn bó, thân thiết như người ruột thịt và bao công việc lao động khác:
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đó là lúc con người khép lại thời “man rợ” bước vào thời kỳ văn minh. Tứ thơ “cái kèo, cái cột thành tên” còn gợi tập tục đặt tên mộc mạc để mong sự bình yên. Tổ quốc ta gắn liền với nền nông nghiệp lúa nước: “Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng”. Làm nên hạt gạo trắng thơm phải trải qua nhiều quá trình, phải đổ mồ hôi, sôi nước mắt. Quá trình tạo nên non sông cũng đớn đau như chuyện nhân loại hoài thai, sinh nở.
Từ những lời phân tích trên đây, có thể thấy Nguyễn Khoa Điềm đã khai thác một cách triệt để vốn văn hoá dân gian. Hàng loạt câu tục ngữ, ca dao, truyền thuyết, cổ tích, phong tục, tập quán đã được tái tạo, thông minh lại. Ko chỉ hay ở phương diện câu chữ, cấu trúc và lời kết đoạn đã gây được ấn tượng. “Lúc ta lớn lên non sông đã có rồi”, non sông mở màn, non sông lớn lên… chặng đường nào cũng song hành với cuộc sống nhân dân. Tác giả nêu nhiều chứng cứ để làm sáng tỏ kết luận: “Đất Nước có từ ngày đó…” – từ “ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể”. Trong suốt quá trình đó, non sông gắn bó với mọi gia đình và từng tư nhân. Đó là cơ sở vững chắc để tác giả tiếp tục triển khai tư tưởng Đất Nước này là đất Nước Nhân dân ở 3 khổ thơ sau.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 9
Thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm là trong những cây bút tiêu biểu của thế hệ thi sĩ trẻ trong những năm tháng trường kì chống Mĩ cứu nước. Thơ ông lôi cuốn đọc giả bởi sự liên kết giữa xúc cảm nồng nàn và suy tư sâu lắng của người trí thức về non sông và con người Việt Nam.Nổi lên cho phong cách sáng tác của ông là “Trường ca Mặt đường khát vọng”, được ông sáng tác ở chiến khu Trị-Thiên năm 1971, in xuất bản lần đầu năm 1974, viết về sự thức tỉnh của tuổi xanh đô thị vùng tạm chiến miền Nam về trách nhiệm với non sông non sông và sứ mệnh thế hệ mình , hơn cả là hòa mình với cuộc đấu tranh chống Mĩ xâm lược. Đoạn trích bài thơ “Tổ quốc” nằm ở phần đầu chương V của tường ca. 9 câu thơ mở đầu của đoạn trích là 9 câu thơ nói lên ý kiến của thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm về non sông.
Với 9 câu thơ đầu tác giả đã trình bày ý kiến mới mẻ của mình về cội nguồn non sông:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa …” mẹ thường hay kể.
Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Mở đầu trong đoạn trích, tác giả đã muốn khẳng định “lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”. Chẳng biết là non sông tạo nên và có từ bao giờ, chỉ biết là lúc ta lớn lên thì non sông đã có ở đây rồi. Đó chính là lời khẳng định kiên cố về sự trường tồn của non sông.
Sau khẳng định cứng ngắc về sự tồn tại của non sông, tác giả dần dần vén màn cho ta thấy rõ hơn về xuất xứ của non sông:
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa …” mẹ thường hay kể.
Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Dòng thơ “ngày xửa ngày xưa” là mở đầu cho từng một câu chuyện cổ tích nhưng các bà, các mẹ hay kể chuyện cho các con cháu nghe.Cũng chẳng biết từ lúc nào, chỉ biết là từ “ngày xửa ngày xưa” tạo nên non sông đã có rồi. Những câu chuyện cổ tích truyền thuyết ra đời là từ non sông.
Đó là hình ảnh Đất Nước của một nền văn học dân gian rực rỡ với những câu chuyện cổ tích, thần thoại và truyền thuyết. Với thi sĩ, hai từ “non sông” còn mở màn với miếng trầu bà ăn. Người xưa thường xuyên nói “miếng trầu là đầu câu chuyện”, đó hẳn là bởi vì tục ăn trầu là một trong những phong tục lâu đời của Việt Nam ta.
Hình ảnh của “miếng trầu” cũng như là hình ảnh của sự khởi đầu. Đất Nước đã có từ lúc dân mình có tục ăn trầu và tục ăn trầu của nhân dân cũng là khởi đầu cho một non sông, khởi đầu cho một nền văn hiến.
Mở màn của một sự sống và những bước trưởng thành của sự sống đó. Sau sự mở màn của một Đất Nước chính là sự trưởng thành của cả một dân tộc:
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Từ những năm tháng trước công nguyên, từ thời của hai Bà Trưng, Bà Triệu, là lần trước tiên nước ta mạnh mẽ đứng lên khởi nghĩa đánh đuổi giặc ngoại xâm. Từ những câu chuyện truyền thuyết Thánh Gióng với hình ảnh nhổ cả luỹ tre dơ cao đánh đuổi giặc.
Cây tre cũng là hình ảnh biểu tượng của người nông dân Việt Nam, hiền lành, thiệt thà siêng năng và chất phác nhưng cũng rất kiên cường quật cường. Từ hình những ảnh thực tiễn, cho tới đời sống ý thức, đó là từng bước đi lên trưởng thành của một dân tộc, của một non sông con người . Ý thức được về non sông, về sự tồn tại của non sông và ý thức về việc phải có trách nghiệm bảo vệ lãnh thổ, bảo vệ cương vực non sông.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 10
Đầu năm 1971, đang công việc trong thành ủy Huế, Nguyễn Khoa Điềm được mời tham gia trại sáng tác tổ chức ở đất bạn Lào. Thi sĩ rất thích nhạc giao hưởng đó tâm tình: Tôi nghĩ tôi sẽ viết một bản giao hưởng bằng tiếng nói. Và trường ca Mặt đường khát vọng đã ra đời. Trường ca gồm chín chương. Đoạn thơ Đất Nước trích từ phần đầu của chương V có tên là Đất Nước. Trong thơ kháng chiến chống Mỹ non sông là chủ đề bao trùm. Các thế hệ trước nhiều người viết rất hay về đề tài non sông, cho nên Nguyễn Khoa Điềm tìm cách trình bày mới, chọn chất liệu từ đời sống dân gian để thấy rằng non sông là ý niệm thiêng liêng, nhưng cũng thật thân thiện và giản dị.
Tổ quốc có từ đâu? Tổ quốc là gì? “Tổ quốc”, hai chữ thiêng liêng cao cả đó chẳng phải ở đâu xa nhưng ở ngay trong mỗi gia đình chúng ta: từ lời kể chuyện của mẹ, miếng trầu của bà, tới phong tục tập quán thân thuộc, tình nghĩa thuỷ chung của cha mẹ, hạt gạo, hòn than, cái kèo, cái cột trong nhà:
“Lúc ta lớn lên non sông đã có rồi
Tổ quốc có trong những cái ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể”
Bằng giọng tâm tình, dịu ngọt như lời kể truyện cổ tích, Nguyễn Khoa Điềm đã trình bày những cảm nhận, suy tưởng của mình về cội nguồn non sông. Lịch sử sâu thẳm của non sông ta được tác giả giảng nghĩa ko phải bằng sự tiếp nối của các vương triều hay các sự kiện lịch sử trọng đại như Nguyễn Trãi đã từng viết trong “Bình Ngô Đại Cáo”:
“Như nước Đại Việt ta từ thuở trước
Vốn xưng nền văn hiến đã lâu
Núi sông cương vực đã chia Phong tục Bắc – Nam cũng khác
Từ Triệu, Đinh, Lý, Trần gây nền độc lập
Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên hùng cứ một phương”
Nhưng mà bằng những hình ảnh thân thiện, thân quen, bằng những câu thơ gợi nhớ tới truyền thuyết xa xưa, tới nền văn minh lúa nước sông Hồng, cùng những phong tục tập quán lạ mắt có từ lâu đời. Đó cũng chính là non sông được cảm nhận trong chiều sâu tâm hồn nhân dân, văn hoá và lịch sử:
“Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Hình ảnh thơ phải chăng đã gợi cho ta về sự tích “Trầu cau” từ đời vua Hùng dựng nước xa xưa, ngợi ca tình nghĩa vợ chồng, anh em thắm thiết, sắt son; về truyền thuyết Thánh Gióng nhổ tre đánh đuổi giặc Ân, trở thành bài ca giữ nước hào hùng của nhân dân đã trở thành lịch sử non sông:
“Ta như thuở xưa thần Phù Đổng
Vụt lớn lên đánh đuổi giặc n
Sức nhân dân khoẻ như ngựa sắt
Chí căm thù ta rèn thép làm roi
Lửa tranh đấu ta phun vào mặt
Lũ sát nhân cướp nước hại nòi”
(Tố Hữu)
Tức là, lịch sử lâu đời của non sông được kết tinh trong từng câu chuyện kể, trong miếng trầu bà ăn thường nhật, trong “cây tre đánh giặc” thân quen quanh ta.
Bằng thể loại trữ tình chính luận, Nguyễn Khoa Điềm đã đưa ra một cách cảm nhận, một khái niệm về non sông để từ đó rút ra một quan niệm về non sông. Bao trùm là tư tưởng, quan niệm:
Đất Nước này là Đất Nước của Nhân dân
Đất Nước của Nhân dân, Đất Nước của ca dao, thần thoại
Trước hết, tác giả cảm nhận non sông qua những hình ảnh bình dị, cụ thể, thân thiện:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái ngày xửa, ngày xưa… mẹ thường hay kể Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phủi một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó
Từ những hình ảnh bình dị, cụ thể: miếng trầu bà ăn, mảnh đất trồng tre đánh giặc, cái kèo, cái cột, ngôi nhà ta ở, hạt gạo một nắng hai sương ta ăn…, tác giả muốn nói rằng non sông ko ở đâu xa nhưng rất thân thiện, thân thiết, gắn bó trong đời sống của mỗi gia đình hàng ngày và từ bao đời nay. Và mỗi đứa trẻ lớn lên trong ko gian cụ thể đó sẽ được bà, cha mẹ truyền cho ý niệm về non sông thông qua những câu chuyện huyền thoại cổ tích, dần dần khái niệm về non sông sẽ tạo nên trong tâm hồn mỗi con người, tới lúc lớn lên đứa nhỏ sẽ nhận thức được non sông. Những hình ảnh này còn gợi liên tưởng, mở ra đời sống của dân tộc, theo chiều dài thời kì qua hàng nghìn năm dựng nước, giữ nước. Trong quá trình lịch sử tạo nên và lớn lên non sông đã được nhân dân xây dựng nền văn minh nông nghiệp lúa nước với phong tục tập quán riêng: ăn trầu, bới tóc. và tạo nên tâm hồn tính cách riêng: thủy chung trong tình yêu, siêng năng trong lao động. Nhân dân cũng xây dựng truyền thống yêu nước người hùng chống giặc ngoại xâm: trồng tre đánh giặc. Tổ quốc được nhân dân xây dựng thông minh từ buổi đầu, lại gắn bó với đời sống vật chất và trong tiềm thức của nhân dân từ xa xưa tới nay, nên non sông này là của nhân dân.
Đoạn thơ Đất Nước có giọng điệu tâm tình, sự liên tưởng phóng túng nhưng tập trung trình bày cách cảm nhận về non sông của tác giả theo chiều phương diện rất rõ ràng.
Tác giả tiếp tục cảm nhận non sông ở chiều rộng ko gian, địa lí, lãnh thổ. Đó là một ko gian cụ thể, thân thiết đầy đủ dấu yêu đối với mỗi con người:
Đất là nơi anh tới trường
Nước là nơi em tắm
Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm
Trục đường tới trường, bến sông, nơi lứa đôi yêu nhau hò hứa, tương tự gợi ra ko gian, quang cảnh cụ thể, thân quen thân thiện nhưng ko kém phần xinh xắn thơ mộng. Đó là ko gian sống sót của tập thể qua bao nhiêu thế hệ. Tổ quốc luôn gắn bó với anh và em trong suốt cuộc đời. Lúc lớn lên nhiều mảnh đất trở thành kỉ niệm. Do đó, non sông gắn bó trong chiều sâu của tâm hồn. Tổ quốc sẽ mở rộng ra và lớn lên mãi theo mỗi cuộc đời, lúc đầu là ngôi nhà, rồi tuyến đường, bến sông và xa hơn nữa là ko gian rộng lớn với núi sông, rừng, biển:
Đất là nơi con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc
Nước là nơi con cá ngư ông móng nước biển khơi
Hai câu thơ mượn lời dân ca Bình Trị Thiên đã mở ra một ko gian đẹp thơ mộng, mênh mông tráng lệ, huy hoàng; vừa thân quen, cụ thể vừa lãng mạn bay bổng như trong huyền thoại. Viết về phong cảnh non sông gấm vóc, giàu có đó, thi sĩ đã bộc lộ tình yêu non sông say đắm.
Thành công nghệ thuật của đoạn thơ là Nguyễn Khoa Điềm đã tạo ra một ko gian nghệ thuật riêng đưa ta vào toàn cầu thân thiện, mĩ lệ, giàu sức bay bổng của ca dao truyền thuyết, văn hóa dân gian. Đây là điểm rực rỡ của hình thức nghệ thuật thống nhất với nội dung tư tưởng.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 11
Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm là những trang thơ đậm chất suy luận, nhưng lại thấm đẫm, nồng nàn trong xúc cảm. Do vậy nhưng dẫu viết về một đề tài đã cũ, đã quen, nhưng cách khai thác chất liệu mới mẻ, thông minh đã giúp thi sĩ tạo được dấu ấn riêng trong lòng người đọc. Đặc thù, 9 câu thơ mở đầu Đất Nước, trong mạch xúc cảm trằn trọc, tìm về cội nguồn lịch sử của dân tộc, đã trình bày rất rõ điều đó.
“Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể”
Đất Nước đã lớn lên, và được tạo nên dựng xây từ lúc ta còn lẫm chẫm những tiếng khóc trước tiên, từ trong mạch nguồn văn hóa thẳm sâu, nhưng trước hết ở đây, nó hiện diện trong lời kể của mẹ. Mẹ kể cho ta nghe về những câu chuyện cổ tích thuở xưa, và nhuần thấm trong những câu chuyện dân gian bay bổng, lãng mạn chất chứa ước mong hi vọng của người dân lao động nghèo, là hình ảnh non sông một nắng hai sương có từ ngày đó. Tức là, Đất Nước đã gắn liền với mỗi người từ thuở trẻ thơ, từ những gì thân yêu bình dị nhất, chính vì thế nhưng non sông hiện lên ko phải là hình ảnh quá đỗi lớn lao, lớn lao của non kỳ thủy tú, giang sơn gấm vóc tươi đẹp trong thơ ca trước đó ta từng thấy, nhưng nó đẹp trong nét mộc mạc, thân thiện, giản dị của chính nó. Để rồi, tiếp tục mạch chảy của các chất liệu dân gian, hình ảnh non sông hiện lên như được bồi đắp, tạo xây vẻ đẹp lịch sử, sâu xa của mình từ những phong tục tập quán của người Việt cổ, trong những truyền thuyết lịch sử hào hùng:
“Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên”
Hình ảnh miếng trầu có nhẽ đã trở thành rất đỗi thân thuộc trong các bài ca dao, dân ca, trong cả những câu hát giao duyên của tình yêu lứa đôi: trầu này trầu tính trầu tình, ăn vào cho đỏ môi mình môi ta. Mượn chất liệu dân gian gắn liền vẻ đẹp của phong tục văn hóa để trả lời cho câu hỏi về mạch nguồn lịch sử non sông, đã tạo điều kiện cho câu văn của Nguyễn Khoa Điềm ko triết lý khô khan, nhưng nhuần thấm những phong vị xưa, mềm mại, bay bổng. Rồi cả sự tích Thánh Gióng đánh giặc cũng được liệt kê một cách khôn khéo vào mạch thơ, từ đó làm nên sự hài hòa của các chất liệu dân gian. Tục bởi tó, đặt tên mộc mạc, chất phác của người Việt xưa, liên kết những yếu tố đó lại với nhau, phải chăng Nguyễn Khoa Điềm muốn khẳng định, Đất Nước ko chỉ có trong ký ức tuổi thơ, nhưng còn hòa mình thắm thiết vào mạch nguồn văn hóa, tạo nên nét đẹp thân thiện, bình dị và thân yêu tới lạ với người đọc lúc cảm nhận tác phẩm.
Ko chỉ đi tìm câu trả lời cho câu hỏi về sự tạo nên non sông, thi sĩ còn gián tiếp qua đó gợi hình ảnh tảo tần của người dân lao động cần lao, đồng thời khắc họa nét đẹp tâm hồn của con người dân tộc.
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Bằng cách sử dụng thông minh các chất liệu dân gian, 9 khổ thơ đầu đã giúp Nguyễn Khoa Điềm ko chỉ trả lời cho câu hỏi về cội nguồn, lịch sử tạo nên Đất Nước, nhưng còn như gợi lại trong thẳm sâu tâm hồn người đọc những vẻ đẹp văn hóa phong tục đã được đắp bồi dưỡng nuôi trong hàng nghìn thế hệ, cũng từ đó, như một cánh cửa, đưa ta ngược dòng về với vẻ đẹp bình dị, xưa cũ của dân tộc.
Với các bài văn mẫu Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước do bangtuanhoan.edu.vn sưu tầm và biên soạn trên đây, kỳ vọng các em sẽ có thêm những góc nhìn mới mẻ và có cái nhìn tổng quát hơn về tác phẩm. Chúc các em làm bài tốt!
Đăng bởi: bangtuanhoan.edu.vn
Phân mục: Lớp 12, Ngữ Văn 12
#Phân #tích #câu #thơ #đầu #bài #Đất #Nước #của #Nguyễn #Khoa #Điềm #hay #nhất
[rule_2_plain]
#Phân #tích #câu #thơ #đầu #bài #Đất #Nước #của #Nguyễn #Khoa #Điềm #hay #nhất
[rule_2_plain]
#Phân #tích #câu #thơ #đầu #bài #Đất #Nước #của #Nguyễn #Khoa #Điềm #hay #nhất
[rule_3_plain]
#Phân #tích #câu #thơ #đầu #bài #Đất #Nước #của #Nguyễn #Khoa #Điềm #hay #nhất
Để tìm hiểu sâu hơn về trị giá tác phẩm Đất Nước của Nguyến Khoa Điềm , mời các em tham khảo một số bài văn mẫu Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước, sau đây. Hi vọng với các bài văn mẫu ngắn gọn, cụ thể, hay nhất này các em sẽ có thêm tài liệu, cách triển khai để hoàn thiện bài viết một cách tốt nhất!
Xem nhanh nội dung1 Dàn bài Phân tích 9 câu đầu bài thơ Đất Nước2 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 13 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 24 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 35 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 46 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 57 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 58 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 69 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 710 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 811 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 912 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 1013 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 11
Dàn bài Phân tích 9 câu đầu bài thơ Đất Nước
1. Mở bài:
– Giới thiệu chung về tác giả Nguyễn Khoa Điềm.
– Giới thiệu về tác phẩm và ý nghĩa nhưng tác giả muốn gửi gắm.
2. Thân Bài:
– Trích dẫn 9 câu thơ đầu
– Phân tích ý nghĩa của 9 câu thơ đó.
– Phân tích các giải pháp nghệ thuật được sử dụng và các nét rực rỡ.
3. Kết bài:
– Nêu cảm nhận của bản thân.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 1
Thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm là trong những cây bút tiêu biểu của thế hệ thi sĩ trẻ trong những năm tháng trường kì chống Mĩ cứu nước. Thơ ông lôi cuốn đọc giả bởi sự liên kết giữa xúc cảm nồng nàn và suy tư sâu lắng của người trí thức về non sông và con người Việt Nam.Nổi lên cho phong cách sáng tác của ông là “Trường ca Mặt đường khát vọng”, được ông sáng tác ở chiến khu Trị-Thiên năm 1971, in xuất bản lần đầu năm 1974, viết về sự thức tỉnh của tuổi xanh đô thị vùng tạm chiến miền Nam về trách nghiệm với non sông non sông và sứ mệnh thế hệ mình , hơn cả là hoà mình với cuộc đấu tranh chống Mĩ xâm lược. Đoạn trích bài thơ “Tổ quốc” nằm ở phần đầu chương V của tường ca. 9 câu thơ mở đầu của đoạn trích là 9 câu thơ nói lên ý kiến của thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm về non sông.
Với 9 câu thơ đầu tác giả đã trình bày ý kiến mới mẻ của mình về cuội nguồn non sông.
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa …” mẹ thương hay kể.
Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Gạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Mở đầu trong đoạn trích, tác giả đã muốn khẳng định “lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”. Chẳng biết là non sông tạo nên và có từ bao giờ, chỉ biết là lúc ta lớn lên thì non sông đã có ở đây rồi. Đó chính là lời khẳng định kiên cố về sự trường tồn của non sông.
Sau khẳng định cứng ngắc về sự tồn tại của non sông, tác giả dần dần vén màn cho ta thấy rõ hơn về xuất xứ của non sông:
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa …” mẹ thương hay kể.
Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Dòng thơ “ngày xửa ngày xưa” là mở đầu cho từng một câu chuyện cổ tích nhưng các bà, các mẹ hay kể chuyện cho các con cháu nghe.Cũng chẳng biết từ lúc nào, chỉ biết là từ “ngày xửa ngày xưa” tạo nên non sông đã có rồi. Những câu chuyện cổ tích truyền thuyết ra đời là từ non sông.
Đất Nước hiện diện lên trong truyện cổ.
Đó là hình ảnh Đất Nước của một nền văn học dân gian rực rỡ với những câu chuyện cổ tích, thần thoại và truyền thuyết. Với thi sĩ, hai từ “non sông” còn mở màn với miếng trầu bà ăn. Người xưa thường xuyên nói “miếng trầu là đầu câu chuyện”, đó hẳn là bởi vì tục ăn trầu là một trong những phong tục lâu đời của Việt Nam ta.
Hình ảnh của “miếng trầu” cũng như là hình ảnh của sự khởi đầu. Đất Nước đã 0có từ lúc dân mình có tục ăn trầu và tục ăn trầu của nhân dân cũng là khởi đầu cho một non sông, khởi đầu cho một nền văn hiến.
Mở màn của một sự sống và những bước trưởng thành của sự sống đó. Sau sự mở màn của một Đất Nước chính là sự trưởng thành của cả một dân tộc:
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Từ những năm tháng trước công nguyên, từ thời của hai Bà Trưng, Bà Triệu, là lần trước tiên nước ta mạnh mẽ đứng lên khởi nghĩa đánh đuổi giặc ngoại xâm. Từ những câu chuyện truyền thuyết Thành Gióng với hình ảnh nhổ cả luỹ tre dơ cao đánh đuổi giặc.
Cây tre cũng là hình ảnh biểu tượng của người nông dân Việt Nam, hiền lành,hật thà siêng năng và chất phác nhưng cũng rất kiên cường quật cường. Từ hình những ảnh thực tiễn, cho tới đời sống ý thức, đó là từng bước đi lên trưởng thành của một dân tộc, của một non sông con người . Ý thức được về non sông, về sự tồn tại của non sông và ý thức về việc phải có trách nghiệm bảo vệ lãnh thổ, bảo vệ cương vực non sông.
Tiếp theo đó là những hình ảnh mang đậm vẻ đẹp thuần phong mỹ tục giản dị của con người Việt Nam :
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Gạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Trước tiên đó chính là vẻ đẹp giản dị của người phụ nữ Việt Nam. Vẻ đẹp của một người bà, người mẹ, người chị, của một người con gái mộc mạc Việt Nam, tuy giản dị nhưng lại nữ tình, thuần phác rất riêng. Thành ngữ “gằng cay muối mặn” đã vẫn dụng một cách hết sức tự nhiên nhưng cũng là hết sức rực rỡ, nhẹ nhõm nhưng thấm đượm ân tình con người , gợi lên sự thuỷ chung ở trong con người như câu nói “gừng càng già càng cay, muối càng lâu càng mặn, con người sống với nhau lâu năm thì tình nghĩa sẽ đong đầy”.
Rồi tới câu thơ “Cái kèo cái cột thành tên”, gợi nhắc cho người đọc nhớ tới tục làm nhà cổ của người Việt ngày xưa . Nhà được làm bằng cách sử dụng kèo cột giằng giữ vào nhau làm cho nhà thêm vững chãi, bền chặt tránh được mưa gió và thú dữ. Đó cũng chính là ngôi nhà tổ ấm cho mọi gia đình có thể sum họp bên nhau; siêng năng tích góp mỡ màu dồn thành sự sống tăng trưởng non sông.
Và cả truyền thống lao siêng năng lao động động , chịu thương chịu thương chịu khó miệt mài của dân tộc ta nữa “Hạt gạo phải một nắng hai sương xay giã dần sàng”.Câu thành ngữ “Một nắng hai sương” gợi nên sự siêng năng siêng năng của ông cha ta những ngày long đong siêng năng và long đong trong đời sống nông nghiệp lỗi thời.
Đó chính là truyền thống lao động siêng năng, miệt mài chịu thương chịu thương chịu khó. Các động từ như “Xay – giã – dần – sang” đó là thứ tự sản xuất ra hạt gạo. Để làm ra được hạt gạo, người nông dân phải trải qua biết bao nắng sương vất vả gieo cấy, xay giã và giần sàng. Thấm vào trong hạt gạo nhỏ nhỏ đó là mồ hôi vị mặn nhọc nhằn của giai cấp nông dân vất vả nắng mưa.
Và sau tất cả, tác giả Nguyễn Khoa Điềm đã chốt lại “Đất Nước có từ ngày đó … “. “Ngày đó” là ngày nào, chúng ta ko hề biết, tác giả cũng ko thể biết. Chỉ biết rằng ngày đó chính là ngày ta mở màn có truyền thồng, có những phong tục tập quán, có nhiều văn hoá. Đó là ngày ta có Tổ quốc của dân tộc Việt Nam.
Bằng việc vận dụng khôn khéo và mềm mại các chất liệu văn hóa dân gian như phong tục ăn trầu, tục búi lệ tóc, truyền thống đánh giặc ngoại xâm, truyền thống làm nông nghiệp và ác câu ca dao, tục ngữ cùng các thành ngữ… Tiếng nói mộc mạc, giản dị, lời thơ nhẹ nhõm đúng giọng thủ thỉ tâm tình nhưng vẫn mang đậm hồn thơ triiết lí thơ ca.
Điệp ngữ Đất Nước được nhắc lại rất nhiều lần cũng như việc thi sĩ xoành xoạch viết hoa hai từ Đất Nước tạo nên sự thành kính vô cùng thiêng liêng… Tất cả đã làm nên một đoạn thơ đặm đà ko gian văn hóa người Việt.
Qua đoạn thơ trên thi sĩ đã mang tới cho người đọc vẻ đẹp của một Đất Nước giàu văn hóa cựu truyền. Đất Nước của truyền thống, của phong tục tươi đẹp mang đậm dấu ấn của tư tưởng Đất Nước của con người của nhân dân.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 2
Đầu năm 1971, đang công việc trong thành ủy Huế, Nguyễn Khoa Điềm được mời tham gia trại sáng tác tổ chức ở đất bạn Lào. Thi sĩ rất thích nhạc giao hưởng đó tâm tình: Tôi nghĩ tôi sẽ viết một bản giao hưởng bằng tiếng nói. Và trường ca Mặt đường khát vọng đã ra đời. Trường ca gồm chín chương. Đoạn thơ Đất Nước trích từ phần đầu của chương V có tên là Đất Nước. Trong thơ kháng chiến chống Mỹ non sông là chủ đề bao trùm. Các thế hệ trước nhiều người viết rất hay về đề tài non sông, cho nên Nguyễn Khoa Điềm tìm cách trình bày mới, chọn chất liệu từ đời sống dân gian để thấy rằng non sông là ý niệm thiêng liêng, nhưng cũng thật thân thiện và giản dị.
Tổ quốc có từ đâu? Tổ quốc là gì? “Tổ quốc”, hai chữ thiêng liêng cao cả đó chẳng phải ở đâu xa nhưng ở ngay trong mỗi gia đình chúng ta: từ lời kể chuyện của mẹ, miếng trầu của bà, tới phong tục tập quán thân thuộc, tình nghĩa thuỷ chung của cha mẹ, hạt gạo, hòn than, cái kèo, cái cột trong nhà:
“Lúc ta lớn lên non sông đã có rồi
Tổ quốc có trong những cái ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể”
Bằng giọng tâm tình, dịu ngọt như lời kể truyện cổ tích, Nguyễn Khoa Điềm đã trình bày những cảm nhận, suy tưởng của mình về cội nguồn non sông. Lịch sử sâu thẳm của non sông ta được tác giả giảng nghĩa ko phải bằng sự tiếp nối của các vương triều hay các sự kiện lịch sử trọng đại như Nguyễn Trãi đã từng viết trong “Bình Ngô Đại Cáo”:
“Như nước Đại Việt ta từ thuở trước
Vốn xưng nền văn hiến đã lâu
Núi sông cương vực đã chia Phong tục Bắc – Nam cũng khác
Từ Triệu, Đinh, Lý, Trần gây nền độc lập
Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên hùng cứ một phương”
Nhưng mà bằng những hình ảnh thân thiện, thân quen, bằng những câu thơ gợi nhớ tới truyền thuyết xa xưa, tới nền văn minh lúa nước sông Hồng, cùng những phong tục tập quán lạ mắt có từ lâu đời. Đó cũng chính là non sông được cảm nhận trong chiều sâu tâm hồn nhân dân, văn hoá và lịch sử:
“Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Hình ảnh thơ phải chăng đã gợi cho ta về sự tích “Trầu cau” từ đời vua Hùng dựng nước xa xưa, ngợi ca tình nghĩa vợ chồng, anh em thắm thiết, sắt son; về truyền thuyết Thánh Gióng nhổ tre đánh đuổi giặc Ân, trở thành bài ca giữ nước hào hùng của nhân dân đã trở thành lịch sử non sông:
“Ta như thuở xưa thần Phù Đổng
Vụt lớn lên đánh đuổi giặc Ân
Sức nhân dân khoẻ như ngựa sắt
Chí căm thù ta rèn thép làm roi
Lửa tranh đấu ta phun vào mặt
Lũ sát nhân cướp nước hại nòi”
(Tố Hữu)
Tức là, lịch sử lâu đời của non sông được kết tinh trong từng câu chuyện kể, trong miếng trầu bà ăn thường nhật, trong “cây tre đánh giặc” thân quen quanh ta.
Bằng thể loại trữ tình chính luận, Nguyễn Khoa Điềm đã đưa ra một cách cảm nhận, một khái niệm về non sông để từ đó rút ra một quan niệm về non sông. Bao trùm là tư tưởng, quan niệm:
Đất Nước này là Đất Nước của Nhân dân
Đất Nước của Nhân dân, Đất Nước của ca dao, thần thoại
Trước hết, tác giả cảm nhận non sông qua những hình ảnh bình dị, cụ thể, thân thiện:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái ngày xửa, ngày xưa… mẹ thường hay kể Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trông tre nhưng đánh giặc Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phủi một nang hai sương xay, giã, giằn, sàng
Đất Nước có từ ngày đó
Từ những hình ảnh bình dị, cụ thể: miếng trầu bà ăn, mảnh đất trồng tre đánh giặc, cái kèo, cái cột, ngôi nhà ta ở, hạt gạo một nắng hai sương ta ăn…, tác giả muốn nói rằng non sông ko ở đâu xa nhưng rất thân thiện, thân thiết, gắn bó trong đời sống của mỗi gia đình hàng ngày và từ bao đời nay. Và mỗi đứa trẻ lớn lên trong ko gian cụ thể đó sẽ được bà, cha mẹ truyền cho ý niệm về non sông thông qua những câu chuyện huyền thoại cổ tích, dần dần khái niệm về non sông sẽ tạo nên trong tâm hồn mỗi con người, tới lúc lớn lên đứa nhỏ sẽ nhận thức được non sông. Những hình ảnh này còn gợi liên tưởng, mở ra đời sống của dân tộc, theo chiều dài thời kì qua hàng nghìn năm dựng nước, giữ nước. Trong quá trình lịch sử tạo nên và lớn lên non sông đã được nhân dân xây dựng nền văn minh nông nghiệp lúa nước với phong tục tập quán riêng: ăn trầu, bới tóc. và tạo nên tâm hồn tính cách riêng: thủy chung trong tình yêu, siêng năng trong lao động. Nhân dân cũng xây dựng truyền thống yêu nước người hùng chống giặc ngoại xâm: trồng tre đánh giặc. Tổ quốc được nhân dân xây dựng thông minh từ buổi đầu, lại gắn bó với đời sống vật chất và trong tiềm thức của nhân dân từ xa xưa tới nay, nên non sông này là của nhân dân. Đoạn thơ Đất Nước có giọng điệu tâm tình, sự liên tưởng phóng túng nhưng tập trung trình bày cách cảm nhận về non sông của tác giả theo chiều phương diện rất rõ ràng.
Tác giả tiếp tục cảm nhận non sông ở chiều rộng ko gian, địa lí, lãnh thổ. Đó là một ko gian cụ thể, thân thiết đầy đủ dấu yêu đối với mỗi con người:
Đất là nơi anh tới trường
Nước là nơi em tắm
Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm
Trục đường tới trường, bến sông, nơi lứa đôi yêu nhau hò hứa, tương tự gợi ra ko gian, quang cảnh cụ thể, thân quen thân thiện nhưng ko kém phần xinh xắn thơ mộng. Đó là ko gian sống sót của tập thể qua bao nhiêu thế hệ. Tổ quốc luôn gắn bó với anh và em trong suốt cuộc đời. Lúc lớn lên nhiều mảnh đất trở thành kỉ niệm. Do đó, non sông gắn bó trong chiều sâu của tâm hồn. Tổ quốc sẽ mở rộng ra và lớn lên mãi theo mỗi cuộc đời, lúc đầu là ngôi nhà, rồi tuyến đường, bến sông và xa hơn nữa là ko gian rộng lớn với núi sông, rừng, biển:
Đất là nơi con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc
Nước là nơi con cá ngư ông móng nước biển khơi Hai câu thơ mượn lời dân ca Bình Trị Thiên đã mở ra một ko gian đẹp thơ mộng, mênh mông tráng lệ, huy hoàng; vừa thân quen, cụ thể vừa lãng mạn bay bổng như trong huyền thoại. Viết về phong cảnh non sông gấm vóc, giàu có đó, thi sĩ đã bộc lộ tình yêu non sông say đắm.
Thành công nghệ thuật của đoạn thơ là Nguyễn Khoa Điềm đã tạo ra một ko gian nghệ thuật riêng đưa ta vào toàn cầu thân thiện, mĩ lệ, giàu sức bay bổng của ca dao truyền thuyết, văn hóa dân gian. Đây là điểm rực rỡ của hình thức nghệ thuật thống nhất với nội dung tư tưởng.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 3
Con người Việt Nam ta từ xưa tới nay ý thức yêu nước, lòng dũng cảm luôn chảy trong dòng máu, sẵn sàng tranh đấu, hi sinh để bảo vệ độc lập tự do cho Tổ quốc. Trong những năm tháng kháng chiến chống Mĩ gian nan, có biết bao nhiêu bài thơ, bài văn ra đời để khích lệ ý thức tranh đấu cho quân và dân ta ngoài mặt trận. Một trong số các tác phẩm khơi gợi lòng yêu nước đó ko thể ko kể tới Trường ca Mặt đường khát vọng của tác giả Nguyễn Khoa Điềm nhưng nổi trội là đoạn trích Tổ quốc. Mở đầu đoạn trích, tác giả lí giải về cội nguồn của Tổ quốc vô cùng thân yêu.
Nguyễn Khoa Điềm được biết tới là thi sĩ với phong cách trữ tình chính luận lạ mắt. Thơ Nguyễn Khoa Điềm thu hút, lôi cuốn người đọc bởi sự đan kết xúc cảm nồng nàn và suy tư sâu lắng của một thanh niên tri thức tự ý thức thâm thúy về vai trò, trách nhiệm của mình trong trận đấu đấu vì non sông và nhân dân. “Trường ca Mặt đường khát vọng” là một tác phẩm tiêu biểu cho phong cách thơ văn của ông. Đoạn trích Tổ quốc thuộc chương V của bản Trường ca. Ở đoạn trích, tác giả lí giải cội nguồn của Tổ quốc; và cội nguồn đó được lí giải vô cùng tinh tế qua 9 câu đầu của bài thơ:
“Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi ….………………………………..
Đất Nước có từ ngày đó…”
Mở đầu đoạn thơ, tác khẳng định trực tiếp rằng Tổ quốc này đã tồn tại từ rất lâu rồi, trong khi con người mới sinh ra trên mảnh đất của họ thì chính nơi đó là non sông, là quê hương. Đất Nước ra đời từ rất xa xưa như một sự thế tất, trong chiều sâu của lịch sử thời các vua Hùng dựng nước và giữ nước đã đi vào sử sách được lưu truyền tới tận hiện thời. Tổ quốc trước hết ko phải là một khái niệm trừu tượng nhưng là những gì rất thân thiện, thân thiết ở ngay trong cuộc sống bình dị của mỗi con người. Từ lời hát mẹ ru, từ những câu chuyện “ngày xửa ngày xưa” nhưng mẹ kể đã nuôi dưỡng chúng ta lớn khôn, làm ta hiểu hơn về văn hóa của ta, theo ta đi hết cuộc đời và trở thành một phần kí ức tốt đẹp khiến ta ko thể quên. Những câu chuyện cổ tích, những bài học đạo lí làm người, ước mơ khát vọng của nhân dân về lẽ công bình được gửi gắm vào câu ca dao đó đã góp phần tạo nên Tổ quốc nhiều chủng loại về văn hóa như hiện nay.
“Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Nhai trầu từ lâu đã trở thành một thói quen ko thể thiếu của những người phụ nữ Việt Nam nhất là các bà, các mẹ và từ lâu dân gian ta đã có câu chuyện sự tích trầu cau nói về tình nghĩa con người. Từ những năm tháng trước công nguyên, từ thời của hai Bà Trưng, Bà Triệu, là lần trước tiên nước ta mạnh mẽ đứng lên khởi nghĩa đánh đuổi giặc ngoại xâm. Từ những câu chuyện truyền thuyết Thánh Gióng với hình ảnh nhổ cả lũy tre giơ cao đánh đuổi giặc. Cây tre cũng là hình ảnh biểu tượng của người nông dân Việt Nam, hiền lành, thiệt thà, siêng năng và chất phác nhưng cũng rất kiên cường quật cường. Từ hình những ảnh thực tiễn, cho tới đời sống ý thức, đó là từng bước đi lên trưởng thành của một dân tộc, của một non sông con người ý thức được về non sông, về sự tồn tại của non sông và ý thức về việc phải có trách nghiệm bảo vệ lãnh thổ, bảo vệ cương vực non sông.
Kế bên truyền thống về lòng yêu nước, tác giả Nguyễn Khoa Điềm còn nhắc tới những hình ảnh mang đậm vẻ đẹp thuần phong mĩ tục giản dị của con người Việt Nam :
“Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”
Từ ngày xưa, hình ảnh người phụ nữ Việt Nam luôn gắn liền với mái tóc dài, được búi gọn ghẽ ngay sau đầu. Vẻ đẹp đó của một người bà, người mẹ, người chị, của một người con gái Việt Nam mộc mạc, giản dị nhưng lại rất nữ tính, thuần phác rất riêng. Tác giả đã vận dụng thành ngữ “gừng cay muối mặn” một cách hết sức tự nhiên, rực rỡ, nhẹ nhõm nhưng thấm đượm ân tình để nói lên sự thuỷ chung ở trong con người như câu nói “gừng càng già càng cay, muối càng lâu càng mặn, con người sống với nhau lâu năm thì tình nghĩa sẽ đong đầy”.
Ngoài những phong tục tập quán và tình mến thương của con người, Nguyễn Khoa Điềm còn nêu lên truyền thống lao động sản xuất của người dân:
“Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng”
Từ xa xưa, con người đã biết chặt gỗ nhưng làm nhà. Những ngôi nhà đó sử dụng kèo, cột giằng giữ vào nhau vững chãi, bền chặt tránh được mưa gió và thú dữ. Đó cũng chính là ngôi nhà tổ ấm cho mọi gia đình có thể sum họp, quây quần bên nhau, cùng nhau san sớt thú vui nỗi buồn; từ đó tạo nên nên làng, xóm và Tổ quốc. Ngôi nhà là mái ấm, là nơi con người “ổn định chỗ ở lạc nghiệp” siêng năng tích góp của nả dồn thành sự tăng trưởng non sông. Thi sĩ vận dụng khôn khéo câu thành ngữ “Một nắng hai sương” để nói lên sự siêng năng siêng năng của ông cha ta trong lao động sản xuất. Các động từ “xay – giã – dần – sàng” đó là thứ tự sản xuất ra hạt gạo. Để làm ra được hạt gạo, người nông dân phải trải qua biết bao tháng ngày nắng sương vất vả gieo cấy, chăm sóc, xay giã và giần sàng. Thấm vào trong hạt gạo nhỏ nhỏ đó là mồ hôi vị mặn nhọc nhằn của người nông dân vất vả nắng mưa. Thành tích ngọt ngào này ko chỉ giúp dân ta có đời sống no ấm nhưng nó còn trở thành nền văn minh lúa nước nhưng lúc nhắc tới người ta biết ngay tới Việt Nam; ko chỉ ngừng lại ở đó, nền văn minh này đã tạo điều kiện cho nước ta trở thành nước xuất khẩu gạo lớn thế hai toàn cầu và toàn cầu biết tới lúa gạo Việt Nam.
Từ tất cả các yếu tố trên, thi sĩ khẳng định:
“Đất Nước có từ ngày đó…”
“Ngày đó” là ngày nào, chúng ta ko hề biết, tác giả cũng ko thể biết. Chỉ biết rằng ngày đó chính là ngày ta mở màn có truyền thống, có những phong tục tập quán, có nhiều văn hoá riêng lẻ khác với quốc gia khác. Đó là ngày ta có Tổ quốc của dân tộc Việt Nam.
Bằng việc vận dụng khôn khéo và mềm mại các chất liệu văn hóa dân gian như phong tục ăn trầu, tục búi lệ tóc, truyền thống đánh giặc ngoại xâm, truyền thống làm nông nghiệp và các câu ca dao, tục ngữ cùng các thành ngữ… cùng với tiếng nói mộc mạc, giản dị, lời thơ nhẹ nhõm đúng giọng thủ thỉ tâm tình và điệp từ “Tổ quốc”, tác giả Nguyễn Khoa Điềm đã mang tới cho độc giả một cách nhìn mới mẻ về cội nguồn của non sông; về vẻ đẹp của một non sông giàu văn hóa cựu truyền, non sông của truyền thống, của phong tục tươi đẹp mang đậm dấu ấn của tư tưởng non sông của nhân dân.
Nhiều năm tháng qua đi nhưng đoạn thơ cùng với bản trường ca “Mặt đường khát vọng” vẫn giữ nguyên vẹn những trị giá tốt đẹp lúc đầu của nó và để lại ấn tượng xinh xắn, đọng lại trong tâm tư của bao thế hệ con người Việt Nam trước đây, hiện thời và cả sau này. Bản trường ca của tác giả Nguyễn Khoa Điềm làm ta thêm hiểu và yêu Tổ quốc đồng thời thôi thúc bản thân hành động để bảo vệ và tăng trưởng non sông này.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 4
“Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
…………….
Đất Nước có từ ngày đó”.
Đoạn thơ đã nói lên một cách dung dị nhưng thấm thía về cội nguồn sâu xa của Đất Nước.
Giọng điệu thủ thỉ tâm tình, thi sĩ gợi lên một ko khí trầm lắng như kể chuyện cổ tích, như dẫn hồn ta ngược thời kì trở về cội nguồn Đất Nước và dân tộc. Bốn chữ “ngày xửa ngày xưa” dùng rất khéo:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa …” mẹ thường hay kể.
Chữ “có” trong “đã có rồi”, “Đất Nước có trong những cái…” đã làm cho ý thơ khẳng định, tỏa sáng niềm tin. Tục ăn trầu, truyện cổ tích Trầu – Cau gợi lên hình ảnh Đất Nước xa xưa, “Đất Nước mở màn”… Truyền thuyết Thánh Gióng cho biết sự vươn mình của dân tộc, ghi lại sức mạnh quật khởi “Đất Nước lớn lên”. Câu thơ mở rộng tới 12, 13 chữ, với cách gieo vần lưng (đầu – trầu, ăn – dân) nên vẫn thanh thoát, giàu âm điệu:
“Đất Nước mở màn với miếng trầu giờ bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình trồng tre nhưng đánh giặc”.
Hai chữ “lớn lên” liên tưởng tới hình ảnh chú nhỏ làng Gióng lên ba vươn vai thành một tráng sĩ uy phong lẫm liệt lúc Đất Nước bị giặc Ân xâm lược.
Rồi thi sĩ nói tới phong tục và đạo lí tốt đẹp lâu đời của nhân dân ta. Phong tục “bới tóc” của người Lạc Việt. Câu ca dao nói về đạo vợ chồng: “Tay bưng chén muối đĩa gừng – Gừng cay muối mặn xin đừng quên đã nhập hồn vào câu thơ Nguyễn Khoa Điềm:
“Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”.
Chuyện “ngày xửa ngày xưa” nhưng vẫn hiện diện trên “tóc mẹ” trong tình thương của “cha mẹ” hiện thời. “Đất Nước đã có rồi”, “Đất Nước có…”, “Đất Nước mở màn”, “Đất Nước lớn lên” và Đất Nước đang hiện diện quanh ta, thân thiện ta.
Tiếp theo, thi sĩ lấy sự tạo nên và tăng trưởng tiếng nói dân tộc để nói về xuất xứ lâu đời của Đất Nước. Mỗi đồ vật đều có một cái tẽn riêng: “Cái cột, cái kèo thành tên”. Nhân Dân ta có nghề trồng lúa nước lâu đời. Nghề trồng lúa nước tạo nên nền văn minh sông Hồng. Lúc hạt gạo được thông minh nên bằng công sức “một nắng hai sương”, thì ngôn từ “xay, giã, giần, sàng” cũng xuất hiện. Tiếng Việt là của quý lâu đời của Đất Nước ta, Nhân Dân ta. Cách nói của Nguyễn Khoa Điềm thật ý vị:
“Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó”.
Nhấp nhánh trong đoạn thơ là hình ảnh Đất Nước thân yêu. Quá khứ của Đất Nước “ngày xửa ngày xưa” đồng hiện trong “miếng trầu hiện thời bà ăn”. Có Đất Nước người hùng “biết trồng tre nhưng đánh giặc”. Có Đất Nước siêng năng trong lao động sản xuất: “Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng”. Có nền văn hóa giàu bản sắc, nền văn hiến rực rỡ tụ hội qua thuần phong mỹ tục (tục ăn trầu, tục bới tóc), qua tục ngữ ca dao “gừng cay muối mặn”, qua cổ tích thần thoại, truyền thuyết.
Đoạn thơ 9 câu, 85 chữ nhưng ko hề có một từ Hán Việt nào. Ngôn từ bình dị, cách nói biểu cảm thân tình. Hiện diện trong đoạn thơ là: ta, dân mình, bà, cha, mẹ. Có miếng trầu, cây tre, tóc mẹ, … Có “gừng cay muối mặn” cái kèo, cái cột, hạt gạo, v.v… Thật là thân thuộc và thân thiện, sâu xa và thấm thía, rung động. Tưởng tượng thì phong phủ, liên tưởng thì rộng lớn. Đoạn thơ đã “nhịp mãi lên một tấm lòng sứ điệp” để ta yêu thêm Đất Nước và tự hào về Đất Nước. Cấu trúc đoạn thơ: “tổng – phân – hợp”; mở đầu là câu “Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”, khép lại đoạn thơ là câu “Đất Nước có từ ngày đó”.Tính chính luận đã làm sáng đẹp chất trí tuệ liên kết hài hòa với chất trữ tình đặm đà. Đoạn thơ mang vẻ đẹp lạ mắt nói về cội nguồn Đất Nước thân yêu.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 5
Nguyễn Khoa Điềm là một trong những cây bút tiêu biểu của thế hệ thi sĩ trẻ trong những năm chống Mĩ cứu nước. Thơ ông giàu chất suy tư, xúc cảm lắng đọng, trình bày tâm tư của người tri thức tham gia tích cực vào trận đấu đấu của nhân dân, mang màu sắc chính luận. Đoạn trích “Đất Nước” là một trong những bài thơ tiêu biểu của ông. Đoạn trích trình bày cái nhìn mới mẻ về Đất Nước, và cái mới mẻ đó thôi thúc chúng ta đi tìm cội nguồn của Đất Nước. Với 9 câu thơ đầu, Nguyễn Khoa Điềm trình bày quan niệm của mình về cội nguồn của Đất Nước thật rực rỡ.
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể
Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Đoạn trích Đất Nước thuộc phần đầu, chương V của bản trường ca “Mặt đường khát vọng”. hoàn thành ở chiến khu Trị – Thiên năm 1971, in lần đầu năm 1974, viết về sự thức tỉnh của tuổi xanh ở các đô thị vùng tạm chiếm miền Nam về non sông non sông, về sự mệnh thế hệ mình, xuống đường đấu tranh chống đế quốc Mĩ.
“Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”
Câu thơ mở đầu là lời khẳng định tự nhiên, giản dị: “Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”. Đất Nước có từ “lúc ta lớn lên”, từ lúc ta chưa ra đời, xuyên suốt bốn nghìn năm văn hiến. Tương tự, Đất Nước tồn tại như một điều hiển nhiên, nó có chiều sâu cội nguồn cũng như sự tạo nên và tăng trưởng bao đời nay. Với Nguyễn Khoa Điềm, Đất Nước thật thân thiện, hiện diện trong những câu chuyện cổ tích thường mở đầu bằng “ngày xửa ngày xưa”. Câu thơ khiến ta nhớ tới hình ảnh của người bà thường hay kể chuyện cho con cháu nghe, là hình ảnh cô Tấm bị mẹ con Cám bắt nạt, là hình là nàng tiên bước ra từ quả thị…. Cụm từ “ngày xửa ngày xưa” thật thân thuộc và thân thiện với con người Việt Nam. Bởi, mỗi câu chuyện là mỗi bài học đạo lí dạy ta biết “ở hiền gặp lành”, biết thiện thắng ác, biết sống thủy chung, … Tác giả ko dùng từ ngữ, hình ảnh hoa mĩ tráng lệ mang tính biểu tượng để trình bày Đất Nước nhưng dùng cách nói giản dị, tự nhiên, dễ hiểu, dễ thấm vào lòng người. Tác giả giúp ta tìm hiểu Đất Nước có từ nền văn hóa dân gian ông cha ta để lại.
Tác giả cảm nhận Đất Nước gắn với phong tục tập quán, tạo nên nên bản sắc văn hóa riêng của dân tộc:
“Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn”
“Miếng trầu bà ăn” là miếng trầu tình nghĩa trong “sự tích trầu cau” khiến ta rung rung nước mắt về tình cảm vợ chồng, về tình nghĩa anh em gắn bó. Từ đó, hình ảnh “trầu cau” trở thành “miếng trầu là đầu câu chuyện”, trở thành thứ ko thể thiếu được trong lễ cưới, tượng trưng cho tình nghĩa thắm thiết, thủy chung.
“Tóc mẹ thì bới sau đầu”
Đó là hình ảnh đặc thù của người phụ nữ Việt Nam, thùy mị, duyên sáng và thật đáng yêu. Nét đẹp đó làm ta gợi nhớ tới câu ca dao:
“Tóc ngang lưng vừa chừng em búi
Để chi dài bối rối lòng anh”
Ko những chỉ là những cảm nhận ở trên về Đất Nước nhưng Nguyễn Khoa Điềm còn cảm nhận Đất Nước trong vẻ đẹp tình yêu của cha mẹ với lối sống nặng tình nặng nghĩa như “gừng cay muối mặn”
“Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”
Dù gian nan, dù đắng cay nhưng cha mẹ vẫn đồng cam cộng khổ, chia ngọt sẻ bùi để tình cảm thêm mặn nồng, thắm thiết. Hình ảnh thơ gợi ta nhớ câu ca dao:
“Tay bưng đĩa muối, chén gừng
Gừng cay muối mặn xin đừng quên nhau”
Hay
“Muối ba năm muối đang còn mặn
Gừng chín tháng vẫn hãy còn cay
Đôi ta tình nặng nghĩa đầy
Dù ba vạn sáu nghìn ngày cũng chẳng xa”
Từ cha mẹ thương nhau mới đi tới “Cái kèo cái cột thành tên”. Câu thơ gợi nhắc cho người đọc nhớ tới tục làm nhà cổ của người Việt. Đó là tục làm nhà sử dụng kèo cột giằng giữ vào nhau làm cho nhà vững chãi, bền chặt tránh được mưa gió, thú dữ. Đó cũng là ngôi nhà tổ ấm cho mọi gia đình sum họp bên nhau; siêng năng tích góp mỡ màu dồn thành sự sống. Từ đó, tục đặt tên con cái Kèo, cái Cột cũng ra đời.
Đất Nước ta từ nghìn đời đã có truyền thống chống giặc ngoại xâm hào hùng của dân tộc:
“Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Hình ảnh “cây tre” là biểu tượng của người Việt Nam, gắn với đời sống thường nhật và có lúc trở thành vũ khí xông pha ra chiến trường đánh giặc, Thánh Gióng từng nhổ tre đánh giặc Ann, nhà văn Thép Mới cũng từng trông thấy:
“Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín”
Tre thiệt thà chất phác, phúc hậu, yêu thủy chung yêu chuộng hòa bình nhưng cũng kiên cường quật cường trong chiến tranh. Tre đứng thẳng hiên ngang quật cường cùng chia lửa cho dân tộc:
“Một cây chông cũng tiến công giặc Mĩ”
Bởi
“Nòi tre đâu chịu mọc cong
Chưa lên đã nhọn như chông lạ thường”
Đâu chỉ có những vẻ đẹp trên, dân tộc ta còn có truyền thống lao động siêng năng, chịu thương chịu thương chịu khó:
“Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sáng”
Thành ngữ “một nắng hai sương” và các động từ liên tục xay, giã, giần, sàng gợi lên sự vất vả và triền miên của người nông dân trên đồng rộng. Đất Nước gắn với nền văn minh lúa nước, lấy hạt gạo làm gia bảo, gắn liền với quá trình lao động vất vả để có được hạt gạo, để sống sót. Ý thơ thật thâm thúy. Câu thơ gợi nhắc tới ca dao:
“Cày đồng đang buổi ban trưa
Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cà
Người nào ơi bưng bát cơm đầy
Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần”
Từ Đất Nước viết hoa diễn tả tình cảm thiêng liêng đối với Đất Nước. Giọng thơ trữ tình, câu thơ dài ngắn đan xen trình bày xúc cảm tự nhiên, phóng khoáng. Tiếng nói giản dị, sử dụng thông minh các chất liệu từ văn học dân gian tạo chiều sâu cho ý thơ.
Đất Nước đối với Nguyễn Khoa Điềm là những gì tầm thường, thân thiện nhất. Nó có trong cổ tích, ca dao, gắn liền với nguồn mạch quê hương để làm nên một chân dung trọn vẹn về Đất Nước: Thân yêu nhưng hào hùng, vất vả nhưng thủy chung.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 5
“Tổ quốc tôi thon thả giọt độc huyền. Nghe dịu nỗi đau của mẹ. Ba lần tiễn con đi, hai lần khóc thầm lặng lẽ. Các anh ko về mình mẹ lặng im…”. Cứ mỗi lần nghe lại bài hát này lòng tôi xốn xao da diết. Nhớ những ngày nhỏ thơ tới lớp, cô giáo dạy tôi viết hai chữ “Việt Nam” và gọi đó là Đất Nước. Tôi mơ hồ chả hiểu, chỉ biết rằng đó là cái gì lớn lao và thật quý báu lắm! Thời kì trôi qua nhanh, mang tuổi thơ bé nhỏ của tôi đi xa. Cho tới hôm nay, qua bao nhiêu vần thơ đọc được tôi đã thấm thía hai tiếng thiêng liêng “Đất Nước”. Trong những vần thơ mến yêu dạt dào cảm hứng đó, tác phẩm “Đất Nước” của Nguyễn Khoa Điềm là nổi trội hơn cả.., bằng trải nghiệm tuổi xanh, bằng tận tâm cách mệnh và cả bằng vốn tri thức được tập huấn bài bản từ mái trường xã hội chủ nghĩa, tạo nên chiều sâu của hình tượng Đất Nước, hoà mạch thơ chính luận – trữ tình.
Tổ quốc – hai tiếng đó thật thiêng liêng, tự hào. Nó trở thành đề tài muôn thuở trong thơ ca chỉ có điều các thi sĩ nhà văn hay dùng những hình ảnh mang tính biểu tượng để viết về non sông hay tự tạo ra một khoảng cách để chiêm ngưỡng. Còn trong thơ Nguyễn Khoa Điềm, non sông ko phải là một khái niệm trừu tượng nhưng rất thân thiện đối với mỗi người. Trả lời cho câu hỏi: “Đất Nước là gì? Đất Nước từ đâu ra?”, mỗi người đều có cách cảm nhận, lí giải riêng của mình. Với Nguyễn Khoa Điềm, Đất Nước được cảm nhận ở các phương diện lịch sử, địa lý văn hoá …nên tác giả tự hào nhưng nói rằng “lúc ta lớn lên non sông đã có rồi”. Thi sĩ đã mở màn bằng những kí ức tuổi thơ để tưởng tượng ra một sự tồn tại của Đất Nước trong nhận thức và tình cảm tự nhiên nhất của con người. Những vẻ đẹp được khơi lên từ mạch tâm tình, thấm đẫm hơi thở ca dao dân ca, huyền tích sử thi của dân tộc. Cái hay của phần mở đầu chương “Đất Nước” chính là sự xuất hiện của hàng loạt những hình ảnh có ý nghĩa tượng trưng nhưng rất thân thiện:
“Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể
Đất Nước diễn ra từ miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc…”
Giọng thơ thủ thỉ, thành tâm nhưng sâu lắng đó đã chuyển tải suy ngẫm của thi sĩ về Nhân Dân – Đất Nước. Đất Nước đã có từ lâu, rất lâu rồi. Lúc ta oe oe cất tiếng khóc chào đời, lớn lên và trưởng thành thì non sông đã có rồi. Cảm hứng về non sông của Nguyễn Khoa Điềm bắt nguồn từ những huyền thoại: “Ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể” giờ còn đọng lại trong tiềm thức với cô Tấm ngoan hiền, với sự tích bánh chưng bánh dày, bà tiên nhân hậu hay mụ mẹ kế độc ác, …Hình ảnh Đất Nước vừa hiện lên vừa giản dị thân thiện, vừa thiêng liêng sâu lắng bởi nó gắn với toàn cầu tâm hồn con người, được nuôi dưỡng từ thuở thơ nhỏ và truyền lại cho muôn thuở sau “ngày xưa” chỉ với hai từ nhưng bao kỉ niệm tuổi trẻ thơ lại ùa về.
“Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Trong kho tàng văn học dân gian, thi sĩ đã chọn ra hai câu chuyện để khắc hoạ hình ảnh non sông bằng chính những cảm nhận thâm thúy của mình. “Đất Nước mở màn” một câu thơ lí giải sự tạo nên non sông gắn liền với câu chuyện cổ tích cầu cau. Đó là câu chuyện cổ tích ngợi ca nghĩa anh em và tình vợ chồng gắn bó keo sơn. Đất Nước mở màn với miếng trầu có tức là Đất Nước được tạo nên trong lối sống tình nghĩa. “Miếng trầu hiện thời bà ăn” bắt nguồn từ thuở xa xưa – đó là truyền thống tốt đẹp – “Miếng trầu mở màn câu chuyện”. Đất Nước được sinh ra và nuôi dưỡng trong truyền thống đạo lí tốt đẹp của dân tộc đó là lối sống tình nghĩa. Đất Nước được tạo nên trong tình yêu nhưng lại vững mạnh và trưởng thành nhờ những cuộc đấu tranh bảo vệ dân tộc.
“Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Câu thơ gợi nhắc truyền thuyết “Thánh Gióng” làm ta nhớ tới một cậu nhỏ lớn nhanh như thổi để lên đường đánh giặc Ân cứu nước. Một câu chuyện ngợi ca sức mạnh của tình yêu dân tộc và hình ảnh kì vĩ Thánh Gióng. Và non sông ta cũng trưởng thành lúc mọi người cùng nhau đồng lòng chống giặc ngoại xâm, mở rộng cương vực. Với Nguyễn Khoa Điềm, ông đã nhìn thấy sự trưởng thành của Đất Nước trong đau thương, thử thách nhờ công cuộc đấu tranh và lòng yêu nước của dân tộc. Qua lịch sử, truyền thống đó đã trở thành truyền thống yêu nước thiêng liêng.
“Tóc mẹ thì bới sau đầu”
Trong muôn vàn truyền thống đẹp, thi sĩ chọn ra một hình ảnh thật giản dị nhưng rất tinh tế rực rỡ: hình ảnh người phụ nữ Việt với mái tóc bới sau đầu – hình ảnh thật thân thiện, thân quen in sâu trong nếp nghĩ, gợi suy ngẫm về con người trong cuộc sống lam lũ vất vơ nhưng vẫn duyên dáng, tảo tần, đảm đang. Hình ảnh đó qua bao năm tháng vẫn ko thay đổi, vẫn gợi suy ngẫm về cái đẹp giản dị nhưng thiêng liêng. Và hình ảnh Đất Nước hiện lên qua chính mỹ tục đó.
Đất Nước còn hiện lên trong sự gắn liền với một lối sống đẹp “Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”. Câu thơ gợi từ một câu ca dao “gừng cay muối mặn xin đừng bỏ nhau”. Ý thơ giản dị nhưng ý nghĩa vô cùng thâm thúy. Tình yêu được sinh ra và nuôi dưỡng từ trong khó nghèo, từ trong những hoàn cảnh đầy thử thách thật đáng trân trọng, đáng quý. Đó là lối sống trọn nghĩa, trọn tình, thuỷ chung đã trở thành một truyền thống thiêng liêng được lưu truyền qua bao đời. Và sự sinh thành, tăng trưởng của Đất Nước song hành cùng với sự lưu truyền và tăng trưởng của truyền thống tốt đẹp đó. “Cái kèo, cái cột thành tên” Đất Nước được gắn liền với những hình ảnh đơn sơ, mộc mạc “cái kèo, cái cột” nhưng chính những thứ đơn sơ, mộc mạc đó đã tạo nên một mái ấm gia đình, xóm thôn, quê hương, non sông. Nói cách khác, nó chính là tế bào của non sông.
Đất Nước hiện lên qua cuộc sống lao động sinh hoạt: “Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng”. Sự tạo nên và tăng trưởng của Đất Nước là một quá trình trong khoảng thời gian dài, nhờ bàn tay lao động xây dựng của con người từ thuở sơ khai, lúc con người tạo dựng những cái đơn giản nhất với nỗ lực một nắng hai sương. Con người lao động đã biết “xay, giã, giần, sàng” để tạo nên hạt gạo, tạo nên những trị giá vật chất để xây dựng Đất Nước no ấm. Cách sử dụng từ ngữ “một nắng hai sương” và tuyển lựa hình ảnh “xay, giã, giần, sàng” cùng nhịp độ lan toả gợi sự suy ngẫm liên tưởng, hình ảnh Đất Nước hiện dần nhờ bàn tay lao động siêng năng, thông minh của con người, hình ảnh đó hiện dần trong nhịp độ gạo rơi trên sân, trong tiếng chày, trong máy xay với cuộc sống lao động dẻo dai dù vất vả, lam lũ. Qua đó ta trông thấy nét đặc trưng riêng của nền văn học Việt – văn hoá lúa nước. Hình ảnh Đất Nước hiện lên trong cuộc sống sinh hoạt là một Đất Nước siêng năng, thông minh trong lao động.
Cũng chính trong cuộc sống lao động sinh hoạt, thi sĩ còn khám ra sự tạo nên, tăng trưởng tiếng nói dân tộc gắn liền với xuất xứ tạo nên và tăng trưởng của Đất Nước: Lúc con người biết lao động tạo dựng cuộc sống chính là lúc họ biết đặt tên cho những sự vật hình tượng thân thiện nhất “cái kèo, cái cột”. Và trong quá trình lao động, trong sự tìm tòi khám phá, thông minh nên những trị giá vật chất như hạt gạo, họ đã thông minh nên những ngôn từ ghi lại quá trình lao động đó “xay, giã, giần, sàng”. Đây là kết tinh tinh tuý vong hồn của dân tộc. Đất Nước tạo nên và tăng trưởng cùng với sự tạo nên tiếng mẹ thiêng liêng đó. Khám phá Đất Nước ở phương diện văn hóa sinh hoạt, Nguyễn Khoa Điềm đã phát biểu nhận thức của mình như lối khái niệm lạ mắt, một cách lí giải ko hề mang tính áp đặt nhưng đầy sức gợi, sức thuyết phục bằng những câu chuyện, tuyển lựa cụ thể giàu ý nghĩa giúp ta trông thấy Đất Nước bắt nguồn từ những điều giản dị nhất, thân thiện nhất, nhưng vững bền tới muôn thuở.
Trong đoạn thơ trên tác giả sử dụng nhiều các yếu tố ca dao dân ca tục ngữ truyền thuyết cổ tích ko chỉ mang lại sự thân thiện nhưng còn bộc lộ ý thức tự trọng tự hào dân tộc. Từ “Đất Nước” được viết hoa và lặp lại 5 lần trình bày sự thành kính. Với chín dòng thơ 85 chữ, ko hề có một từ hán việt, Nguyễn Khoa Điềm đã tạo nên những vần thơ tự do dạt dào xúc cảm, liên kết với chất giọng thủ thỉ tâm tình như một điệu ru dễ đi vào lòng người. Nhưng chuyển tải mạch xúc cảm đó là một lối lập luận chặt chẽ: tổng -phân – hợp. Chính sự liên kết hài hoà giữa trí tuệ và xúc cảm bay bổng đã làm sáng lên lối thơ trữ tình chính luận – phong cách lạ mắt riêng của Nguyễn Khoa Điềm.
Qua những dòng thơ trằn trọc và suy tư về một khái niệm tưởng nghe đâu đã ăn sâu vào máu thịt mỗi người dân Việt, qua chiều sâu văn hóa, sinh hoạt Nguyễn Khoa Điềm đã có một phát hiện, một cảm nhận vô cùng thâm thúy: Đất Nước hiện lên trong toàn cầu ý thức của tập thể người Việt, trong cuộc sống sinh hoạt từ bao đời. Đất Nước hiện lên gắn liền với những phong tục tập quán với lối sống, nếp nghĩ, qua kho tàng văn học dân gian, qua bản sắc văn hoá… Đó là một Đất Nước ko trừu tượng nhưng cụ thể, chứa đựng ước mong, khát vọng, quan niệm về vẻ đẹp phẩm chất của tâm hồn dân tộc. Gương mặt Đất Nước hiện lên thật sống động, lung linh: trong cuộc sống, trong lao động và trong tranh đấu.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 6
Tổ quốc, đã từ lâu, là điểm hứa tâm hồn của biết bao văn nghệ sĩ. Được khơi nguồn từ đề tài thân thuộc đó, thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm có cho mình một lối đi riêng. Nguyễn Khoa Điềm từng san sớt: “Đất Nước với các thi sĩ khác là của những huyền thoại, của những người hùng nhưng với tôi là của những con người vô danh, của nhân dân”. “Tôi quyết tâm trình bày hình ảnh Đất Nước Giản dị, thân thiện nhất”. Rút ra từ trường ca “Mặt đường khát vọng”, đoạn trích “Đất Nước” là sự kết tinh của những thông minh lạ mắt, mới mẻ của Nguyễn Khoa Điềm. Với 9 câu thơ mở đầu, thi sĩ đã đưa người đọc trở về với lịch sử của dân tộc để trả lời cho câu hỏi non sông có từ bao giờ:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
…………………………..
Đất Nước có từ ngày đó
Thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm là một trong những thi sĩ tiêu biểu của thế hệ trẻ thơ năm chống Mĩ cứu nước. Thơ Nguyễn Khoa Điềm thu hút người đọc bởi xúc cảm lắng đọng, giàu chất suy tư. Phân tích Đất Nước mới thấy được đây là một đoạn trích tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật lạ mắt đó. Đất Nước là phần đầu chương V của trường ca “Mặt đường khát vọng” – tác phẩm được ra đời vào năm 1971, giữa lúc của kháng chiến chống Mỹ diễn ra khốc liệt.
Đất Nước diễn ra từ một cách trang trọng nhưng hết sức bình dị, thân thiện:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những “cái ngày xửa ngày xưa” mẹ thường hay kể
Đất Nước mở màn với miếng trầu bà ăn hiện thời
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Đất Nước vốn là trị giá vững bền, vĩnh hằng; Đất Nước được tạo dựng, bồi đắp qua nhiều thế hệ, được truyền từ đời này, sang đời khác: Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi. Đứng trước một Đất Nước thiêng liêng như thế, lòng thơ dâng trào niềm xúc động và thành kính. Hai từ “Đất Nước” được viết hoa một cách trang trọng. Đó là cách nhưng thi sĩ trình bày niềm tự hào và lòng thành kính trước Đất Nước của mình. Lúc ta cất tiếng khóc chào đời, lúc ta lớn lên, Đất Nước đã hiện hữu. Đất Nước có từ bao giờ/ Suy ngẫm về cội nguồn của Đất Nước, Nguyễn Khoa Điềm bỗng phát hiện: Đất Nước có trong những cái ngày xửa ngày xưa mẹ kể/ Đất Nước mở màn với miếng trầu bà ăn. Mẹ Đất Nước vừa cổ xưa lâu đời vừa bình dị, mộc mạc xuất hiện trong câu thơ của Nguyễn Khoa Điềm. Đất Nước là văn hóa kết tinh từ tâm hồn Việt. Từ truyện cao dao, cổ tích tới tục ngữ, “miếng trầu” đã là một hình tượng nghệ thuật mang tính thẩm mĩ, là hiện thân của tình mến thương, lòng thủy chung của tâm hồn dân tộc.
Cùng với tục ăn trầu, Đất Nước còn, gắn liền với những phong tục khác:
– Tóc mẹ thì bới sau đầu
– Cái kèo cái cột thành tên
Thân yêu, mộc mạc biết chừng nào là búi tóc sau đầu của mẹ, là những nếp nhà dựng lên từ cái kèo, cái cột, mái lá, tường rơm, vách đất; là cách đặt tên con giản dị nôm na. Mộc mạc, thân yêu vật như đó cũng là một phần của Đất Nước. Và Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc. Hình ảnh Đất Nước thật thân thuộc với những lũy tre xanh rì, những búp măng non bật mình vươn thẳng. Có thể thấy, từ bao đời nay, từ truyền thuyết dân gian tới tác phẩm thơ hiện đại, cây trẻ trở thành biểu tượng cho sức mạnh ý thức quật cường đánh giặc cứu nước và giữ nước, biểu tượng phẩm chất tốt đẹp của con người Việt Nam. Từ “lớn lên” được dùng rất xác thực, rộn rực niềm tin, niềm tự hào dân tộc. Giọng thơ trầm lặng, nghiêm trang làm cho suy từ về cội nguồn Đất Nước giàu chất triết luận nhưng vẫn thiết tha, trữ tình. Cách cảm nhận, lí giải cội nguồn Đất Nước bằng những hình ảnh bình dị, thân thuộc đã khẳng định rằng: Đất Nước thân thiện, thân thuộc, bình dị ngay trong đời sống mỗi người.
Với Nguyễn Khoa Điềm, Đất Nước còn ẩn mình trong những vật nhỏ nhỏ nhất. Đất Nước ẩn mình trong hạt muối, nhánh gừng; đằm sâu trong tình thương mẹ cha: Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn. Được sàng lọc từ văn hóa dân gian, câu thơ trầm tích những ý từ xâu xa. Dù sống cuộc sống thiếu thốn, gian nan, cha mẹ ta vẫn thương yêu nhau như gừng cay muối mặn, vẫn gắn bó trước sau, mặn nhưng, đinh ninh. Đất Nước mình giản dị thân yêu là thế. Hình ảnh Đất Nước còn có trong từng bông lúa, củ khoai: Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng. Hình ảnh thơ giản dị nhưng gợi ra tập quán sản xuất gắn liền với văn minh lúa nước của dân tộc Việt Nam. Để làm ra hạt gạo trắng ngần, bát cơm thơm, người nông dân phải dầm sương, dãi nắng, bán mặt cho đất, bán lưng cho trời, tỉ mỉ xay, giã, dần, sàng. Hình ảnh thơ gợi lên bao sự lam lũ, vất vả, nhọc nhằn cùng phẩm chất siêng năng, chịu thương chịu khó của những người chân lấm, tay bùn.
9 câu đầu khép lại bằng tứ thơ nói chung về thời khắc tạo nên Đất Nước: Đất Nước có từ ngày đó. Ngày đó vừa là trạng từ chỉ thời kì trong quá khứ vừa là một phép thế đại từ. Vậy là Đất Nước có từ lúc mẹ thường kể chuyện cổ tích cho con nghe, lúc dân ta biết trồng tre đánh giặc, biết tròng ra hạt lúa, củ khoai, biết ăn trầu, búi tóc, biết sống mến thương, thủy chung. Lịch sử Đất Nước thật giản dị, thân thiện nhưng xa xôi, linh thiêng biết mấy.
Đoạn thơ chín câu, tám lăm chữ nhưng ko hề có một từ Hán Việt. Tiếng nói thơ bình dị, thân thiện, nồng hơi thở cuộc sống. Tính chính luận đã làm sáng đẹp chất trí tuệ hài hòa với chất trữ tình đặm đà. Đoạn thơ đã “nhịp mãi một tấm lòng sứ điệp” để ta thêm yêu và tự hào về Đất Nước.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 7
Đất Nước- hai từ thôi nhưng sao nó thân yêu tới thế! Và đó cũng là nguồn cảm hứng vô tận của thơ ca và nghệ thuật. Mỗi thi sĩ sẽ chọn cho mình một góc nhìn riêng để nói về Đất Nước, nếu như các thi sĩ cùng thời thường chọn điểm nhìn về Đất Nước bằng những hình ảnh kỳ vĩ hay cảm hứng về lịch sử qua các triều đại thì Nguyễn Khoa Điềm lại chọn điểm nhìn thân thiện, bình dị để mô tả về Đất Nước. Bài thơ Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm đã gợi cho người đọc những nét đẹp về văn hóa, truyền thống, phong tục đẹp vô ngần, sinh động lạ thường, mang đậm dấu ấn con người Việt. Với 9 câu thơ mở đầu, thi sĩ đã đưa người đọc trở về với lịch sử của dân tộc để trả lời cho câu hỏi non sông có từ bao giờ:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể
Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Nguyễn Khoa Điềm là một thi sĩ đồng thời cũng là nhà chính trị Việt Nam. Ông là một người con của xứ Huế, chính những nét đặc trưng của Huế đã tạo nên hồn thơ Nguyễn Khoa Điềm trữ tình nhưng sâu lắng, hài hòa giữa trí tuệ và xúc cảm. Sau lúc tốt nghiệp khoa Văn Đại học Sư phạm Hà Nội, Nguyễn Khoa Điềm trở về quê hương hòa mình vào trận đấu đấu dữ dội tại chiến trường Bình Trị Thiên. Xúc tiếp trực tiếp với chiến tranh, tận mắt chứng kiến tội ác của quân thù, trận đấu đấu gian nan của đồng bào ta…những điều đó đã khơi nguồn cảm hứng mãnh liệt cho hoạt động sáng tác của Nguyễn Khoa Điềm. Từ những đêm ko ngủ, những ngày xuống đường, Nguyễn Khoa Điềm đã tích lũy cho mình vốn sống và sự trải nghiệm để cảm hứng đó trào lên thành trường ca Mặt đường khát vọng, được viết năm 1917 gồm 9 chương. Thành công nhất là chương Đất Nước, nó đã trở thành một bài thơ có sức sống độc lập, trình bày trọn vẹn tài năng phong cách Nguyễn Khoa Điềm.
Ngay từ những câu thơ đầu đoạn trích, Nguyễn Khoa Điềm đã trầm ngâm, suy tư về cội nguồn, quá tạo nên của Đất Nước bằng giọng tâm tình, dịu ngọt như lời kể chuyện cổ tích:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể
Mở đầu đoạn thơ như một lời khẳng định “Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”, Đất Nước đã có từ rất lâu, có trước lúc ta sinh ra vì lúc lớn lên nó đã có rồi. Đó cũng là một lời khẳng định cứng ngắc về sự trường tồn của non sông qua mấy nghìn năm lịch sử dựng nước và giữ nước. Cụm từ “ngày xửa ngày xưa” chỉ thời kì huyền hồ, hư ảo là nhịp thời kì thượng cổ xa thẳm để mở đầu những câu chuyện cổ. Với Nguyễn Khoa Điềm, Đất Nước có từ rất xa xưa, trong sâu thẳm thời kì, trong kí ức tuổi thơ hồn nhiên trong sáng của mỗi cuộc đời. Câu chuyện của Nguyễn Khoa Điềm đã đánh thức trong người đọc những hoài niệm xinh xắn của một thời đại. Đó cũng chính là non sông được cảm nhận trong chiều sâu tâm hồn nhân dân, văn hóa và lịch sử:
Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Đó là miếng trầu gợi lên sự tích vào loại cổ nhất người Việt “Sự tích trầu cau” từ đời vua Hùng dựng nước xa xưa, ngợi ca tình nghĩa vợ chồng, anh em thắm thiết, sắt son đồng thời đánh thức dậy hình ảnh miếng trầu đã trở thành biểu tượng của tình yêu, lòng thủy chung, miếng trầu là đầu câu chuyện. Đó còn là truyền thuyết Thánh Gióng nhổ tre đuổi giặc Ân, gợi lên vẻ đẹp khỏe khoắn của tuổi xanh Việt Nam kiên cường, quật cường. Vẻ đẹp đó song hành với hình ảnh cây tre Việt Nam. Cây tre hiền lành trên mỗi làng quê. Hình ảnh tre như những phẩm chất trong cốt cách con người Việt Nam: thiệt thà chất phác, thuỷ chung, yêu hoà bình, kiên cường quật cường trong những trận đấu tranh. Với cái nhìn lạ mắt của Nguyễn Khoa Điềm, Đất Nước đã nằm sâu trong tiềm thức mỗi chúng ta, trong đời sống tâm hồn của người dân từ thế hệ này sang thế hệ khác.
Tác giả còn nhắc tới thuần phong mỹ tục của người Việt, câu ca dao “Tay bưng chén muối đĩa gừng/Gừng cay muối mặn xin đừng quên nhau” như đã nhập hồn vào câu thơ Nguyễn Khoa Điềm:
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Đất Nước còn là phong tục búi tóc thành cuộn sau gáy rất thân thuộc của người phụ nữ Việt Nam từ bao đời nay. Đó là vẻ đẹp giản dị nhưng mang một nét đẹp riêng lẻ ko thể lộn lạo với những nền văn hóa khác. Nguyễn Khoa Điềm tiếp tục gắn dòng suy tưởng tới con người nghìn đời trú ngụ, lao động, tranh đấu trên mảnh đất Việt để giữ gìn tu tạo mảnh đất thân yêu. Ở đó đạo lí ân nghĩa thủy chung đã trở thành truyền thống nghìn đời của dân tộc: “Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”. Người ta vẫn thường hay nói gừng càng già càng cay, muối càng lâu năm càng mặn tức là con người sống với nhau càng lâu thì tình nghĩa càng đong đầy.
Tổ quốc gắn bó, thân thiết như người ruột thịt và bao công việc lao động khác:
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Ông cha ta xưa gắn liền với những miền quê thuần phác của nền nông nghiệp thóc gạo với mái lá nhà tranh nên thường coi việc đặt tên cho con cũng chỉ bằng cái tên nôm na, dân dã, có lúc lấy những bộ phận của ngôi nhà tre gỗ chính mình đang ở “cái kèo”, “cái cột”. Với người Việt Nam vốn gắn bó lâu đời với nền văn minh lúa nước, hạt gạo trở thành gia bảo vô cùng cần thiết cho cuộc sống. Cho nên ngay lúc còn là đứa trẻ mới lớn, cảm nhận về vật chất trước tiên phải là hạt gạo trải qua một quá trình lam lũ, kết tinh từ mồ hôi nước mắt của người lao động, “một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng” phải suốt ngày bán mặt cho đất bán lưng cho trời, dầm mưa dãi nắng nhân dân ta mới làm ra được hạt ngọc quý giá đó. Thấm vào trong hạt gạo nhỏ nhỏ đó là vị mặn mồ hôi nhọc nhằn của người nông dân. Chính vì thế lúc ăn hạt cơm dẻo, thơm phải nhớ tới người làm ra nó.
Câu cuối cùng khép lại một câu khẳng định với niềm tự hào: “Đất Nước có từ ngày đó…” “Ngày đó” là ngày nào ta ko rõ nhưng kiên cố “ngày đó” là ngày ta có truyền thống, có phong tục tập quán, có văn hóa nhưng có văn hóa tức là có non sông.
Trong đoạn thơ trên, tác giả sử dụng khôn khéo các kiểu cấu trúc thơ “Đất Nước đã có”, “Đất Nước mở màn”, “Đất Nước lớn lên”, “Đất Nước có từ” đã tạo điều kiện cho ta tưởng tượng được cả quá trình tạo nên và tăng trưởng của non sông trong trường kì lịch sử nằm sâu trong tiềm thức của con người Việt Nam qua bao thế hệ. Nguyễn Khoa Điềm lặng lẽ quan sát Đất Nước ở muôn mặt đời thường và trong quan hệ ruột rà, thân thuộc. Đất Nước là những gì bình dị nhất, thân thiện và thân quen nhất trong đời sống hằng ngày của mỗi con người việt nam ta: câu chuyện cổ tích bà kể, miếng trầu bà ăn, gừng cay, muối mặn, hạt gạo…
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 8
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể
Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Khổ thơ thứ nhất (9 câu đầu): Sau lúc điểm qua hai quá trình “mở màn” và “lớn lên” của non sông, tác giả khẳng định: “Đất Nước có từ ngày đó…” – từ rất xa xưa. Những cái xa xưa thường hay xa lạ, nhưng non sông thì ko – non sông thân thiện với mọi người.
Mở đầu là những lời bình dị nhưng súc tích: “Lúc ta lớn lên, Đất Nước đã có rồi”. Tổ quốc thành bậc tiền nhân. Mọi người đều được nuôi dưỡng từ non sông… Nhắc lại điệp khúc “ngày xửa ngày xưa…”, tác giả muốn chứng tỏ non sông tạo nên từ rất lâu, non sông có trong từng lời mẹ kể.
Gắn liền với sinh hoạt gia đình: “Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn”. Tứ thơ này làm sống lại nhiều câu tục ngữ, ca dao và truyện Trầu cau bi thương, tình nghĩa. Qua hình ảnh “miếng trầu”, Nguyễn Khoa Điềm “nhân dân hóa” thơ mình và có thêm một chứng cớ về non sông tạo nên từ xa xưa. Tuy vậy, non sông chỉ lớn lên với truyền thống: “dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc” và quá trình tạo nên nhiều phong tục, tập quán:
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Nguyễn Khoa Điềm thật sự xúc động lúc nói tới:”Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”. Đó lời ngợi ca tình nghĩa, thuỷ chung trong gian lao. Chữ “thương” giúp thơ ông gần văn học bình dân. “Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”- điều đó, hiển nhiên như lúc ta lớn lên đã có ông bà, cha mẹ… Tổ quốc gắn bó, thân thiết như người ruột thịt và bao công việc lao động khác:
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đó là lúc con người khép lại thời “man rợ” bước vào thời kỳ văn minh. Tứ thơ “cái kèo, cái cột thành tên” còn gợi tập tục đặt tên mộc mạc để mong sự bình yên. Tổ quốc ta gắn liền với nền nông nghiệp lúa nước: “Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng”. Làm nên hạt gạo trắng thơm phải trải qua nhiều quá trình, phải đổ mồ hôi, sôi nước mắt. Quá trình tạo nên non sông cũng đớn đau như chuyện nhân loại hoài thai, sinh nở.
Từ những lời phân tích trên đây, có thể thấy Nguyễn Khoa Điềm đã khai thác một cách triệt để vốn văn hoá dân gian. Hàng loạt câu tục ngữ, ca dao, truyền thuyết, cổ tích, phong tục, tập quán đã được tái tạo, thông minh lại. Ko chỉ hay ở phương diện câu chữ, cấu trúc và lời kết đoạn đã gây được ấn tượng. “Lúc ta lớn lên non sông đã có rồi”, non sông mở màn, non sông lớn lên… chặng đường nào cũng song hành với cuộc sống nhân dân. Tác giả nêu nhiều chứng cứ để làm sáng tỏ kết luận: “Đất Nước có từ ngày đó…” – từ “ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể”. Trong suốt quá trình đó, non sông gắn bó với mọi gia đình và từng tư nhân. Đó là cơ sở vững chắc để tác giả tiếp tục triển khai tư tưởng Đất Nước này là đất Nước Nhân dân ở 3 khổ thơ sau.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 9
Thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm là trong những cây bút tiêu biểu của thế hệ thi sĩ trẻ trong những năm tháng trường kì chống Mĩ cứu nước. Thơ ông lôi cuốn đọc giả bởi sự liên kết giữa xúc cảm nồng nàn và suy tư sâu lắng của người trí thức về non sông và con người Việt Nam.Nổi lên cho phong cách sáng tác của ông là “Trường ca Mặt đường khát vọng”, được ông sáng tác ở chiến khu Trị-Thiên năm 1971, in xuất bản lần đầu năm 1974, viết về sự thức tỉnh của tuổi xanh đô thị vùng tạm chiến miền Nam về trách nhiệm với non sông non sông và sứ mệnh thế hệ mình , hơn cả là hòa mình với cuộc đấu tranh chống Mĩ xâm lược. Đoạn trích bài thơ “Tổ quốc” nằm ở phần đầu chương V của tường ca. 9 câu thơ mở đầu của đoạn trích là 9 câu thơ nói lên ý kiến của thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm về non sông.
Với 9 câu thơ đầu tác giả đã trình bày ý kiến mới mẻ của mình về cội nguồn non sông:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa …” mẹ thường hay kể.
Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Mở đầu trong đoạn trích, tác giả đã muốn khẳng định “lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”. Chẳng biết là non sông tạo nên và có từ bao giờ, chỉ biết là lúc ta lớn lên thì non sông đã có ở đây rồi. Đó chính là lời khẳng định kiên cố về sự trường tồn của non sông.
Sau khẳng định cứng ngắc về sự tồn tại của non sông, tác giả dần dần vén màn cho ta thấy rõ hơn về xuất xứ của non sông:
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa …” mẹ thường hay kể.
Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Dòng thơ “ngày xửa ngày xưa” là mở đầu cho từng một câu chuyện cổ tích nhưng các bà, các mẹ hay kể chuyện cho các con cháu nghe.Cũng chẳng biết từ lúc nào, chỉ biết là từ “ngày xửa ngày xưa” tạo nên non sông đã có rồi. Những câu chuyện cổ tích truyền thuyết ra đời là từ non sông.
Đó là hình ảnh Đất Nước của một nền văn học dân gian rực rỡ với những câu chuyện cổ tích, thần thoại và truyền thuyết. Với thi sĩ, hai từ “non sông” còn mở màn với miếng trầu bà ăn. Người xưa thường xuyên nói “miếng trầu là đầu câu chuyện”, đó hẳn là bởi vì tục ăn trầu là một trong những phong tục lâu đời của Việt Nam ta.
Hình ảnh của “miếng trầu” cũng như là hình ảnh của sự khởi đầu. Đất Nước đã có từ lúc dân mình có tục ăn trầu và tục ăn trầu của nhân dân cũng là khởi đầu cho một non sông, khởi đầu cho một nền văn hiến.
Mở màn của một sự sống và những bước trưởng thành của sự sống đó. Sau sự mở màn của một Đất Nước chính là sự trưởng thành của cả một dân tộc:
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Từ những năm tháng trước công nguyên, từ thời của hai Bà Trưng, Bà Triệu, là lần trước tiên nước ta mạnh mẽ đứng lên khởi nghĩa đánh đuổi giặc ngoại xâm. Từ những câu chuyện truyền thuyết Thánh Gióng với hình ảnh nhổ cả luỹ tre dơ cao đánh đuổi giặc.
Cây tre cũng là hình ảnh biểu tượng của người nông dân Việt Nam, hiền lành, thiệt thà siêng năng và chất phác nhưng cũng rất kiên cường quật cường. Từ hình những ảnh thực tiễn, cho tới đời sống ý thức, đó là từng bước đi lên trưởng thành của một dân tộc, của một non sông con người . Ý thức được về non sông, về sự tồn tại của non sông và ý thức về việc phải có trách nghiệm bảo vệ lãnh thổ, bảo vệ cương vực non sông.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 10
Đầu năm 1971, đang công việc trong thành ủy Huế, Nguyễn Khoa Điềm được mời tham gia trại sáng tác tổ chức ở đất bạn Lào. Thi sĩ rất thích nhạc giao hưởng đó tâm tình: Tôi nghĩ tôi sẽ viết một bản giao hưởng bằng tiếng nói. Và trường ca Mặt đường khát vọng đã ra đời. Trường ca gồm chín chương. Đoạn thơ Đất Nước trích từ phần đầu của chương V có tên là Đất Nước. Trong thơ kháng chiến chống Mỹ non sông là chủ đề bao trùm. Các thế hệ trước nhiều người viết rất hay về đề tài non sông, cho nên Nguyễn Khoa Điềm tìm cách trình bày mới, chọn chất liệu từ đời sống dân gian để thấy rằng non sông là ý niệm thiêng liêng, nhưng cũng thật thân thiện và giản dị.
Tổ quốc có từ đâu? Tổ quốc là gì? “Tổ quốc”, hai chữ thiêng liêng cao cả đó chẳng phải ở đâu xa nhưng ở ngay trong mỗi gia đình chúng ta: từ lời kể chuyện của mẹ, miếng trầu của bà, tới phong tục tập quán thân thuộc, tình nghĩa thuỷ chung của cha mẹ, hạt gạo, hòn than, cái kèo, cái cột trong nhà:
“Lúc ta lớn lên non sông đã có rồi
Tổ quốc có trong những cái ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể”
Bằng giọng tâm tình, dịu ngọt như lời kể truyện cổ tích, Nguyễn Khoa Điềm đã trình bày những cảm nhận, suy tưởng của mình về cội nguồn non sông. Lịch sử sâu thẳm của non sông ta được tác giả giảng nghĩa ko phải bằng sự tiếp nối của các vương triều hay các sự kiện lịch sử trọng đại như Nguyễn Trãi đã từng viết trong “Bình Ngô Đại Cáo”:
“Như nước Đại Việt ta từ thuở trước
Vốn xưng nền văn hiến đã lâu
Núi sông cương vực đã chia Phong tục Bắc – Nam cũng khác
Từ Triệu, Đinh, Lý, Trần gây nền độc lập
Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên hùng cứ một phương”
Nhưng mà bằng những hình ảnh thân thiện, thân quen, bằng những câu thơ gợi nhớ tới truyền thuyết xa xưa, tới nền văn minh lúa nước sông Hồng, cùng những phong tục tập quán lạ mắt có từ lâu đời. Đó cũng chính là non sông được cảm nhận trong chiều sâu tâm hồn nhân dân, văn hoá và lịch sử:
“Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Hình ảnh thơ phải chăng đã gợi cho ta về sự tích “Trầu cau” từ đời vua Hùng dựng nước xa xưa, ngợi ca tình nghĩa vợ chồng, anh em thắm thiết, sắt son; về truyền thuyết Thánh Gióng nhổ tre đánh đuổi giặc Ân, trở thành bài ca giữ nước hào hùng của nhân dân đã trở thành lịch sử non sông:
“Ta như thuở xưa thần Phù Đổng
Vụt lớn lên đánh đuổi giặc n
Sức nhân dân khoẻ như ngựa sắt
Chí căm thù ta rèn thép làm roi
Lửa tranh đấu ta phun vào mặt
Lũ sát nhân cướp nước hại nòi”
(Tố Hữu)
Tức là, lịch sử lâu đời của non sông được kết tinh trong từng câu chuyện kể, trong miếng trầu bà ăn thường nhật, trong “cây tre đánh giặc” thân quen quanh ta.
Bằng thể loại trữ tình chính luận, Nguyễn Khoa Điềm đã đưa ra một cách cảm nhận, một khái niệm về non sông để từ đó rút ra một quan niệm về non sông. Bao trùm là tư tưởng, quan niệm:
Đất Nước này là Đất Nước của Nhân dân
Đất Nước của Nhân dân, Đất Nước của ca dao, thần thoại
Trước hết, tác giả cảm nhận non sông qua những hình ảnh bình dị, cụ thể, thân thiện:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái ngày xửa, ngày xưa… mẹ thường hay kể Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phủi một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó
Từ những hình ảnh bình dị, cụ thể: miếng trầu bà ăn, mảnh đất trồng tre đánh giặc, cái kèo, cái cột, ngôi nhà ta ở, hạt gạo một nắng hai sương ta ăn…, tác giả muốn nói rằng non sông ko ở đâu xa nhưng rất thân thiện, thân thiết, gắn bó trong đời sống của mỗi gia đình hàng ngày và từ bao đời nay. Và mỗi đứa trẻ lớn lên trong ko gian cụ thể đó sẽ được bà, cha mẹ truyền cho ý niệm về non sông thông qua những câu chuyện huyền thoại cổ tích, dần dần khái niệm về non sông sẽ tạo nên trong tâm hồn mỗi con người, tới lúc lớn lên đứa nhỏ sẽ nhận thức được non sông. Những hình ảnh này còn gợi liên tưởng, mở ra đời sống của dân tộc, theo chiều dài thời kì qua hàng nghìn năm dựng nước, giữ nước. Trong quá trình lịch sử tạo nên và lớn lên non sông đã được nhân dân xây dựng nền văn minh nông nghiệp lúa nước với phong tục tập quán riêng: ăn trầu, bới tóc. và tạo nên tâm hồn tính cách riêng: thủy chung trong tình yêu, siêng năng trong lao động. Nhân dân cũng xây dựng truyền thống yêu nước người hùng chống giặc ngoại xâm: trồng tre đánh giặc. Tổ quốc được nhân dân xây dựng thông minh từ buổi đầu, lại gắn bó với đời sống vật chất và trong tiềm thức của nhân dân từ xa xưa tới nay, nên non sông này là của nhân dân.
Đoạn thơ Đất Nước có giọng điệu tâm tình, sự liên tưởng phóng túng nhưng tập trung trình bày cách cảm nhận về non sông của tác giả theo chiều phương diện rất rõ ràng.
Tác giả tiếp tục cảm nhận non sông ở chiều rộng ko gian, địa lí, lãnh thổ. Đó là một ko gian cụ thể, thân thiết đầy đủ dấu yêu đối với mỗi con người:
Đất là nơi anh tới trường
Nước là nơi em tắm
Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm
Trục đường tới trường, bến sông, nơi lứa đôi yêu nhau hò hứa, tương tự gợi ra ko gian, quang cảnh cụ thể, thân quen thân thiện nhưng ko kém phần xinh xắn thơ mộng. Đó là ko gian sống sót của tập thể qua bao nhiêu thế hệ. Tổ quốc luôn gắn bó với anh và em trong suốt cuộc đời. Lúc lớn lên nhiều mảnh đất trở thành kỉ niệm. Do đó, non sông gắn bó trong chiều sâu của tâm hồn. Tổ quốc sẽ mở rộng ra và lớn lên mãi theo mỗi cuộc đời, lúc đầu là ngôi nhà, rồi tuyến đường, bến sông và xa hơn nữa là ko gian rộng lớn với núi sông, rừng, biển:
Đất là nơi con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc
Nước là nơi con cá ngư ông móng nước biển khơi
Hai câu thơ mượn lời dân ca Bình Trị Thiên đã mở ra một ko gian đẹp thơ mộng, mênh mông tráng lệ, huy hoàng; vừa thân quen, cụ thể vừa lãng mạn bay bổng như trong huyền thoại. Viết về phong cảnh non sông gấm vóc, giàu có đó, thi sĩ đã bộc lộ tình yêu non sông say đắm.
Thành công nghệ thuật của đoạn thơ là Nguyễn Khoa Điềm đã tạo ra một ko gian nghệ thuật riêng đưa ta vào toàn cầu thân thiện, mĩ lệ, giàu sức bay bổng của ca dao truyền thuyết, văn hóa dân gian. Đây là điểm rực rỡ của hình thức nghệ thuật thống nhất với nội dung tư tưởng.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 11
Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm là những trang thơ đậm chất suy luận, nhưng lại thấm đẫm, nồng nàn trong xúc cảm. Do vậy nhưng dẫu viết về một đề tài đã cũ, đã quen, nhưng cách khai thác chất liệu mới mẻ, thông minh đã giúp thi sĩ tạo được dấu ấn riêng trong lòng người đọc. Đặc thù, 9 câu thơ mở đầu Đất Nước, trong mạch xúc cảm trằn trọc, tìm về cội nguồn lịch sử của dân tộc, đã trình bày rất rõ điều đó.
“Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể”
Đất Nước đã lớn lên, và được tạo nên dựng xây từ lúc ta còn lẫm chẫm những tiếng khóc trước tiên, từ trong mạch nguồn văn hóa thẳm sâu, nhưng trước hết ở đây, nó hiện diện trong lời kể của mẹ. Mẹ kể cho ta nghe về những câu chuyện cổ tích thuở xưa, và nhuần thấm trong những câu chuyện dân gian bay bổng, lãng mạn chất chứa ước mong hi vọng của người dân lao động nghèo, là hình ảnh non sông một nắng hai sương có từ ngày đó. Tức là, Đất Nước đã gắn liền với mỗi người từ thuở trẻ thơ, từ những gì thân yêu bình dị nhất, chính vì thế nhưng non sông hiện lên ko phải là hình ảnh quá đỗi lớn lao, lớn lao của non kỳ thủy tú, giang sơn gấm vóc tươi đẹp trong thơ ca trước đó ta từng thấy, nhưng nó đẹp trong nét mộc mạc, thân thiện, giản dị của chính nó. Để rồi, tiếp tục mạch chảy của các chất liệu dân gian, hình ảnh non sông hiện lên như được bồi đắp, tạo xây vẻ đẹp lịch sử, sâu xa của mình từ những phong tục tập quán của người Việt cổ, trong những truyền thuyết lịch sử hào hùng:
“Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên”
Hình ảnh miếng trầu có nhẽ đã trở thành rất đỗi thân thuộc trong các bài ca dao, dân ca, trong cả những câu hát giao duyên của tình yêu lứa đôi: trầu này trầu tính trầu tình, ăn vào cho đỏ môi mình môi ta. Mượn chất liệu dân gian gắn liền vẻ đẹp của phong tục văn hóa để trả lời cho câu hỏi về mạch nguồn lịch sử non sông, đã tạo điều kiện cho câu văn của Nguyễn Khoa Điềm ko triết lý khô khan, nhưng nhuần thấm những phong vị xưa, mềm mại, bay bổng. Rồi cả sự tích Thánh Gióng đánh giặc cũng được liệt kê một cách khôn khéo vào mạch thơ, từ đó làm nên sự hài hòa của các chất liệu dân gian. Tục bởi tó, đặt tên mộc mạc, chất phác của người Việt xưa, liên kết những yếu tố đó lại với nhau, phải chăng Nguyễn Khoa Điềm muốn khẳng định, Đất Nước ko chỉ có trong ký ức tuổi thơ, nhưng còn hòa mình thắm thiết vào mạch nguồn văn hóa, tạo nên nét đẹp thân thiện, bình dị và thân yêu tới lạ với người đọc lúc cảm nhận tác phẩm.
Ko chỉ đi tìm câu trả lời cho câu hỏi về sự tạo nên non sông, thi sĩ còn gián tiếp qua đó gợi hình ảnh tảo tần của người dân lao động cần lao, đồng thời khắc họa nét đẹp tâm hồn của con người dân tộc.
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Bằng cách sử dụng thông minh các chất liệu dân gian, 9 khổ thơ đầu đã giúp Nguyễn Khoa Điềm ko chỉ trả lời cho câu hỏi về cội nguồn, lịch sử tạo nên Đất Nước, nhưng còn như gợi lại trong thẳm sâu tâm hồn người đọc những vẻ đẹp văn hóa phong tục đã được đắp bồi dưỡng nuôi trong hàng nghìn thế hệ, cũng từ đó, như một cánh cửa, đưa ta ngược dòng về với vẻ đẹp bình dị, xưa cũ của dân tộc.
Với các bài văn mẫu Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước do bangtuanhoan.edu.vn sưu tầm và biên soạn trên đây, kỳ vọng các em sẽ có thêm những góc nhìn mới mẻ và có cái nhìn tổng quát hơn về tác phẩm. Chúc các em làm bài tốt!
Đăng bởi: bangtuanhoan.edu.vn
Phân mục: Lớp 12, Ngữ Văn 12
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm(hay nhất)
Hình Ảnh về: Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm(hay nhất)
Video về: Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm(hay nhất)
Wiki về Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm(hay nhất)
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm(hay nhất) -
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm
(hay nhất)
Hình Ảnh về: Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm
(hay nhất)
Video về: Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm
(hay nhất)
Wiki về Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm
(hay nhất)
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm
(hay nhất) -
Để tìm hiểu sâu hơn về trị giá tác phẩm Đất Nước của Nguyến Khoa Điềm , mời các em tham khảo một số bài văn mẫu Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước, sau đây. Hi vọng với các bài văn mẫu ngắn gọn, cụ thể, hay nhất này các em sẽ có thêm tài liệu, cách triển khai để hoàn thiện bài viết một cách tốt nhất!
Dàn bài Phân tích 9 câu đầu bài thơ Đất Nước
1. Mở bài:
– Giới thiệu chung về tác giả Nguyễn Khoa Điềm.
– Giới thiệu về tác phẩm và ý nghĩa nhưng tác giả muốn gửi gắm.
2. Thân Bài:
– Trích dẫn 9 câu thơ đầu
– Phân tích ý nghĩa của 9 câu thơ đó.
– Phân tích các giải pháp nghệ thuật được sử dụng và các nét rực rỡ.
3. Kết bài:
– Nêu cảm nhận của bản thân.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 1
Thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm là trong những cây bút tiêu biểu của thế hệ thi sĩ trẻ trong những năm tháng trường kì chống Mĩ cứu nước. Thơ ông lôi cuốn đọc giả bởi sự liên kết giữa xúc cảm nồng nàn và suy tư sâu lắng của người trí thức về non sông và con người Việt Nam.Nổi lên cho phong cách sáng tác của ông là “Trường ca Mặt đường khát vọng”, được ông sáng tác ở chiến khu Trị-Thiên năm 1971, in xuất bản lần đầu năm 1974, viết về sự thức tỉnh của tuổi xanh đô thị vùng tạm chiến miền Nam về trách nghiệm với non sông non sông và sứ mệnh thế hệ mình , hơn cả là hoà mình với cuộc đấu tranh chống Mĩ xâm lược. Đoạn trích bài thơ “Tổ quốc” nằm ở phần đầu chương V của tường ca. 9 câu thơ mở đầu của đoạn trích là 9 câu thơ nói lên ý kiến của thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm về non sông.
Với 9 câu thơ đầu tác giả đã trình bày ý kiến mới mẻ của mình về cuội nguồn non sông.
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa …” mẹ thương hay kể.
Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Gạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Mở đầu trong đoạn trích, tác giả đã muốn khẳng định “lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”. Chẳng biết là non sông tạo nên và có từ bao giờ, chỉ biết là lúc ta lớn lên thì non sông đã có ở đây rồi. Đó chính là lời khẳng định kiên cố về sự trường tồn của non sông.
Sau khẳng định cứng ngắc về sự tồn tại của non sông, tác giả dần dần vén màn cho ta thấy rõ hơn về xuất xứ của non sông:
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa …” mẹ thương hay kể.
Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Dòng thơ “ngày xửa ngày xưa” là mở đầu cho từng một câu chuyện cổ tích nhưng các bà, các mẹ hay kể chuyện cho các con cháu nghe.Cũng chẳng biết từ lúc nào, chỉ biết là từ “ngày xửa ngày xưa” tạo nên non sông đã có rồi. Những câu chuyện cổ tích truyền thuyết ra đời là từ non sông.
Đất Nước hiện diện lên trong truyện cổ.
Đó là hình ảnh Đất Nước của một nền văn học dân gian rực rỡ với những câu chuyện cổ tích, thần thoại và truyền thuyết. Với thi sĩ, hai từ “non sông” còn mở màn với miếng trầu bà ăn. Người xưa thường xuyên nói “miếng trầu là đầu câu chuyện”, đó hẳn là bởi vì tục ăn trầu là một trong những phong tục lâu đời của Việt Nam ta.
Hình ảnh của “miếng trầu” cũng như là hình ảnh của sự khởi đầu. Đất Nước đã 0có từ lúc dân mình có tục ăn trầu và tục ăn trầu của nhân dân cũng là khởi đầu cho một non sông, khởi đầu cho một nền văn hiến.
Mở màn của một sự sống và những bước trưởng thành của sự sống đó. Sau sự mở màn của một Đất Nước chính là sự trưởng thành của cả một dân tộc:
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Từ những năm tháng trước công nguyên, từ thời của hai Bà Trưng, Bà Triệu, là lần trước tiên nước ta mạnh mẽ đứng lên khởi nghĩa đánh đuổi giặc ngoại xâm. Từ những câu chuyện truyền thuyết Thành Gióng với hình ảnh nhổ cả luỹ tre dơ cao đánh đuổi giặc.
Cây tre cũng là hình ảnh biểu tượng của người nông dân Việt Nam, hiền lành,hật thà siêng năng và chất phác nhưng cũng rất kiên cường quật cường. Từ hình những ảnh thực tiễn, cho tới đời sống ý thức, đó là từng bước đi lên trưởng thành của một dân tộc, của một non sông con người . Ý thức được về non sông, về sự tồn tại của non sông và ý thức về việc phải có trách nghiệm bảo vệ lãnh thổ, bảo vệ cương vực non sông.
Tiếp theo đó là những hình ảnh mang đậm vẻ đẹp thuần phong mỹ tục giản dị của con người Việt Nam :
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Gạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Trước tiên đó chính là vẻ đẹp giản dị của người phụ nữ Việt Nam. Vẻ đẹp của một người bà, người mẹ, người chị, của một người con gái mộc mạc Việt Nam, tuy giản dị nhưng lại nữ tình, thuần phác rất riêng. Thành ngữ “gằng cay muối mặn” đã vẫn dụng một cách hết sức tự nhiên nhưng cũng là hết sức rực rỡ, nhẹ nhõm nhưng thấm đượm ân tình con người , gợi lên sự thuỷ chung ở trong con người như câu nói “gừng càng già càng cay, muối càng lâu càng mặn, con người sống với nhau lâu năm thì tình nghĩa sẽ đong đầy”.
Rồi tới câu thơ “Cái kèo cái cột thành tên”, gợi nhắc cho người đọc nhớ tới tục làm nhà cổ của người Việt ngày xưa . Nhà được làm bằng cách sử dụng kèo cột giằng giữ vào nhau làm cho nhà thêm vững chãi, bền chặt tránh được mưa gió và thú dữ. Đó cũng chính là ngôi nhà tổ ấm cho mọi gia đình có thể sum họp bên nhau; siêng năng tích góp mỡ màu dồn thành sự sống tăng trưởng non sông.
Và cả truyền thống lao siêng năng lao động động , chịu thương chịu thương chịu khó miệt mài của dân tộc ta nữa “Hạt gạo phải một nắng hai sương xay giã dần sàng”.Câu thành ngữ “Một nắng hai sương” gợi nên sự siêng năng siêng năng của ông cha ta những ngày long đong siêng năng và long đong trong đời sống nông nghiệp lỗi thời.
Đó chính là truyền thống lao động siêng năng, miệt mài chịu thương chịu thương chịu khó. Các động từ như “Xay – giã – dần – sang” đó là thứ tự sản xuất ra hạt gạo. Để làm ra được hạt gạo, người nông dân phải trải qua biết bao nắng sương vất vả gieo cấy, xay giã và giần sàng. Thấm vào trong hạt gạo nhỏ nhỏ đó là mồ hôi vị mặn nhọc nhằn của giai cấp nông dân vất vả nắng mưa.
Và sau tất cả, tác giả Nguyễn Khoa Điềm đã chốt lại “Đất Nước có từ ngày đó … “. “Ngày đó” là ngày nào, chúng ta ko hề biết, tác giả cũng ko thể biết. Chỉ biết rằng ngày đó chính là ngày ta mở màn có truyền thồng, có những phong tục tập quán, có nhiều văn hoá. Đó là ngày ta có Tổ quốc của dân tộc Việt Nam.
Bằng việc vận dụng khôn khéo và mềm mại các chất liệu văn hóa dân gian như phong tục ăn trầu, tục búi lệ tóc, truyền thống đánh giặc ngoại xâm, truyền thống làm nông nghiệp và ác câu ca dao, tục ngữ cùng các thành ngữ… Tiếng nói mộc mạc, giản dị, lời thơ nhẹ nhõm đúng giọng thủ thỉ tâm tình nhưng vẫn mang đậm hồn thơ triiết lí thơ ca.
Điệp ngữ Đất Nước được nhắc lại rất nhiều lần cũng như việc thi sĩ xoành xoạch viết hoa hai từ Đất Nước tạo nên sự thành kính vô cùng thiêng liêng… Tất cả đã làm nên một đoạn thơ đặm đà ko gian văn hóa người Việt.
Qua đoạn thơ trên thi sĩ đã mang tới cho người đọc vẻ đẹp của một Đất Nước giàu văn hóa cựu truyền. Đất Nước của truyền thống, của phong tục tươi đẹp mang đậm dấu ấn của tư tưởng Đất Nước của con người của nhân dân.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 2
Đầu năm 1971, đang công việc trong thành ủy Huế, Nguyễn Khoa Điềm được mời tham gia trại sáng tác tổ chức ở đất bạn Lào. Thi sĩ rất thích nhạc giao hưởng đó tâm tình: Tôi nghĩ tôi sẽ viết một bản giao hưởng bằng tiếng nói. Và trường ca Mặt đường khát vọng đã ra đời. Trường ca gồm chín chương. Đoạn thơ Đất Nước trích từ phần đầu của chương V có tên là Đất Nước. Trong thơ kháng chiến chống Mỹ non sông là chủ đề bao trùm. Các thế hệ trước nhiều người viết rất hay về đề tài non sông, cho nên Nguyễn Khoa Điềm tìm cách trình bày mới, chọn chất liệu từ đời sống dân gian để thấy rằng non sông là ý niệm thiêng liêng, nhưng cũng thật thân thiện và giản dị.
Tổ quốc có từ đâu? Tổ quốc là gì? “Tổ quốc”, hai chữ thiêng liêng cao cả đó chẳng phải ở đâu xa nhưng ở ngay trong mỗi gia đình chúng ta: từ lời kể chuyện của mẹ, miếng trầu của bà, tới phong tục tập quán thân thuộc, tình nghĩa thuỷ chung của cha mẹ, hạt gạo, hòn than, cái kèo, cái cột trong nhà:
“Lúc ta lớn lên non sông đã có rồi
Tổ quốc có trong những cái ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể”
Bằng giọng tâm tình, dịu ngọt như lời kể truyện cổ tích, Nguyễn Khoa Điềm đã trình bày những cảm nhận, suy tưởng của mình về cội nguồn non sông. Lịch sử sâu thẳm của non sông ta được tác giả giảng nghĩa ko phải bằng sự tiếp nối của các vương triều hay các sự kiện lịch sử trọng đại như Nguyễn Trãi đã từng viết trong “Bình Ngô Đại Cáo”:
“Như nước Đại Việt ta từ thuở trước
Vốn xưng nền văn hiến đã lâu
Núi sông cương vực đã chia Phong tục Bắc – Nam cũng khác
Từ Triệu, Đinh, Lý, Trần gây nền độc lập
Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên hùng cứ một phương”
Nhưng mà bằng những hình ảnh thân thiện, thân quen, bằng những câu thơ gợi nhớ tới truyền thuyết xa xưa, tới nền văn minh lúa nước sông Hồng, cùng những phong tục tập quán lạ mắt có từ lâu đời. Đó cũng chính là non sông được cảm nhận trong chiều sâu tâm hồn nhân dân, văn hoá và lịch sử:
“Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Hình ảnh thơ phải chăng đã gợi cho ta về sự tích “Trầu cau” từ đời vua Hùng dựng nước xa xưa, ngợi ca tình nghĩa vợ chồng, anh em thắm thiết, sắt son; về truyền thuyết Thánh Gióng nhổ tre đánh đuổi giặc Ân, trở thành bài ca giữ nước hào hùng của nhân dân đã trở thành lịch sử non sông:
“Ta như thuở xưa thần Phù Đổng
Vụt lớn lên đánh đuổi giặc Ân
Sức nhân dân khoẻ như ngựa sắt
Chí căm thù ta rèn thép làm roi
Lửa tranh đấu ta phun vào mặt
Lũ sát nhân cướp nước hại nòi”
(Tố Hữu)
Tức là, lịch sử lâu đời của non sông được kết tinh trong từng câu chuyện kể, trong miếng trầu bà ăn thường nhật, trong “cây tre đánh giặc” thân quen quanh ta.
Bằng thể loại trữ tình chính luận, Nguyễn Khoa Điềm đã đưa ra một cách cảm nhận, một khái niệm về non sông để từ đó rút ra một quan niệm về non sông. Bao trùm là tư tưởng, quan niệm:
Đất Nước này là Đất Nước của Nhân dân
Đất Nước của Nhân dân, Đất Nước của ca dao, thần thoại
Trước hết, tác giả cảm nhận non sông qua những hình ảnh bình dị, cụ thể, thân thiện:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái ngày xửa, ngày xưa… mẹ thường hay kể Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trông tre nhưng đánh giặc Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phủi một nang hai sương xay, giã, giằn, sàng
Đất Nước có từ ngày đó
Từ những hình ảnh bình dị, cụ thể: miếng trầu bà ăn, mảnh đất trồng tre đánh giặc, cái kèo, cái cột, ngôi nhà ta ở, hạt gạo một nắng hai sương ta ăn…, tác giả muốn nói rằng non sông ko ở đâu xa nhưng rất thân thiện, thân thiết, gắn bó trong đời sống của mỗi gia đình hàng ngày và từ bao đời nay. Và mỗi đứa trẻ lớn lên trong ko gian cụ thể đó sẽ được bà, cha mẹ truyền cho ý niệm về non sông thông qua những câu chuyện huyền thoại cổ tích, dần dần khái niệm về non sông sẽ tạo nên trong tâm hồn mỗi con người, tới lúc lớn lên đứa nhỏ sẽ nhận thức được non sông. Những hình ảnh này còn gợi liên tưởng, mở ra đời sống của dân tộc, theo chiều dài thời kì qua hàng nghìn năm dựng nước, giữ nước. Trong quá trình lịch sử tạo nên và lớn lên non sông đã được nhân dân xây dựng nền văn minh nông nghiệp lúa nước với phong tục tập quán riêng: ăn trầu, bới tóc. và tạo nên tâm hồn tính cách riêng: thủy chung trong tình yêu, siêng năng trong lao động. Nhân dân cũng xây dựng truyền thống yêu nước người hùng chống giặc ngoại xâm: trồng tre đánh giặc. Tổ quốc được nhân dân xây dựng thông minh từ buổi đầu, lại gắn bó với đời sống vật chất và trong tiềm thức của nhân dân từ xa xưa tới nay, nên non sông này là của nhân dân.
Đoạn thơ Đất Nước có giọng điệu tâm tình, sự liên tưởng phóng túng nhưng tập trung trình bày cách cảm nhận về non sông của tác giả theo chiều phương diện rất rõ ràng.
Tác giả tiếp tục cảm nhận non sông ở chiều rộng ko gian, địa lí, lãnh thổ. Đó là một ko gian cụ thể, thân thiết đầy đủ dấu yêu đối với mỗi con người:
Đất là nơi anh tới trường
Nước là nơi em tắm
Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm
Trục đường tới trường, bến sông, nơi lứa đôi yêu nhau hò hứa, tương tự gợi ra ko gian, quang cảnh cụ thể, thân quen thân thiện nhưng ko kém phần xinh xắn thơ mộng. Đó là ko gian sống sót của tập thể qua bao nhiêu thế hệ. Tổ quốc luôn gắn bó với anh và em trong suốt cuộc đời. Lúc lớn lên nhiều mảnh đất trở thành kỉ niệm. Do đó, non sông gắn bó trong chiều sâu của tâm hồn. Tổ quốc sẽ mở rộng ra và lớn lên mãi theo mỗi cuộc đời, lúc đầu là ngôi nhà, rồi tuyến đường, bến sông và xa hơn nữa là ko gian rộng lớn với núi sông, rừng, biển:
Đất là nơi con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc
Nước là nơi con cá ngư ông móng nước biển khơi
Hai câu thơ mượn lời dân ca Bình Trị Thiên đã mở ra một ko gian đẹp thơ mộng, mênh mông tráng lệ, huy hoàng; vừa thân quen, cụ thể vừa lãng mạn bay bổng như trong huyền thoại. Viết về phong cảnh non sông gấm vóc, giàu có đó, thi sĩ đã bộc lộ tình yêu non sông say đắm.
Thành công nghệ thuật của đoạn thơ là Nguyễn Khoa Điềm đã tạo ra một ko gian nghệ thuật riêng đưa ta vào toàn cầu thân thiện, mĩ lệ, giàu sức bay bổng của ca dao truyền thuyết, văn hóa dân gian. Đây là điểm rực rỡ của hình thức nghệ thuật thống nhất với nội dung tư tưởng.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 3
Con người Việt Nam ta từ xưa tới nay ý thức yêu nước, lòng dũng cảm luôn chảy trong dòng máu, sẵn sàng tranh đấu, hi sinh để bảo vệ độc lập tự do cho Tổ quốc. Trong những năm tháng kháng chiến chống Mĩ gian nan, có biết bao nhiêu bài thơ, bài văn ra đời để khích lệ ý thức tranh đấu cho quân và dân ta ngoài mặt trận. Một trong số các tác phẩm khơi gợi lòng yêu nước đó ko thể ko kể tới Trường ca Mặt đường khát vọng của tác giả Nguyễn Khoa Điềm nhưng nổi trội là đoạn trích Tổ quốc. Mở đầu đoạn trích, tác giả lí giải về cội nguồn của Tổ quốc vô cùng thân yêu.
Nguyễn Khoa Điềm được biết tới là thi sĩ với phong cách trữ tình chính luận lạ mắt. Thơ Nguyễn Khoa Điềm thu hút, lôi cuốn người đọc bởi sự đan kết xúc cảm nồng nàn và suy tư sâu lắng của một thanh niên tri thức tự ý thức thâm thúy về vai trò, trách nhiệm của mình trong trận đấu đấu vì non sông và nhân dân. “Trường ca Mặt đường khát vọng” là một tác phẩm tiêu biểu cho phong cách thơ văn của ông. Đoạn trích Tổ quốc thuộc chương V của bản Trường ca. Ở đoạn trích, tác giả lí giải cội nguồn của Tổ quốc; và cội nguồn đó được lí giải vô cùng tinh tế qua 9 câu đầu của bài thơ:
“Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
….………………………………..
Đất Nước có từ ngày đó…”
Mở đầu đoạn thơ, tác khẳng định trực tiếp rằng Tổ quốc này đã tồn tại từ rất lâu rồi, trong khi con người mới sinh ra trên mảnh đất của họ thì chính nơi đó là non sông, là quê hương. Đất Nước ra đời từ rất xa xưa như một sự thế tất, trong chiều sâu của lịch sử thời các vua Hùng dựng nước và giữ nước đã đi vào sử sách được lưu truyền tới tận hiện thời. Tổ quốc trước hết ko phải là một khái niệm trừu tượng nhưng là những gì rất thân thiện, thân thiết ở ngay trong cuộc sống bình dị của mỗi con người. Từ lời hát mẹ ru, từ những câu chuyện “ngày xửa ngày xưa” nhưng mẹ kể đã nuôi dưỡng chúng ta lớn khôn, làm ta hiểu hơn về văn hóa của ta, theo ta đi hết cuộc đời và trở thành một phần kí ức tốt đẹp khiến ta ko thể quên. Những câu chuyện cổ tích, những bài học đạo lí làm người, ước mơ khát vọng của nhân dân về lẽ công bình được gửi gắm vào câu ca dao đó đã góp phần tạo nên Tổ quốc nhiều chủng loại về văn hóa như hiện nay.
“Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Nhai trầu từ lâu đã trở thành một thói quen ko thể thiếu của những người phụ nữ Việt Nam nhất là các bà, các mẹ và từ lâu dân gian ta đã có câu chuyện sự tích trầu cau nói về tình nghĩa con người. Từ những năm tháng trước công nguyên, từ thời của hai Bà Trưng, Bà Triệu, là lần trước tiên nước ta mạnh mẽ đứng lên khởi nghĩa đánh đuổi giặc ngoại xâm. Từ những câu chuyện truyền thuyết Thánh Gióng với hình ảnh nhổ cả lũy tre giơ cao đánh đuổi giặc. Cây tre cũng là hình ảnh biểu tượng của người nông dân Việt Nam, hiền lành, thiệt thà, siêng năng và chất phác nhưng cũng rất kiên cường quật cường. Từ hình những ảnh thực tiễn, cho tới đời sống ý thức, đó là từng bước đi lên trưởng thành của một dân tộc, của một non sông con người ý thức được về non sông, về sự tồn tại của non sông và ý thức về việc phải có trách nghiệm bảo vệ lãnh thổ, bảo vệ cương vực non sông.
Kế bên truyền thống về lòng yêu nước, tác giả Nguyễn Khoa Điềm còn nhắc tới những hình ảnh mang đậm vẻ đẹp thuần phong mĩ tục giản dị của con người Việt Nam :
“Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”
Từ ngày xưa, hình ảnh người phụ nữ Việt Nam luôn gắn liền với mái tóc dài, được búi gọn ghẽ ngay sau đầu. Vẻ đẹp đó của một người bà, người mẹ, người chị, của một người con gái Việt Nam mộc mạc, giản dị nhưng lại rất nữ tính, thuần phác rất riêng. Tác giả đã vận dụng thành ngữ “gừng cay muối mặn” một cách hết sức tự nhiên, rực rỡ, nhẹ nhõm nhưng thấm đượm ân tình để nói lên sự thuỷ chung ở trong con người như câu nói “gừng càng già càng cay, muối càng lâu càng mặn, con người sống với nhau lâu năm thì tình nghĩa sẽ đong đầy”.
Ngoài những phong tục tập quán và tình mến thương của con người, Nguyễn Khoa Điềm còn nêu lên truyền thống lao động sản xuất của người dân:
“Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng”
Từ xa xưa, con người đã biết chặt gỗ nhưng làm nhà. Những ngôi nhà đó sử dụng kèo, cột giằng giữ vào nhau vững chãi, bền chặt tránh được mưa gió và thú dữ. Đó cũng chính là ngôi nhà tổ ấm cho mọi gia đình có thể sum họp, quây quần bên nhau, cùng nhau san sớt thú vui nỗi buồn; từ đó tạo nên nên làng, xóm và Tổ quốc. Ngôi nhà là mái ấm, là nơi con người “ổn định chỗ ở lạc nghiệp” siêng năng tích góp của nả dồn thành sự tăng trưởng non sông. Thi sĩ vận dụng khôn khéo câu thành ngữ “Một nắng hai sương” để nói lên sự siêng năng siêng năng của ông cha ta trong lao động sản xuất. Các động từ “xay – giã – dần – sàng” đó là thứ tự sản xuất ra hạt gạo. Để làm ra được hạt gạo, người nông dân phải trải qua biết bao tháng ngày nắng sương vất vả gieo cấy, chăm sóc, xay giã và giần sàng. Thấm vào trong hạt gạo nhỏ nhỏ đó là mồ hôi vị mặn nhọc nhằn của người nông dân vất vả nắng mưa. Thành tích ngọt ngào này ko chỉ giúp dân ta có đời sống no ấm nhưng nó còn trở thành nền văn minh lúa nước nhưng lúc nhắc tới người ta biết ngay tới Việt Nam; ko chỉ ngừng lại ở đó, nền văn minh này đã tạo điều kiện cho nước ta trở thành nước xuất khẩu gạo lớn thế hai toàn cầu và toàn cầu biết tới lúa gạo Việt Nam.
Từ tất cả các yếu tố trên, thi sĩ khẳng định:
“Đất Nước có từ ngày đó…”
“Ngày đó” là ngày nào, chúng ta ko hề biết, tác giả cũng ko thể biết. Chỉ biết rằng ngày đó chính là ngày ta mở màn có truyền thống, có những phong tục tập quán, có nhiều văn hoá riêng lẻ khác với quốc gia khác. Đó là ngày ta có Tổ quốc của dân tộc Việt Nam.
Bằng việc vận dụng khôn khéo và mềm mại các chất liệu văn hóa dân gian như phong tục ăn trầu, tục búi lệ tóc, truyền thống đánh giặc ngoại xâm, truyền thống làm nông nghiệp và các câu ca dao, tục ngữ cùng các thành ngữ… cùng với tiếng nói mộc mạc, giản dị, lời thơ nhẹ nhõm đúng giọng thủ thỉ tâm tình và điệp từ “Tổ quốc”, tác giả Nguyễn Khoa Điềm đã mang tới cho độc giả một cách nhìn mới mẻ về cội nguồn của non sông; về vẻ đẹp của một non sông giàu văn hóa cựu truyền, non sông của truyền thống, của phong tục tươi đẹp mang đậm dấu ấn của tư tưởng non sông của nhân dân.
Nhiều năm tháng qua đi nhưng đoạn thơ cùng với bản trường ca “Mặt đường khát vọng” vẫn giữ nguyên vẹn những trị giá tốt đẹp lúc đầu của nó và để lại ấn tượng xinh xắn, đọng lại trong tâm tư của bao thế hệ con người Việt Nam trước đây, hiện thời và cả sau này. Bản trường ca của tác giả Nguyễn Khoa Điềm làm ta thêm hiểu và yêu Tổ quốc đồng thời thôi thúc bản thân hành động để bảo vệ và tăng trưởng non sông này.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 4
“Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
…………….
Đất Nước có từ ngày đó”.
Đoạn thơ đã nói lên một cách dung dị nhưng thấm thía về cội nguồn sâu xa của Đất Nước.
Giọng điệu thủ thỉ tâm tình, thi sĩ gợi lên một ko khí trầm lắng như kể chuyện cổ tích, như dẫn hồn ta ngược thời kì trở về cội nguồn Đất Nước và dân tộc. Bốn chữ “ngày xửa ngày xưa” dùng rất khéo:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa …” mẹ thường hay kể.
Chữ “có” trong “đã có rồi”, “Đất Nước có trong những cái…” đã làm cho ý thơ khẳng định, tỏa sáng niềm tin. Tục ăn trầu, truyện cổ tích Trầu – Cau gợi lên hình ảnh Đất Nước xa xưa, “Đất Nước mở màn”… Truyền thuyết Thánh Gióng cho biết sự vươn mình của dân tộc, ghi lại sức mạnh quật khởi “Đất Nước lớn lên”. Câu thơ mở rộng tới 12, 13 chữ, với cách gieo vần lưng (đầu – trầu, ăn – dân) nên vẫn thanh thoát, giàu âm điệu:
“Đất Nước mở màn với miếng trầu giờ bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình trồng tre nhưng đánh giặc”.
Hai chữ “lớn lên” liên tưởng tới hình ảnh chú nhỏ làng Gióng lên ba vươn vai thành một tráng sĩ uy phong lẫm liệt lúc Đất Nước bị giặc Ân xâm lược.
Rồi thi sĩ nói tới phong tục và đạo lí tốt đẹp lâu đời của nhân dân ta. Phong tục “bới tóc” của người Lạc Việt. Câu ca dao nói về đạo vợ chồng: “Tay bưng chén muối đĩa gừng – Gừng cay muối mặn xin đừng quên đã nhập hồn vào câu thơ Nguyễn Khoa Điềm:
“Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”.
Chuyện “ngày xửa ngày xưa” nhưng vẫn hiện diện trên “tóc mẹ” trong tình thương của “cha mẹ” hiện thời. “Đất Nước đã có rồi”, “Đất Nước có…”, “Đất Nước mở màn”, “Đất Nước lớn lên” và Đất Nước đang hiện diện quanh ta, thân thiện ta.
Tiếp theo, thi sĩ lấy sự tạo nên và tăng trưởng tiếng nói dân tộc để nói về xuất xứ lâu đời của Đất Nước. Mỗi đồ vật đều có một cái tẽn riêng: “Cái cột, cái kèo thành tên”. Nhân Dân ta có nghề trồng lúa nước lâu đời. Nghề trồng lúa nước tạo nên nền văn minh sông Hồng. Lúc hạt gạo được thông minh nên bằng công sức “một nắng hai sương”, thì ngôn từ “xay, giã, giần, sàng” cũng xuất hiện. Tiếng Việt là của quý lâu đời của Đất Nước ta, Nhân Dân ta. Cách nói của Nguyễn Khoa Điềm thật ý vị:
“Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó”.
Nhấp nhánh trong đoạn thơ là hình ảnh Đất Nước thân yêu. Quá khứ của Đất Nước “ngày xửa ngày xưa” đồng hiện trong “miếng trầu hiện thời bà ăn”. Có Đất Nước người hùng “biết trồng tre nhưng đánh giặc”. Có Đất Nước siêng năng trong lao động sản xuất: “Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng”. Có nền văn hóa giàu bản sắc, nền văn hiến rực rỡ tụ hội qua thuần phong mỹ tục (tục ăn trầu, tục bới tóc), qua tục ngữ ca dao “gừng cay muối mặn”, qua cổ tích thần thoại, truyền thuyết.
Đoạn thơ 9 câu, 85 chữ nhưng ko hề có một từ Hán Việt nào. Ngôn từ bình dị, cách nói biểu cảm thân tình. Hiện diện trong đoạn thơ là: ta, dân mình, bà, cha, mẹ. Có miếng trầu, cây tre, tóc mẹ, … Có “gừng cay muối mặn” cái kèo, cái cột, hạt gạo, v.v… Thật là thân thuộc và thân thiện, sâu xa và thấm thía, rung động. Tưởng tượng thì phong phủ, liên tưởng thì rộng lớn. Đoạn thơ đã “nhịp mãi lên một tấm lòng sứ điệp” để ta yêu thêm Đất Nước và tự hào về Đất Nước. Cấu trúc đoạn thơ: “tổng – phân – hợp”; mở đầu là câu “Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”, khép lại đoạn thơ là câu “Đất Nước có từ ngày đó”.Tính chính luận đã làm sáng đẹp chất trí tuệ liên kết hài hòa với chất trữ tình đặm đà. Đoạn thơ mang vẻ đẹp lạ mắt nói về cội nguồn Đất Nước thân yêu.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 5
Nguyễn Khoa Điềm là một trong những cây bút tiêu biểu của thế hệ thi sĩ trẻ trong những năm chống Mĩ cứu nước. Thơ ông giàu chất suy tư, xúc cảm lắng đọng, trình bày tâm tư của người tri thức tham gia tích cực vào trận đấu đấu của nhân dân, mang màu sắc chính luận. Đoạn trích “Đất Nước” là một trong những bài thơ tiêu biểu của ông. Đoạn trích trình bày cái nhìn mới mẻ về Đất Nước, và cái mới mẻ đó thôi thúc chúng ta đi tìm cội nguồn của Đất Nước. Với 9 câu thơ đầu, Nguyễn Khoa Điềm trình bày quan niệm của mình về cội nguồn của Đất Nước thật rực rỡ.
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể
Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Đoạn trích Đất Nước thuộc phần đầu, chương V của bản trường ca “Mặt đường khát vọng”. hoàn thành ở chiến khu Trị – Thiên năm 1971, in lần đầu năm 1974, viết về sự thức tỉnh của tuổi xanh ở các đô thị vùng tạm chiếm miền Nam về non sông non sông, về sự mệnh thế hệ mình, xuống đường đấu tranh chống đế quốc Mĩ.
“Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”
Câu thơ mở đầu là lời khẳng định tự nhiên, giản dị: “Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”. Đất Nước có từ “lúc ta lớn lên”, từ lúc ta chưa ra đời, xuyên suốt bốn nghìn năm văn hiến. Tương tự, Đất Nước tồn tại như một điều hiển nhiên, nó có chiều sâu cội nguồn cũng như sự tạo nên và tăng trưởng bao đời nay. Với Nguyễn Khoa Điềm, Đất Nước thật thân thiện, hiện diện trong những câu chuyện cổ tích thường mở đầu bằng “ngày xửa ngày xưa”. Câu thơ khiến ta nhớ tới hình ảnh của người bà thường hay kể chuyện cho con cháu nghe, là hình ảnh cô Tấm bị mẹ con Cám bắt nạt, là hình là nàng tiên bước ra từ quả thị…. Cụm từ “ngày xửa ngày xưa” thật thân thuộc và thân thiện với con người Việt Nam. Bởi, mỗi câu chuyện là mỗi bài học đạo lí dạy ta biết “ở hiền gặp lành”, biết thiện thắng ác, biết sống thủy chung, … Tác giả ko dùng từ ngữ, hình ảnh hoa mĩ tráng lệ mang tính biểu tượng để trình bày Đất Nước nhưng dùng cách nói giản dị, tự nhiên, dễ hiểu, dễ thấm vào lòng người. Tác giả giúp ta tìm hiểu Đất Nước có từ nền văn hóa dân gian ông cha ta để lại.
Tác giả cảm nhận Đất Nước gắn với phong tục tập quán, tạo nên nên bản sắc văn hóa riêng của dân tộc:
“Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn”
“Miếng trầu bà ăn” là miếng trầu tình nghĩa trong “sự tích trầu cau” khiến ta rung rung nước mắt về tình cảm vợ chồng, về tình nghĩa anh em gắn bó. Từ đó, hình ảnh “trầu cau” trở thành “miếng trầu là đầu câu chuyện”, trở thành thứ ko thể thiếu được trong lễ cưới, tượng trưng cho tình nghĩa thắm thiết, thủy chung.
“Tóc mẹ thì bới sau đầu”
Đó là hình ảnh đặc thù của người phụ nữ Việt Nam, thùy mị, duyên sáng và thật đáng yêu. Nét đẹp đó làm ta gợi nhớ tới câu ca dao:
“Tóc ngang lưng vừa chừng em búi
Để chi dài bối rối lòng anh”
Ko những chỉ là những cảm nhận ở trên về Đất Nước nhưng Nguyễn Khoa Điềm còn cảm nhận Đất Nước trong vẻ đẹp tình yêu của cha mẹ với lối sống nặng tình nặng nghĩa như “gừng cay muối mặn”
“Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”
Dù gian nan, dù đắng cay nhưng cha mẹ vẫn đồng cam cộng khổ, chia ngọt sẻ bùi để tình cảm thêm mặn nồng, thắm thiết. Hình ảnh thơ gợi ta nhớ câu ca dao:
“Tay bưng đĩa muối, chén gừng
Gừng cay muối mặn xin đừng quên nhau”
Hay
“Muối ba năm muối đang còn mặn
Gừng chín tháng vẫn hãy còn cay
Đôi ta tình nặng nghĩa đầy
Dù ba vạn sáu nghìn ngày cũng chẳng xa”
Từ cha mẹ thương nhau mới đi tới “Cái kèo cái cột thành tên”. Câu thơ gợi nhắc cho người đọc nhớ tới tục làm nhà cổ của người Việt. Đó là tục làm nhà sử dụng kèo cột giằng giữ vào nhau làm cho nhà vững chãi, bền chặt tránh được mưa gió, thú dữ. Đó cũng là ngôi nhà tổ ấm cho mọi gia đình sum họp bên nhau; siêng năng tích góp mỡ màu dồn thành sự sống. Từ đó, tục đặt tên con cái Kèo, cái Cột cũng ra đời.
Đất Nước ta từ nghìn đời đã có truyền thống chống giặc ngoại xâm hào hùng của dân tộc:
“Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Hình ảnh “cây tre” là biểu tượng của người Việt Nam, gắn với đời sống thường nhật và có lúc trở thành vũ khí xông pha ra chiến trường đánh giặc, Thánh Gióng từng nhổ tre đánh giặc Ann, nhà văn Thép Mới cũng từng trông thấy:
“Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín”
Tre thiệt thà chất phác, phúc hậu, yêu thủy chung yêu chuộng hòa bình nhưng cũng kiên cường quật cường trong chiến tranh. Tre đứng thẳng hiên ngang quật cường cùng chia lửa cho dân tộc:
“Một cây chông cũng tiến công giặc Mĩ”
Bởi
“Nòi tre đâu chịu mọc cong
Chưa lên đã nhọn như chông lạ thường”
Đâu chỉ có những vẻ đẹp trên, dân tộc ta còn có truyền thống lao động siêng năng, chịu thương chịu thương chịu khó:
“Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sáng”
Thành ngữ “một nắng hai sương” và các động từ liên tục xay, giã, giần, sàng gợi lên sự vất vả và triền miên của người nông dân trên đồng rộng. Đất Nước gắn với nền văn minh lúa nước, lấy hạt gạo làm gia bảo, gắn liền với quá trình lao động vất vả để có được hạt gạo, để sống sót. Ý thơ thật thâm thúy. Câu thơ gợi nhắc tới ca dao:
“Cày đồng đang buổi ban trưa
Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cà
Người nào ơi bưng bát cơm đầy
Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần”
Từ Đất Nước viết hoa diễn tả tình cảm thiêng liêng đối với Đất Nước. Giọng thơ trữ tình, câu thơ dài ngắn đan xen trình bày xúc cảm tự nhiên, phóng khoáng. Tiếng nói giản dị, sử dụng thông minh các chất liệu từ văn học dân gian tạo chiều sâu cho ý thơ.
Đất Nước đối với Nguyễn Khoa Điềm là những gì tầm thường, thân thiện nhất. Nó có trong cổ tích, ca dao, gắn liền với nguồn mạch quê hương để làm nên một chân dung trọn vẹn về Đất Nước: Thân yêu nhưng hào hùng, vất vả nhưng thủy chung.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 5
“Tổ quốc tôi thon thả giọt độc huyền. Nghe dịu nỗi đau của mẹ. Ba lần tiễn con đi, hai lần khóc thầm lặng lẽ. Các anh ko về mình mẹ lặng im…”. Cứ mỗi lần nghe lại bài hát này lòng tôi xốn xao da diết. Nhớ những ngày nhỏ thơ tới lớp, cô giáo dạy tôi viết hai chữ “Việt Nam” và gọi đó là Đất Nước. Tôi mơ hồ chả hiểu, chỉ biết rằng đó là cái gì lớn lao và thật quý báu lắm! Thời kì trôi qua nhanh, mang tuổi thơ bé nhỏ của tôi đi xa. Cho tới hôm nay, qua bao nhiêu vần thơ đọc được tôi đã thấm thía hai tiếng thiêng liêng “Đất Nước”. Trong những vần thơ mến yêu dạt dào cảm hứng đó, tác phẩm “Đất Nước” của Nguyễn Khoa Điềm là nổi trội hơn cả.., bằng trải nghiệm tuổi xanh, bằng tận tâm cách mệnh và cả bằng vốn tri thức được tập huấn bài bản từ mái trường xã hội chủ nghĩa, tạo nên chiều sâu của hình tượng Đất Nước, hoà mạch thơ chính luận – trữ tình.
Tổ quốc – hai tiếng đó thật thiêng liêng, tự hào. Nó trở thành đề tài muôn thuở trong thơ ca chỉ có điều các thi sĩ nhà văn hay dùng những hình ảnh mang tính biểu tượng để viết về non sông hay tự tạo ra một khoảng cách để chiêm ngưỡng. Còn trong thơ Nguyễn Khoa Điềm, non sông ko phải là một khái niệm trừu tượng nhưng rất thân thiện đối với mỗi người. Trả lời cho câu hỏi: “Đất Nước là gì? Đất Nước từ đâu ra?”, mỗi người đều có cách cảm nhận, lí giải riêng của mình. Với Nguyễn Khoa Điềm, Đất Nước được cảm nhận ở các phương diện lịch sử, địa lý văn hoá …nên tác giả tự hào nhưng nói rằng “lúc ta lớn lên non sông đã có rồi”. Thi sĩ đã mở màn bằng những kí ức tuổi thơ để tưởng tượng ra một sự tồn tại của Đất Nước trong nhận thức và tình cảm tự nhiên nhất của con người. Những vẻ đẹp được khơi lên từ mạch tâm tình, thấm đẫm hơi thở ca dao dân ca, huyền tích sử thi của dân tộc. Cái hay của phần mở đầu chương “Đất Nước” chính là sự xuất hiện của hàng loạt những hình ảnh có ý nghĩa tượng trưng nhưng rất thân thiện:
“Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể
Đất Nước diễn ra từ miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc…”
Giọng thơ thủ thỉ, thành tâm nhưng sâu lắng đó đã chuyển tải suy ngẫm của thi sĩ về Nhân Dân – Đất Nước. Đất Nước đã có từ lâu, rất lâu rồi. Lúc ta oe oe cất tiếng khóc chào đời, lớn lên và trưởng thành thì non sông đã có rồi. Cảm hứng về non sông của Nguyễn Khoa Điềm bắt nguồn từ những huyền thoại: “Ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể” giờ còn đọng lại trong tiềm thức với cô Tấm ngoan hiền, với sự tích bánh chưng bánh dày, bà tiên nhân hậu hay mụ mẹ kế độc ác, …Hình ảnh Đất Nước vừa hiện lên vừa giản dị thân thiện, vừa thiêng liêng sâu lắng bởi nó gắn với toàn cầu tâm hồn con người, được nuôi dưỡng từ thuở thơ nhỏ và truyền lại cho muôn thuở sau “ngày xưa” chỉ với hai từ nhưng bao kỉ niệm tuổi trẻ thơ lại ùa về.
“Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Trong kho tàng văn học dân gian, thi sĩ đã chọn ra hai câu chuyện để khắc hoạ hình ảnh non sông bằng chính những cảm nhận thâm thúy của mình. “Đất Nước mở màn” một câu thơ lí giải sự tạo nên non sông gắn liền với câu chuyện cổ tích cầu cau. Đó là câu chuyện cổ tích ngợi ca nghĩa anh em và tình vợ chồng gắn bó keo sơn. Đất Nước mở màn với miếng trầu có tức là Đất Nước được tạo nên trong lối sống tình nghĩa. “Miếng trầu hiện thời bà ăn” bắt nguồn từ thuở xa xưa – đó là truyền thống tốt đẹp – “Miếng trầu mở màn câu chuyện”. Đất Nước được sinh ra và nuôi dưỡng trong truyền thống đạo lí tốt đẹp của dân tộc đó là lối sống tình nghĩa. Đất Nước được tạo nên trong tình yêu nhưng lại vững mạnh và trưởng thành nhờ những cuộc đấu tranh bảo vệ dân tộc.
“Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Câu thơ gợi nhắc truyền thuyết “Thánh Gióng” làm ta nhớ tới một cậu nhỏ lớn nhanh như thổi để lên đường đánh giặc Ân cứu nước. Một câu chuyện ngợi ca sức mạnh của tình yêu dân tộc và hình ảnh kì vĩ Thánh Gióng. Và non sông ta cũng trưởng thành lúc mọi người cùng nhau đồng lòng chống giặc ngoại xâm, mở rộng cương vực. Với Nguyễn Khoa Điềm, ông đã nhìn thấy sự trưởng thành của Đất Nước trong đau thương, thử thách nhờ công cuộc đấu tranh và lòng yêu nước của dân tộc. Qua lịch sử, truyền thống đó đã trở thành truyền thống yêu nước thiêng liêng.
“Tóc mẹ thì bới sau đầu”
Trong muôn vàn truyền thống đẹp, thi sĩ chọn ra một hình ảnh thật giản dị nhưng rất tinh tế rực rỡ: hình ảnh người phụ nữ Việt với mái tóc bới sau đầu – hình ảnh thật thân thiện, thân quen in sâu trong nếp nghĩ, gợi suy ngẫm về con người trong cuộc sống lam lũ vất vơ nhưng vẫn duyên dáng, tảo tần, đảm đang. Hình ảnh đó qua bao năm tháng vẫn ko thay đổi, vẫn gợi suy ngẫm về cái đẹp giản dị nhưng thiêng liêng. Và hình ảnh Đất Nước hiện lên qua chính mỹ tục đó.
Đất Nước còn hiện lên trong sự gắn liền với một lối sống đẹp “Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”. Câu thơ gợi từ một câu ca dao “gừng cay muối mặn xin đừng bỏ nhau”. Ý thơ giản dị nhưng ý nghĩa vô cùng thâm thúy. Tình yêu được sinh ra và nuôi dưỡng từ trong khó nghèo, từ trong những hoàn cảnh đầy thử thách thật đáng trân trọng, đáng quý. Đó là lối sống trọn nghĩa, trọn tình, thuỷ chung đã trở thành một truyền thống thiêng liêng được lưu truyền qua bao đời. Và sự sinh thành, tăng trưởng của Đất Nước song hành cùng với sự lưu truyền và tăng trưởng của truyền thống tốt đẹp đó. “Cái kèo, cái cột thành tên” Đất Nước được gắn liền với những hình ảnh đơn sơ, mộc mạc “cái kèo, cái cột” nhưng chính những thứ đơn sơ, mộc mạc đó đã tạo nên một mái ấm gia đình, xóm thôn, quê hương, non sông. Nói cách khác, nó chính là tế bào của non sông.
Đất Nước hiện lên qua cuộc sống lao động sinh hoạt: “Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng”. Sự tạo nên và tăng trưởng của Đất Nước là một quá trình trong khoảng thời gian dài, nhờ bàn tay lao động xây dựng của con người từ thuở sơ khai, lúc con người tạo dựng những cái đơn giản nhất với nỗ lực một nắng hai sương. Con người lao động đã biết “xay, giã, giần, sàng” để tạo nên hạt gạo, tạo nên những trị giá vật chất để xây dựng Đất Nước no ấm. Cách sử dụng từ ngữ “một nắng hai sương” và tuyển lựa hình ảnh “xay, giã, giần, sàng” cùng nhịp độ lan toả gợi sự suy ngẫm liên tưởng, hình ảnh Đất Nước hiện dần nhờ bàn tay lao động siêng năng, thông minh của con người, hình ảnh đó hiện dần trong nhịp độ gạo rơi trên sân, trong tiếng chày, trong máy xay với cuộc sống lao động dẻo dai dù vất vả, lam lũ. Qua đó ta trông thấy nét đặc trưng riêng của nền văn học Việt – văn hoá lúa nước. Hình ảnh Đất Nước hiện lên trong cuộc sống sinh hoạt là một Đất Nước siêng năng, thông minh trong lao động.
Cũng chính trong cuộc sống lao động sinh hoạt, thi sĩ còn khám ra sự tạo nên, tăng trưởng tiếng nói dân tộc gắn liền với xuất xứ tạo nên và tăng trưởng của Đất Nước: Lúc con người biết lao động tạo dựng cuộc sống chính là lúc họ biết đặt tên cho những sự vật hình tượng thân thiện nhất “cái kèo, cái cột”. Và trong quá trình lao động, trong sự tìm tòi khám phá, thông minh nên những trị giá vật chất như hạt gạo, họ đã thông minh nên những ngôn từ ghi lại quá trình lao động đó “xay, giã, giần, sàng”. Đây là kết tinh tinh tuý vong hồn của dân tộc. Đất Nước tạo nên và tăng trưởng cùng với sự tạo nên tiếng mẹ thiêng liêng đó. Khám phá Đất Nước ở phương diện văn hóa sinh hoạt, Nguyễn Khoa Điềm đã phát biểu nhận thức của mình như lối khái niệm lạ mắt, một cách lí giải ko hề mang tính áp đặt nhưng đầy sức gợi, sức thuyết phục bằng những câu chuyện, tuyển lựa cụ thể giàu ý nghĩa giúp ta trông thấy Đất Nước bắt nguồn từ những điều giản dị nhất, thân thiện nhất, nhưng vững bền tới muôn thuở.
Trong đoạn thơ trên tác giả sử dụng nhiều các yếu tố ca dao dân ca tục ngữ truyền thuyết cổ tích ko chỉ mang lại sự thân thiện nhưng còn bộc lộ ý thức tự trọng tự hào dân tộc. Từ “Đất Nước” được viết hoa và lặp lại 5 lần trình bày sự thành kính. Với chín dòng thơ 85 chữ, ko hề có một từ hán việt, Nguyễn Khoa Điềm đã tạo nên những vần thơ tự do dạt dào xúc cảm, liên kết với chất giọng thủ thỉ tâm tình như một điệu ru dễ đi vào lòng người. Nhưng chuyển tải mạch xúc cảm đó là một lối lập luận chặt chẽ: tổng -phân – hợp. Chính sự liên kết hài hoà giữa trí tuệ và xúc cảm bay bổng đã làm sáng lên lối thơ trữ tình chính luận – phong cách lạ mắt riêng của Nguyễn Khoa Điềm.
Qua những dòng thơ trằn trọc và suy tư về một khái niệm tưởng nghe đâu đã ăn sâu vào máu thịt mỗi người dân Việt, qua chiều sâu văn hóa, sinh hoạt Nguyễn Khoa Điềm đã có một phát hiện, một cảm nhận vô cùng thâm thúy: Đất Nước hiện lên trong toàn cầu ý thức của tập thể người Việt, trong cuộc sống sinh hoạt từ bao đời. Đất Nước hiện lên gắn liền với những phong tục tập quán với lối sống, nếp nghĩ, qua kho tàng văn học dân gian, qua bản sắc văn hoá… Đó là một Đất Nước ko trừu tượng nhưng cụ thể, chứa đựng ước mong, khát vọng, quan niệm về vẻ đẹp phẩm chất của tâm hồn dân tộc. Gương mặt Đất Nước hiện lên thật sống động, lung linh: trong cuộc sống, trong lao động và trong tranh đấu.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 6
Tổ quốc, đã từ lâu, là điểm hứa tâm hồn của biết bao văn nghệ sĩ. Được khơi nguồn từ đề tài thân thuộc đó, thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm có cho mình một lối đi riêng. Nguyễn Khoa Điềm từng san sớt: “Đất Nước với các thi sĩ khác là của những huyền thoại, của những người hùng nhưng với tôi là của những con người vô danh, của nhân dân”. “Tôi quyết tâm trình bày hình ảnh Đất Nước Giản dị, thân thiện nhất”. Rút ra từ trường ca “Mặt đường khát vọng”, đoạn trích “Đất Nước” là sự kết tinh của những thông minh lạ mắt, mới mẻ của Nguyễn Khoa Điềm. Với 9 câu thơ mở đầu, thi sĩ đã đưa người đọc trở về với lịch sử của dân tộc để trả lời cho câu hỏi non sông có từ bao giờ:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
…………………………..
Đất Nước có từ ngày đó
Thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm là một trong những thi sĩ tiêu biểu của thế hệ trẻ thơ năm chống Mĩ cứu nước. Thơ Nguyễn Khoa Điềm thu hút người đọc bởi xúc cảm lắng đọng, giàu chất suy tư. Phân tích Đất Nước mới thấy được đây là một đoạn trích tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật lạ mắt đó. Đất Nước là phần đầu chương V của trường ca “Mặt đường khát vọng” – tác phẩm được ra đời vào năm 1971, giữa lúc của kháng chiến chống Mỹ diễn ra khốc liệt.
Đất Nước diễn ra từ một cách trang trọng nhưng hết sức bình dị, thân thiện:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những “cái ngày xửa ngày xưa” mẹ thường hay kể
Đất Nước mở màn với miếng trầu bà ăn hiện thời
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Đất Nước vốn là trị giá vững bền, vĩnh hằng; Đất Nước được tạo dựng, bồi đắp qua nhiều thế hệ, được truyền từ đời này, sang đời khác: Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi. Đứng trước một Đất Nước thiêng liêng như thế, lòng thơ dâng trào niềm xúc động và thành kính. Hai từ “Đất Nước” được viết hoa một cách trang trọng. Đó là cách nhưng thi sĩ trình bày niềm tự hào và lòng thành kính trước Đất Nước của mình. Lúc ta cất tiếng khóc chào đời, lúc ta lớn lên, Đất Nước đã hiện hữu. Đất Nước có từ bao giờ/ Suy ngẫm về cội nguồn của Đất Nước, Nguyễn Khoa Điềm bỗng phát hiện: Đất Nước có trong những cái ngày xửa ngày xưa mẹ kể/ Đất Nước mở màn với miếng trầu bà ăn. Mẹ Đất Nước vừa cổ xưa lâu đời vừa bình dị, mộc mạc xuất hiện trong câu thơ của Nguyễn Khoa Điềm. Đất Nước là văn hóa kết tinh từ tâm hồn Việt. Từ truyện cao dao, cổ tích tới tục ngữ, “miếng trầu” đã là một hình tượng nghệ thuật mang tính thẩm mĩ, là hiện thân của tình mến thương, lòng thủy chung của tâm hồn dân tộc.
Cùng với tục ăn trầu, Đất Nước còn, gắn liền với những phong tục khác:
– Tóc mẹ thì bới sau đầu
– Cái kèo cái cột thành tên
Thân yêu, mộc mạc biết chừng nào là búi tóc sau đầu của mẹ, là những nếp nhà dựng lên từ cái kèo, cái cột, mái lá, tường rơm, vách đất; là cách đặt tên con giản dị nôm na. Mộc mạc, thân yêu vật như đó cũng là một phần của Đất Nước. Và Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc. Hình ảnh Đất Nước thật thân thuộc với những lũy tre xanh rì, những búp măng non bật mình vươn thẳng. Có thể thấy, từ bao đời nay, từ truyền thuyết dân gian tới tác phẩm thơ hiện đại, cây trẻ trở thành biểu tượng cho sức mạnh ý thức quật cường đánh giặc cứu nước và giữ nước, biểu tượng phẩm chất tốt đẹp của con người Việt Nam. Từ “lớn lên” được dùng rất xác thực, rộn rực niềm tin, niềm tự hào dân tộc. Giọng thơ trầm lặng, nghiêm trang làm cho suy từ về cội nguồn Đất Nước giàu chất triết luận nhưng vẫn thiết tha, trữ tình. Cách cảm nhận, lí giải cội nguồn Đất Nước bằng những hình ảnh bình dị, thân thuộc đã khẳng định rằng: Đất Nước thân thiện, thân thuộc, bình dị ngay trong đời sống mỗi người.
Với Nguyễn Khoa Điềm, Đất Nước còn ẩn mình trong những vật nhỏ nhỏ nhất. Đất Nước ẩn mình trong hạt muối, nhánh gừng; đằm sâu trong tình thương mẹ cha: Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn. Được sàng lọc từ văn hóa dân gian, câu thơ trầm tích những ý từ xâu xa. Dù sống cuộc sống thiếu thốn, gian nan, cha mẹ ta vẫn thương yêu nhau như gừng cay muối mặn, vẫn gắn bó trước sau, mặn nhưng, đinh ninh. Đất Nước mình giản dị thân yêu là thế. Hình ảnh Đất Nước còn có trong từng bông lúa, củ khoai: Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng. Hình ảnh thơ giản dị nhưng gợi ra tập quán sản xuất gắn liền với văn minh lúa nước của dân tộc Việt Nam. Để làm ra hạt gạo trắng ngần, bát cơm thơm, người nông dân phải dầm sương, dãi nắng, bán mặt cho đất, bán lưng cho trời, tỉ mỉ xay, giã, dần, sàng. Hình ảnh thơ gợi lên bao sự lam lũ, vất vả, nhọc nhằn cùng phẩm chất siêng năng, chịu thương chịu khó của những người chân lấm, tay bùn.
9 câu đầu khép lại bằng tứ thơ nói chung về thời khắc tạo nên Đất Nước: Đất Nước có từ ngày đó. Ngày đó vừa là trạng từ chỉ thời kì trong quá khứ vừa là một phép thế đại từ. Vậy là Đất Nước có từ lúc mẹ thường kể chuyện cổ tích cho con nghe, lúc dân ta biết trồng tre đánh giặc, biết tròng ra hạt lúa, củ khoai, biết ăn trầu, búi tóc, biết sống mến thương, thủy chung. Lịch sử Đất Nước thật giản dị, thân thiện nhưng xa xôi, linh thiêng biết mấy.
Đoạn thơ chín câu, tám lăm chữ nhưng ko hề có một từ Hán Việt. Tiếng nói thơ bình dị, thân thiện, nồng hơi thở cuộc sống. Tính chính luận đã làm sáng đẹp chất trí tuệ hài hòa với chất trữ tình đặm đà. Đoạn thơ đã “nhịp mãi một tấm lòng sứ điệp” để ta thêm yêu và tự hào về Đất Nước.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 7
Đất Nước- hai từ thôi nhưng sao nó thân yêu tới thế! Và đó cũng là nguồn cảm hứng vô tận của thơ ca và nghệ thuật. Mỗi thi sĩ sẽ chọn cho mình một góc nhìn riêng để nói về Đất Nước, nếu như các thi sĩ cùng thời thường chọn điểm nhìn về Đất Nước bằng những hình ảnh kỳ vĩ hay cảm hứng về lịch sử qua các triều đại thì Nguyễn Khoa Điềm lại chọn điểm nhìn thân thiện, bình dị để mô tả về Đất Nước. Bài thơ Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm đã gợi cho người đọc những nét đẹp về văn hóa, truyền thống, phong tục đẹp vô ngần, sinh động lạ thường, mang đậm dấu ấn con người Việt. Với 9 câu thơ mở đầu, thi sĩ đã đưa người đọc trở về với lịch sử của dân tộc để trả lời cho câu hỏi non sông có từ bao giờ:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể
Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Nguyễn Khoa Điềm là một thi sĩ đồng thời cũng là nhà chính trị Việt Nam. Ông là một người con của xứ Huế, chính những nét đặc trưng của Huế đã tạo nên hồn thơ Nguyễn Khoa Điềm trữ tình nhưng sâu lắng, hài hòa giữa trí tuệ và xúc cảm. Sau lúc tốt nghiệp khoa Văn Đại học Sư phạm Hà Nội, Nguyễn Khoa Điềm trở về quê hương hòa mình vào trận đấu đấu dữ dội tại chiến trường Bình Trị Thiên. Xúc tiếp trực tiếp với chiến tranh, tận mắt chứng kiến tội ác của quân thù, trận đấu đấu gian nan của đồng bào ta…những điều đó đã khơi nguồn cảm hứng mãnh liệt cho hoạt động sáng tác của Nguyễn Khoa Điềm. Từ những đêm ko ngủ, những ngày xuống đường, Nguyễn Khoa Điềm đã tích lũy cho mình vốn sống và sự trải nghiệm để cảm hứng đó trào lên thành trường ca Mặt đường khát vọng, được viết năm 1917 gồm 9 chương. Thành công nhất là chương Đất Nước, nó đã trở thành một bài thơ có sức sống độc lập, trình bày trọn vẹn tài năng phong cách Nguyễn Khoa Điềm.
Ngay từ những câu thơ đầu đoạn trích, Nguyễn Khoa Điềm đã trầm ngâm, suy tư về cội nguồn, quá tạo nên của Đất Nước bằng giọng tâm tình, dịu ngọt như lời kể chuyện cổ tích:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể
Mở đầu đoạn thơ như một lời khẳng định “Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”, Đất Nước đã có từ rất lâu, có trước lúc ta sinh ra vì lúc lớn lên nó đã có rồi. Đó cũng là một lời khẳng định cứng ngắc về sự trường tồn của non sông qua mấy nghìn năm lịch sử dựng nước và giữ nước. Cụm từ “ngày xửa ngày xưa” chỉ thời kì huyền hồ, hư ảo là nhịp thời kì thượng cổ xa thẳm để mở đầu những câu chuyện cổ. Với Nguyễn Khoa Điềm, Đất Nước có từ rất xa xưa, trong sâu thẳm thời kì, trong kí ức tuổi thơ hồn nhiên trong sáng của mỗi cuộc đời. Câu chuyện của Nguyễn Khoa Điềm đã đánh thức trong người đọc những hoài niệm xinh xắn của một thời đại. Đó cũng chính là non sông được cảm nhận trong chiều sâu tâm hồn nhân dân, văn hóa và lịch sử:
Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Đó là miếng trầu gợi lên sự tích vào loại cổ nhất người Việt “Sự tích trầu cau” từ đời vua Hùng dựng nước xa xưa, ngợi ca tình nghĩa vợ chồng, anh em thắm thiết, sắt son đồng thời đánh thức dậy hình ảnh miếng trầu đã trở thành biểu tượng của tình yêu, lòng thủy chung, miếng trầu là đầu câu chuyện. Đó còn là truyền thuyết Thánh Gióng nhổ tre đuổi giặc Ân, gợi lên vẻ đẹp khỏe khoắn của tuổi xanh Việt Nam kiên cường, quật cường. Vẻ đẹp đó song hành với hình ảnh cây tre Việt Nam. Cây tre hiền lành trên mỗi làng quê. Hình ảnh tre như những phẩm chất trong cốt cách con người Việt Nam: thiệt thà chất phác, thuỷ chung, yêu hoà bình, kiên cường quật cường trong những trận đấu tranh. Với cái nhìn lạ mắt của Nguyễn Khoa Điềm, Đất Nước đã nằm sâu trong tiềm thức mỗi chúng ta, trong đời sống tâm hồn của người dân từ thế hệ này sang thế hệ khác.
Tác giả còn nhắc tới thuần phong mỹ tục của người Việt, câu ca dao “Tay bưng chén muối đĩa gừng/Gừng cay muối mặn xin đừng quên nhau” như đã nhập hồn vào câu thơ Nguyễn Khoa Điềm:
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Đất Nước còn là phong tục búi tóc thành cuộn sau gáy rất thân thuộc của người phụ nữ Việt Nam từ bao đời nay. Đó là vẻ đẹp giản dị nhưng mang một nét đẹp riêng lẻ ko thể lộn lạo với những nền văn hóa khác. Nguyễn Khoa Điềm tiếp tục gắn dòng suy tưởng tới con người nghìn đời trú ngụ, lao động, tranh đấu trên mảnh đất Việt để giữ gìn tu tạo mảnh đất thân yêu. Ở đó đạo lí ân nghĩa thủy chung đã trở thành truyền thống nghìn đời của dân tộc: “Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”. Người ta vẫn thường hay nói gừng càng già càng cay, muối càng lâu năm càng mặn tức là con người sống với nhau càng lâu thì tình nghĩa càng đong đầy.
Tổ quốc gắn bó, thân thiết như người ruột thịt và bao công việc lao động khác:
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Ông cha ta xưa gắn liền với những miền quê thuần phác của nền nông nghiệp thóc gạo với mái lá nhà tranh nên thường coi việc đặt tên cho con cũng chỉ bằng cái tên nôm na, dân dã, có lúc lấy những bộ phận của ngôi nhà tre gỗ chính mình đang ở “cái kèo”, “cái cột”. Với người Việt Nam vốn gắn bó lâu đời với nền văn minh lúa nước, hạt gạo trở thành gia bảo vô cùng cần thiết cho cuộc sống. Cho nên ngay lúc còn là đứa trẻ mới lớn, cảm nhận về vật chất trước tiên phải là hạt gạo trải qua một quá trình lam lũ, kết tinh từ mồ hôi nước mắt của người lao động, “một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng” phải suốt ngày bán mặt cho đất bán lưng cho trời, dầm mưa dãi nắng nhân dân ta mới làm ra được hạt ngọc quý giá đó. Thấm vào trong hạt gạo nhỏ nhỏ đó là vị mặn mồ hôi nhọc nhằn của người nông dân. Chính vì thế lúc ăn hạt cơm dẻo, thơm phải nhớ tới người làm ra nó.
Câu cuối cùng khép lại một câu khẳng định với niềm tự hào: “Đất Nước có từ ngày đó…” “Ngày đó” là ngày nào ta ko rõ nhưng kiên cố “ngày đó” là ngày ta có truyền thống, có phong tục tập quán, có văn hóa nhưng có văn hóa tức là có non sông.
Trong đoạn thơ trên, tác giả sử dụng khôn khéo các kiểu cấu trúc thơ “Đất Nước đã có”, “Đất Nước mở màn”, “Đất Nước lớn lên”, “Đất Nước có từ” đã tạo điều kiện cho ta tưởng tượng được cả quá trình tạo nên và tăng trưởng của non sông trong trường kì lịch sử nằm sâu trong tiềm thức của con người Việt Nam qua bao thế hệ. Nguyễn Khoa Điềm lặng lẽ quan sát Đất Nước ở muôn mặt đời thường và trong quan hệ ruột rà, thân thuộc. Đất Nước là những gì bình dị nhất, thân thiện và thân quen nhất trong đời sống hằng ngày của mỗi con người việt nam ta: câu chuyện cổ tích bà kể, miếng trầu bà ăn, gừng cay, muối mặn, hạt gạo…
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 8
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể
Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Khổ thơ thứ nhất (9 câu đầu): Sau lúc điểm qua hai quá trình “mở màn” và “lớn lên” của non sông, tác giả khẳng định: “Đất Nước có từ ngày đó…” – từ rất xa xưa. Những cái xa xưa thường hay xa lạ, nhưng non sông thì ko – non sông thân thiện với mọi người.
Mở đầu là những lời bình dị nhưng súc tích: “Lúc ta lớn lên, Đất Nước đã có rồi”. Tổ quốc thành bậc tiền nhân. Mọi người đều được nuôi dưỡng từ non sông… Nhắc lại điệp khúc “ngày xửa ngày xưa…”, tác giả muốn chứng tỏ non sông tạo nên từ rất lâu, non sông có trong từng lời mẹ kể.
Gắn liền với sinh hoạt gia đình: “Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn”. Tứ thơ này làm sống lại nhiều câu tục ngữ, ca dao và truyện Trầu cau bi thương, tình nghĩa. Qua hình ảnh “miếng trầu”, Nguyễn Khoa Điềm “nhân dân hóa” thơ mình và có thêm một chứng cớ về non sông tạo nên từ xa xưa. Tuy vậy, non sông chỉ lớn lên với truyền thống: “dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc” và quá trình tạo nên nhiều phong tục, tập quán:
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Nguyễn Khoa Điềm thật sự xúc động lúc nói tới:”Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”. Đó lời ngợi ca tình nghĩa, thuỷ chung trong gian lao. Chữ “thương” giúp thơ ông gần văn học bình dân. “Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”- điều đó, hiển nhiên như lúc ta lớn lên đã có ông bà, cha mẹ… Tổ quốc gắn bó, thân thiết như người ruột thịt và bao công việc lao động khác:
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đó là lúc con người khép lại thời “man rợ” bước vào thời kỳ văn minh. Tứ thơ “cái kèo, cái cột thành tên” còn gợi tập tục đặt tên mộc mạc để mong sự bình yên. Tổ quốc ta gắn liền với nền nông nghiệp lúa nước: “Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng”. Làm nên hạt gạo trắng thơm phải trải qua nhiều quá trình, phải đổ mồ hôi, sôi nước mắt. Quá trình tạo nên non sông cũng đớn đau như chuyện nhân loại hoài thai, sinh nở.
Từ những lời phân tích trên đây, có thể thấy Nguyễn Khoa Điềm đã khai thác một cách triệt để vốn văn hoá dân gian. Hàng loạt câu tục ngữ, ca dao, truyền thuyết, cổ tích, phong tục, tập quán đã được tái tạo, thông minh lại. Ko chỉ hay ở phương diện câu chữ, cấu trúc và lời kết đoạn đã gây được ấn tượng. “Lúc ta lớn lên non sông đã có rồi”, non sông mở màn, non sông lớn lên… chặng đường nào cũng song hành với cuộc sống nhân dân. Tác giả nêu nhiều chứng cứ để làm sáng tỏ kết luận: “Đất Nước có từ ngày đó…” – từ “ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể”. Trong suốt quá trình đó, non sông gắn bó với mọi gia đình và từng tư nhân. Đó là cơ sở vững chắc để tác giả tiếp tục triển khai tư tưởng Đất Nước này là đất Nước Nhân dân ở 3 khổ thơ sau.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 9
Thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm là trong những cây bút tiêu biểu của thế hệ thi sĩ trẻ trong những năm tháng trường kì chống Mĩ cứu nước. Thơ ông lôi cuốn đọc giả bởi sự liên kết giữa xúc cảm nồng nàn và suy tư sâu lắng của người trí thức về non sông và con người Việt Nam.Nổi lên cho phong cách sáng tác của ông là “Trường ca Mặt đường khát vọng”, được ông sáng tác ở chiến khu Trị-Thiên năm 1971, in xuất bản lần đầu năm 1974, viết về sự thức tỉnh của tuổi xanh đô thị vùng tạm chiến miền Nam về trách nhiệm với non sông non sông và sứ mệnh thế hệ mình , hơn cả là hòa mình với cuộc đấu tranh chống Mĩ xâm lược. Đoạn trích bài thơ “Tổ quốc” nằm ở phần đầu chương V của tường ca. 9 câu thơ mở đầu của đoạn trích là 9 câu thơ nói lên ý kiến của thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm về non sông.
Với 9 câu thơ đầu tác giả đã trình bày ý kiến mới mẻ của mình về cội nguồn non sông:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa …” mẹ thường hay kể.
Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Mở đầu trong đoạn trích, tác giả đã muốn khẳng định “lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”. Chẳng biết là non sông tạo nên và có từ bao giờ, chỉ biết là lúc ta lớn lên thì non sông đã có ở đây rồi. Đó chính là lời khẳng định kiên cố về sự trường tồn của non sông.
Sau khẳng định cứng ngắc về sự tồn tại của non sông, tác giả dần dần vén màn cho ta thấy rõ hơn về xuất xứ của non sông:
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa …” mẹ thường hay kể.
Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Dòng thơ “ngày xửa ngày xưa” là mở đầu cho từng một câu chuyện cổ tích nhưng các bà, các mẹ hay kể chuyện cho các con cháu nghe.Cũng chẳng biết từ lúc nào, chỉ biết là từ “ngày xửa ngày xưa” tạo nên non sông đã có rồi. Những câu chuyện cổ tích truyền thuyết ra đời là từ non sông.
Đó là hình ảnh Đất Nước của một nền văn học dân gian rực rỡ với những câu chuyện cổ tích, thần thoại và truyền thuyết. Với thi sĩ, hai từ “non sông” còn mở màn với miếng trầu bà ăn. Người xưa thường xuyên nói “miếng trầu là đầu câu chuyện”, đó hẳn là bởi vì tục ăn trầu là một trong những phong tục lâu đời của Việt Nam ta.
Hình ảnh của “miếng trầu” cũng như là hình ảnh của sự khởi đầu. Đất Nước đã có từ lúc dân mình có tục ăn trầu và tục ăn trầu của nhân dân cũng là khởi đầu cho một non sông, khởi đầu cho một nền văn hiến.
Mở màn của một sự sống và những bước trưởng thành của sự sống đó. Sau sự mở màn của một Đất Nước chính là sự trưởng thành của cả một dân tộc:
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Từ những năm tháng trước công nguyên, từ thời của hai Bà Trưng, Bà Triệu, là lần trước tiên nước ta mạnh mẽ đứng lên khởi nghĩa đánh đuổi giặc ngoại xâm. Từ những câu chuyện truyền thuyết Thánh Gióng với hình ảnh nhổ cả luỹ tre dơ cao đánh đuổi giặc.
Cây tre cũng là hình ảnh biểu tượng của người nông dân Việt Nam, hiền lành, thiệt thà siêng năng và chất phác nhưng cũng rất kiên cường quật cường. Từ hình những ảnh thực tiễn, cho tới đời sống ý thức, đó là từng bước đi lên trưởng thành của một dân tộc, của một non sông con người . Ý thức được về non sông, về sự tồn tại của non sông và ý thức về việc phải có trách nghiệm bảo vệ lãnh thổ, bảo vệ cương vực non sông.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 10
Đầu năm 1971, đang công việc trong thành ủy Huế, Nguyễn Khoa Điềm được mời tham gia trại sáng tác tổ chức ở đất bạn Lào. Thi sĩ rất thích nhạc giao hưởng đó tâm tình: Tôi nghĩ tôi sẽ viết một bản giao hưởng bằng tiếng nói. Và trường ca Mặt đường khát vọng đã ra đời. Trường ca gồm chín chương. Đoạn thơ Đất Nước trích từ phần đầu của chương V có tên là Đất Nước. Trong thơ kháng chiến chống Mỹ non sông là chủ đề bao trùm. Các thế hệ trước nhiều người viết rất hay về đề tài non sông, cho nên Nguyễn Khoa Điềm tìm cách trình bày mới, chọn chất liệu từ đời sống dân gian để thấy rằng non sông là ý niệm thiêng liêng, nhưng cũng thật thân thiện và giản dị.
Tổ quốc có từ đâu? Tổ quốc là gì? “Tổ quốc”, hai chữ thiêng liêng cao cả đó chẳng phải ở đâu xa nhưng ở ngay trong mỗi gia đình chúng ta: từ lời kể chuyện của mẹ, miếng trầu của bà, tới phong tục tập quán thân thuộc, tình nghĩa thuỷ chung của cha mẹ, hạt gạo, hòn than, cái kèo, cái cột trong nhà:
“Lúc ta lớn lên non sông đã có rồi
Tổ quốc có trong những cái ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể”
Bằng giọng tâm tình, dịu ngọt như lời kể truyện cổ tích, Nguyễn Khoa Điềm đã trình bày những cảm nhận, suy tưởng của mình về cội nguồn non sông. Lịch sử sâu thẳm của non sông ta được tác giả giảng nghĩa ko phải bằng sự tiếp nối của các vương triều hay các sự kiện lịch sử trọng đại như Nguyễn Trãi đã từng viết trong “Bình Ngô Đại Cáo”:
“Như nước Đại Việt ta từ thuở trước
Vốn xưng nền văn hiến đã lâu
Núi sông cương vực đã chia Phong tục Bắc – Nam cũng khác
Từ Triệu, Đinh, Lý, Trần gây nền độc lập
Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên hùng cứ một phương”
Nhưng mà bằng những hình ảnh thân thiện, thân quen, bằng những câu thơ gợi nhớ tới truyền thuyết xa xưa, tới nền văn minh lúa nước sông Hồng, cùng những phong tục tập quán lạ mắt có từ lâu đời. Đó cũng chính là non sông được cảm nhận trong chiều sâu tâm hồn nhân dân, văn hoá và lịch sử:
“Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Hình ảnh thơ phải chăng đã gợi cho ta về sự tích “Trầu cau” từ đời vua Hùng dựng nước xa xưa, ngợi ca tình nghĩa vợ chồng, anh em thắm thiết, sắt son; về truyền thuyết Thánh Gióng nhổ tre đánh đuổi giặc Ân, trở thành bài ca giữ nước hào hùng của nhân dân đã trở thành lịch sử non sông:
“Ta như thuở xưa thần Phù Đổng
Vụt lớn lên đánh đuổi giặc n
Sức nhân dân khoẻ như ngựa sắt
Chí căm thù ta rèn thép làm roi
Lửa tranh đấu ta phun vào mặt
Lũ sát nhân cướp nước hại nòi”
(Tố Hữu)
Tức là, lịch sử lâu đời của non sông được kết tinh trong từng câu chuyện kể, trong miếng trầu bà ăn thường nhật, trong “cây tre đánh giặc” thân quen quanh ta.
Bằng thể loại trữ tình chính luận, Nguyễn Khoa Điềm đã đưa ra một cách cảm nhận, một khái niệm về non sông để từ đó rút ra một quan niệm về non sông. Bao trùm là tư tưởng, quan niệm:
Đất Nước này là Đất Nước của Nhân dân
Đất Nước của Nhân dân, Đất Nước của ca dao, thần thoại
Trước hết, tác giả cảm nhận non sông qua những hình ảnh bình dị, cụ thể, thân thiện:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái ngày xửa, ngày xưa… mẹ thường hay kể Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phủi một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó
Từ những hình ảnh bình dị, cụ thể: miếng trầu bà ăn, mảnh đất trồng tre đánh giặc, cái kèo, cái cột, ngôi nhà ta ở, hạt gạo một nắng hai sương ta ăn…, tác giả muốn nói rằng non sông ko ở đâu xa nhưng rất thân thiện, thân thiết, gắn bó trong đời sống của mỗi gia đình hàng ngày và từ bao đời nay. Và mỗi đứa trẻ lớn lên trong ko gian cụ thể đó sẽ được bà, cha mẹ truyền cho ý niệm về non sông thông qua những câu chuyện huyền thoại cổ tích, dần dần khái niệm về non sông sẽ tạo nên trong tâm hồn mỗi con người, tới lúc lớn lên đứa nhỏ sẽ nhận thức được non sông. Những hình ảnh này còn gợi liên tưởng, mở ra đời sống của dân tộc, theo chiều dài thời kì qua hàng nghìn năm dựng nước, giữ nước. Trong quá trình lịch sử tạo nên và lớn lên non sông đã được nhân dân xây dựng nền văn minh nông nghiệp lúa nước với phong tục tập quán riêng: ăn trầu, bới tóc. và tạo nên tâm hồn tính cách riêng: thủy chung trong tình yêu, siêng năng trong lao động. Nhân dân cũng xây dựng truyền thống yêu nước người hùng chống giặc ngoại xâm: trồng tre đánh giặc. Tổ quốc được nhân dân xây dựng thông minh từ buổi đầu, lại gắn bó với đời sống vật chất và trong tiềm thức của nhân dân từ xa xưa tới nay, nên non sông này là của nhân dân.
Đoạn thơ Đất Nước có giọng điệu tâm tình, sự liên tưởng phóng túng nhưng tập trung trình bày cách cảm nhận về non sông của tác giả theo chiều phương diện rất rõ ràng.
Tác giả tiếp tục cảm nhận non sông ở chiều rộng ko gian, địa lí, lãnh thổ. Đó là một ko gian cụ thể, thân thiết đầy đủ dấu yêu đối với mỗi con người:
Đất là nơi anh tới trường
Nước là nơi em tắm
Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm
Trục đường tới trường, bến sông, nơi lứa đôi yêu nhau hò hứa, tương tự gợi ra ko gian, quang cảnh cụ thể, thân quen thân thiện nhưng ko kém phần xinh xắn thơ mộng. Đó là ko gian sống sót của tập thể qua bao nhiêu thế hệ. Tổ quốc luôn gắn bó với anh và em trong suốt cuộc đời. Lúc lớn lên nhiều mảnh đất trở thành kỉ niệm. Do đó, non sông gắn bó trong chiều sâu của tâm hồn. Tổ quốc sẽ mở rộng ra và lớn lên mãi theo mỗi cuộc đời, lúc đầu là ngôi nhà, rồi tuyến đường, bến sông và xa hơn nữa là ko gian rộng lớn với núi sông, rừng, biển:
Đất là nơi con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc
Nước là nơi con cá ngư ông móng nước biển khơi
Hai câu thơ mượn lời dân ca Bình Trị Thiên đã mở ra một ko gian đẹp thơ mộng, mênh mông tráng lệ, huy hoàng; vừa thân quen, cụ thể vừa lãng mạn bay bổng như trong huyền thoại. Viết về phong cảnh non sông gấm vóc, giàu có đó, thi sĩ đã bộc lộ tình yêu non sông say đắm.
Thành công nghệ thuật của đoạn thơ là Nguyễn Khoa Điềm đã tạo ra một ko gian nghệ thuật riêng đưa ta vào toàn cầu thân thiện, mĩ lệ, giàu sức bay bổng của ca dao truyền thuyết, văn hóa dân gian. Đây là điểm rực rỡ của hình thức nghệ thuật thống nhất với nội dung tư tưởng.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 11
Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm là những trang thơ đậm chất suy luận, nhưng lại thấm đẫm, nồng nàn trong xúc cảm. Do vậy nhưng dẫu viết về một đề tài đã cũ, đã quen, nhưng cách khai thác chất liệu mới mẻ, thông minh đã giúp thi sĩ tạo được dấu ấn riêng trong lòng người đọc. Đặc thù, 9 câu thơ mở đầu Đất Nước, trong mạch xúc cảm trằn trọc, tìm về cội nguồn lịch sử của dân tộc, đã trình bày rất rõ điều đó.
“Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể”
Đất Nước đã lớn lên, và được tạo nên dựng xây từ lúc ta còn lẫm chẫm những tiếng khóc trước tiên, từ trong mạch nguồn văn hóa thẳm sâu, nhưng trước hết ở đây, nó hiện diện trong lời kể của mẹ. Mẹ kể cho ta nghe về những câu chuyện cổ tích thuở xưa, và nhuần thấm trong những câu chuyện dân gian bay bổng, lãng mạn chất chứa ước mong hi vọng của người dân lao động nghèo, là hình ảnh non sông một nắng hai sương có từ ngày đó. Tức là, Đất Nước đã gắn liền với mỗi người từ thuở trẻ thơ, từ những gì thân yêu bình dị nhất, chính vì thế nhưng non sông hiện lên ko phải là hình ảnh quá đỗi lớn lao, lớn lao của non kỳ thủy tú, giang sơn gấm vóc tươi đẹp trong thơ ca trước đó ta từng thấy, nhưng nó đẹp trong nét mộc mạc, thân thiện, giản dị của chính nó. Để rồi, tiếp tục mạch chảy của các chất liệu dân gian, hình ảnh non sông hiện lên như được bồi đắp, tạo xây vẻ đẹp lịch sử, sâu xa của mình từ những phong tục tập quán của người Việt cổ, trong những truyền thuyết lịch sử hào hùng:
“Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên”
Hình ảnh miếng trầu có nhẽ đã trở thành rất đỗi thân thuộc trong các bài ca dao, dân ca, trong cả những câu hát giao duyên của tình yêu lứa đôi: trầu này trầu tính trầu tình, ăn vào cho đỏ môi mình môi ta. Mượn chất liệu dân gian gắn liền vẻ đẹp của phong tục văn hóa để trả lời cho câu hỏi về mạch nguồn lịch sử non sông, đã tạo điều kiện cho câu văn của Nguyễn Khoa Điềm ko triết lý khô khan, nhưng nhuần thấm những phong vị xưa, mềm mại, bay bổng. Rồi cả sự tích Thánh Gióng đánh giặc cũng được liệt kê một cách khôn khéo vào mạch thơ, từ đó làm nên sự hài hòa của các chất liệu dân gian. Tục bởi tó, đặt tên mộc mạc, chất phác của người Việt xưa, liên kết những yếu tố đó lại với nhau, phải chăng Nguyễn Khoa Điềm muốn khẳng định, Đất Nước ko chỉ có trong ký ức tuổi thơ, nhưng còn hòa mình thắm thiết vào mạch nguồn văn hóa, tạo nên nét đẹp thân thiện, bình dị và thân yêu tới lạ với người đọc lúc cảm nhận tác phẩm.
Ko chỉ đi tìm câu trả lời cho câu hỏi về sự tạo nên non sông, thi sĩ còn gián tiếp qua đó gợi hình ảnh tảo tần của người dân lao động cần lao, đồng thời khắc họa nét đẹp tâm hồn của con người dân tộc.
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Bằng cách sử dụng thông minh các chất liệu dân gian, 9 khổ thơ đầu đã giúp Nguyễn Khoa Điềm ko chỉ trả lời cho câu hỏi về cội nguồn, lịch sử tạo nên Đất Nước, nhưng còn như gợi lại trong thẳm sâu tâm hồn người đọc những vẻ đẹp văn hóa phong tục đã được đắp bồi dưỡng nuôi trong hàng nghìn thế hệ, cũng từ đó, như một cánh cửa, đưa ta ngược dòng về với vẻ đẹp bình dị, xưa cũ của dân tộc.
Với các bài văn mẫu Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước do bangtuanhoan.edu.vn sưu tầm và biên soạn trên đây, kỳ vọng các em sẽ có thêm những góc nhìn mới mẻ và có cái nhìn tổng quát hơn về tác phẩm. Chúc các em làm bài tốt!
Đăng bởi: bangtuanhoan.edu.vn
Phân mục: Lớp 12, Ngữ Văn 12
[rule_{ruleNumber}]
#Phân #tích #câu #thơ #đầu #bài #Đất #Nước #của #Nguyễn #Khoa #Điềm #hay #nhất
[rule_3_plain]
#Phân #tích #câu #thơ #đầu #bài #Đất #Nước #của #Nguyễn #Khoa #Điềm #hay #nhất
Để tìm hiểu sâu hơn về trị giá tác phẩm Đất Nước của Nguyến Khoa Điềm , mời các em tham khảo một số bài văn mẫu Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước, sau đây. Hi vọng với các bài văn mẫu ngắn gọn, cụ thể, hay nhất này các em sẽ có thêm tài liệu, cách triển khai để hoàn thiện bài viết một cách tốt nhất!
Xem nhanh nội dung1 Dàn bài Phân tích 9 câu đầu bài thơ Đất Nước2 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 13 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 24 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 35 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 46 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 57 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 58 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 69 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 710 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 811 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 912 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 1013 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 11
Dàn bài Phân tích 9 câu đầu bài thơ Đất Nước
1. Mở bài:
– Giới thiệu chung về tác giả Nguyễn Khoa Điềm.
– Giới thiệu về tác phẩm và ý nghĩa nhưng tác giả muốn gửi gắm.
2. Thân Bài:
– Trích dẫn 9 câu thơ đầu
– Phân tích ý nghĩa của 9 câu thơ đó.
– Phân tích các giải pháp nghệ thuật được sử dụng và các nét rực rỡ.
3. Kết bài:
– Nêu cảm nhận của bản thân.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 1
Thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm là trong những cây bút tiêu biểu của thế hệ thi sĩ trẻ trong những năm tháng trường kì chống Mĩ cứu nước. Thơ ông lôi cuốn đọc giả bởi sự liên kết giữa xúc cảm nồng nàn và suy tư sâu lắng của người trí thức về non sông và con người Việt Nam.Nổi lên cho phong cách sáng tác của ông là “Trường ca Mặt đường khát vọng”, được ông sáng tác ở chiến khu Trị-Thiên năm 1971, in xuất bản lần đầu năm 1974, viết về sự thức tỉnh của tuổi xanh đô thị vùng tạm chiến miền Nam về trách nghiệm với non sông non sông và sứ mệnh thế hệ mình , hơn cả là hoà mình với cuộc đấu tranh chống Mĩ xâm lược. Đoạn trích bài thơ “Tổ quốc” nằm ở phần đầu chương V của tường ca. 9 câu thơ mở đầu của đoạn trích là 9 câu thơ nói lên ý kiến của thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm về non sông.
Với 9 câu thơ đầu tác giả đã trình bày ý kiến mới mẻ của mình về cuội nguồn non sông.
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa …” mẹ thương hay kể.
Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Gạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Mở đầu trong đoạn trích, tác giả đã muốn khẳng định “lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”. Chẳng biết là non sông tạo nên và có từ bao giờ, chỉ biết là lúc ta lớn lên thì non sông đã có ở đây rồi. Đó chính là lời khẳng định kiên cố về sự trường tồn của non sông.
Sau khẳng định cứng ngắc về sự tồn tại của non sông, tác giả dần dần vén màn cho ta thấy rõ hơn về xuất xứ của non sông:
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa …” mẹ thương hay kể.
Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Dòng thơ “ngày xửa ngày xưa” là mở đầu cho từng một câu chuyện cổ tích nhưng các bà, các mẹ hay kể chuyện cho các con cháu nghe.Cũng chẳng biết từ lúc nào, chỉ biết là từ “ngày xửa ngày xưa” tạo nên non sông đã có rồi. Những câu chuyện cổ tích truyền thuyết ra đời là từ non sông.
Đất Nước hiện diện lên trong truyện cổ.
Đó là hình ảnh Đất Nước của một nền văn học dân gian rực rỡ với những câu chuyện cổ tích, thần thoại và truyền thuyết. Với thi sĩ, hai từ “non sông” còn mở màn với miếng trầu bà ăn. Người xưa thường xuyên nói “miếng trầu là đầu câu chuyện”, đó hẳn là bởi vì tục ăn trầu là một trong những phong tục lâu đời của Việt Nam ta.
Hình ảnh của “miếng trầu” cũng như là hình ảnh của sự khởi đầu. Đất Nước đã 0có từ lúc dân mình có tục ăn trầu và tục ăn trầu của nhân dân cũng là khởi đầu cho một non sông, khởi đầu cho một nền văn hiến.
Mở màn của một sự sống và những bước trưởng thành của sự sống đó. Sau sự mở màn của một Đất Nước chính là sự trưởng thành của cả một dân tộc:
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Từ những năm tháng trước công nguyên, từ thời của hai Bà Trưng, Bà Triệu, là lần trước tiên nước ta mạnh mẽ đứng lên khởi nghĩa đánh đuổi giặc ngoại xâm. Từ những câu chuyện truyền thuyết Thành Gióng với hình ảnh nhổ cả luỹ tre dơ cao đánh đuổi giặc.
Cây tre cũng là hình ảnh biểu tượng của người nông dân Việt Nam, hiền lành,hật thà siêng năng và chất phác nhưng cũng rất kiên cường quật cường. Từ hình những ảnh thực tiễn, cho tới đời sống ý thức, đó là từng bước đi lên trưởng thành của một dân tộc, của một non sông con người . Ý thức được về non sông, về sự tồn tại của non sông và ý thức về việc phải có trách nghiệm bảo vệ lãnh thổ, bảo vệ cương vực non sông.
Tiếp theo đó là những hình ảnh mang đậm vẻ đẹp thuần phong mỹ tục giản dị của con người Việt Nam :
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Gạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Trước tiên đó chính là vẻ đẹp giản dị của người phụ nữ Việt Nam. Vẻ đẹp của một người bà, người mẹ, người chị, của một người con gái mộc mạc Việt Nam, tuy giản dị nhưng lại nữ tình, thuần phác rất riêng. Thành ngữ “gằng cay muối mặn” đã vẫn dụng một cách hết sức tự nhiên nhưng cũng là hết sức rực rỡ, nhẹ nhõm nhưng thấm đượm ân tình con người , gợi lên sự thuỷ chung ở trong con người như câu nói “gừng càng già càng cay, muối càng lâu càng mặn, con người sống với nhau lâu năm thì tình nghĩa sẽ đong đầy”.
Rồi tới câu thơ “Cái kèo cái cột thành tên”, gợi nhắc cho người đọc nhớ tới tục làm nhà cổ của người Việt ngày xưa . Nhà được làm bằng cách sử dụng kèo cột giằng giữ vào nhau làm cho nhà thêm vững chãi, bền chặt tránh được mưa gió và thú dữ. Đó cũng chính là ngôi nhà tổ ấm cho mọi gia đình có thể sum họp bên nhau; siêng năng tích góp mỡ màu dồn thành sự sống tăng trưởng non sông.
Và cả truyền thống lao siêng năng lao động động , chịu thương chịu thương chịu khó miệt mài của dân tộc ta nữa “Hạt gạo phải một nắng hai sương xay giã dần sàng”.Câu thành ngữ “Một nắng hai sương” gợi nên sự siêng năng siêng năng của ông cha ta những ngày long đong siêng năng và long đong trong đời sống nông nghiệp lỗi thời.
Đó chính là truyền thống lao động siêng năng, miệt mài chịu thương chịu thương chịu khó. Các động từ như “Xay – giã – dần – sang” đó là thứ tự sản xuất ra hạt gạo. Để làm ra được hạt gạo, người nông dân phải trải qua biết bao nắng sương vất vả gieo cấy, xay giã và giần sàng. Thấm vào trong hạt gạo nhỏ nhỏ đó là mồ hôi vị mặn nhọc nhằn của giai cấp nông dân vất vả nắng mưa.
Và sau tất cả, tác giả Nguyễn Khoa Điềm đã chốt lại “Đất Nước có từ ngày đó … “. “Ngày đó” là ngày nào, chúng ta ko hề biết, tác giả cũng ko thể biết. Chỉ biết rằng ngày đó chính là ngày ta mở màn có truyền thồng, có những phong tục tập quán, có nhiều văn hoá. Đó là ngày ta có Tổ quốc của dân tộc Việt Nam.
Bằng việc vận dụng khôn khéo và mềm mại các chất liệu văn hóa dân gian như phong tục ăn trầu, tục búi lệ tóc, truyền thống đánh giặc ngoại xâm, truyền thống làm nông nghiệp và ác câu ca dao, tục ngữ cùng các thành ngữ… Tiếng nói mộc mạc, giản dị, lời thơ nhẹ nhõm đúng giọng thủ thỉ tâm tình nhưng vẫn mang đậm hồn thơ triiết lí thơ ca.
Điệp ngữ Đất Nước được nhắc lại rất nhiều lần cũng như việc thi sĩ xoành xoạch viết hoa hai từ Đất Nước tạo nên sự thành kính vô cùng thiêng liêng… Tất cả đã làm nên một đoạn thơ đặm đà ko gian văn hóa người Việt.
Qua đoạn thơ trên thi sĩ đã mang tới cho người đọc vẻ đẹp của một Đất Nước giàu văn hóa cựu truyền. Đất Nước của truyền thống, của phong tục tươi đẹp mang đậm dấu ấn của tư tưởng Đất Nước của con người của nhân dân.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 2
Đầu năm 1971, đang công việc trong thành ủy Huế, Nguyễn Khoa Điềm được mời tham gia trại sáng tác tổ chức ở đất bạn Lào. Thi sĩ rất thích nhạc giao hưởng đó tâm tình: Tôi nghĩ tôi sẽ viết một bản giao hưởng bằng tiếng nói. Và trường ca Mặt đường khát vọng đã ra đời. Trường ca gồm chín chương. Đoạn thơ Đất Nước trích từ phần đầu của chương V có tên là Đất Nước. Trong thơ kháng chiến chống Mỹ non sông là chủ đề bao trùm. Các thế hệ trước nhiều người viết rất hay về đề tài non sông, cho nên Nguyễn Khoa Điềm tìm cách trình bày mới, chọn chất liệu từ đời sống dân gian để thấy rằng non sông là ý niệm thiêng liêng, nhưng cũng thật thân thiện và giản dị.
Tổ quốc có từ đâu? Tổ quốc là gì? “Tổ quốc”, hai chữ thiêng liêng cao cả đó chẳng phải ở đâu xa nhưng ở ngay trong mỗi gia đình chúng ta: từ lời kể chuyện của mẹ, miếng trầu của bà, tới phong tục tập quán thân thuộc, tình nghĩa thuỷ chung của cha mẹ, hạt gạo, hòn than, cái kèo, cái cột trong nhà:
“Lúc ta lớn lên non sông đã có rồi
Tổ quốc có trong những cái ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể”
Bằng giọng tâm tình, dịu ngọt như lời kể truyện cổ tích, Nguyễn Khoa Điềm đã trình bày những cảm nhận, suy tưởng của mình về cội nguồn non sông. Lịch sử sâu thẳm của non sông ta được tác giả giảng nghĩa ko phải bằng sự tiếp nối của các vương triều hay các sự kiện lịch sử trọng đại như Nguyễn Trãi đã từng viết trong “Bình Ngô Đại Cáo”:
“Như nước Đại Việt ta từ thuở trước
Vốn xưng nền văn hiến đã lâu
Núi sông cương vực đã chia Phong tục Bắc – Nam cũng khác
Từ Triệu, Đinh, Lý, Trần gây nền độc lập
Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên hùng cứ một phương”
Nhưng mà bằng những hình ảnh thân thiện, thân quen, bằng những câu thơ gợi nhớ tới truyền thuyết xa xưa, tới nền văn minh lúa nước sông Hồng, cùng những phong tục tập quán lạ mắt có từ lâu đời. Đó cũng chính là non sông được cảm nhận trong chiều sâu tâm hồn nhân dân, văn hoá và lịch sử:
“Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Hình ảnh thơ phải chăng đã gợi cho ta về sự tích “Trầu cau” từ đời vua Hùng dựng nước xa xưa, ngợi ca tình nghĩa vợ chồng, anh em thắm thiết, sắt son; về truyền thuyết Thánh Gióng nhổ tre đánh đuổi giặc Ân, trở thành bài ca giữ nước hào hùng của nhân dân đã trở thành lịch sử non sông:
“Ta như thuở xưa thần Phù Đổng
Vụt lớn lên đánh đuổi giặc Ân
Sức nhân dân khoẻ như ngựa sắt
Chí căm thù ta rèn thép làm roi
Lửa tranh đấu ta phun vào mặt
Lũ sát nhân cướp nước hại nòi”
(Tố Hữu)
Tức là, lịch sử lâu đời của non sông được kết tinh trong từng câu chuyện kể, trong miếng trầu bà ăn thường nhật, trong “cây tre đánh giặc” thân quen quanh ta.
Bằng thể loại trữ tình chính luận, Nguyễn Khoa Điềm đã đưa ra một cách cảm nhận, một khái niệm về non sông để từ đó rút ra một quan niệm về non sông. Bao trùm là tư tưởng, quan niệm:
Đất Nước này là Đất Nước của Nhân dân
Đất Nước của Nhân dân, Đất Nước của ca dao, thần thoại
Trước hết, tác giả cảm nhận non sông qua những hình ảnh bình dị, cụ thể, thân thiện:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái ngày xửa, ngày xưa… mẹ thường hay kể Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trông tre nhưng đánh giặc Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phủi một nang hai sương xay, giã, giằn, sàng
Đất Nước có từ ngày đó
Từ những hình ảnh bình dị, cụ thể: miếng trầu bà ăn, mảnh đất trồng tre đánh giặc, cái kèo, cái cột, ngôi nhà ta ở, hạt gạo một nắng hai sương ta ăn…, tác giả muốn nói rằng non sông ko ở đâu xa nhưng rất thân thiện, thân thiết, gắn bó trong đời sống của mỗi gia đình hàng ngày và từ bao đời nay. Và mỗi đứa trẻ lớn lên trong ko gian cụ thể đó sẽ được bà, cha mẹ truyền cho ý niệm về non sông thông qua những câu chuyện huyền thoại cổ tích, dần dần khái niệm về non sông sẽ tạo nên trong tâm hồn mỗi con người, tới lúc lớn lên đứa nhỏ sẽ nhận thức được non sông. Những hình ảnh này còn gợi liên tưởng, mở ra đời sống của dân tộc, theo chiều dài thời kì qua hàng nghìn năm dựng nước, giữ nước. Trong quá trình lịch sử tạo nên và lớn lên non sông đã được nhân dân xây dựng nền văn minh nông nghiệp lúa nước với phong tục tập quán riêng: ăn trầu, bới tóc. và tạo nên tâm hồn tính cách riêng: thủy chung trong tình yêu, siêng năng trong lao động. Nhân dân cũng xây dựng truyền thống yêu nước người hùng chống giặc ngoại xâm: trồng tre đánh giặc. Tổ quốc được nhân dân xây dựng thông minh từ buổi đầu, lại gắn bó với đời sống vật chất và trong tiềm thức của nhân dân từ xa xưa tới nay, nên non sông này là của nhân dân. Đoạn thơ Đất Nước có giọng điệu tâm tình, sự liên tưởng phóng túng nhưng tập trung trình bày cách cảm nhận về non sông của tác giả theo chiều phương diện rất rõ ràng.
Tác giả tiếp tục cảm nhận non sông ở chiều rộng ko gian, địa lí, lãnh thổ. Đó là một ko gian cụ thể, thân thiết đầy đủ dấu yêu đối với mỗi con người:
Đất là nơi anh tới trường
Nước là nơi em tắm
Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm
Trục đường tới trường, bến sông, nơi lứa đôi yêu nhau hò hứa, tương tự gợi ra ko gian, quang cảnh cụ thể, thân quen thân thiện nhưng ko kém phần xinh xắn thơ mộng. Đó là ko gian sống sót của tập thể qua bao nhiêu thế hệ. Tổ quốc luôn gắn bó với anh và em trong suốt cuộc đời. Lúc lớn lên nhiều mảnh đất trở thành kỉ niệm. Do đó, non sông gắn bó trong chiều sâu của tâm hồn. Tổ quốc sẽ mở rộng ra và lớn lên mãi theo mỗi cuộc đời, lúc đầu là ngôi nhà, rồi tuyến đường, bến sông và xa hơn nữa là ko gian rộng lớn với núi sông, rừng, biển:
Đất là nơi con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc
Nước là nơi con cá ngư ông móng nước biển khơi Hai câu thơ mượn lời dân ca Bình Trị Thiên đã mở ra một ko gian đẹp thơ mộng, mênh mông tráng lệ, huy hoàng; vừa thân quen, cụ thể vừa lãng mạn bay bổng như trong huyền thoại. Viết về phong cảnh non sông gấm vóc, giàu có đó, thi sĩ đã bộc lộ tình yêu non sông say đắm.
Thành công nghệ thuật của đoạn thơ là Nguyễn Khoa Điềm đã tạo ra một ko gian nghệ thuật riêng đưa ta vào toàn cầu thân thiện, mĩ lệ, giàu sức bay bổng của ca dao truyền thuyết, văn hóa dân gian. Đây là điểm rực rỡ của hình thức nghệ thuật thống nhất với nội dung tư tưởng.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 3
Con người Việt Nam ta từ xưa tới nay ý thức yêu nước, lòng dũng cảm luôn chảy trong dòng máu, sẵn sàng tranh đấu, hi sinh để bảo vệ độc lập tự do cho Tổ quốc. Trong những năm tháng kháng chiến chống Mĩ gian nan, có biết bao nhiêu bài thơ, bài văn ra đời để khích lệ ý thức tranh đấu cho quân và dân ta ngoài mặt trận. Một trong số các tác phẩm khơi gợi lòng yêu nước đó ko thể ko kể tới Trường ca Mặt đường khát vọng của tác giả Nguyễn Khoa Điềm nhưng nổi trội là đoạn trích Tổ quốc. Mở đầu đoạn trích, tác giả lí giải về cội nguồn của Tổ quốc vô cùng thân yêu.
Nguyễn Khoa Điềm được biết tới là thi sĩ với phong cách trữ tình chính luận lạ mắt. Thơ Nguyễn Khoa Điềm thu hút, lôi cuốn người đọc bởi sự đan kết xúc cảm nồng nàn và suy tư sâu lắng của một thanh niên tri thức tự ý thức thâm thúy về vai trò, trách nhiệm của mình trong trận đấu đấu vì non sông và nhân dân. “Trường ca Mặt đường khát vọng” là một tác phẩm tiêu biểu cho phong cách thơ văn của ông. Đoạn trích Tổ quốc thuộc chương V của bản Trường ca. Ở đoạn trích, tác giả lí giải cội nguồn của Tổ quốc; và cội nguồn đó được lí giải vô cùng tinh tế qua 9 câu đầu của bài thơ:
“Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi ….………………………………..
Đất Nước có từ ngày đó…”
Mở đầu đoạn thơ, tác khẳng định trực tiếp rằng Tổ quốc này đã tồn tại từ rất lâu rồi, trong khi con người mới sinh ra trên mảnh đất của họ thì chính nơi đó là non sông, là quê hương. Đất Nước ra đời từ rất xa xưa như một sự thế tất, trong chiều sâu của lịch sử thời các vua Hùng dựng nước và giữ nước đã đi vào sử sách được lưu truyền tới tận hiện thời. Tổ quốc trước hết ko phải là một khái niệm trừu tượng nhưng là những gì rất thân thiện, thân thiết ở ngay trong cuộc sống bình dị của mỗi con người. Từ lời hát mẹ ru, từ những câu chuyện “ngày xửa ngày xưa” nhưng mẹ kể đã nuôi dưỡng chúng ta lớn khôn, làm ta hiểu hơn về văn hóa của ta, theo ta đi hết cuộc đời và trở thành một phần kí ức tốt đẹp khiến ta ko thể quên. Những câu chuyện cổ tích, những bài học đạo lí làm người, ước mơ khát vọng của nhân dân về lẽ công bình được gửi gắm vào câu ca dao đó đã góp phần tạo nên Tổ quốc nhiều chủng loại về văn hóa như hiện nay.
“Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Nhai trầu từ lâu đã trở thành một thói quen ko thể thiếu của những người phụ nữ Việt Nam nhất là các bà, các mẹ và từ lâu dân gian ta đã có câu chuyện sự tích trầu cau nói về tình nghĩa con người. Từ những năm tháng trước công nguyên, từ thời của hai Bà Trưng, Bà Triệu, là lần trước tiên nước ta mạnh mẽ đứng lên khởi nghĩa đánh đuổi giặc ngoại xâm. Từ những câu chuyện truyền thuyết Thánh Gióng với hình ảnh nhổ cả lũy tre giơ cao đánh đuổi giặc. Cây tre cũng là hình ảnh biểu tượng của người nông dân Việt Nam, hiền lành, thiệt thà, siêng năng và chất phác nhưng cũng rất kiên cường quật cường. Từ hình những ảnh thực tiễn, cho tới đời sống ý thức, đó là từng bước đi lên trưởng thành của một dân tộc, của một non sông con người ý thức được về non sông, về sự tồn tại của non sông và ý thức về việc phải có trách nghiệm bảo vệ lãnh thổ, bảo vệ cương vực non sông.
Kế bên truyền thống về lòng yêu nước, tác giả Nguyễn Khoa Điềm còn nhắc tới những hình ảnh mang đậm vẻ đẹp thuần phong mĩ tục giản dị của con người Việt Nam :
“Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”
Từ ngày xưa, hình ảnh người phụ nữ Việt Nam luôn gắn liền với mái tóc dài, được búi gọn ghẽ ngay sau đầu. Vẻ đẹp đó của một người bà, người mẹ, người chị, của một người con gái Việt Nam mộc mạc, giản dị nhưng lại rất nữ tính, thuần phác rất riêng. Tác giả đã vận dụng thành ngữ “gừng cay muối mặn” một cách hết sức tự nhiên, rực rỡ, nhẹ nhõm nhưng thấm đượm ân tình để nói lên sự thuỷ chung ở trong con người như câu nói “gừng càng già càng cay, muối càng lâu càng mặn, con người sống với nhau lâu năm thì tình nghĩa sẽ đong đầy”.
Ngoài những phong tục tập quán và tình mến thương của con người, Nguyễn Khoa Điềm còn nêu lên truyền thống lao động sản xuất của người dân:
“Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng”
Từ xa xưa, con người đã biết chặt gỗ nhưng làm nhà. Những ngôi nhà đó sử dụng kèo, cột giằng giữ vào nhau vững chãi, bền chặt tránh được mưa gió và thú dữ. Đó cũng chính là ngôi nhà tổ ấm cho mọi gia đình có thể sum họp, quây quần bên nhau, cùng nhau san sớt thú vui nỗi buồn; từ đó tạo nên nên làng, xóm và Tổ quốc. Ngôi nhà là mái ấm, là nơi con người “ổn định chỗ ở lạc nghiệp” siêng năng tích góp của nả dồn thành sự tăng trưởng non sông. Thi sĩ vận dụng khôn khéo câu thành ngữ “Một nắng hai sương” để nói lên sự siêng năng siêng năng của ông cha ta trong lao động sản xuất. Các động từ “xay – giã – dần – sàng” đó là thứ tự sản xuất ra hạt gạo. Để làm ra được hạt gạo, người nông dân phải trải qua biết bao tháng ngày nắng sương vất vả gieo cấy, chăm sóc, xay giã và giần sàng. Thấm vào trong hạt gạo nhỏ nhỏ đó là mồ hôi vị mặn nhọc nhằn của người nông dân vất vả nắng mưa. Thành tích ngọt ngào này ko chỉ giúp dân ta có đời sống no ấm nhưng nó còn trở thành nền văn minh lúa nước nhưng lúc nhắc tới người ta biết ngay tới Việt Nam; ko chỉ ngừng lại ở đó, nền văn minh này đã tạo điều kiện cho nước ta trở thành nước xuất khẩu gạo lớn thế hai toàn cầu và toàn cầu biết tới lúa gạo Việt Nam.
Từ tất cả các yếu tố trên, thi sĩ khẳng định:
“Đất Nước có từ ngày đó…”
“Ngày đó” là ngày nào, chúng ta ko hề biết, tác giả cũng ko thể biết. Chỉ biết rằng ngày đó chính là ngày ta mở màn có truyền thống, có những phong tục tập quán, có nhiều văn hoá riêng lẻ khác với quốc gia khác. Đó là ngày ta có Tổ quốc của dân tộc Việt Nam.
Bằng việc vận dụng khôn khéo và mềm mại các chất liệu văn hóa dân gian như phong tục ăn trầu, tục búi lệ tóc, truyền thống đánh giặc ngoại xâm, truyền thống làm nông nghiệp và các câu ca dao, tục ngữ cùng các thành ngữ… cùng với tiếng nói mộc mạc, giản dị, lời thơ nhẹ nhõm đúng giọng thủ thỉ tâm tình và điệp từ “Tổ quốc”, tác giả Nguyễn Khoa Điềm đã mang tới cho độc giả một cách nhìn mới mẻ về cội nguồn của non sông; về vẻ đẹp của một non sông giàu văn hóa cựu truyền, non sông của truyền thống, của phong tục tươi đẹp mang đậm dấu ấn của tư tưởng non sông của nhân dân.
Nhiều năm tháng qua đi nhưng đoạn thơ cùng với bản trường ca “Mặt đường khát vọng” vẫn giữ nguyên vẹn những trị giá tốt đẹp lúc đầu của nó và để lại ấn tượng xinh xắn, đọng lại trong tâm tư của bao thế hệ con người Việt Nam trước đây, hiện thời và cả sau này. Bản trường ca của tác giả Nguyễn Khoa Điềm làm ta thêm hiểu và yêu Tổ quốc đồng thời thôi thúc bản thân hành động để bảo vệ và tăng trưởng non sông này.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 4
“Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
…………….
Đất Nước có từ ngày đó”.
Đoạn thơ đã nói lên một cách dung dị nhưng thấm thía về cội nguồn sâu xa của Đất Nước.
Giọng điệu thủ thỉ tâm tình, thi sĩ gợi lên một ko khí trầm lắng như kể chuyện cổ tích, như dẫn hồn ta ngược thời kì trở về cội nguồn Đất Nước và dân tộc. Bốn chữ “ngày xửa ngày xưa” dùng rất khéo:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa …” mẹ thường hay kể.
Chữ “có” trong “đã có rồi”, “Đất Nước có trong những cái…” đã làm cho ý thơ khẳng định, tỏa sáng niềm tin. Tục ăn trầu, truyện cổ tích Trầu – Cau gợi lên hình ảnh Đất Nước xa xưa, “Đất Nước mở màn”… Truyền thuyết Thánh Gióng cho biết sự vươn mình của dân tộc, ghi lại sức mạnh quật khởi “Đất Nước lớn lên”. Câu thơ mở rộng tới 12, 13 chữ, với cách gieo vần lưng (đầu – trầu, ăn – dân) nên vẫn thanh thoát, giàu âm điệu:
“Đất Nước mở màn với miếng trầu giờ bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình trồng tre nhưng đánh giặc”.
Hai chữ “lớn lên” liên tưởng tới hình ảnh chú nhỏ làng Gióng lên ba vươn vai thành một tráng sĩ uy phong lẫm liệt lúc Đất Nước bị giặc Ân xâm lược.
Rồi thi sĩ nói tới phong tục và đạo lí tốt đẹp lâu đời của nhân dân ta. Phong tục “bới tóc” của người Lạc Việt. Câu ca dao nói về đạo vợ chồng: “Tay bưng chén muối đĩa gừng – Gừng cay muối mặn xin đừng quên đã nhập hồn vào câu thơ Nguyễn Khoa Điềm:
“Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”.
Chuyện “ngày xửa ngày xưa” nhưng vẫn hiện diện trên “tóc mẹ” trong tình thương của “cha mẹ” hiện thời. “Đất Nước đã có rồi”, “Đất Nước có…”, “Đất Nước mở màn”, “Đất Nước lớn lên” và Đất Nước đang hiện diện quanh ta, thân thiện ta.
Tiếp theo, thi sĩ lấy sự tạo nên và tăng trưởng tiếng nói dân tộc để nói về xuất xứ lâu đời của Đất Nước. Mỗi đồ vật đều có một cái tẽn riêng: “Cái cột, cái kèo thành tên”. Nhân Dân ta có nghề trồng lúa nước lâu đời. Nghề trồng lúa nước tạo nên nền văn minh sông Hồng. Lúc hạt gạo được thông minh nên bằng công sức “một nắng hai sương”, thì ngôn từ “xay, giã, giần, sàng” cũng xuất hiện. Tiếng Việt là của quý lâu đời của Đất Nước ta, Nhân Dân ta. Cách nói của Nguyễn Khoa Điềm thật ý vị:
“Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó”.
Nhấp nhánh trong đoạn thơ là hình ảnh Đất Nước thân yêu. Quá khứ của Đất Nước “ngày xửa ngày xưa” đồng hiện trong “miếng trầu hiện thời bà ăn”. Có Đất Nước người hùng “biết trồng tre nhưng đánh giặc”. Có Đất Nước siêng năng trong lao động sản xuất: “Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng”. Có nền văn hóa giàu bản sắc, nền văn hiến rực rỡ tụ hội qua thuần phong mỹ tục (tục ăn trầu, tục bới tóc), qua tục ngữ ca dao “gừng cay muối mặn”, qua cổ tích thần thoại, truyền thuyết.
Đoạn thơ 9 câu, 85 chữ nhưng ko hề có một từ Hán Việt nào. Ngôn từ bình dị, cách nói biểu cảm thân tình. Hiện diện trong đoạn thơ là: ta, dân mình, bà, cha, mẹ. Có miếng trầu, cây tre, tóc mẹ, … Có “gừng cay muối mặn” cái kèo, cái cột, hạt gạo, v.v… Thật là thân thuộc và thân thiện, sâu xa và thấm thía, rung động. Tưởng tượng thì phong phủ, liên tưởng thì rộng lớn. Đoạn thơ đã “nhịp mãi lên một tấm lòng sứ điệp” để ta yêu thêm Đất Nước và tự hào về Đất Nước. Cấu trúc đoạn thơ: “tổng – phân – hợp”; mở đầu là câu “Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”, khép lại đoạn thơ là câu “Đất Nước có từ ngày đó”.Tính chính luận đã làm sáng đẹp chất trí tuệ liên kết hài hòa với chất trữ tình đặm đà. Đoạn thơ mang vẻ đẹp lạ mắt nói về cội nguồn Đất Nước thân yêu.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 5
Nguyễn Khoa Điềm là một trong những cây bút tiêu biểu của thế hệ thi sĩ trẻ trong những năm chống Mĩ cứu nước. Thơ ông giàu chất suy tư, xúc cảm lắng đọng, trình bày tâm tư của người tri thức tham gia tích cực vào trận đấu đấu của nhân dân, mang màu sắc chính luận. Đoạn trích “Đất Nước” là một trong những bài thơ tiêu biểu của ông. Đoạn trích trình bày cái nhìn mới mẻ về Đất Nước, và cái mới mẻ đó thôi thúc chúng ta đi tìm cội nguồn của Đất Nước. Với 9 câu thơ đầu, Nguyễn Khoa Điềm trình bày quan niệm của mình về cội nguồn của Đất Nước thật rực rỡ.
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể
Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Đoạn trích Đất Nước thuộc phần đầu, chương V của bản trường ca “Mặt đường khát vọng”. hoàn thành ở chiến khu Trị – Thiên năm 1971, in lần đầu năm 1974, viết về sự thức tỉnh của tuổi xanh ở các đô thị vùng tạm chiếm miền Nam về non sông non sông, về sự mệnh thế hệ mình, xuống đường đấu tranh chống đế quốc Mĩ.
“Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”
Câu thơ mở đầu là lời khẳng định tự nhiên, giản dị: “Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”. Đất Nước có từ “lúc ta lớn lên”, từ lúc ta chưa ra đời, xuyên suốt bốn nghìn năm văn hiến. Tương tự, Đất Nước tồn tại như một điều hiển nhiên, nó có chiều sâu cội nguồn cũng như sự tạo nên và tăng trưởng bao đời nay. Với Nguyễn Khoa Điềm, Đất Nước thật thân thiện, hiện diện trong những câu chuyện cổ tích thường mở đầu bằng “ngày xửa ngày xưa”. Câu thơ khiến ta nhớ tới hình ảnh của người bà thường hay kể chuyện cho con cháu nghe, là hình ảnh cô Tấm bị mẹ con Cám bắt nạt, là hình là nàng tiên bước ra từ quả thị…. Cụm từ “ngày xửa ngày xưa” thật thân thuộc và thân thiện với con người Việt Nam. Bởi, mỗi câu chuyện là mỗi bài học đạo lí dạy ta biết “ở hiền gặp lành”, biết thiện thắng ác, biết sống thủy chung, … Tác giả ko dùng từ ngữ, hình ảnh hoa mĩ tráng lệ mang tính biểu tượng để trình bày Đất Nước nhưng dùng cách nói giản dị, tự nhiên, dễ hiểu, dễ thấm vào lòng người. Tác giả giúp ta tìm hiểu Đất Nước có từ nền văn hóa dân gian ông cha ta để lại.
Tác giả cảm nhận Đất Nước gắn với phong tục tập quán, tạo nên nên bản sắc văn hóa riêng của dân tộc:
“Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn”
“Miếng trầu bà ăn” là miếng trầu tình nghĩa trong “sự tích trầu cau” khiến ta rung rung nước mắt về tình cảm vợ chồng, về tình nghĩa anh em gắn bó. Từ đó, hình ảnh “trầu cau” trở thành “miếng trầu là đầu câu chuyện”, trở thành thứ ko thể thiếu được trong lễ cưới, tượng trưng cho tình nghĩa thắm thiết, thủy chung.
“Tóc mẹ thì bới sau đầu”
Đó là hình ảnh đặc thù của người phụ nữ Việt Nam, thùy mị, duyên sáng và thật đáng yêu. Nét đẹp đó làm ta gợi nhớ tới câu ca dao:
“Tóc ngang lưng vừa chừng em búi
Để chi dài bối rối lòng anh”
Ko những chỉ là những cảm nhận ở trên về Đất Nước nhưng Nguyễn Khoa Điềm còn cảm nhận Đất Nước trong vẻ đẹp tình yêu của cha mẹ với lối sống nặng tình nặng nghĩa như “gừng cay muối mặn”
“Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”
Dù gian nan, dù đắng cay nhưng cha mẹ vẫn đồng cam cộng khổ, chia ngọt sẻ bùi để tình cảm thêm mặn nồng, thắm thiết. Hình ảnh thơ gợi ta nhớ câu ca dao:
“Tay bưng đĩa muối, chén gừng
Gừng cay muối mặn xin đừng quên nhau”
Hay
“Muối ba năm muối đang còn mặn
Gừng chín tháng vẫn hãy còn cay
Đôi ta tình nặng nghĩa đầy
Dù ba vạn sáu nghìn ngày cũng chẳng xa”
Từ cha mẹ thương nhau mới đi tới “Cái kèo cái cột thành tên”. Câu thơ gợi nhắc cho người đọc nhớ tới tục làm nhà cổ của người Việt. Đó là tục làm nhà sử dụng kèo cột giằng giữ vào nhau làm cho nhà vững chãi, bền chặt tránh được mưa gió, thú dữ. Đó cũng là ngôi nhà tổ ấm cho mọi gia đình sum họp bên nhau; siêng năng tích góp mỡ màu dồn thành sự sống. Từ đó, tục đặt tên con cái Kèo, cái Cột cũng ra đời.
Đất Nước ta từ nghìn đời đã có truyền thống chống giặc ngoại xâm hào hùng của dân tộc:
“Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Hình ảnh “cây tre” là biểu tượng của người Việt Nam, gắn với đời sống thường nhật và có lúc trở thành vũ khí xông pha ra chiến trường đánh giặc, Thánh Gióng từng nhổ tre đánh giặc Ann, nhà văn Thép Mới cũng từng trông thấy:
“Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín”
Tre thiệt thà chất phác, phúc hậu, yêu thủy chung yêu chuộng hòa bình nhưng cũng kiên cường quật cường trong chiến tranh. Tre đứng thẳng hiên ngang quật cường cùng chia lửa cho dân tộc:
“Một cây chông cũng tiến công giặc Mĩ”
Bởi
“Nòi tre đâu chịu mọc cong
Chưa lên đã nhọn như chông lạ thường”
Đâu chỉ có những vẻ đẹp trên, dân tộc ta còn có truyền thống lao động siêng năng, chịu thương chịu thương chịu khó:
“Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sáng”
Thành ngữ “một nắng hai sương” và các động từ liên tục xay, giã, giần, sàng gợi lên sự vất vả và triền miên của người nông dân trên đồng rộng. Đất Nước gắn với nền văn minh lúa nước, lấy hạt gạo làm gia bảo, gắn liền với quá trình lao động vất vả để có được hạt gạo, để sống sót. Ý thơ thật thâm thúy. Câu thơ gợi nhắc tới ca dao:
“Cày đồng đang buổi ban trưa
Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cà
Người nào ơi bưng bát cơm đầy
Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần”
Từ Đất Nước viết hoa diễn tả tình cảm thiêng liêng đối với Đất Nước. Giọng thơ trữ tình, câu thơ dài ngắn đan xen trình bày xúc cảm tự nhiên, phóng khoáng. Tiếng nói giản dị, sử dụng thông minh các chất liệu từ văn học dân gian tạo chiều sâu cho ý thơ.
Đất Nước đối với Nguyễn Khoa Điềm là những gì tầm thường, thân thiện nhất. Nó có trong cổ tích, ca dao, gắn liền với nguồn mạch quê hương để làm nên một chân dung trọn vẹn về Đất Nước: Thân yêu nhưng hào hùng, vất vả nhưng thủy chung.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 5
“Tổ quốc tôi thon thả giọt độc huyền. Nghe dịu nỗi đau của mẹ. Ba lần tiễn con đi, hai lần khóc thầm lặng lẽ. Các anh ko về mình mẹ lặng im…”. Cứ mỗi lần nghe lại bài hát này lòng tôi xốn xao da diết. Nhớ những ngày nhỏ thơ tới lớp, cô giáo dạy tôi viết hai chữ “Việt Nam” và gọi đó là Đất Nước. Tôi mơ hồ chả hiểu, chỉ biết rằng đó là cái gì lớn lao và thật quý báu lắm! Thời kì trôi qua nhanh, mang tuổi thơ bé nhỏ của tôi đi xa. Cho tới hôm nay, qua bao nhiêu vần thơ đọc được tôi đã thấm thía hai tiếng thiêng liêng “Đất Nước”. Trong những vần thơ mến yêu dạt dào cảm hứng đó, tác phẩm “Đất Nước” của Nguyễn Khoa Điềm là nổi trội hơn cả.., bằng trải nghiệm tuổi xanh, bằng tận tâm cách mệnh và cả bằng vốn tri thức được tập huấn bài bản từ mái trường xã hội chủ nghĩa, tạo nên chiều sâu của hình tượng Đất Nước, hoà mạch thơ chính luận – trữ tình.
Tổ quốc – hai tiếng đó thật thiêng liêng, tự hào. Nó trở thành đề tài muôn thuở trong thơ ca chỉ có điều các thi sĩ nhà văn hay dùng những hình ảnh mang tính biểu tượng để viết về non sông hay tự tạo ra một khoảng cách để chiêm ngưỡng. Còn trong thơ Nguyễn Khoa Điềm, non sông ko phải là một khái niệm trừu tượng nhưng rất thân thiện đối với mỗi người. Trả lời cho câu hỏi: “Đất Nước là gì? Đất Nước từ đâu ra?”, mỗi người đều có cách cảm nhận, lí giải riêng của mình. Với Nguyễn Khoa Điềm, Đất Nước được cảm nhận ở các phương diện lịch sử, địa lý văn hoá …nên tác giả tự hào nhưng nói rằng “lúc ta lớn lên non sông đã có rồi”. Thi sĩ đã mở màn bằng những kí ức tuổi thơ để tưởng tượng ra một sự tồn tại của Đất Nước trong nhận thức và tình cảm tự nhiên nhất của con người. Những vẻ đẹp được khơi lên từ mạch tâm tình, thấm đẫm hơi thở ca dao dân ca, huyền tích sử thi của dân tộc. Cái hay của phần mở đầu chương “Đất Nước” chính là sự xuất hiện của hàng loạt những hình ảnh có ý nghĩa tượng trưng nhưng rất thân thiện:
“Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể
Đất Nước diễn ra từ miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc…”
Giọng thơ thủ thỉ, thành tâm nhưng sâu lắng đó đã chuyển tải suy ngẫm của thi sĩ về Nhân Dân – Đất Nước. Đất Nước đã có từ lâu, rất lâu rồi. Lúc ta oe oe cất tiếng khóc chào đời, lớn lên và trưởng thành thì non sông đã có rồi. Cảm hứng về non sông của Nguyễn Khoa Điềm bắt nguồn từ những huyền thoại: “Ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể” giờ còn đọng lại trong tiềm thức với cô Tấm ngoan hiền, với sự tích bánh chưng bánh dày, bà tiên nhân hậu hay mụ mẹ kế độc ác, …Hình ảnh Đất Nước vừa hiện lên vừa giản dị thân thiện, vừa thiêng liêng sâu lắng bởi nó gắn với toàn cầu tâm hồn con người, được nuôi dưỡng từ thuở thơ nhỏ và truyền lại cho muôn thuở sau “ngày xưa” chỉ với hai từ nhưng bao kỉ niệm tuổi trẻ thơ lại ùa về.
“Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Trong kho tàng văn học dân gian, thi sĩ đã chọn ra hai câu chuyện để khắc hoạ hình ảnh non sông bằng chính những cảm nhận thâm thúy của mình. “Đất Nước mở màn” một câu thơ lí giải sự tạo nên non sông gắn liền với câu chuyện cổ tích cầu cau. Đó là câu chuyện cổ tích ngợi ca nghĩa anh em và tình vợ chồng gắn bó keo sơn. Đất Nước mở màn với miếng trầu có tức là Đất Nước được tạo nên trong lối sống tình nghĩa. “Miếng trầu hiện thời bà ăn” bắt nguồn từ thuở xa xưa – đó là truyền thống tốt đẹp – “Miếng trầu mở màn câu chuyện”. Đất Nước được sinh ra và nuôi dưỡng trong truyền thống đạo lí tốt đẹp của dân tộc đó là lối sống tình nghĩa. Đất Nước được tạo nên trong tình yêu nhưng lại vững mạnh và trưởng thành nhờ những cuộc đấu tranh bảo vệ dân tộc.
“Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Câu thơ gợi nhắc truyền thuyết “Thánh Gióng” làm ta nhớ tới một cậu nhỏ lớn nhanh như thổi để lên đường đánh giặc Ân cứu nước. Một câu chuyện ngợi ca sức mạnh của tình yêu dân tộc và hình ảnh kì vĩ Thánh Gióng. Và non sông ta cũng trưởng thành lúc mọi người cùng nhau đồng lòng chống giặc ngoại xâm, mở rộng cương vực. Với Nguyễn Khoa Điềm, ông đã nhìn thấy sự trưởng thành của Đất Nước trong đau thương, thử thách nhờ công cuộc đấu tranh và lòng yêu nước của dân tộc. Qua lịch sử, truyền thống đó đã trở thành truyền thống yêu nước thiêng liêng.
“Tóc mẹ thì bới sau đầu”
Trong muôn vàn truyền thống đẹp, thi sĩ chọn ra một hình ảnh thật giản dị nhưng rất tinh tế rực rỡ: hình ảnh người phụ nữ Việt với mái tóc bới sau đầu – hình ảnh thật thân thiện, thân quen in sâu trong nếp nghĩ, gợi suy ngẫm về con người trong cuộc sống lam lũ vất vơ nhưng vẫn duyên dáng, tảo tần, đảm đang. Hình ảnh đó qua bao năm tháng vẫn ko thay đổi, vẫn gợi suy ngẫm về cái đẹp giản dị nhưng thiêng liêng. Và hình ảnh Đất Nước hiện lên qua chính mỹ tục đó.
Đất Nước còn hiện lên trong sự gắn liền với một lối sống đẹp “Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”. Câu thơ gợi từ một câu ca dao “gừng cay muối mặn xin đừng bỏ nhau”. Ý thơ giản dị nhưng ý nghĩa vô cùng thâm thúy. Tình yêu được sinh ra và nuôi dưỡng từ trong khó nghèo, từ trong những hoàn cảnh đầy thử thách thật đáng trân trọng, đáng quý. Đó là lối sống trọn nghĩa, trọn tình, thuỷ chung đã trở thành một truyền thống thiêng liêng được lưu truyền qua bao đời. Và sự sinh thành, tăng trưởng của Đất Nước song hành cùng với sự lưu truyền và tăng trưởng của truyền thống tốt đẹp đó. “Cái kèo, cái cột thành tên” Đất Nước được gắn liền với những hình ảnh đơn sơ, mộc mạc “cái kèo, cái cột” nhưng chính những thứ đơn sơ, mộc mạc đó đã tạo nên một mái ấm gia đình, xóm thôn, quê hương, non sông. Nói cách khác, nó chính là tế bào của non sông.
Đất Nước hiện lên qua cuộc sống lao động sinh hoạt: “Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng”. Sự tạo nên và tăng trưởng của Đất Nước là một quá trình trong khoảng thời gian dài, nhờ bàn tay lao động xây dựng của con người từ thuở sơ khai, lúc con người tạo dựng những cái đơn giản nhất với nỗ lực một nắng hai sương. Con người lao động đã biết “xay, giã, giần, sàng” để tạo nên hạt gạo, tạo nên những trị giá vật chất để xây dựng Đất Nước no ấm. Cách sử dụng từ ngữ “một nắng hai sương” và tuyển lựa hình ảnh “xay, giã, giần, sàng” cùng nhịp độ lan toả gợi sự suy ngẫm liên tưởng, hình ảnh Đất Nước hiện dần nhờ bàn tay lao động siêng năng, thông minh của con người, hình ảnh đó hiện dần trong nhịp độ gạo rơi trên sân, trong tiếng chày, trong máy xay với cuộc sống lao động dẻo dai dù vất vả, lam lũ. Qua đó ta trông thấy nét đặc trưng riêng của nền văn học Việt – văn hoá lúa nước. Hình ảnh Đất Nước hiện lên trong cuộc sống sinh hoạt là một Đất Nước siêng năng, thông minh trong lao động.
Cũng chính trong cuộc sống lao động sinh hoạt, thi sĩ còn khám ra sự tạo nên, tăng trưởng tiếng nói dân tộc gắn liền với xuất xứ tạo nên và tăng trưởng của Đất Nước: Lúc con người biết lao động tạo dựng cuộc sống chính là lúc họ biết đặt tên cho những sự vật hình tượng thân thiện nhất “cái kèo, cái cột”. Và trong quá trình lao động, trong sự tìm tòi khám phá, thông minh nên những trị giá vật chất như hạt gạo, họ đã thông minh nên những ngôn từ ghi lại quá trình lao động đó “xay, giã, giần, sàng”. Đây là kết tinh tinh tuý vong hồn của dân tộc. Đất Nước tạo nên và tăng trưởng cùng với sự tạo nên tiếng mẹ thiêng liêng đó. Khám phá Đất Nước ở phương diện văn hóa sinh hoạt, Nguyễn Khoa Điềm đã phát biểu nhận thức của mình như lối khái niệm lạ mắt, một cách lí giải ko hề mang tính áp đặt nhưng đầy sức gợi, sức thuyết phục bằng những câu chuyện, tuyển lựa cụ thể giàu ý nghĩa giúp ta trông thấy Đất Nước bắt nguồn từ những điều giản dị nhất, thân thiện nhất, nhưng vững bền tới muôn thuở.
Trong đoạn thơ trên tác giả sử dụng nhiều các yếu tố ca dao dân ca tục ngữ truyền thuyết cổ tích ko chỉ mang lại sự thân thiện nhưng còn bộc lộ ý thức tự trọng tự hào dân tộc. Từ “Đất Nước” được viết hoa và lặp lại 5 lần trình bày sự thành kính. Với chín dòng thơ 85 chữ, ko hề có một từ hán việt, Nguyễn Khoa Điềm đã tạo nên những vần thơ tự do dạt dào xúc cảm, liên kết với chất giọng thủ thỉ tâm tình như một điệu ru dễ đi vào lòng người. Nhưng chuyển tải mạch xúc cảm đó là một lối lập luận chặt chẽ: tổng -phân – hợp. Chính sự liên kết hài hoà giữa trí tuệ và xúc cảm bay bổng đã làm sáng lên lối thơ trữ tình chính luận – phong cách lạ mắt riêng của Nguyễn Khoa Điềm.
Qua những dòng thơ trằn trọc và suy tư về một khái niệm tưởng nghe đâu đã ăn sâu vào máu thịt mỗi người dân Việt, qua chiều sâu văn hóa, sinh hoạt Nguyễn Khoa Điềm đã có một phát hiện, một cảm nhận vô cùng thâm thúy: Đất Nước hiện lên trong toàn cầu ý thức của tập thể người Việt, trong cuộc sống sinh hoạt từ bao đời. Đất Nước hiện lên gắn liền với những phong tục tập quán với lối sống, nếp nghĩ, qua kho tàng văn học dân gian, qua bản sắc văn hoá… Đó là một Đất Nước ko trừu tượng nhưng cụ thể, chứa đựng ước mong, khát vọng, quan niệm về vẻ đẹp phẩm chất của tâm hồn dân tộc. Gương mặt Đất Nước hiện lên thật sống động, lung linh: trong cuộc sống, trong lao động và trong tranh đấu.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 6
Tổ quốc, đã từ lâu, là điểm hứa tâm hồn của biết bao văn nghệ sĩ. Được khơi nguồn từ đề tài thân thuộc đó, thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm có cho mình một lối đi riêng. Nguyễn Khoa Điềm từng san sớt: “Đất Nước với các thi sĩ khác là của những huyền thoại, của những người hùng nhưng với tôi là của những con người vô danh, của nhân dân”. “Tôi quyết tâm trình bày hình ảnh Đất Nước Giản dị, thân thiện nhất”. Rút ra từ trường ca “Mặt đường khát vọng”, đoạn trích “Đất Nước” là sự kết tinh của những thông minh lạ mắt, mới mẻ của Nguyễn Khoa Điềm. Với 9 câu thơ mở đầu, thi sĩ đã đưa người đọc trở về với lịch sử của dân tộc để trả lời cho câu hỏi non sông có từ bao giờ:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
…………………………..
Đất Nước có từ ngày đó
Thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm là một trong những thi sĩ tiêu biểu của thế hệ trẻ thơ năm chống Mĩ cứu nước. Thơ Nguyễn Khoa Điềm thu hút người đọc bởi xúc cảm lắng đọng, giàu chất suy tư. Phân tích Đất Nước mới thấy được đây là một đoạn trích tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật lạ mắt đó. Đất Nước là phần đầu chương V của trường ca “Mặt đường khát vọng” – tác phẩm được ra đời vào năm 1971, giữa lúc của kháng chiến chống Mỹ diễn ra khốc liệt.
Đất Nước diễn ra từ một cách trang trọng nhưng hết sức bình dị, thân thiện:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những “cái ngày xửa ngày xưa” mẹ thường hay kể
Đất Nước mở màn với miếng trầu bà ăn hiện thời
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Đất Nước vốn là trị giá vững bền, vĩnh hằng; Đất Nước được tạo dựng, bồi đắp qua nhiều thế hệ, được truyền từ đời này, sang đời khác: Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi. Đứng trước một Đất Nước thiêng liêng như thế, lòng thơ dâng trào niềm xúc động và thành kính. Hai từ “Đất Nước” được viết hoa một cách trang trọng. Đó là cách nhưng thi sĩ trình bày niềm tự hào và lòng thành kính trước Đất Nước của mình. Lúc ta cất tiếng khóc chào đời, lúc ta lớn lên, Đất Nước đã hiện hữu. Đất Nước có từ bao giờ/ Suy ngẫm về cội nguồn của Đất Nước, Nguyễn Khoa Điềm bỗng phát hiện: Đất Nước có trong những cái ngày xửa ngày xưa mẹ kể/ Đất Nước mở màn với miếng trầu bà ăn. Mẹ Đất Nước vừa cổ xưa lâu đời vừa bình dị, mộc mạc xuất hiện trong câu thơ của Nguyễn Khoa Điềm. Đất Nước là văn hóa kết tinh từ tâm hồn Việt. Từ truyện cao dao, cổ tích tới tục ngữ, “miếng trầu” đã là một hình tượng nghệ thuật mang tính thẩm mĩ, là hiện thân của tình mến thương, lòng thủy chung của tâm hồn dân tộc.
Cùng với tục ăn trầu, Đất Nước còn, gắn liền với những phong tục khác:
– Tóc mẹ thì bới sau đầu
– Cái kèo cái cột thành tên
Thân yêu, mộc mạc biết chừng nào là búi tóc sau đầu của mẹ, là những nếp nhà dựng lên từ cái kèo, cái cột, mái lá, tường rơm, vách đất; là cách đặt tên con giản dị nôm na. Mộc mạc, thân yêu vật như đó cũng là một phần của Đất Nước. Và Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc. Hình ảnh Đất Nước thật thân thuộc với những lũy tre xanh rì, những búp măng non bật mình vươn thẳng. Có thể thấy, từ bao đời nay, từ truyền thuyết dân gian tới tác phẩm thơ hiện đại, cây trẻ trở thành biểu tượng cho sức mạnh ý thức quật cường đánh giặc cứu nước và giữ nước, biểu tượng phẩm chất tốt đẹp của con người Việt Nam. Từ “lớn lên” được dùng rất xác thực, rộn rực niềm tin, niềm tự hào dân tộc. Giọng thơ trầm lặng, nghiêm trang làm cho suy từ về cội nguồn Đất Nước giàu chất triết luận nhưng vẫn thiết tha, trữ tình. Cách cảm nhận, lí giải cội nguồn Đất Nước bằng những hình ảnh bình dị, thân thuộc đã khẳng định rằng: Đất Nước thân thiện, thân thuộc, bình dị ngay trong đời sống mỗi người.
Với Nguyễn Khoa Điềm, Đất Nước còn ẩn mình trong những vật nhỏ nhỏ nhất. Đất Nước ẩn mình trong hạt muối, nhánh gừng; đằm sâu trong tình thương mẹ cha: Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn. Được sàng lọc từ văn hóa dân gian, câu thơ trầm tích những ý từ xâu xa. Dù sống cuộc sống thiếu thốn, gian nan, cha mẹ ta vẫn thương yêu nhau như gừng cay muối mặn, vẫn gắn bó trước sau, mặn nhưng, đinh ninh. Đất Nước mình giản dị thân yêu là thế. Hình ảnh Đất Nước còn có trong từng bông lúa, củ khoai: Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng. Hình ảnh thơ giản dị nhưng gợi ra tập quán sản xuất gắn liền với văn minh lúa nước của dân tộc Việt Nam. Để làm ra hạt gạo trắng ngần, bát cơm thơm, người nông dân phải dầm sương, dãi nắng, bán mặt cho đất, bán lưng cho trời, tỉ mỉ xay, giã, dần, sàng. Hình ảnh thơ gợi lên bao sự lam lũ, vất vả, nhọc nhằn cùng phẩm chất siêng năng, chịu thương chịu khó của những người chân lấm, tay bùn.
9 câu đầu khép lại bằng tứ thơ nói chung về thời khắc tạo nên Đất Nước: Đất Nước có từ ngày đó. Ngày đó vừa là trạng từ chỉ thời kì trong quá khứ vừa là một phép thế đại từ. Vậy là Đất Nước có từ lúc mẹ thường kể chuyện cổ tích cho con nghe, lúc dân ta biết trồng tre đánh giặc, biết tròng ra hạt lúa, củ khoai, biết ăn trầu, búi tóc, biết sống mến thương, thủy chung. Lịch sử Đất Nước thật giản dị, thân thiện nhưng xa xôi, linh thiêng biết mấy.
Đoạn thơ chín câu, tám lăm chữ nhưng ko hề có một từ Hán Việt. Tiếng nói thơ bình dị, thân thiện, nồng hơi thở cuộc sống. Tính chính luận đã làm sáng đẹp chất trí tuệ hài hòa với chất trữ tình đặm đà. Đoạn thơ đã “nhịp mãi một tấm lòng sứ điệp” để ta thêm yêu và tự hào về Đất Nước.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 7
Đất Nước- hai từ thôi nhưng sao nó thân yêu tới thế! Và đó cũng là nguồn cảm hứng vô tận của thơ ca và nghệ thuật. Mỗi thi sĩ sẽ chọn cho mình một góc nhìn riêng để nói về Đất Nước, nếu như các thi sĩ cùng thời thường chọn điểm nhìn về Đất Nước bằng những hình ảnh kỳ vĩ hay cảm hứng về lịch sử qua các triều đại thì Nguyễn Khoa Điềm lại chọn điểm nhìn thân thiện, bình dị để mô tả về Đất Nước. Bài thơ Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm đã gợi cho người đọc những nét đẹp về văn hóa, truyền thống, phong tục đẹp vô ngần, sinh động lạ thường, mang đậm dấu ấn con người Việt. Với 9 câu thơ mở đầu, thi sĩ đã đưa người đọc trở về với lịch sử của dân tộc để trả lời cho câu hỏi non sông có từ bao giờ:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể
Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Nguyễn Khoa Điềm là một thi sĩ đồng thời cũng là nhà chính trị Việt Nam. Ông là một người con của xứ Huế, chính những nét đặc trưng của Huế đã tạo nên hồn thơ Nguyễn Khoa Điềm trữ tình nhưng sâu lắng, hài hòa giữa trí tuệ và xúc cảm. Sau lúc tốt nghiệp khoa Văn Đại học Sư phạm Hà Nội, Nguyễn Khoa Điềm trở về quê hương hòa mình vào trận đấu đấu dữ dội tại chiến trường Bình Trị Thiên. Xúc tiếp trực tiếp với chiến tranh, tận mắt chứng kiến tội ác của quân thù, trận đấu đấu gian nan của đồng bào ta…những điều đó đã khơi nguồn cảm hứng mãnh liệt cho hoạt động sáng tác của Nguyễn Khoa Điềm. Từ những đêm ko ngủ, những ngày xuống đường, Nguyễn Khoa Điềm đã tích lũy cho mình vốn sống và sự trải nghiệm để cảm hứng đó trào lên thành trường ca Mặt đường khát vọng, được viết năm 1917 gồm 9 chương. Thành công nhất là chương Đất Nước, nó đã trở thành một bài thơ có sức sống độc lập, trình bày trọn vẹn tài năng phong cách Nguyễn Khoa Điềm.
Ngay từ những câu thơ đầu đoạn trích, Nguyễn Khoa Điềm đã trầm ngâm, suy tư về cội nguồn, quá tạo nên của Đất Nước bằng giọng tâm tình, dịu ngọt như lời kể chuyện cổ tích:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể
Mở đầu đoạn thơ như một lời khẳng định “Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”, Đất Nước đã có từ rất lâu, có trước lúc ta sinh ra vì lúc lớn lên nó đã có rồi. Đó cũng là một lời khẳng định cứng ngắc về sự trường tồn của non sông qua mấy nghìn năm lịch sử dựng nước và giữ nước. Cụm từ “ngày xửa ngày xưa” chỉ thời kì huyền hồ, hư ảo là nhịp thời kì thượng cổ xa thẳm để mở đầu những câu chuyện cổ. Với Nguyễn Khoa Điềm, Đất Nước có từ rất xa xưa, trong sâu thẳm thời kì, trong kí ức tuổi thơ hồn nhiên trong sáng của mỗi cuộc đời. Câu chuyện của Nguyễn Khoa Điềm đã đánh thức trong người đọc những hoài niệm xinh xắn của một thời đại. Đó cũng chính là non sông được cảm nhận trong chiều sâu tâm hồn nhân dân, văn hóa và lịch sử:
Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Đó là miếng trầu gợi lên sự tích vào loại cổ nhất người Việt “Sự tích trầu cau” từ đời vua Hùng dựng nước xa xưa, ngợi ca tình nghĩa vợ chồng, anh em thắm thiết, sắt son đồng thời đánh thức dậy hình ảnh miếng trầu đã trở thành biểu tượng của tình yêu, lòng thủy chung, miếng trầu là đầu câu chuyện. Đó còn là truyền thuyết Thánh Gióng nhổ tre đuổi giặc Ân, gợi lên vẻ đẹp khỏe khoắn của tuổi xanh Việt Nam kiên cường, quật cường. Vẻ đẹp đó song hành với hình ảnh cây tre Việt Nam. Cây tre hiền lành trên mỗi làng quê. Hình ảnh tre như những phẩm chất trong cốt cách con người Việt Nam: thiệt thà chất phác, thuỷ chung, yêu hoà bình, kiên cường quật cường trong những trận đấu tranh. Với cái nhìn lạ mắt của Nguyễn Khoa Điềm, Đất Nước đã nằm sâu trong tiềm thức mỗi chúng ta, trong đời sống tâm hồn của người dân từ thế hệ này sang thế hệ khác.
Tác giả còn nhắc tới thuần phong mỹ tục của người Việt, câu ca dao “Tay bưng chén muối đĩa gừng/Gừng cay muối mặn xin đừng quên nhau” như đã nhập hồn vào câu thơ Nguyễn Khoa Điềm:
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Đất Nước còn là phong tục búi tóc thành cuộn sau gáy rất thân thuộc của người phụ nữ Việt Nam từ bao đời nay. Đó là vẻ đẹp giản dị nhưng mang một nét đẹp riêng lẻ ko thể lộn lạo với những nền văn hóa khác. Nguyễn Khoa Điềm tiếp tục gắn dòng suy tưởng tới con người nghìn đời trú ngụ, lao động, tranh đấu trên mảnh đất Việt để giữ gìn tu tạo mảnh đất thân yêu. Ở đó đạo lí ân nghĩa thủy chung đã trở thành truyền thống nghìn đời của dân tộc: “Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”. Người ta vẫn thường hay nói gừng càng già càng cay, muối càng lâu năm càng mặn tức là con người sống với nhau càng lâu thì tình nghĩa càng đong đầy.
Tổ quốc gắn bó, thân thiết như người ruột thịt và bao công việc lao động khác:
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Ông cha ta xưa gắn liền với những miền quê thuần phác của nền nông nghiệp thóc gạo với mái lá nhà tranh nên thường coi việc đặt tên cho con cũng chỉ bằng cái tên nôm na, dân dã, có lúc lấy những bộ phận của ngôi nhà tre gỗ chính mình đang ở “cái kèo”, “cái cột”. Với người Việt Nam vốn gắn bó lâu đời với nền văn minh lúa nước, hạt gạo trở thành gia bảo vô cùng cần thiết cho cuộc sống. Cho nên ngay lúc còn là đứa trẻ mới lớn, cảm nhận về vật chất trước tiên phải là hạt gạo trải qua một quá trình lam lũ, kết tinh từ mồ hôi nước mắt của người lao động, “một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng” phải suốt ngày bán mặt cho đất bán lưng cho trời, dầm mưa dãi nắng nhân dân ta mới làm ra được hạt ngọc quý giá đó. Thấm vào trong hạt gạo nhỏ nhỏ đó là vị mặn mồ hôi nhọc nhằn của người nông dân. Chính vì thế lúc ăn hạt cơm dẻo, thơm phải nhớ tới người làm ra nó.
Câu cuối cùng khép lại một câu khẳng định với niềm tự hào: “Đất Nước có từ ngày đó…” “Ngày đó” là ngày nào ta ko rõ nhưng kiên cố “ngày đó” là ngày ta có truyền thống, có phong tục tập quán, có văn hóa nhưng có văn hóa tức là có non sông.
Trong đoạn thơ trên, tác giả sử dụng khôn khéo các kiểu cấu trúc thơ “Đất Nước đã có”, “Đất Nước mở màn”, “Đất Nước lớn lên”, “Đất Nước có từ” đã tạo điều kiện cho ta tưởng tượng được cả quá trình tạo nên và tăng trưởng của non sông trong trường kì lịch sử nằm sâu trong tiềm thức của con người Việt Nam qua bao thế hệ. Nguyễn Khoa Điềm lặng lẽ quan sát Đất Nước ở muôn mặt đời thường và trong quan hệ ruột rà, thân thuộc. Đất Nước là những gì bình dị nhất, thân thiện và thân quen nhất trong đời sống hằng ngày của mỗi con người việt nam ta: câu chuyện cổ tích bà kể, miếng trầu bà ăn, gừng cay, muối mặn, hạt gạo…
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 8
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể
Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Khổ thơ thứ nhất (9 câu đầu): Sau lúc điểm qua hai quá trình “mở màn” và “lớn lên” của non sông, tác giả khẳng định: “Đất Nước có từ ngày đó…” – từ rất xa xưa. Những cái xa xưa thường hay xa lạ, nhưng non sông thì ko – non sông thân thiện với mọi người.
Mở đầu là những lời bình dị nhưng súc tích: “Lúc ta lớn lên, Đất Nước đã có rồi”. Tổ quốc thành bậc tiền nhân. Mọi người đều được nuôi dưỡng từ non sông… Nhắc lại điệp khúc “ngày xửa ngày xưa…”, tác giả muốn chứng tỏ non sông tạo nên từ rất lâu, non sông có trong từng lời mẹ kể.
Gắn liền với sinh hoạt gia đình: “Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn”. Tứ thơ này làm sống lại nhiều câu tục ngữ, ca dao và truyện Trầu cau bi thương, tình nghĩa. Qua hình ảnh “miếng trầu”, Nguyễn Khoa Điềm “nhân dân hóa” thơ mình và có thêm một chứng cớ về non sông tạo nên từ xa xưa. Tuy vậy, non sông chỉ lớn lên với truyền thống: “dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc” và quá trình tạo nên nhiều phong tục, tập quán:
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Nguyễn Khoa Điềm thật sự xúc động lúc nói tới:”Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”. Đó lời ngợi ca tình nghĩa, thuỷ chung trong gian lao. Chữ “thương” giúp thơ ông gần văn học bình dân. “Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”- điều đó, hiển nhiên như lúc ta lớn lên đã có ông bà, cha mẹ… Tổ quốc gắn bó, thân thiết như người ruột thịt và bao công việc lao động khác:
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đó là lúc con người khép lại thời “man rợ” bước vào thời kỳ văn minh. Tứ thơ “cái kèo, cái cột thành tên” còn gợi tập tục đặt tên mộc mạc để mong sự bình yên. Tổ quốc ta gắn liền với nền nông nghiệp lúa nước: “Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng”. Làm nên hạt gạo trắng thơm phải trải qua nhiều quá trình, phải đổ mồ hôi, sôi nước mắt. Quá trình tạo nên non sông cũng đớn đau như chuyện nhân loại hoài thai, sinh nở.
Từ những lời phân tích trên đây, có thể thấy Nguyễn Khoa Điềm đã khai thác một cách triệt để vốn văn hoá dân gian. Hàng loạt câu tục ngữ, ca dao, truyền thuyết, cổ tích, phong tục, tập quán đã được tái tạo, thông minh lại. Ko chỉ hay ở phương diện câu chữ, cấu trúc và lời kết đoạn đã gây được ấn tượng. “Lúc ta lớn lên non sông đã có rồi”, non sông mở màn, non sông lớn lên… chặng đường nào cũng song hành với cuộc sống nhân dân. Tác giả nêu nhiều chứng cứ để làm sáng tỏ kết luận: “Đất Nước có từ ngày đó…” – từ “ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể”. Trong suốt quá trình đó, non sông gắn bó với mọi gia đình và từng tư nhân. Đó là cơ sở vững chắc để tác giả tiếp tục triển khai tư tưởng Đất Nước này là đất Nước Nhân dân ở 3 khổ thơ sau.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 9
Thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm là trong những cây bút tiêu biểu của thế hệ thi sĩ trẻ trong những năm tháng trường kì chống Mĩ cứu nước. Thơ ông lôi cuốn đọc giả bởi sự liên kết giữa xúc cảm nồng nàn và suy tư sâu lắng của người trí thức về non sông và con người Việt Nam.Nổi lên cho phong cách sáng tác của ông là “Trường ca Mặt đường khát vọng”, được ông sáng tác ở chiến khu Trị-Thiên năm 1971, in xuất bản lần đầu năm 1974, viết về sự thức tỉnh của tuổi xanh đô thị vùng tạm chiến miền Nam về trách nhiệm với non sông non sông và sứ mệnh thế hệ mình , hơn cả là hòa mình với cuộc đấu tranh chống Mĩ xâm lược. Đoạn trích bài thơ “Tổ quốc” nằm ở phần đầu chương V của tường ca. 9 câu thơ mở đầu của đoạn trích là 9 câu thơ nói lên ý kiến của thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm về non sông.
Với 9 câu thơ đầu tác giả đã trình bày ý kiến mới mẻ của mình về cội nguồn non sông:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa …” mẹ thường hay kể.
Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Mở đầu trong đoạn trích, tác giả đã muốn khẳng định “lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”. Chẳng biết là non sông tạo nên và có từ bao giờ, chỉ biết là lúc ta lớn lên thì non sông đã có ở đây rồi. Đó chính là lời khẳng định kiên cố về sự trường tồn của non sông.
Sau khẳng định cứng ngắc về sự tồn tại của non sông, tác giả dần dần vén màn cho ta thấy rõ hơn về xuất xứ của non sông:
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa …” mẹ thường hay kể.
Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Dòng thơ “ngày xửa ngày xưa” là mở đầu cho từng một câu chuyện cổ tích nhưng các bà, các mẹ hay kể chuyện cho các con cháu nghe.Cũng chẳng biết từ lúc nào, chỉ biết là từ “ngày xửa ngày xưa” tạo nên non sông đã có rồi. Những câu chuyện cổ tích truyền thuyết ra đời là từ non sông.
Đó là hình ảnh Đất Nước của một nền văn học dân gian rực rỡ với những câu chuyện cổ tích, thần thoại và truyền thuyết. Với thi sĩ, hai từ “non sông” còn mở màn với miếng trầu bà ăn. Người xưa thường xuyên nói “miếng trầu là đầu câu chuyện”, đó hẳn là bởi vì tục ăn trầu là một trong những phong tục lâu đời của Việt Nam ta.
Hình ảnh của “miếng trầu” cũng như là hình ảnh của sự khởi đầu. Đất Nước đã có từ lúc dân mình có tục ăn trầu và tục ăn trầu của nhân dân cũng là khởi đầu cho một non sông, khởi đầu cho một nền văn hiến.
Mở màn của một sự sống và những bước trưởng thành của sự sống đó. Sau sự mở màn của một Đất Nước chính là sự trưởng thành của cả một dân tộc:
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Từ những năm tháng trước công nguyên, từ thời của hai Bà Trưng, Bà Triệu, là lần trước tiên nước ta mạnh mẽ đứng lên khởi nghĩa đánh đuổi giặc ngoại xâm. Từ những câu chuyện truyền thuyết Thánh Gióng với hình ảnh nhổ cả luỹ tre dơ cao đánh đuổi giặc.
Cây tre cũng là hình ảnh biểu tượng của người nông dân Việt Nam, hiền lành, thiệt thà siêng năng và chất phác nhưng cũng rất kiên cường quật cường. Từ hình những ảnh thực tiễn, cho tới đời sống ý thức, đó là từng bước đi lên trưởng thành của một dân tộc, của một non sông con người . Ý thức được về non sông, về sự tồn tại của non sông và ý thức về việc phải có trách nghiệm bảo vệ lãnh thổ, bảo vệ cương vực non sông.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 10
Đầu năm 1971, đang công việc trong thành ủy Huế, Nguyễn Khoa Điềm được mời tham gia trại sáng tác tổ chức ở đất bạn Lào. Thi sĩ rất thích nhạc giao hưởng đó tâm tình: Tôi nghĩ tôi sẽ viết một bản giao hưởng bằng tiếng nói. Và trường ca Mặt đường khát vọng đã ra đời. Trường ca gồm chín chương. Đoạn thơ Đất Nước trích từ phần đầu của chương V có tên là Đất Nước. Trong thơ kháng chiến chống Mỹ non sông là chủ đề bao trùm. Các thế hệ trước nhiều người viết rất hay về đề tài non sông, cho nên Nguyễn Khoa Điềm tìm cách trình bày mới, chọn chất liệu từ đời sống dân gian để thấy rằng non sông là ý niệm thiêng liêng, nhưng cũng thật thân thiện và giản dị.
Tổ quốc có từ đâu? Tổ quốc là gì? “Tổ quốc”, hai chữ thiêng liêng cao cả đó chẳng phải ở đâu xa nhưng ở ngay trong mỗi gia đình chúng ta: từ lời kể chuyện của mẹ, miếng trầu của bà, tới phong tục tập quán thân thuộc, tình nghĩa thuỷ chung của cha mẹ, hạt gạo, hòn than, cái kèo, cái cột trong nhà:
“Lúc ta lớn lên non sông đã có rồi
Tổ quốc có trong những cái ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể”
Bằng giọng tâm tình, dịu ngọt như lời kể truyện cổ tích, Nguyễn Khoa Điềm đã trình bày những cảm nhận, suy tưởng của mình về cội nguồn non sông. Lịch sử sâu thẳm của non sông ta được tác giả giảng nghĩa ko phải bằng sự tiếp nối của các vương triều hay các sự kiện lịch sử trọng đại như Nguyễn Trãi đã từng viết trong “Bình Ngô Đại Cáo”:
“Như nước Đại Việt ta từ thuở trước
Vốn xưng nền văn hiến đã lâu
Núi sông cương vực đã chia Phong tục Bắc – Nam cũng khác
Từ Triệu, Đinh, Lý, Trần gây nền độc lập
Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên hùng cứ một phương”
Nhưng mà bằng những hình ảnh thân thiện, thân quen, bằng những câu thơ gợi nhớ tới truyền thuyết xa xưa, tới nền văn minh lúa nước sông Hồng, cùng những phong tục tập quán lạ mắt có từ lâu đời. Đó cũng chính là non sông được cảm nhận trong chiều sâu tâm hồn nhân dân, văn hoá và lịch sử:
“Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Hình ảnh thơ phải chăng đã gợi cho ta về sự tích “Trầu cau” từ đời vua Hùng dựng nước xa xưa, ngợi ca tình nghĩa vợ chồng, anh em thắm thiết, sắt son; về truyền thuyết Thánh Gióng nhổ tre đánh đuổi giặc Ân, trở thành bài ca giữ nước hào hùng của nhân dân đã trở thành lịch sử non sông:
“Ta như thuở xưa thần Phù Đổng
Vụt lớn lên đánh đuổi giặc n
Sức nhân dân khoẻ như ngựa sắt
Chí căm thù ta rèn thép làm roi
Lửa tranh đấu ta phun vào mặt
Lũ sát nhân cướp nước hại nòi”
(Tố Hữu)
Tức là, lịch sử lâu đời của non sông được kết tinh trong từng câu chuyện kể, trong miếng trầu bà ăn thường nhật, trong “cây tre đánh giặc” thân quen quanh ta.
Bằng thể loại trữ tình chính luận, Nguyễn Khoa Điềm đã đưa ra một cách cảm nhận, một khái niệm về non sông để từ đó rút ra một quan niệm về non sông. Bao trùm là tư tưởng, quan niệm:
Đất Nước này là Đất Nước của Nhân dân
Đất Nước của Nhân dân, Đất Nước của ca dao, thần thoại
Trước hết, tác giả cảm nhận non sông qua những hình ảnh bình dị, cụ thể, thân thiện:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái ngày xửa, ngày xưa… mẹ thường hay kể Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phủi một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó
Từ những hình ảnh bình dị, cụ thể: miếng trầu bà ăn, mảnh đất trồng tre đánh giặc, cái kèo, cái cột, ngôi nhà ta ở, hạt gạo một nắng hai sương ta ăn…, tác giả muốn nói rằng non sông ko ở đâu xa nhưng rất thân thiện, thân thiết, gắn bó trong đời sống của mỗi gia đình hàng ngày và từ bao đời nay. Và mỗi đứa trẻ lớn lên trong ko gian cụ thể đó sẽ được bà, cha mẹ truyền cho ý niệm về non sông thông qua những câu chuyện huyền thoại cổ tích, dần dần khái niệm về non sông sẽ tạo nên trong tâm hồn mỗi con người, tới lúc lớn lên đứa nhỏ sẽ nhận thức được non sông. Những hình ảnh này còn gợi liên tưởng, mở ra đời sống của dân tộc, theo chiều dài thời kì qua hàng nghìn năm dựng nước, giữ nước. Trong quá trình lịch sử tạo nên và lớn lên non sông đã được nhân dân xây dựng nền văn minh nông nghiệp lúa nước với phong tục tập quán riêng: ăn trầu, bới tóc. và tạo nên tâm hồn tính cách riêng: thủy chung trong tình yêu, siêng năng trong lao động. Nhân dân cũng xây dựng truyền thống yêu nước người hùng chống giặc ngoại xâm: trồng tre đánh giặc. Tổ quốc được nhân dân xây dựng thông minh từ buổi đầu, lại gắn bó với đời sống vật chất và trong tiềm thức của nhân dân từ xa xưa tới nay, nên non sông này là của nhân dân.
Đoạn thơ Đất Nước có giọng điệu tâm tình, sự liên tưởng phóng túng nhưng tập trung trình bày cách cảm nhận về non sông của tác giả theo chiều phương diện rất rõ ràng.
Tác giả tiếp tục cảm nhận non sông ở chiều rộng ko gian, địa lí, lãnh thổ. Đó là một ko gian cụ thể, thân thiết đầy đủ dấu yêu đối với mỗi con người:
Đất là nơi anh tới trường
Nước là nơi em tắm
Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm
Trục đường tới trường, bến sông, nơi lứa đôi yêu nhau hò hứa, tương tự gợi ra ko gian, quang cảnh cụ thể, thân quen thân thiện nhưng ko kém phần xinh xắn thơ mộng. Đó là ko gian sống sót của tập thể qua bao nhiêu thế hệ. Tổ quốc luôn gắn bó với anh và em trong suốt cuộc đời. Lúc lớn lên nhiều mảnh đất trở thành kỉ niệm. Do đó, non sông gắn bó trong chiều sâu của tâm hồn. Tổ quốc sẽ mở rộng ra và lớn lên mãi theo mỗi cuộc đời, lúc đầu là ngôi nhà, rồi tuyến đường, bến sông và xa hơn nữa là ko gian rộng lớn với núi sông, rừng, biển:
Đất là nơi con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc
Nước là nơi con cá ngư ông móng nước biển khơi
Hai câu thơ mượn lời dân ca Bình Trị Thiên đã mở ra một ko gian đẹp thơ mộng, mênh mông tráng lệ, huy hoàng; vừa thân quen, cụ thể vừa lãng mạn bay bổng như trong huyền thoại. Viết về phong cảnh non sông gấm vóc, giàu có đó, thi sĩ đã bộc lộ tình yêu non sông say đắm.
Thành công nghệ thuật của đoạn thơ là Nguyễn Khoa Điềm đã tạo ra một ko gian nghệ thuật riêng đưa ta vào toàn cầu thân thiện, mĩ lệ, giàu sức bay bổng của ca dao truyền thuyết, văn hóa dân gian. Đây là điểm rực rỡ của hình thức nghệ thuật thống nhất với nội dung tư tưởng.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 11
Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm là những trang thơ đậm chất suy luận, nhưng lại thấm đẫm, nồng nàn trong xúc cảm. Do vậy nhưng dẫu viết về một đề tài đã cũ, đã quen, nhưng cách khai thác chất liệu mới mẻ, thông minh đã giúp thi sĩ tạo được dấu ấn riêng trong lòng người đọc. Đặc thù, 9 câu thơ mở đầu Đất Nước, trong mạch xúc cảm trằn trọc, tìm về cội nguồn lịch sử của dân tộc, đã trình bày rất rõ điều đó.
“Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể”
Đất Nước đã lớn lên, và được tạo nên dựng xây từ lúc ta còn lẫm chẫm những tiếng khóc trước tiên, từ trong mạch nguồn văn hóa thẳm sâu, nhưng trước hết ở đây, nó hiện diện trong lời kể của mẹ. Mẹ kể cho ta nghe về những câu chuyện cổ tích thuở xưa, và nhuần thấm trong những câu chuyện dân gian bay bổng, lãng mạn chất chứa ước mong hi vọng của người dân lao động nghèo, là hình ảnh non sông một nắng hai sương có từ ngày đó. Tức là, Đất Nước đã gắn liền với mỗi người từ thuở trẻ thơ, từ những gì thân yêu bình dị nhất, chính vì thế nhưng non sông hiện lên ko phải là hình ảnh quá đỗi lớn lao, lớn lao của non kỳ thủy tú, giang sơn gấm vóc tươi đẹp trong thơ ca trước đó ta từng thấy, nhưng nó đẹp trong nét mộc mạc, thân thiện, giản dị của chính nó. Để rồi, tiếp tục mạch chảy của các chất liệu dân gian, hình ảnh non sông hiện lên như được bồi đắp, tạo xây vẻ đẹp lịch sử, sâu xa của mình từ những phong tục tập quán của người Việt cổ, trong những truyền thuyết lịch sử hào hùng:
“Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên”
Hình ảnh miếng trầu có nhẽ đã trở thành rất đỗi thân thuộc trong các bài ca dao, dân ca, trong cả những câu hát giao duyên của tình yêu lứa đôi: trầu này trầu tính trầu tình, ăn vào cho đỏ môi mình môi ta. Mượn chất liệu dân gian gắn liền vẻ đẹp của phong tục văn hóa để trả lời cho câu hỏi về mạch nguồn lịch sử non sông, đã tạo điều kiện cho câu văn của Nguyễn Khoa Điềm ko triết lý khô khan, nhưng nhuần thấm những phong vị xưa, mềm mại, bay bổng. Rồi cả sự tích Thánh Gióng đánh giặc cũng được liệt kê một cách khôn khéo vào mạch thơ, từ đó làm nên sự hài hòa của các chất liệu dân gian. Tục bởi tó, đặt tên mộc mạc, chất phác của người Việt xưa, liên kết những yếu tố đó lại với nhau, phải chăng Nguyễn Khoa Điềm muốn khẳng định, Đất Nước ko chỉ có trong ký ức tuổi thơ, nhưng còn hòa mình thắm thiết vào mạch nguồn văn hóa, tạo nên nét đẹp thân thiện, bình dị và thân yêu tới lạ với người đọc lúc cảm nhận tác phẩm.
Ko chỉ đi tìm câu trả lời cho câu hỏi về sự tạo nên non sông, thi sĩ còn gián tiếp qua đó gợi hình ảnh tảo tần của người dân lao động cần lao, đồng thời khắc họa nét đẹp tâm hồn của con người dân tộc.
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Bằng cách sử dụng thông minh các chất liệu dân gian, 9 khổ thơ đầu đã giúp Nguyễn Khoa Điềm ko chỉ trả lời cho câu hỏi về cội nguồn, lịch sử tạo nên Đất Nước, nhưng còn như gợi lại trong thẳm sâu tâm hồn người đọc những vẻ đẹp văn hóa phong tục đã được đắp bồi dưỡng nuôi trong hàng nghìn thế hệ, cũng từ đó, như một cánh cửa, đưa ta ngược dòng về với vẻ đẹp bình dị, xưa cũ của dân tộc.
Với các bài văn mẫu Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước do bangtuanhoan.edu.vn sưu tầm và biên soạn trên đây, kỳ vọng các em sẽ có thêm những góc nhìn mới mẻ và có cái nhìn tổng quát hơn về tác phẩm. Chúc các em làm bài tốt!
Đăng bởi: bangtuanhoan.edu.vn
Phân mục: Lớp 12, Ngữ Văn 12
#Phân #tích #câu #thơ #đầu #bài #Đất #Nước #của #Nguyễn #Khoa #Điềm #hay #nhất
[rule_2_plain]
#Phân #tích #câu #thơ #đầu #bài #Đất #Nước #của #Nguyễn #Khoa #Điềm #hay #nhất
[rule_2_plain]
#Phân #tích #câu #thơ #đầu #bài #Đất #Nước #của #Nguyễn #Khoa #Điềm #hay #nhất
[rule_3_plain]
#Phân #tích #câu #thơ #đầu #bài #Đất #Nước #của #Nguyễn #Khoa #Điềm #hay #nhất
Để tìm hiểu sâu hơn về trị giá tác phẩm Đất Nước của Nguyến Khoa Điềm , mời các em tham khảo một số bài văn mẫu Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước, sau đây. Hi vọng với các bài văn mẫu ngắn gọn, cụ thể, hay nhất này các em sẽ có thêm tài liệu, cách triển khai để hoàn thiện bài viết một cách tốt nhất!
Xem nhanh nội dung1 Dàn bài Phân tích 9 câu đầu bài thơ Đất Nước2 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 13 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 24 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 35 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 46 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 57 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 58 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 69 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 710 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 811 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 912 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 1013 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 11
Dàn bài Phân tích 9 câu đầu bài thơ Đất Nước
1. Mở bài:
– Giới thiệu chung về tác giả Nguyễn Khoa Điềm.
– Giới thiệu về tác phẩm và ý nghĩa nhưng tác giả muốn gửi gắm.
2. Thân Bài:
– Trích dẫn 9 câu thơ đầu
– Phân tích ý nghĩa của 9 câu thơ đó.
– Phân tích các giải pháp nghệ thuật được sử dụng và các nét rực rỡ.
3. Kết bài:
– Nêu cảm nhận của bản thân.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 1
Thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm là trong những cây bút tiêu biểu của thế hệ thi sĩ trẻ trong những năm tháng trường kì chống Mĩ cứu nước. Thơ ông lôi cuốn đọc giả bởi sự liên kết giữa xúc cảm nồng nàn và suy tư sâu lắng của người trí thức về non sông và con người Việt Nam.Nổi lên cho phong cách sáng tác của ông là “Trường ca Mặt đường khát vọng”, được ông sáng tác ở chiến khu Trị-Thiên năm 1971, in xuất bản lần đầu năm 1974, viết về sự thức tỉnh của tuổi xanh đô thị vùng tạm chiến miền Nam về trách nghiệm với non sông non sông và sứ mệnh thế hệ mình , hơn cả là hoà mình với cuộc đấu tranh chống Mĩ xâm lược. Đoạn trích bài thơ “Tổ quốc” nằm ở phần đầu chương V của tường ca. 9 câu thơ mở đầu của đoạn trích là 9 câu thơ nói lên ý kiến của thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm về non sông.
Với 9 câu thơ đầu tác giả đã trình bày ý kiến mới mẻ của mình về cuội nguồn non sông.
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa …” mẹ thương hay kể.
Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Gạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Mở đầu trong đoạn trích, tác giả đã muốn khẳng định “lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”. Chẳng biết là non sông tạo nên và có từ bao giờ, chỉ biết là lúc ta lớn lên thì non sông đã có ở đây rồi. Đó chính là lời khẳng định kiên cố về sự trường tồn của non sông.
Sau khẳng định cứng ngắc về sự tồn tại của non sông, tác giả dần dần vén màn cho ta thấy rõ hơn về xuất xứ của non sông:
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa …” mẹ thương hay kể.
Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Dòng thơ “ngày xửa ngày xưa” là mở đầu cho từng một câu chuyện cổ tích nhưng các bà, các mẹ hay kể chuyện cho các con cháu nghe.Cũng chẳng biết từ lúc nào, chỉ biết là từ “ngày xửa ngày xưa” tạo nên non sông đã có rồi. Những câu chuyện cổ tích truyền thuyết ra đời là từ non sông.
Đất Nước hiện diện lên trong truyện cổ.
Đó là hình ảnh Đất Nước của một nền văn học dân gian rực rỡ với những câu chuyện cổ tích, thần thoại và truyền thuyết. Với thi sĩ, hai từ “non sông” còn mở màn với miếng trầu bà ăn. Người xưa thường xuyên nói “miếng trầu là đầu câu chuyện”, đó hẳn là bởi vì tục ăn trầu là một trong những phong tục lâu đời của Việt Nam ta.
Hình ảnh của “miếng trầu” cũng như là hình ảnh của sự khởi đầu. Đất Nước đã 0có từ lúc dân mình có tục ăn trầu và tục ăn trầu của nhân dân cũng là khởi đầu cho một non sông, khởi đầu cho một nền văn hiến.
Mở màn của một sự sống và những bước trưởng thành của sự sống đó. Sau sự mở màn của một Đất Nước chính là sự trưởng thành của cả một dân tộc:
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Từ những năm tháng trước công nguyên, từ thời của hai Bà Trưng, Bà Triệu, là lần trước tiên nước ta mạnh mẽ đứng lên khởi nghĩa đánh đuổi giặc ngoại xâm. Từ những câu chuyện truyền thuyết Thành Gióng với hình ảnh nhổ cả luỹ tre dơ cao đánh đuổi giặc.
Cây tre cũng là hình ảnh biểu tượng của người nông dân Việt Nam, hiền lành,hật thà siêng năng và chất phác nhưng cũng rất kiên cường quật cường. Từ hình những ảnh thực tiễn, cho tới đời sống ý thức, đó là từng bước đi lên trưởng thành của một dân tộc, của một non sông con người . Ý thức được về non sông, về sự tồn tại của non sông và ý thức về việc phải có trách nghiệm bảo vệ lãnh thổ, bảo vệ cương vực non sông.
Tiếp theo đó là những hình ảnh mang đậm vẻ đẹp thuần phong mỹ tục giản dị của con người Việt Nam :
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Gạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Trước tiên đó chính là vẻ đẹp giản dị của người phụ nữ Việt Nam. Vẻ đẹp của một người bà, người mẹ, người chị, của một người con gái mộc mạc Việt Nam, tuy giản dị nhưng lại nữ tình, thuần phác rất riêng. Thành ngữ “gằng cay muối mặn” đã vẫn dụng một cách hết sức tự nhiên nhưng cũng là hết sức rực rỡ, nhẹ nhõm nhưng thấm đượm ân tình con người , gợi lên sự thuỷ chung ở trong con người như câu nói “gừng càng già càng cay, muối càng lâu càng mặn, con người sống với nhau lâu năm thì tình nghĩa sẽ đong đầy”.
Rồi tới câu thơ “Cái kèo cái cột thành tên”, gợi nhắc cho người đọc nhớ tới tục làm nhà cổ của người Việt ngày xưa . Nhà được làm bằng cách sử dụng kèo cột giằng giữ vào nhau làm cho nhà thêm vững chãi, bền chặt tránh được mưa gió và thú dữ. Đó cũng chính là ngôi nhà tổ ấm cho mọi gia đình có thể sum họp bên nhau; siêng năng tích góp mỡ màu dồn thành sự sống tăng trưởng non sông.
Và cả truyền thống lao siêng năng lao động động , chịu thương chịu thương chịu khó miệt mài của dân tộc ta nữa “Hạt gạo phải một nắng hai sương xay giã dần sàng”.Câu thành ngữ “Một nắng hai sương” gợi nên sự siêng năng siêng năng của ông cha ta những ngày long đong siêng năng và long đong trong đời sống nông nghiệp lỗi thời.
Đó chính là truyền thống lao động siêng năng, miệt mài chịu thương chịu thương chịu khó. Các động từ như “Xay – giã – dần – sang” đó là thứ tự sản xuất ra hạt gạo. Để làm ra được hạt gạo, người nông dân phải trải qua biết bao nắng sương vất vả gieo cấy, xay giã và giần sàng. Thấm vào trong hạt gạo nhỏ nhỏ đó là mồ hôi vị mặn nhọc nhằn của giai cấp nông dân vất vả nắng mưa.
Và sau tất cả, tác giả Nguyễn Khoa Điềm đã chốt lại “Đất Nước có từ ngày đó … “. “Ngày đó” là ngày nào, chúng ta ko hề biết, tác giả cũng ko thể biết. Chỉ biết rằng ngày đó chính là ngày ta mở màn có truyền thồng, có những phong tục tập quán, có nhiều văn hoá. Đó là ngày ta có Tổ quốc của dân tộc Việt Nam.
Bằng việc vận dụng khôn khéo và mềm mại các chất liệu văn hóa dân gian như phong tục ăn trầu, tục búi lệ tóc, truyền thống đánh giặc ngoại xâm, truyền thống làm nông nghiệp và ác câu ca dao, tục ngữ cùng các thành ngữ… Tiếng nói mộc mạc, giản dị, lời thơ nhẹ nhõm đúng giọng thủ thỉ tâm tình nhưng vẫn mang đậm hồn thơ triiết lí thơ ca.
Điệp ngữ Đất Nước được nhắc lại rất nhiều lần cũng như việc thi sĩ xoành xoạch viết hoa hai từ Đất Nước tạo nên sự thành kính vô cùng thiêng liêng… Tất cả đã làm nên một đoạn thơ đặm đà ko gian văn hóa người Việt.
Qua đoạn thơ trên thi sĩ đã mang tới cho người đọc vẻ đẹp của một Đất Nước giàu văn hóa cựu truyền. Đất Nước của truyền thống, của phong tục tươi đẹp mang đậm dấu ấn của tư tưởng Đất Nước của con người của nhân dân.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 2
Đầu năm 1971, đang công việc trong thành ủy Huế, Nguyễn Khoa Điềm được mời tham gia trại sáng tác tổ chức ở đất bạn Lào. Thi sĩ rất thích nhạc giao hưởng đó tâm tình: Tôi nghĩ tôi sẽ viết một bản giao hưởng bằng tiếng nói. Và trường ca Mặt đường khát vọng đã ra đời. Trường ca gồm chín chương. Đoạn thơ Đất Nước trích từ phần đầu của chương V có tên là Đất Nước. Trong thơ kháng chiến chống Mỹ non sông là chủ đề bao trùm. Các thế hệ trước nhiều người viết rất hay về đề tài non sông, cho nên Nguyễn Khoa Điềm tìm cách trình bày mới, chọn chất liệu từ đời sống dân gian để thấy rằng non sông là ý niệm thiêng liêng, nhưng cũng thật thân thiện và giản dị.
Tổ quốc có từ đâu? Tổ quốc là gì? “Tổ quốc”, hai chữ thiêng liêng cao cả đó chẳng phải ở đâu xa nhưng ở ngay trong mỗi gia đình chúng ta: từ lời kể chuyện của mẹ, miếng trầu của bà, tới phong tục tập quán thân thuộc, tình nghĩa thuỷ chung của cha mẹ, hạt gạo, hòn than, cái kèo, cái cột trong nhà:
“Lúc ta lớn lên non sông đã có rồi
Tổ quốc có trong những cái ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể”
Bằng giọng tâm tình, dịu ngọt như lời kể truyện cổ tích, Nguyễn Khoa Điềm đã trình bày những cảm nhận, suy tưởng của mình về cội nguồn non sông. Lịch sử sâu thẳm của non sông ta được tác giả giảng nghĩa ko phải bằng sự tiếp nối của các vương triều hay các sự kiện lịch sử trọng đại như Nguyễn Trãi đã từng viết trong “Bình Ngô Đại Cáo”:
“Như nước Đại Việt ta từ thuở trước
Vốn xưng nền văn hiến đã lâu
Núi sông cương vực đã chia Phong tục Bắc – Nam cũng khác
Từ Triệu, Đinh, Lý, Trần gây nền độc lập
Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên hùng cứ một phương”
Nhưng mà bằng những hình ảnh thân thiện, thân quen, bằng những câu thơ gợi nhớ tới truyền thuyết xa xưa, tới nền văn minh lúa nước sông Hồng, cùng những phong tục tập quán lạ mắt có từ lâu đời. Đó cũng chính là non sông được cảm nhận trong chiều sâu tâm hồn nhân dân, văn hoá và lịch sử:
“Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Hình ảnh thơ phải chăng đã gợi cho ta về sự tích “Trầu cau” từ đời vua Hùng dựng nước xa xưa, ngợi ca tình nghĩa vợ chồng, anh em thắm thiết, sắt son; về truyền thuyết Thánh Gióng nhổ tre đánh đuổi giặc Ân, trở thành bài ca giữ nước hào hùng của nhân dân đã trở thành lịch sử non sông:
“Ta như thuở xưa thần Phù Đổng
Vụt lớn lên đánh đuổi giặc Ân
Sức nhân dân khoẻ như ngựa sắt
Chí căm thù ta rèn thép làm roi
Lửa tranh đấu ta phun vào mặt
Lũ sát nhân cướp nước hại nòi”
(Tố Hữu)
Tức là, lịch sử lâu đời của non sông được kết tinh trong từng câu chuyện kể, trong miếng trầu bà ăn thường nhật, trong “cây tre đánh giặc” thân quen quanh ta.
Bằng thể loại trữ tình chính luận, Nguyễn Khoa Điềm đã đưa ra một cách cảm nhận, một khái niệm về non sông để từ đó rút ra một quan niệm về non sông. Bao trùm là tư tưởng, quan niệm:
Đất Nước này là Đất Nước của Nhân dân
Đất Nước của Nhân dân, Đất Nước của ca dao, thần thoại
Trước hết, tác giả cảm nhận non sông qua những hình ảnh bình dị, cụ thể, thân thiện:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái ngày xửa, ngày xưa… mẹ thường hay kể Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trông tre nhưng đánh giặc Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phủi một nang hai sương xay, giã, giằn, sàng
Đất Nước có từ ngày đó
Từ những hình ảnh bình dị, cụ thể: miếng trầu bà ăn, mảnh đất trồng tre đánh giặc, cái kèo, cái cột, ngôi nhà ta ở, hạt gạo một nắng hai sương ta ăn…, tác giả muốn nói rằng non sông ko ở đâu xa nhưng rất thân thiện, thân thiết, gắn bó trong đời sống của mỗi gia đình hàng ngày và từ bao đời nay. Và mỗi đứa trẻ lớn lên trong ko gian cụ thể đó sẽ được bà, cha mẹ truyền cho ý niệm về non sông thông qua những câu chuyện huyền thoại cổ tích, dần dần khái niệm về non sông sẽ tạo nên trong tâm hồn mỗi con người, tới lúc lớn lên đứa nhỏ sẽ nhận thức được non sông. Những hình ảnh này còn gợi liên tưởng, mở ra đời sống của dân tộc, theo chiều dài thời kì qua hàng nghìn năm dựng nước, giữ nước. Trong quá trình lịch sử tạo nên và lớn lên non sông đã được nhân dân xây dựng nền văn minh nông nghiệp lúa nước với phong tục tập quán riêng: ăn trầu, bới tóc. và tạo nên tâm hồn tính cách riêng: thủy chung trong tình yêu, siêng năng trong lao động. Nhân dân cũng xây dựng truyền thống yêu nước người hùng chống giặc ngoại xâm: trồng tre đánh giặc. Tổ quốc được nhân dân xây dựng thông minh từ buổi đầu, lại gắn bó với đời sống vật chất và trong tiềm thức của nhân dân từ xa xưa tới nay, nên non sông này là của nhân dân. Đoạn thơ Đất Nước có giọng điệu tâm tình, sự liên tưởng phóng túng nhưng tập trung trình bày cách cảm nhận về non sông của tác giả theo chiều phương diện rất rõ ràng.
Tác giả tiếp tục cảm nhận non sông ở chiều rộng ko gian, địa lí, lãnh thổ. Đó là một ko gian cụ thể, thân thiết đầy đủ dấu yêu đối với mỗi con người:
Đất là nơi anh tới trường
Nước là nơi em tắm
Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm
Trục đường tới trường, bến sông, nơi lứa đôi yêu nhau hò hứa, tương tự gợi ra ko gian, quang cảnh cụ thể, thân quen thân thiện nhưng ko kém phần xinh xắn thơ mộng. Đó là ko gian sống sót của tập thể qua bao nhiêu thế hệ. Tổ quốc luôn gắn bó với anh và em trong suốt cuộc đời. Lúc lớn lên nhiều mảnh đất trở thành kỉ niệm. Do đó, non sông gắn bó trong chiều sâu của tâm hồn. Tổ quốc sẽ mở rộng ra và lớn lên mãi theo mỗi cuộc đời, lúc đầu là ngôi nhà, rồi tuyến đường, bến sông và xa hơn nữa là ko gian rộng lớn với núi sông, rừng, biển:
Đất là nơi con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc
Nước là nơi con cá ngư ông móng nước biển khơi Hai câu thơ mượn lời dân ca Bình Trị Thiên đã mở ra một ko gian đẹp thơ mộng, mênh mông tráng lệ, huy hoàng; vừa thân quen, cụ thể vừa lãng mạn bay bổng như trong huyền thoại. Viết về phong cảnh non sông gấm vóc, giàu có đó, thi sĩ đã bộc lộ tình yêu non sông say đắm.
Thành công nghệ thuật của đoạn thơ là Nguyễn Khoa Điềm đã tạo ra một ko gian nghệ thuật riêng đưa ta vào toàn cầu thân thiện, mĩ lệ, giàu sức bay bổng của ca dao truyền thuyết, văn hóa dân gian. Đây là điểm rực rỡ của hình thức nghệ thuật thống nhất với nội dung tư tưởng.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 3
Con người Việt Nam ta từ xưa tới nay ý thức yêu nước, lòng dũng cảm luôn chảy trong dòng máu, sẵn sàng tranh đấu, hi sinh để bảo vệ độc lập tự do cho Tổ quốc. Trong những năm tháng kháng chiến chống Mĩ gian nan, có biết bao nhiêu bài thơ, bài văn ra đời để khích lệ ý thức tranh đấu cho quân và dân ta ngoài mặt trận. Một trong số các tác phẩm khơi gợi lòng yêu nước đó ko thể ko kể tới Trường ca Mặt đường khát vọng của tác giả Nguyễn Khoa Điềm nhưng nổi trội là đoạn trích Tổ quốc. Mở đầu đoạn trích, tác giả lí giải về cội nguồn của Tổ quốc vô cùng thân yêu.
Nguyễn Khoa Điềm được biết tới là thi sĩ với phong cách trữ tình chính luận lạ mắt. Thơ Nguyễn Khoa Điềm thu hút, lôi cuốn người đọc bởi sự đan kết xúc cảm nồng nàn và suy tư sâu lắng của một thanh niên tri thức tự ý thức thâm thúy về vai trò, trách nhiệm của mình trong trận đấu đấu vì non sông và nhân dân. “Trường ca Mặt đường khát vọng” là một tác phẩm tiêu biểu cho phong cách thơ văn của ông. Đoạn trích Tổ quốc thuộc chương V của bản Trường ca. Ở đoạn trích, tác giả lí giải cội nguồn của Tổ quốc; và cội nguồn đó được lí giải vô cùng tinh tế qua 9 câu đầu của bài thơ:
“Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi ….………………………………..
Đất Nước có từ ngày đó…”
Mở đầu đoạn thơ, tác khẳng định trực tiếp rằng Tổ quốc này đã tồn tại từ rất lâu rồi, trong khi con người mới sinh ra trên mảnh đất của họ thì chính nơi đó là non sông, là quê hương. Đất Nước ra đời từ rất xa xưa như một sự thế tất, trong chiều sâu của lịch sử thời các vua Hùng dựng nước và giữ nước đã đi vào sử sách được lưu truyền tới tận hiện thời. Tổ quốc trước hết ko phải là một khái niệm trừu tượng nhưng là những gì rất thân thiện, thân thiết ở ngay trong cuộc sống bình dị của mỗi con người. Từ lời hát mẹ ru, từ những câu chuyện “ngày xửa ngày xưa” nhưng mẹ kể đã nuôi dưỡng chúng ta lớn khôn, làm ta hiểu hơn về văn hóa của ta, theo ta đi hết cuộc đời và trở thành một phần kí ức tốt đẹp khiến ta ko thể quên. Những câu chuyện cổ tích, những bài học đạo lí làm người, ước mơ khát vọng của nhân dân về lẽ công bình được gửi gắm vào câu ca dao đó đã góp phần tạo nên Tổ quốc nhiều chủng loại về văn hóa như hiện nay.
“Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Nhai trầu từ lâu đã trở thành một thói quen ko thể thiếu của những người phụ nữ Việt Nam nhất là các bà, các mẹ và từ lâu dân gian ta đã có câu chuyện sự tích trầu cau nói về tình nghĩa con người. Từ những năm tháng trước công nguyên, từ thời của hai Bà Trưng, Bà Triệu, là lần trước tiên nước ta mạnh mẽ đứng lên khởi nghĩa đánh đuổi giặc ngoại xâm. Từ những câu chuyện truyền thuyết Thánh Gióng với hình ảnh nhổ cả lũy tre giơ cao đánh đuổi giặc. Cây tre cũng là hình ảnh biểu tượng của người nông dân Việt Nam, hiền lành, thiệt thà, siêng năng và chất phác nhưng cũng rất kiên cường quật cường. Từ hình những ảnh thực tiễn, cho tới đời sống ý thức, đó là từng bước đi lên trưởng thành của một dân tộc, của một non sông con người ý thức được về non sông, về sự tồn tại của non sông và ý thức về việc phải có trách nghiệm bảo vệ lãnh thổ, bảo vệ cương vực non sông.
Kế bên truyền thống về lòng yêu nước, tác giả Nguyễn Khoa Điềm còn nhắc tới những hình ảnh mang đậm vẻ đẹp thuần phong mĩ tục giản dị của con người Việt Nam :
“Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”
Từ ngày xưa, hình ảnh người phụ nữ Việt Nam luôn gắn liền với mái tóc dài, được búi gọn ghẽ ngay sau đầu. Vẻ đẹp đó của một người bà, người mẹ, người chị, của một người con gái Việt Nam mộc mạc, giản dị nhưng lại rất nữ tính, thuần phác rất riêng. Tác giả đã vận dụng thành ngữ “gừng cay muối mặn” một cách hết sức tự nhiên, rực rỡ, nhẹ nhõm nhưng thấm đượm ân tình để nói lên sự thuỷ chung ở trong con người như câu nói “gừng càng già càng cay, muối càng lâu càng mặn, con người sống với nhau lâu năm thì tình nghĩa sẽ đong đầy”.
Ngoài những phong tục tập quán và tình mến thương của con người, Nguyễn Khoa Điềm còn nêu lên truyền thống lao động sản xuất của người dân:
“Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng”
Từ xa xưa, con người đã biết chặt gỗ nhưng làm nhà. Những ngôi nhà đó sử dụng kèo, cột giằng giữ vào nhau vững chãi, bền chặt tránh được mưa gió và thú dữ. Đó cũng chính là ngôi nhà tổ ấm cho mọi gia đình có thể sum họp, quây quần bên nhau, cùng nhau san sớt thú vui nỗi buồn; từ đó tạo nên nên làng, xóm và Tổ quốc. Ngôi nhà là mái ấm, là nơi con người “ổn định chỗ ở lạc nghiệp” siêng năng tích góp của nả dồn thành sự tăng trưởng non sông. Thi sĩ vận dụng khôn khéo câu thành ngữ “Một nắng hai sương” để nói lên sự siêng năng siêng năng của ông cha ta trong lao động sản xuất. Các động từ “xay – giã – dần – sàng” đó là thứ tự sản xuất ra hạt gạo. Để làm ra được hạt gạo, người nông dân phải trải qua biết bao tháng ngày nắng sương vất vả gieo cấy, chăm sóc, xay giã và giần sàng. Thấm vào trong hạt gạo nhỏ nhỏ đó là mồ hôi vị mặn nhọc nhằn của người nông dân vất vả nắng mưa. Thành tích ngọt ngào này ko chỉ giúp dân ta có đời sống no ấm nhưng nó còn trở thành nền văn minh lúa nước nhưng lúc nhắc tới người ta biết ngay tới Việt Nam; ko chỉ ngừng lại ở đó, nền văn minh này đã tạo điều kiện cho nước ta trở thành nước xuất khẩu gạo lớn thế hai toàn cầu và toàn cầu biết tới lúa gạo Việt Nam.
Từ tất cả các yếu tố trên, thi sĩ khẳng định:
“Đất Nước có từ ngày đó…”
“Ngày đó” là ngày nào, chúng ta ko hề biết, tác giả cũng ko thể biết. Chỉ biết rằng ngày đó chính là ngày ta mở màn có truyền thống, có những phong tục tập quán, có nhiều văn hoá riêng lẻ khác với quốc gia khác. Đó là ngày ta có Tổ quốc của dân tộc Việt Nam.
Bằng việc vận dụng khôn khéo và mềm mại các chất liệu văn hóa dân gian như phong tục ăn trầu, tục búi lệ tóc, truyền thống đánh giặc ngoại xâm, truyền thống làm nông nghiệp và các câu ca dao, tục ngữ cùng các thành ngữ… cùng với tiếng nói mộc mạc, giản dị, lời thơ nhẹ nhõm đúng giọng thủ thỉ tâm tình và điệp từ “Tổ quốc”, tác giả Nguyễn Khoa Điềm đã mang tới cho độc giả một cách nhìn mới mẻ về cội nguồn của non sông; về vẻ đẹp của một non sông giàu văn hóa cựu truyền, non sông của truyền thống, của phong tục tươi đẹp mang đậm dấu ấn của tư tưởng non sông của nhân dân.
Nhiều năm tháng qua đi nhưng đoạn thơ cùng với bản trường ca “Mặt đường khát vọng” vẫn giữ nguyên vẹn những trị giá tốt đẹp lúc đầu của nó và để lại ấn tượng xinh xắn, đọng lại trong tâm tư của bao thế hệ con người Việt Nam trước đây, hiện thời và cả sau này. Bản trường ca của tác giả Nguyễn Khoa Điềm làm ta thêm hiểu và yêu Tổ quốc đồng thời thôi thúc bản thân hành động để bảo vệ và tăng trưởng non sông này.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 4
“Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
…………….
Đất Nước có từ ngày đó”.
Đoạn thơ đã nói lên một cách dung dị nhưng thấm thía về cội nguồn sâu xa của Đất Nước.
Giọng điệu thủ thỉ tâm tình, thi sĩ gợi lên một ko khí trầm lắng như kể chuyện cổ tích, như dẫn hồn ta ngược thời kì trở về cội nguồn Đất Nước và dân tộc. Bốn chữ “ngày xửa ngày xưa” dùng rất khéo:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa …” mẹ thường hay kể.
Chữ “có” trong “đã có rồi”, “Đất Nước có trong những cái…” đã làm cho ý thơ khẳng định, tỏa sáng niềm tin. Tục ăn trầu, truyện cổ tích Trầu – Cau gợi lên hình ảnh Đất Nước xa xưa, “Đất Nước mở màn”… Truyền thuyết Thánh Gióng cho biết sự vươn mình của dân tộc, ghi lại sức mạnh quật khởi “Đất Nước lớn lên”. Câu thơ mở rộng tới 12, 13 chữ, với cách gieo vần lưng (đầu – trầu, ăn – dân) nên vẫn thanh thoát, giàu âm điệu:
“Đất Nước mở màn với miếng trầu giờ bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình trồng tre nhưng đánh giặc”.
Hai chữ “lớn lên” liên tưởng tới hình ảnh chú nhỏ làng Gióng lên ba vươn vai thành một tráng sĩ uy phong lẫm liệt lúc Đất Nước bị giặc Ân xâm lược.
Rồi thi sĩ nói tới phong tục và đạo lí tốt đẹp lâu đời của nhân dân ta. Phong tục “bới tóc” của người Lạc Việt. Câu ca dao nói về đạo vợ chồng: “Tay bưng chén muối đĩa gừng – Gừng cay muối mặn xin đừng quên đã nhập hồn vào câu thơ Nguyễn Khoa Điềm:
“Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”.
Chuyện “ngày xửa ngày xưa” nhưng vẫn hiện diện trên “tóc mẹ” trong tình thương của “cha mẹ” hiện thời. “Đất Nước đã có rồi”, “Đất Nước có…”, “Đất Nước mở màn”, “Đất Nước lớn lên” và Đất Nước đang hiện diện quanh ta, thân thiện ta.
Tiếp theo, thi sĩ lấy sự tạo nên và tăng trưởng tiếng nói dân tộc để nói về xuất xứ lâu đời của Đất Nước. Mỗi đồ vật đều có một cái tẽn riêng: “Cái cột, cái kèo thành tên”. Nhân Dân ta có nghề trồng lúa nước lâu đời. Nghề trồng lúa nước tạo nên nền văn minh sông Hồng. Lúc hạt gạo được thông minh nên bằng công sức “một nắng hai sương”, thì ngôn từ “xay, giã, giần, sàng” cũng xuất hiện. Tiếng Việt là của quý lâu đời của Đất Nước ta, Nhân Dân ta. Cách nói của Nguyễn Khoa Điềm thật ý vị:
“Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó”.
Nhấp nhánh trong đoạn thơ là hình ảnh Đất Nước thân yêu. Quá khứ của Đất Nước “ngày xửa ngày xưa” đồng hiện trong “miếng trầu hiện thời bà ăn”. Có Đất Nước người hùng “biết trồng tre nhưng đánh giặc”. Có Đất Nước siêng năng trong lao động sản xuất: “Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng”. Có nền văn hóa giàu bản sắc, nền văn hiến rực rỡ tụ hội qua thuần phong mỹ tục (tục ăn trầu, tục bới tóc), qua tục ngữ ca dao “gừng cay muối mặn”, qua cổ tích thần thoại, truyền thuyết.
Đoạn thơ 9 câu, 85 chữ nhưng ko hề có một từ Hán Việt nào. Ngôn từ bình dị, cách nói biểu cảm thân tình. Hiện diện trong đoạn thơ là: ta, dân mình, bà, cha, mẹ. Có miếng trầu, cây tre, tóc mẹ, … Có “gừng cay muối mặn” cái kèo, cái cột, hạt gạo, v.v… Thật là thân thuộc và thân thiện, sâu xa và thấm thía, rung động. Tưởng tượng thì phong phủ, liên tưởng thì rộng lớn. Đoạn thơ đã “nhịp mãi lên một tấm lòng sứ điệp” để ta yêu thêm Đất Nước và tự hào về Đất Nước. Cấu trúc đoạn thơ: “tổng – phân – hợp”; mở đầu là câu “Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”, khép lại đoạn thơ là câu “Đất Nước có từ ngày đó”.Tính chính luận đã làm sáng đẹp chất trí tuệ liên kết hài hòa với chất trữ tình đặm đà. Đoạn thơ mang vẻ đẹp lạ mắt nói về cội nguồn Đất Nước thân yêu.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 5
Nguyễn Khoa Điềm là một trong những cây bút tiêu biểu của thế hệ thi sĩ trẻ trong những năm chống Mĩ cứu nước. Thơ ông giàu chất suy tư, xúc cảm lắng đọng, trình bày tâm tư của người tri thức tham gia tích cực vào trận đấu đấu của nhân dân, mang màu sắc chính luận. Đoạn trích “Đất Nước” là một trong những bài thơ tiêu biểu của ông. Đoạn trích trình bày cái nhìn mới mẻ về Đất Nước, và cái mới mẻ đó thôi thúc chúng ta đi tìm cội nguồn của Đất Nước. Với 9 câu thơ đầu, Nguyễn Khoa Điềm trình bày quan niệm của mình về cội nguồn của Đất Nước thật rực rỡ.
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể
Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Đoạn trích Đất Nước thuộc phần đầu, chương V của bản trường ca “Mặt đường khát vọng”. hoàn thành ở chiến khu Trị – Thiên năm 1971, in lần đầu năm 1974, viết về sự thức tỉnh của tuổi xanh ở các đô thị vùng tạm chiếm miền Nam về non sông non sông, về sự mệnh thế hệ mình, xuống đường đấu tranh chống đế quốc Mĩ.
“Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”
Câu thơ mở đầu là lời khẳng định tự nhiên, giản dị: “Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”. Đất Nước có từ “lúc ta lớn lên”, từ lúc ta chưa ra đời, xuyên suốt bốn nghìn năm văn hiến. Tương tự, Đất Nước tồn tại như một điều hiển nhiên, nó có chiều sâu cội nguồn cũng như sự tạo nên và tăng trưởng bao đời nay. Với Nguyễn Khoa Điềm, Đất Nước thật thân thiện, hiện diện trong những câu chuyện cổ tích thường mở đầu bằng “ngày xửa ngày xưa”. Câu thơ khiến ta nhớ tới hình ảnh của người bà thường hay kể chuyện cho con cháu nghe, là hình ảnh cô Tấm bị mẹ con Cám bắt nạt, là hình là nàng tiên bước ra từ quả thị…. Cụm từ “ngày xửa ngày xưa” thật thân thuộc và thân thiện với con người Việt Nam. Bởi, mỗi câu chuyện là mỗi bài học đạo lí dạy ta biết “ở hiền gặp lành”, biết thiện thắng ác, biết sống thủy chung, … Tác giả ko dùng từ ngữ, hình ảnh hoa mĩ tráng lệ mang tính biểu tượng để trình bày Đất Nước nhưng dùng cách nói giản dị, tự nhiên, dễ hiểu, dễ thấm vào lòng người. Tác giả giúp ta tìm hiểu Đất Nước có từ nền văn hóa dân gian ông cha ta để lại.
Tác giả cảm nhận Đất Nước gắn với phong tục tập quán, tạo nên nên bản sắc văn hóa riêng của dân tộc:
“Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn”
“Miếng trầu bà ăn” là miếng trầu tình nghĩa trong “sự tích trầu cau” khiến ta rung rung nước mắt về tình cảm vợ chồng, về tình nghĩa anh em gắn bó. Từ đó, hình ảnh “trầu cau” trở thành “miếng trầu là đầu câu chuyện”, trở thành thứ ko thể thiếu được trong lễ cưới, tượng trưng cho tình nghĩa thắm thiết, thủy chung.
“Tóc mẹ thì bới sau đầu”
Đó là hình ảnh đặc thù của người phụ nữ Việt Nam, thùy mị, duyên sáng và thật đáng yêu. Nét đẹp đó làm ta gợi nhớ tới câu ca dao:
“Tóc ngang lưng vừa chừng em búi
Để chi dài bối rối lòng anh”
Ko những chỉ là những cảm nhận ở trên về Đất Nước nhưng Nguyễn Khoa Điềm còn cảm nhận Đất Nước trong vẻ đẹp tình yêu của cha mẹ với lối sống nặng tình nặng nghĩa như “gừng cay muối mặn”
“Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”
Dù gian nan, dù đắng cay nhưng cha mẹ vẫn đồng cam cộng khổ, chia ngọt sẻ bùi để tình cảm thêm mặn nồng, thắm thiết. Hình ảnh thơ gợi ta nhớ câu ca dao:
“Tay bưng đĩa muối, chén gừng
Gừng cay muối mặn xin đừng quên nhau”
Hay
“Muối ba năm muối đang còn mặn
Gừng chín tháng vẫn hãy còn cay
Đôi ta tình nặng nghĩa đầy
Dù ba vạn sáu nghìn ngày cũng chẳng xa”
Từ cha mẹ thương nhau mới đi tới “Cái kèo cái cột thành tên”. Câu thơ gợi nhắc cho người đọc nhớ tới tục làm nhà cổ của người Việt. Đó là tục làm nhà sử dụng kèo cột giằng giữ vào nhau làm cho nhà vững chãi, bền chặt tránh được mưa gió, thú dữ. Đó cũng là ngôi nhà tổ ấm cho mọi gia đình sum họp bên nhau; siêng năng tích góp mỡ màu dồn thành sự sống. Từ đó, tục đặt tên con cái Kèo, cái Cột cũng ra đời.
Đất Nước ta từ nghìn đời đã có truyền thống chống giặc ngoại xâm hào hùng của dân tộc:
“Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Hình ảnh “cây tre” là biểu tượng của người Việt Nam, gắn với đời sống thường nhật và có lúc trở thành vũ khí xông pha ra chiến trường đánh giặc, Thánh Gióng từng nhổ tre đánh giặc Ann, nhà văn Thép Mới cũng từng trông thấy:
“Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín”
Tre thiệt thà chất phác, phúc hậu, yêu thủy chung yêu chuộng hòa bình nhưng cũng kiên cường quật cường trong chiến tranh. Tre đứng thẳng hiên ngang quật cường cùng chia lửa cho dân tộc:
“Một cây chông cũng tiến công giặc Mĩ”
Bởi
“Nòi tre đâu chịu mọc cong
Chưa lên đã nhọn như chông lạ thường”
Đâu chỉ có những vẻ đẹp trên, dân tộc ta còn có truyền thống lao động siêng năng, chịu thương chịu thương chịu khó:
“Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sáng”
Thành ngữ “một nắng hai sương” và các động từ liên tục xay, giã, giần, sàng gợi lên sự vất vả và triền miên của người nông dân trên đồng rộng. Đất Nước gắn với nền văn minh lúa nước, lấy hạt gạo làm gia bảo, gắn liền với quá trình lao động vất vả để có được hạt gạo, để sống sót. Ý thơ thật thâm thúy. Câu thơ gợi nhắc tới ca dao:
“Cày đồng đang buổi ban trưa
Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cà
Người nào ơi bưng bát cơm đầy
Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần”
Từ Đất Nước viết hoa diễn tả tình cảm thiêng liêng đối với Đất Nước. Giọng thơ trữ tình, câu thơ dài ngắn đan xen trình bày xúc cảm tự nhiên, phóng khoáng. Tiếng nói giản dị, sử dụng thông minh các chất liệu từ văn học dân gian tạo chiều sâu cho ý thơ.
Đất Nước đối với Nguyễn Khoa Điềm là những gì tầm thường, thân thiện nhất. Nó có trong cổ tích, ca dao, gắn liền với nguồn mạch quê hương để làm nên một chân dung trọn vẹn về Đất Nước: Thân yêu nhưng hào hùng, vất vả nhưng thủy chung.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 5
“Tổ quốc tôi thon thả giọt độc huyền. Nghe dịu nỗi đau của mẹ. Ba lần tiễn con đi, hai lần khóc thầm lặng lẽ. Các anh ko về mình mẹ lặng im…”. Cứ mỗi lần nghe lại bài hát này lòng tôi xốn xao da diết. Nhớ những ngày nhỏ thơ tới lớp, cô giáo dạy tôi viết hai chữ “Việt Nam” và gọi đó là Đất Nước. Tôi mơ hồ chả hiểu, chỉ biết rằng đó là cái gì lớn lao và thật quý báu lắm! Thời kì trôi qua nhanh, mang tuổi thơ bé nhỏ của tôi đi xa. Cho tới hôm nay, qua bao nhiêu vần thơ đọc được tôi đã thấm thía hai tiếng thiêng liêng “Đất Nước”. Trong những vần thơ mến yêu dạt dào cảm hứng đó, tác phẩm “Đất Nước” của Nguyễn Khoa Điềm là nổi trội hơn cả.., bằng trải nghiệm tuổi xanh, bằng tận tâm cách mệnh và cả bằng vốn tri thức được tập huấn bài bản từ mái trường xã hội chủ nghĩa, tạo nên chiều sâu của hình tượng Đất Nước, hoà mạch thơ chính luận – trữ tình.
Tổ quốc – hai tiếng đó thật thiêng liêng, tự hào. Nó trở thành đề tài muôn thuở trong thơ ca chỉ có điều các thi sĩ nhà văn hay dùng những hình ảnh mang tính biểu tượng để viết về non sông hay tự tạo ra một khoảng cách để chiêm ngưỡng. Còn trong thơ Nguyễn Khoa Điềm, non sông ko phải là một khái niệm trừu tượng nhưng rất thân thiện đối với mỗi người. Trả lời cho câu hỏi: “Đất Nước là gì? Đất Nước từ đâu ra?”, mỗi người đều có cách cảm nhận, lí giải riêng của mình. Với Nguyễn Khoa Điềm, Đất Nước được cảm nhận ở các phương diện lịch sử, địa lý văn hoá …nên tác giả tự hào nhưng nói rằng “lúc ta lớn lên non sông đã có rồi”. Thi sĩ đã mở màn bằng những kí ức tuổi thơ để tưởng tượng ra một sự tồn tại của Đất Nước trong nhận thức và tình cảm tự nhiên nhất của con người. Những vẻ đẹp được khơi lên từ mạch tâm tình, thấm đẫm hơi thở ca dao dân ca, huyền tích sử thi của dân tộc. Cái hay của phần mở đầu chương “Đất Nước” chính là sự xuất hiện của hàng loạt những hình ảnh có ý nghĩa tượng trưng nhưng rất thân thiện:
“Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể
Đất Nước diễn ra từ miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc…”
Giọng thơ thủ thỉ, thành tâm nhưng sâu lắng đó đã chuyển tải suy ngẫm của thi sĩ về Nhân Dân – Đất Nước. Đất Nước đã có từ lâu, rất lâu rồi. Lúc ta oe oe cất tiếng khóc chào đời, lớn lên và trưởng thành thì non sông đã có rồi. Cảm hứng về non sông của Nguyễn Khoa Điềm bắt nguồn từ những huyền thoại: “Ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể” giờ còn đọng lại trong tiềm thức với cô Tấm ngoan hiền, với sự tích bánh chưng bánh dày, bà tiên nhân hậu hay mụ mẹ kế độc ác, …Hình ảnh Đất Nước vừa hiện lên vừa giản dị thân thiện, vừa thiêng liêng sâu lắng bởi nó gắn với toàn cầu tâm hồn con người, được nuôi dưỡng từ thuở thơ nhỏ và truyền lại cho muôn thuở sau “ngày xưa” chỉ với hai từ nhưng bao kỉ niệm tuổi trẻ thơ lại ùa về.
“Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Trong kho tàng văn học dân gian, thi sĩ đã chọn ra hai câu chuyện để khắc hoạ hình ảnh non sông bằng chính những cảm nhận thâm thúy của mình. “Đất Nước mở màn” một câu thơ lí giải sự tạo nên non sông gắn liền với câu chuyện cổ tích cầu cau. Đó là câu chuyện cổ tích ngợi ca nghĩa anh em và tình vợ chồng gắn bó keo sơn. Đất Nước mở màn với miếng trầu có tức là Đất Nước được tạo nên trong lối sống tình nghĩa. “Miếng trầu hiện thời bà ăn” bắt nguồn từ thuở xa xưa – đó là truyền thống tốt đẹp – “Miếng trầu mở màn câu chuyện”. Đất Nước được sinh ra và nuôi dưỡng trong truyền thống đạo lí tốt đẹp của dân tộc đó là lối sống tình nghĩa. Đất Nước được tạo nên trong tình yêu nhưng lại vững mạnh và trưởng thành nhờ những cuộc đấu tranh bảo vệ dân tộc.
“Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Câu thơ gợi nhắc truyền thuyết “Thánh Gióng” làm ta nhớ tới một cậu nhỏ lớn nhanh như thổi để lên đường đánh giặc Ân cứu nước. Một câu chuyện ngợi ca sức mạnh của tình yêu dân tộc và hình ảnh kì vĩ Thánh Gióng. Và non sông ta cũng trưởng thành lúc mọi người cùng nhau đồng lòng chống giặc ngoại xâm, mở rộng cương vực. Với Nguyễn Khoa Điềm, ông đã nhìn thấy sự trưởng thành của Đất Nước trong đau thương, thử thách nhờ công cuộc đấu tranh và lòng yêu nước của dân tộc. Qua lịch sử, truyền thống đó đã trở thành truyền thống yêu nước thiêng liêng.
“Tóc mẹ thì bới sau đầu”
Trong muôn vàn truyền thống đẹp, thi sĩ chọn ra một hình ảnh thật giản dị nhưng rất tinh tế rực rỡ: hình ảnh người phụ nữ Việt với mái tóc bới sau đầu – hình ảnh thật thân thiện, thân quen in sâu trong nếp nghĩ, gợi suy ngẫm về con người trong cuộc sống lam lũ vất vơ nhưng vẫn duyên dáng, tảo tần, đảm đang. Hình ảnh đó qua bao năm tháng vẫn ko thay đổi, vẫn gợi suy ngẫm về cái đẹp giản dị nhưng thiêng liêng. Và hình ảnh Đất Nước hiện lên qua chính mỹ tục đó.
Đất Nước còn hiện lên trong sự gắn liền với một lối sống đẹp “Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”. Câu thơ gợi từ một câu ca dao “gừng cay muối mặn xin đừng bỏ nhau”. Ý thơ giản dị nhưng ý nghĩa vô cùng thâm thúy. Tình yêu được sinh ra và nuôi dưỡng từ trong khó nghèo, từ trong những hoàn cảnh đầy thử thách thật đáng trân trọng, đáng quý. Đó là lối sống trọn nghĩa, trọn tình, thuỷ chung đã trở thành một truyền thống thiêng liêng được lưu truyền qua bao đời. Và sự sinh thành, tăng trưởng của Đất Nước song hành cùng với sự lưu truyền và tăng trưởng của truyền thống tốt đẹp đó. “Cái kèo, cái cột thành tên” Đất Nước được gắn liền với những hình ảnh đơn sơ, mộc mạc “cái kèo, cái cột” nhưng chính những thứ đơn sơ, mộc mạc đó đã tạo nên một mái ấm gia đình, xóm thôn, quê hương, non sông. Nói cách khác, nó chính là tế bào của non sông.
Đất Nước hiện lên qua cuộc sống lao động sinh hoạt: “Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng”. Sự tạo nên và tăng trưởng của Đất Nước là một quá trình trong khoảng thời gian dài, nhờ bàn tay lao động xây dựng của con người từ thuở sơ khai, lúc con người tạo dựng những cái đơn giản nhất với nỗ lực một nắng hai sương. Con người lao động đã biết “xay, giã, giần, sàng” để tạo nên hạt gạo, tạo nên những trị giá vật chất để xây dựng Đất Nước no ấm. Cách sử dụng từ ngữ “một nắng hai sương” và tuyển lựa hình ảnh “xay, giã, giần, sàng” cùng nhịp độ lan toả gợi sự suy ngẫm liên tưởng, hình ảnh Đất Nước hiện dần nhờ bàn tay lao động siêng năng, thông minh của con người, hình ảnh đó hiện dần trong nhịp độ gạo rơi trên sân, trong tiếng chày, trong máy xay với cuộc sống lao động dẻo dai dù vất vả, lam lũ. Qua đó ta trông thấy nét đặc trưng riêng của nền văn học Việt – văn hoá lúa nước. Hình ảnh Đất Nước hiện lên trong cuộc sống sinh hoạt là một Đất Nước siêng năng, thông minh trong lao động.
Cũng chính trong cuộc sống lao động sinh hoạt, thi sĩ còn khám ra sự tạo nên, tăng trưởng tiếng nói dân tộc gắn liền với xuất xứ tạo nên và tăng trưởng của Đất Nước: Lúc con người biết lao động tạo dựng cuộc sống chính là lúc họ biết đặt tên cho những sự vật hình tượng thân thiện nhất “cái kèo, cái cột”. Và trong quá trình lao động, trong sự tìm tòi khám phá, thông minh nên những trị giá vật chất như hạt gạo, họ đã thông minh nên những ngôn từ ghi lại quá trình lao động đó “xay, giã, giần, sàng”. Đây là kết tinh tinh tuý vong hồn của dân tộc. Đất Nước tạo nên và tăng trưởng cùng với sự tạo nên tiếng mẹ thiêng liêng đó. Khám phá Đất Nước ở phương diện văn hóa sinh hoạt, Nguyễn Khoa Điềm đã phát biểu nhận thức của mình như lối khái niệm lạ mắt, một cách lí giải ko hề mang tính áp đặt nhưng đầy sức gợi, sức thuyết phục bằng những câu chuyện, tuyển lựa cụ thể giàu ý nghĩa giúp ta trông thấy Đất Nước bắt nguồn từ những điều giản dị nhất, thân thiện nhất, nhưng vững bền tới muôn thuở.
Trong đoạn thơ trên tác giả sử dụng nhiều các yếu tố ca dao dân ca tục ngữ truyền thuyết cổ tích ko chỉ mang lại sự thân thiện nhưng còn bộc lộ ý thức tự trọng tự hào dân tộc. Từ “Đất Nước” được viết hoa và lặp lại 5 lần trình bày sự thành kính. Với chín dòng thơ 85 chữ, ko hề có một từ hán việt, Nguyễn Khoa Điềm đã tạo nên những vần thơ tự do dạt dào xúc cảm, liên kết với chất giọng thủ thỉ tâm tình như một điệu ru dễ đi vào lòng người. Nhưng chuyển tải mạch xúc cảm đó là một lối lập luận chặt chẽ: tổng -phân – hợp. Chính sự liên kết hài hoà giữa trí tuệ và xúc cảm bay bổng đã làm sáng lên lối thơ trữ tình chính luận – phong cách lạ mắt riêng của Nguyễn Khoa Điềm.
Qua những dòng thơ trằn trọc và suy tư về một khái niệm tưởng nghe đâu đã ăn sâu vào máu thịt mỗi người dân Việt, qua chiều sâu văn hóa, sinh hoạt Nguyễn Khoa Điềm đã có một phát hiện, một cảm nhận vô cùng thâm thúy: Đất Nước hiện lên trong toàn cầu ý thức của tập thể người Việt, trong cuộc sống sinh hoạt từ bao đời. Đất Nước hiện lên gắn liền với những phong tục tập quán với lối sống, nếp nghĩ, qua kho tàng văn học dân gian, qua bản sắc văn hoá… Đó là một Đất Nước ko trừu tượng nhưng cụ thể, chứa đựng ước mong, khát vọng, quan niệm về vẻ đẹp phẩm chất của tâm hồn dân tộc. Gương mặt Đất Nước hiện lên thật sống động, lung linh: trong cuộc sống, trong lao động và trong tranh đấu.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 6
Tổ quốc, đã từ lâu, là điểm hứa tâm hồn của biết bao văn nghệ sĩ. Được khơi nguồn từ đề tài thân thuộc đó, thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm có cho mình một lối đi riêng. Nguyễn Khoa Điềm từng san sớt: “Đất Nước với các thi sĩ khác là của những huyền thoại, của những người hùng nhưng với tôi là của những con người vô danh, của nhân dân”. “Tôi quyết tâm trình bày hình ảnh Đất Nước Giản dị, thân thiện nhất”. Rút ra từ trường ca “Mặt đường khát vọng”, đoạn trích “Đất Nước” là sự kết tinh của những thông minh lạ mắt, mới mẻ của Nguyễn Khoa Điềm. Với 9 câu thơ mở đầu, thi sĩ đã đưa người đọc trở về với lịch sử của dân tộc để trả lời cho câu hỏi non sông có từ bao giờ:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
…………………………..
Đất Nước có từ ngày đó
Thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm là một trong những thi sĩ tiêu biểu của thế hệ trẻ thơ năm chống Mĩ cứu nước. Thơ Nguyễn Khoa Điềm thu hút người đọc bởi xúc cảm lắng đọng, giàu chất suy tư. Phân tích Đất Nước mới thấy được đây là một đoạn trích tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật lạ mắt đó. Đất Nước là phần đầu chương V của trường ca “Mặt đường khát vọng” – tác phẩm được ra đời vào năm 1971, giữa lúc của kháng chiến chống Mỹ diễn ra khốc liệt.
Đất Nước diễn ra từ một cách trang trọng nhưng hết sức bình dị, thân thiện:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những “cái ngày xửa ngày xưa” mẹ thường hay kể
Đất Nước mở màn với miếng trầu bà ăn hiện thời
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Đất Nước vốn là trị giá vững bền, vĩnh hằng; Đất Nước được tạo dựng, bồi đắp qua nhiều thế hệ, được truyền từ đời này, sang đời khác: Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi. Đứng trước một Đất Nước thiêng liêng như thế, lòng thơ dâng trào niềm xúc động và thành kính. Hai từ “Đất Nước” được viết hoa một cách trang trọng. Đó là cách nhưng thi sĩ trình bày niềm tự hào và lòng thành kính trước Đất Nước của mình. Lúc ta cất tiếng khóc chào đời, lúc ta lớn lên, Đất Nước đã hiện hữu. Đất Nước có từ bao giờ/ Suy ngẫm về cội nguồn của Đất Nước, Nguyễn Khoa Điềm bỗng phát hiện: Đất Nước có trong những cái ngày xửa ngày xưa mẹ kể/ Đất Nước mở màn với miếng trầu bà ăn. Mẹ Đất Nước vừa cổ xưa lâu đời vừa bình dị, mộc mạc xuất hiện trong câu thơ của Nguyễn Khoa Điềm. Đất Nước là văn hóa kết tinh từ tâm hồn Việt. Từ truyện cao dao, cổ tích tới tục ngữ, “miếng trầu” đã là một hình tượng nghệ thuật mang tính thẩm mĩ, là hiện thân của tình mến thương, lòng thủy chung của tâm hồn dân tộc.
Cùng với tục ăn trầu, Đất Nước còn, gắn liền với những phong tục khác:
– Tóc mẹ thì bới sau đầu
– Cái kèo cái cột thành tên
Thân yêu, mộc mạc biết chừng nào là búi tóc sau đầu của mẹ, là những nếp nhà dựng lên từ cái kèo, cái cột, mái lá, tường rơm, vách đất; là cách đặt tên con giản dị nôm na. Mộc mạc, thân yêu vật như đó cũng là một phần của Đất Nước. Và Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc. Hình ảnh Đất Nước thật thân thuộc với những lũy tre xanh rì, những búp măng non bật mình vươn thẳng. Có thể thấy, từ bao đời nay, từ truyền thuyết dân gian tới tác phẩm thơ hiện đại, cây trẻ trở thành biểu tượng cho sức mạnh ý thức quật cường đánh giặc cứu nước và giữ nước, biểu tượng phẩm chất tốt đẹp của con người Việt Nam. Từ “lớn lên” được dùng rất xác thực, rộn rực niềm tin, niềm tự hào dân tộc. Giọng thơ trầm lặng, nghiêm trang làm cho suy từ về cội nguồn Đất Nước giàu chất triết luận nhưng vẫn thiết tha, trữ tình. Cách cảm nhận, lí giải cội nguồn Đất Nước bằng những hình ảnh bình dị, thân thuộc đã khẳng định rằng: Đất Nước thân thiện, thân thuộc, bình dị ngay trong đời sống mỗi người.
Với Nguyễn Khoa Điềm, Đất Nước còn ẩn mình trong những vật nhỏ nhỏ nhất. Đất Nước ẩn mình trong hạt muối, nhánh gừng; đằm sâu trong tình thương mẹ cha: Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn. Được sàng lọc từ văn hóa dân gian, câu thơ trầm tích những ý từ xâu xa. Dù sống cuộc sống thiếu thốn, gian nan, cha mẹ ta vẫn thương yêu nhau như gừng cay muối mặn, vẫn gắn bó trước sau, mặn nhưng, đinh ninh. Đất Nước mình giản dị thân yêu là thế. Hình ảnh Đất Nước còn có trong từng bông lúa, củ khoai: Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng. Hình ảnh thơ giản dị nhưng gợi ra tập quán sản xuất gắn liền với văn minh lúa nước của dân tộc Việt Nam. Để làm ra hạt gạo trắng ngần, bát cơm thơm, người nông dân phải dầm sương, dãi nắng, bán mặt cho đất, bán lưng cho trời, tỉ mỉ xay, giã, dần, sàng. Hình ảnh thơ gợi lên bao sự lam lũ, vất vả, nhọc nhằn cùng phẩm chất siêng năng, chịu thương chịu khó của những người chân lấm, tay bùn.
9 câu đầu khép lại bằng tứ thơ nói chung về thời khắc tạo nên Đất Nước: Đất Nước có từ ngày đó. Ngày đó vừa là trạng từ chỉ thời kì trong quá khứ vừa là một phép thế đại từ. Vậy là Đất Nước có từ lúc mẹ thường kể chuyện cổ tích cho con nghe, lúc dân ta biết trồng tre đánh giặc, biết tròng ra hạt lúa, củ khoai, biết ăn trầu, búi tóc, biết sống mến thương, thủy chung. Lịch sử Đất Nước thật giản dị, thân thiện nhưng xa xôi, linh thiêng biết mấy.
Đoạn thơ chín câu, tám lăm chữ nhưng ko hề có một từ Hán Việt. Tiếng nói thơ bình dị, thân thiện, nồng hơi thở cuộc sống. Tính chính luận đã làm sáng đẹp chất trí tuệ hài hòa với chất trữ tình đặm đà. Đoạn thơ đã “nhịp mãi một tấm lòng sứ điệp” để ta thêm yêu và tự hào về Đất Nước.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 7
Đất Nước- hai từ thôi nhưng sao nó thân yêu tới thế! Và đó cũng là nguồn cảm hứng vô tận của thơ ca và nghệ thuật. Mỗi thi sĩ sẽ chọn cho mình một góc nhìn riêng để nói về Đất Nước, nếu như các thi sĩ cùng thời thường chọn điểm nhìn về Đất Nước bằng những hình ảnh kỳ vĩ hay cảm hứng về lịch sử qua các triều đại thì Nguyễn Khoa Điềm lại chọn điểm nhìn thân thiện, bình dị để mô tả về Đất Nước. Bài thơ Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm đã gợi cho người đọc những nét đẹp về văn hóa, truyền thống, phong tục đẹp vô ngần, sinh động lạ thường, mang đậm dấu ấn con người Việt. Với 9 câu thơ mở đầu, thi sĩ đã đưa người đọc trở về với lịch sử của dân tộc để trả lời cho câu hỏi non sông có từ bao giờ:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể
Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Nguyễn Khoa Điềm là một thi sĩ đồng thời cũng là nhà chính trị Việt Nam. Ông là một người con của xứ Huế, chính những nét đặc trưng của Huế đã tạo nên hồn thơ Nguyễn Khoa Điềm trữ tình nhưng sâu lắng, hài hòa giữa trí tuệ và xúc cảm. Sau lúc tốt nghiệp khoa Văn Đại học Sư phạm Hà Nội, Nguyễn Khoa Điềm trở về quê hương hòa mình vào trận đấu đấu dữ dội tại chiến trường Bình Trị Thiên. Xúc tiếp trực tiếp với chiến tranh, tận mắt chứng kiến tội ác của quân thù, trận đấu đấu gian nan của đồng bào ta…những điều đó đã khơi nguồn cảm hứng mãnh liệt cho hoạt động sáng tác của Nguyễn Khoa Điềm. Từ những đêm ko ngủ, những ngày xuống đường, Nguyễn Khoa Điềm đã tích lũy cho mình vốn sống và sự trải nghiệm để cảm hứng đó trào lên thành trường ca Mặt đường khát vọng, được viết năm 1917 gồm 9 chương. Thành công nhất là chương Đất Nước, nó đã trở thành một bài thơ có sức sống độc lập, trình bày trọn vẹn tài năng phong cách Nguyễn Khoa Điềm.
Ngay từ những câu thơ đầu đoạn trích, Nguyễn Khoa Điềm đã trầm ngâm, suy tư về cội nguồn, quá tạo nên của Đất Nước bằng giọng tâm tình, dịu ngọt như lời kể chuyện cổ tích:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể
Mở đầu đoạn thơ như một lời khẳng định “Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”, Đất Nước đã có từ rất lâu, có trước lúc ta sinh ra vì lúc lớn lên nó đã có rồi. Đó cũng là một lời khẳng định cứng ngắc về sự trường tồn của non sông qua mấy nghìn năm lịch sử dựng nước và giữ nước. Cụm từ “ngày xửa ngày xưa” chỉ thời kì huyền hồ, hư ảo là nhịp thời kì thượng cổ xa thẳm để mở đầu những câu chuyện cổ. Với Nguyễn Khoa Điềm, Đất Nước có từ rất xa xưa, trong sâu thẳm thời kì, trong kí ức tuổi thơ hồn nhiên trong sáng của mỗi cuộc đời. Câu chuyện của Nguyễn Khoa Điềm đã đánh thức trong người đọc những hoài niệm xinh xắn của một thời đại. Đó cũng chính là non sông được cảm nhận trong chiều sâu tâm hồn nhân dân, văn hóa và lịch sử:
Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Đó là miếng trầu gợi lên sự tích vào loại cổ nhất người Việt “Sự tích trầu cau” từ đời vua Hùng dựng nước xa xưa, ngợi ca tình nghĩa vợ chồng, anh em thắm thiết, sắt son đồng thời đánh thức dậy hình ảnh miếng trầu đã trở thành biểu tượng của tình yêu, lòng thủy chung, miếng trầu là đầu câu chuyện. Đó còn là truyền thuyết Thánh Gióng nhổ tre đuổi giặc Ân, gợi lên vẻ đẹp khỏe khoắn của tuổi xanh Việt Nam kiên cường, quật cường. Vẻ đẹp đó song hành với hình ảnh cây tre Việt Nam. Cây tre hiền lành trên mỗi làng quê. Hình ảnh tre như những phẩm chất trong cốt cách con người Việt Nam: thiệt thà chất phác, thuỷ chung, yêu hoà bình, kiên cường quật cường trong những trận đấu tranh. Với cái nhìn lạ mắt của Nguyễn Khoa Điềm, Đất Nước đã nằm sâu trong tiềm thức mỗi chúng ta, trong đời sống tâm hồn của người dân từ thế hệ này sang thế hệ khác.
Tác giả còn nhắc tới thuần phong mỹ tục của người Việt, câu ca dao “Tay bưng chén muối đĩa gừng/Gừng cay muối mặn xin đừng quên nhau” như đã nhập hồn vào câu thơ Nguyễn Khoa Điềm:
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Đất Nước còn là phong tục búi tóc thành cuộn sau gáy rất thân thuộc của người phụ nữ Việt Nam từ bao đời nay. Đó là vẻ đẹp giản dị nhưng mang một nét đẹp riêng lẻ ko thể lộn lạo với những nền văn hóa khác. Nguyễn Khoa Điềm tiếp tục gắn dòng suy tưởng tới con người nghìn đời trú ngụ, lao động, tranh đấu trên mảnh đất Việt để giữ gìn tu tạo mảnh đất thân yêu. Ở đó đạo lí ân nghĩa thủy chung đã trở thành truyền thống nghìn đời của dân tộc: “Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”. Người ta vẫn thường hay nói gừng càng già càng cay, muối càng lâu năm càng mặn tức là con người sống với nhau càng lâu thì tình nghĩa càng đong đầy.
Tổ quốc gắn bó, thân thiết như người ruột thịt và bao công việc lao động khác:
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Ông cha ta xưa gắn liền với những miền quê thuần phác của nền nông nghiệp thóc gạo với mái lá nhà tranh nên thường coi việc đặt tên cho con cũng chỉ bằng cái tên nôm na, dân dã, có lúc lấy những bộ phận của ngôi nhà tre gỗ chính mình đang ở “cái kèo”, “cái cột”. Với người Việt Nam vốn gắn bó lâu đời với nền văn minh lúa nước, hạt gạo trở thành gia bảo vô cùng cần thiết cho cuộc sống. Cho nên ngay lúc còn là đứa trẻ mới lớn, cảm nhận về vật chất trước tiên phải là hạt gạo trải qua một quá trình lam lũ, kết tinh từ mồ hôi nước mắt của người lao động, “một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng” phải suốt ngày bán mặt cho đất bán lưng cho trời, dầm mưa dãi nắng nhân dân ta mới làm ra được hạt ngọc quý giá đó. Thấm vào trong hạt gạo nhỏ nhỏ đó là vị mặn mồ hôi nhọc nhằn của người nông dân. Chính vì thế lúc ăn hạt cơm dẻo, thơm phải nhớ tới người làm ra nó.
Câu cuối cùng khép lại một câu khẳng định với niềm tự hào: “Đất Nước có từ ngày đó…” “Ngày đó” là ngày nào ta ko rõ nhưng kiên cố “ngày đó” là ngày ta có truyền thống, có phong tục tập quán, có văn hóa nhưng có văn hóa tức là có non sông.
Trong đoạn thơ trên, tác giả sử dụng khôn khéo các kiểu cấu trúc thơ “Đất Nước đã có”, “Đất Nước mở màn”, “Đất Nước lớn lên”, “Đất Nước có từ” đã tạo điều kiện cho ta tưởng tượng được cả quá trình tạo nên và tăng trưởng của non sông trong trường kì lịch sử nằm sâu trong tiềm thức của con người Việt Nam qua bao thế hệ. Nguyễn Khoa Điềm lặng lẽ quan sát Đất Nước ở muôn mặt đời thường và trong quan hệ ruột rà, thân thuộc. Đất Nước là những gì bình dị nhất, thân thiện và thân quen nhất trong đời sống hằng ngày của mỗi con người việt nam ta: câu chuyện cổ tích bà kể, miếng trầu bà ăn, gừng cay, muối mặn, hạt gạo…
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 8
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể
Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Khổ thơ thứ nhất (9 câu đầu): Sau lúc điểm qua hai quá trình “mở màn” và “lớn lên” của non sông, tác giả khẳng định: “Đất Nước có từ ngày đó…” – từ rất xa xưa. Những cái xa xưa thường hay xa lạ, nhưng non sông thì ko – non sông thân thiện với mọi người.
Mở đầu là những lời bình dị nhưng súc tích: “Lúc ta lớn lên, Đất Nước đã có rồi”. Tổ quốc thành bậc tiền nhân. Mọi người đều được nuôi dưỡng từ non sông… Nhắc lại điệp khúc “ngày xửa ngày xưa…”, tác giả muốn chứng tỏ non sông tạo nên từ rất lâu, non sông có trong từng lời mẹ kể.
Gắn liền với sinh hoạt gia đình: “Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn”. Tứ thơ này làm sống lại nhiều câu tục ngữ, ca dao và truyện Trầu cau bi thương, tình nghĩa. Qua hình ảnh “miếng trầu”, Nguyễn Khoa Điềm “nhân dân hóa” thơ mình và có thêm một chứng cớ về non sông tạo nên từ xa xưa. Tuy vậy, non sông chỉ lớn lên với truyền thống: “dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc” và quá trình tạo nên nhiều phong tục, tập quán:
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Nguyễn Khoa Điềm thật sự xúc động lúc nói tới:”Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”. Đó lời ngợi ca tình nghĩa, thuỷ chung trong gian lao. Chữ “thương” giúp thơ ông gần văn học bình dân. “Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”- điều đó, hiển nhiên như lúc ta lớn lên đã có ông bà, cha mẹ… Tổ quốc gắn bó, thân thiết như người ruột thịt và bao công việc lao động khác:
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đó là lúc con người khép lại thời “man rợ” bước vào thời kỳ văn minh. Tứ thơ “cái kèo, cái cột thành tên” còn gợi tập tục đặt tên mộc mạc để mong sự bình yên. Tổ quốc ta gắn liền với nền nông nghiệp lúa nước: “Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng”. Làm nên hạt gạo trắng thơm phải trải qua nhiều quá trình, phải đổ mồ hôi, sôi nước mắt. Quá trình tạo nên non sông cũng đớn đau như chuyện nhân loại hoài thai, sinh nở.
Từ những lời phân tích trên đây, có thể thấy Nguyễn Khoa Điềm đã khai thác một cách triệt để vốn văn hoá dân gian. Hàng loạt câu tục ngữ, ca dao, truyền thuyết, cổ tích, phong tục, tập quán đã được tái tạo, thông minh lại. Ko chỉ hay ở phương diện câu chữ, cấu trúc và lời kết đoạn đã gây được ấn tượng. “Lúc ta lớn lên non sông đã có rồi”, non sông mở màn, non sông lớn lên… chặng đường nào cũng song hành với cuộc sống nhân dân. Tác giả nêu nhiều chứng cứ để làm sáng tỏ kết luận: “Đất Nước có từ ngày đó…” – từ “ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể”. Trong suốt quá trình đó, non sông gắn bó với mọi gia đình và từng tư nhân. Đó là cơ sở vững chắc để tác giả tiếp tục triển khai tư tưởng Đất Nước này là đất Nước Nhân dân ở 3 khổ thơ sau.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 9
Thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm là trong những cây bút tiêu biểu của thế hệ thi sĩ trẻ trong những năm tháng trường kì chống Mĩ cứu nước. Thơ ông lôi cuốn đọc giả bởi sự liên kết giữa xúc cảm nồng nàn và suy tư sâu lắng của người trí thức về non sông và con người Việt Nam.Nổi lên cho phong cách sáng tác của ông là “Trường ca Mặt đường khát vọng”, được ông sáng tác ở chiến khu Trị-Thiên năm 1971, in xuất bản lần đầu năm 1974, viết về sự thức tỉnh của tuổi xanh đô thị vùng tạm chiến miền Nam về trách nhiệm với non sông non sông và sứ mệnh thế hệ mình , hơn cả là hòa mình với cuộc đấu tranh chống Mĩ xâm lược. Đoạn trích bài thơ “Tổ quốc” nằm ở phần đầu chương V của tường ca. 9 câu thơ mở đầu của đoạn trích là 9 câu thơ nói lên ý kiến của thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm về non sông.
Với 9 câu thơ đầu tác giả đã trình bày ý kiến mới mẻ của mình về cội nguồn non sông:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa …” mẹ thường hay kể.
Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Mở đầu trong đoạn trích, tác giả đã muốn khẳng định “lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”. Chẳng biết là non sông tạo nên và có từ bao giờ, chỉ biết là lúc ta lớn lên thì non sông đã có ở đây rồi. Đó chính là lời khẳng định kiên cố về sự trường tồn của non sông.
Sau khẳng định cứng ngắc về sự tồn tại của non sông, tác giả dần dần vén màn cho ta thấy rõ hơn về xuất xứ của non sông:
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa …” mẹ thường hay kể.
Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Dòng thơ “ngày xửa ngày xưa” là mở đầu cho từng một câu chuyện cổ tích nhưng các bà, các mẹ hay kể chuyện cho các con cháu nghe.Cũng chẳng biết từ lúc nào, chỉ biết là từ “ngày xửa ngày xưa” tạo nên non sông đã có rồi. Những câu chuyện cổ tích truyền thuyết ra đời là từ non sông.
Đó là hình ảnh Đất Nước của một nền văn học dân gian rực rỡ với những câu chuyện cổ tích, thần thoại và truyền thuyết. Với thi sĩ, hai từ “non sông” còn mở màn với miếng trầu bà ăn. Người xưa thường xuyên nói “miếng trầu là đầu câu chuyện”, đó hẳn là bởi vì tục ăn trầu là một trong những phong tục lâu đời của Việt Nam ta.
Hình ảnh của “miếng trầu” cũng như là hình ảnh của sự khởi đầu. Đất Nước đã có từ lúc dân mình có tục ăn trầu và tục ăn trầu của nhân dân cũng là khởi đầu cho một non sông, khởi đầu cho một nền văn hiến.
Mở màn của một sự sống và những bước trưởng thành của sự sống đó. Sau sự mở màn của một Đất Nước chính là sự trưởng thành của cả một dân tộc:
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Từ những năm tháng trước công nguyên, từ thời của hai Bà Trưng, Bà Triệu, là lần trước tiên nước ta mạnh mẽ đứng lên khởi nghĩa đánh đuổi giặc ngoại xâm. Từ những câu chuyện truyền thuyết Thánh Gióng với hình ảnh nhổ cả luỹ tre dơ cao đánh đuổi giặc.
Cây tre cũng là hình ảnh biểu tượng của người nông dân Việt Nam, hiền lành, thiệt thà siêng năng và chất phác nhưng cũng rất kiên cường quật cường. Từ hình những ảnh thực tiễn, cho tới đời sống ý thức, đó là từng bước đi lên trưởng thành của một dân tộc, của một non sông con người . Ý thức được về non sông, về sự tồn tại của non sông và ý thức về việc phải có trách nghiệm bảo vệ lãnh thổ, bảo vệ cương vực non sông.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 10
Đầu năm 1971, đang công việc trong thành ủy Huế, Nguyễn Khoa Điềm được mời tham gia trại sáng tác tổ chức ở đất bạn Lào. Thi sĩ rất thích nhạc giao hưởng đó tâm tình: Tôi nghĩ tôi sẽ viết một bản giao hưởng bằng tiếng nói. Và trường ca Mặt đường khát vọng đã ra đời. Trường ca gồm chín chương. Đoạn thơ Đất Nước trích từ phần đầu của chương V có tên là Đất Nước. Trong thơ kháng chiến chống Mỹ non sông là chủ đề bao trùm. Các thế hệ trước nhiều người viết rất hay về đề tài non sông, cho nên Nguyễn Khoa Điềm tìm cách trình bày mới, chọn chất liệu từ đời sống dân gian để thấy rằng non sông là ý niệm thiêng liêng, nhưng cũng thật thân thiện và giản dị.
Tổ quốc có từ đâu? Tổ quốc là gì? “Tổ quốc”, hai chữ thiêng liêng cao cả đó chẳng phải ở đâu xa nhưng ở ngay trong mỗi gia đình chúng ta: từ lời kể chuyện của mẹ, miếng trầu của bà, tới phong tục tập quán thân thuộc, tình nghĩa thuỷ chung của cha mẹ, hạt gạo, hòn than, cái kèo, cái cột trong nhà:
“Lúc ta lớn lên non sông đã có rồi
Tổ quốc có trong những cái ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể”
Bằng giọng tâm tình, dịu ngọt như lời kể truyện cổ tích, Nguyễn Khoa Điềm đã trình bày những cảm nhận, suy tưởng của mình về cội nguồn non sông. Lịch sử sâu thẳm của non sông ta được tác giả giảng nghĩa ko phải bằng sự tiếp nối của các vương triều hay các sự kiện lịch sử trọng đại như Nguyễn Trãi đã từng viết trong “Bình Ngô Đại Cáo”:
“Như nước Đại Việt ta từ thuở trước
Vốn xưng nền văn hiến đã lâu
Núi sông cương vực đã chia Phong tục Bắc – Nam cũng khác
Từ Triệu, Đinh, Lý, Trần gây nền độc lập
Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên hùng cứ một phương”
Nhưng mà bằng những hình ảnh thân thiện, thân quen, bằng những câu thơ gợi nhớ tới truyền thuyết xa xưa, tới nền văn minh lúa nước sông Hồng, cùng những phong tục tập quán lạ mắt có từ lâu đời. Đó cũng chính là non sông được cảm nhận trong chiều sâu tâm hồn nhân dân, văn hoá và lịch sử:
“Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Hình ảnh thơ phải chăng đã gợi cho ta về sự tích “Trầu cau” từ đời vua Hùng dựng nước xa xưa, ngợi ca tình nghĩa vợ chồng, anh em thắm thiết, sắt son; về truyền thuyết Thánh Gióng nhổ tre đánh đuổi giặc Ân, trở thành bài ca giữ nước hào hùng của nhân dân đã trở thành lịch sử non sông:
“Ta như thuở xưa thần Phù Đổng
Vụt lớn lên đánh đuổi giặc n
Sức nhân dân khoẻ như ngựa sắt
Chí căm thù ta rèn thép làm roi
Lửa tranh đấu ta phun vào mặt
Lũ sát nhân cướp nước hại nòi”
(Tố Hữu)
Tức là, lịch sử lâu đời của non sông được kết tinh trong từng câu chuyện kể, trong miếng trầu bà ăn thường nhật, trong “cây tre đánh giặc” thân quen quanh ta.
Bằng thể loại trữ tình chính luận, Nguyễn Khoa Điềm đã đưa ra một cách cảm nhận, một khái niệm về non sông để từ đó rút ra một quan niệm về non sông. Bao trùm là tư tưởng, quan niệm:
Đất Nước này là Đất Nước của Nhân dân
Đất Nước của Nhân dân, Đất Nước của ca dao, thần thoại
Trước hết, tác giả cảm nhận non sông qua những hình ảnh bình dị, cụ thể, thân thiện:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái ngày xửa, ngày xưa… mẹ thường hay kể Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phủi một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó
Từ những hình ảnh bình dị, cụ thể: miếng trầu bà ăn, mảnh đất trồng tre đánh giặc, cái kèo, cái cột, ngôi nhà ta ở, hạt gạo một nắng hai sương ta ăn…, tác giả muốn nói rằng non sông ko ở đâu xa nhưng rất thân thiện, thân thiết, gắn bó trong đời sống của mỗi gia đình hàng ngày và từ bao đời nay. Và mỗi đứa trẻ lớn lên trong ko gian cụ thể đó sẽ được bà, cha mẹ truyền cho ý niệm về non sông thông qua những câu chuyện huyền thoại cổ tích, dần dần khái niệm về non sông sẽ tạo nên trong tâm hồn mỗi con người, tới lúc lớn lên đứa nhỏ sẽ nhận thức được non sông. Những hình ảnh này còn gợi liên tưởng, mở ra đời sống của dân tộc, theo chiều dài thời kì qua hàng nghìn năm dựng nước, giữ nước. Trong quá trình lịch sử tạo nên và lớn lên non sông đã được nhân dân xây dựng nền văn minh nông nghiệp lúa nước với phong tục tập quán riêng: ăn trầu, bới tóc. và tạo nên tâm hồn tính cách riêng: thủy chung trong tình yêu, siêng năng trong lao động. Nhân dân cũng xây dựng truyền thống yêu nước người hùng chống giặc ngoại xâm: trồng tre đánh giặc. Tổ quốc được nhân dân xây dựng thông minh từ buổi đầu, lại gắn bó với đời sống vật chất và trong tiềm thức của nhân dân từ xa xưa tới nay, nên non sông này là của nhân dân.
Đoạn thơ Đất Nước có giọng điệu tâm tình, sự liên tưởng phóng túng nhưng tập trung trình bày cách cảm nhận về non sông của tác giả theo chiều phương diện rất rõ ràng.
Tác giả tiếp tục cảm nhận non sông ở chiều rộng ko gian, địa lí, lãnh thổ. Đó là một ko gian cụ thể, thân thiết đầy đủ dấu yêu đối với mỗi con người:
Đất là nơi anh tới trường
Nước là nơi em tắm
Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm
Trục đường tới trường, bến sông, nơi lứa đôi yêu nhau hò hứa, tương tự gợi ra ko gian, quang cảnh cụ thể, thân quen thân thiện nhưng ko kém phần xinh xắn thơ mộng. Đó là ko gian sống sót của tập thể qua bao nhiêu thế hệ. Tổ quốc luôn gắn bó với anh và em trong suốt cuộc đời. Lúc lớn lên nhiều mảnh đất trở thành kỉ niệm. Do đó, non sông gắn bó trong chiều sâu của tâm hồn. Tổ quốc sẽ mở rộng ra và lớn lên mãi theo mỗi cuộc đời, lúc đầu là ngôi nhà, rồi tuyến đường, bến sông và xa hơn nữa là ko gian rộng lớn với núi sông, rừng, biển:
Đất là nơi con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc
Nước là nơi con cá ngư ông móng nước biển khơi
Hai câu thơ mượn lời dân ca Bình Trị Thiên đã mở ra một ko gian đẹp thơ mộng, mênh mông tráng lệ, huy hoàng; vừa thân quen, cụ thể vừa lãng mạn bay bổng như trong huyền thoại. Viết về phong cảnh non sông gấm vóc, giàu có đó, thi sĩ đã bộc lộ tình yêu non sông say đắm.
Thành công nghệ thuật của đoạn thơ là Nguyễn Khoa Điềm đã tạo ra một ko gian nghệ thuật riêng đưa ta vào toàn cầu thân thiện, mĩ lệ, giàu sức bay bổng của ca dao truyền thuyết, văn hóa dân gian. Đây là điểm rực rỡ của hình thức nghệ thuật thống nhất với nội dung tư tưởng.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 11
Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm là những trang thơ đậm chất suy luận, nhưng lại thấm đẫm, nồng nàn trong xúc cảm. Do vậy nhưng dẫu viết về một đề tài đã cũ, đã quen, nhưng cách khai thác chất liệu mới mẻ, thông minh đã giúp thi sĩ tạo được dấu ấn riêng trong lòng người đọc. Đặc thù, 9 câu thơ mở đầu Đất Nước, trong mạch xúc cảm trằn trọc, tìm về cội nguồn lịch sử của dân tộc, đã trình bày rất rõ điều đó.
“Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể”
Đất Nước đã lớn lên, và được tạo nên dựng xây từ lúc ta còn lẫm chẫm những tiếng khóc trước tiên, từ trong mạch nguồn văn hóa thẳm sâu, nhưng trước hết ở đây, nó hiện diện trong lời kể của mẹ. Mẹ kể cho ta nghe về những câu chuyện cổ tích thuở xưa, và nhuần thấm trong những câu chuyện dân gian bay bổng, lãng mạn chất chứa ước mong hi vọng của người dân lao động nghèo, là hình ảnh non sông một nắng hai sương có từ ngày đó. Tức là, Đất Nước đã gắn liền với mỗi người từ thuở trẻ thơ, từ những gì thân yêu bình dị nhất, chính vì thế nhưng non sông hiện lên ko phải là hình ảnh quá đỗi lớn lao, lớn lao của non kỳ thủy tú, giang sơn gấm vóc tươi đẹp trong thơ ca trước đó ta từng thấy, nhưng nó đẹp trong nét mộc mạc, thân thiện, giản dị của chính nó. Để rồi, tiếp tục mạch chảy của các chất liệu dân gian, hình ảnh non sông hiện lên như được bồi đắp, tạo xây vẻ đẹp lịch sử, sâu xa của mình từ những phong tục tập quán của người Việt cổ, trong những truyền thuyết lịch sử hào hùng:
“Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên”
Hình ảnh miếng trầu có nhẽ đã trở thành rất đỗi thân thuộc trong các bài ca dao, dân ca, trong cả những câu hát giao duyên của tình yêu lứa đôi: trầu này trầu tính trầu tình, ăn vào cho đỏ môi mình môi ta. Mượn chất liệu dân gian gắn liền vẻ đẹp của phong tục văn hóa để trả lời cho câu hỏi về mạch nguồn lịch sử non sông, đã tạo điều kiện cho câu văn của Nguyễn Khoa Điềm ko triết lý khô khan, nhưng nhuần thấm những phong vị xưa, mềm mại, bay bổng. Rồi cả sự tích Thánh Gióng đánh giặc cũng được liệt kê một cách khôn khéo vào mạch thơ, từ đó làm nên sự hài hòa của các chất liệu dân gian. Tục bởi tó, đặt tên mộc mạc, chất phác của người Việt xưa, liên kết những yếu tố đó lại với nhau, phải chăng Nguyễn Khoa Điềm muốn khẳng định, Đất Nước ko chỉ có trong ký ức tuổi thơ, nhưng còn hòa mình thắm thiết vào mạch nguồn văn hóa, tạo nên nét đẹp thân thiện, bình dị và thân yêu tới lạ với người đọc lúc cảm nhận tác phẩm.
Ko chỉ đi tìm câu trả lời cho câu hỏi về sự tạo nên non sông, thi sĩ còn gián tiếp qua đó gợi hình ảnh tảo tần của người dân lao động cần lao, đồng thời khắc họa nét đẹp tâm hồn của con người dân tộc.
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Bằng cách sử dụng thông minh các chất liệu dân gian, 9 khổ thơ đầu đã giúp Nguyễn Khoa Điềm ko chỉ trả lời cho câu hỏi về cội nguồn, lịch sử tạo nên Đất Nước, nhưng còn như gợi lại trong thẳm sâu tâm hồn người đọc những vẻ đẹp văn hóa phong tục đã được đắp bồi dưỡng nuôi trong hàng nghìn thế hệ, cũng từ đó, như một cánh cửa, đưa ta ngược dòng về với vẻ đẹp bình dị, xưa cũ của dân tộc.
Với các bài văn mẫu Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước do bangtuanhoan.edu.vn sưu tầm và biên soạn trên đây, kỳ vọng các em sẽ có thêm những góc nhìn mới mẻ và có cái nhìn tổng quát hơn về tác phẩm. Chúc các em làm bài tốt!
Đăng bởi: bangtuanhoan.edu.vn
Phân mục: Lớp 12, Ngữ Văn 12
[rule_{ruleNumber}]
[box type=”note” align=”” class=”” Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm(hay nhất) ” src=”https://vi.wikipedia.org/w/index.php?search=%20%20%20%20%20%20%20%20Ph%C3%A2n%20t%C3%ADch%209%20c%C3%A2u%20th%C6%A1%20%C4%91%E1%BA%A7u%20b%C3%A0i%20%C4%90%E1%BA%A5t%20N%C6%B0%E1%BB%9Bc%20c%E1%BB%A7a%20Nguy%E1%BB%85n%20Khoa%20%C4%90i%E1%BB%81m(hay%20nh%E1%BA%A5t)%20%20%20%20%20&title=%20%20%20%20%20%20%20%20Ph%C3%A2n%20t%C3%ADch%209%20c%C3%A2u%20th%C6%A1%20%C4%91%E1%BA%A7u%20b%C3%A0i%20%C4%90%E1%BA%A5t%20N%C6%B0%E1%BB%9Bc%20c%E1%BB%A7a%20Nguy%E1%BB%85n%20Khoa%20%C4%90i%E1%BB%81m(hay%20nh%E1%BA%A5t)%20%20%20%20%20&ns0=1″>
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm
(hay nhất) –
Để tìm hiểu sâu hơn về trị giá tác phẩm Đất Nước của Nguyến Khoa Điềm , mời các em tham khảo một số bài văn mẫu Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước, sau đây. Hi vọng với các bài văn mẫu ngắn gọn, cụ thể, hay nhất này các em sẽ có thêm tài liệu, cách triển khai để hoàn thiện bài viết một cách tốt nhất!
Dàn bài Phân tích 9 câu đầu bài thơ Đất Nước
1. Mở bài:
– Giới thiệu chung về tác giả Nguyễn Khoa Điềm.
– Giới thiệu về tác phẩm và ý nghĩa nhưng tác giả muốn gửi gắm.
2. Thân Bài:
– Trích dẫn 9 câu thơ đầu
– Phân tích ý nghĩa của 9 câu thơ đó.
– Phân tích các giải pháp nghệ thuật được sử dụng và các nét rực rỡ.
3. Kết bài:
– Nêu cảm nhận của bản thân.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 1
Thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm là trong những cây bút tiêu biểu của thế hệ thi sĩ trẻ trong những năm tháng trường kì chống Mĩ cứu nước. Thơ ông lôi cuốn đọc giả bởi sự liên kết giữa xúc cảm nồng nàn và suy tư sâu lắng của người trí thức về non sông và con người Việt Nam.Nổi lên cho phong cách sáng tác của ông là “Trường ca Mặt đường khát vọng”, được ông sáng tác ở chiến khu Trị-Thiên năm 1971, in xuất bản lần đầu năm 1974, viết về sự thức tỉnh của tuổi xanh đô thị vùng tạm chiến miền Nam về trách nghiệm với non sông non sông và sứ mệnh thế hệ mình , hơn cả là hoà mình với cuộc đấu tranh chống Mĩ xâm lược. Đoạn trích bài thơ “Tổ quốc” nằm ở phần đầu chương V của tường ca. 9 câu thơ mở đầu của đoạn trích là 9 câu thơ nói lên ý kiến của thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm về non sông.
Với 9 câu thơ đầu tác giả đã trình bày ý kiến mới mẻ của mình về cuội nguồn non sông.
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa …” mẹ thương hay kể.
Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Gạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Mở đầu trong đoạn trích, tác giả đã muốn khẳng định “lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”. Chẳng biết là non sông tạo nên và có từ bao giờ, chỉ biết là lúc ta lớn lên thì non sông đã có ở đây rồi. Đó chính là lời khẳng định kiên cố về sự trường tồn của non sông.
Sau khẳng định cứng ngắc về sự tồn tại của non sông, tác giả dần dần vén màn cho ta thấy rõ hơn về xuất xứ của non sông:
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa …” mẹ thương hay kể.
Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Dòng thơ “ngày xửa ngày xưa” là mở đầu cho từng một câu chuyện cổ tích nhưng các bà, các mẹ hay kể chuyện cho các con cháu nghe.Cũng chẳng biết từ lúc nào, chỉ biết là từ “ngày xửa ngày xưa” tạo nên non sông đã có rồi. Những câu chuyện cổ tích truyền thuyết ra đời là từ non sông.
Đất Nước hiện diện lên trong truyện cổ.
Đó là hình ảnh Đất Nước của một nền văn học dân gian rực rỡ với những câu chuyện cổ tích, thần thoại và truyền thuyết. Với thi sĩ, hai từ “non sông” còn mở màn với miếng trầu bà ăn. Người xưa thường xuyên nói “miếng trầu là đầu câu chuyện”, đó hẳn là bởi vì tục ăn trầu là một trong những phong tục lâu đời của Việt Nam ta.
Hình ảnh của “miếng trầu” cũng như là hình ảnh của sự khởi đầu. Đất Nước đã 0có từ lúc dân mình có tục ăn trầu và tục ăn trầu của nhân dân cũng là khởi đầu cho một non sông, khởi đầu cho một nền văn hiến.
Mở màn của một sự sống và những bước trưởng thành của sự sống đó. Sau sự mở màn của một Đất Nước chính là sự trưởng thành của cả một dân tộc:
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Từ những năm tháng trước công nguyên, từ thời của hai Bà Trưng, Bà Triệu, là lần trước tiên nước ta mạnh mẽ đứng lên khởi nghĩa đánh đuổi giặc ngoại xâm. Từ những câu chuyện truyền thuyết Thành Gióng với hình ảnh nhổ cả luỹ tre dơ cao đánh đuổi giặc.
Cây tre cũng là hình ảnh biểu tượng của người nông dân Việt Nam, hiền lành,hật thà siêng năng và chất phác nhưng cũng rất kiên cường quật cường. Từ hình những ảnh thực tiễn, cho tới đời sống ý thức, đó là từng bước đi lên trưởng thành của một dân tộc, của một non sông con người . Ý thức được về non sông, về sự tồn tại của non sông và ý thức về việc phải có trách nghiệm bảo vệ lãnh thổ, bảo vệ cương vực non sông.
Tiếp theo đó là những hình ảnh mang đậm vẻ đẹp thuần phong mỹ tục giản dị của con người Việt Nam :
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Gạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Trước tiên đó chính là vẻ đẹp giản dị của người phụ nữ Việt Nam. Vẻ đẹp của một người bà, người mẹ, người chị, của một người con gái mộc mạc Việt Nam, tuy giản dị nhưng lại nữ tình, thuần phác rất riêng. Thành ngữ “gằng cay muối mặn” đã vẫn dụng một cách hết sức tự nhiên nhưng cũng là hết sức rực rỡ, nhẹ nhõm nhưng thấm đượm ân tình con người , gợi lên sự thuỷ chung ở trong con người như câu nói “gừng càng già càng cay, muối càng lâu càng mặn, con người sống với nhau lâu năm thì tình nghĩa sẽ đong đầy”.
Rồi tới câu thơ “Cái kèo cái cột thành tên”, gợi nhắc cho người đọc nhớ tới tục làm nhà cổ của người Việt ngày xưa . Nhà được làm bằng cách sử dụng kèo cột giằng giữ vào nhau làm cho nhà thêm vững chãi, bền chặt tránh được mưa gió và thú dữ. Đó cũng chính là ngôi nhà tổ ấm cho mọi gia đình có thể sum họp bên nhau; siêng năng tích góp mỡ màu dồn thành sự sống tăng trưởng non sông.
Và cả truyền thống lao siêng năng lao động động , chịu thương chịu thương chịu khó miệt mài của dân tộc ta nữa “Hạt gạo phải một nắng hai sương xay giã dần sàng”.Câu thành ngữ “Một nắng hai sương” gợi nên sự siêng năng siêng năng của ông cha ta những ngày long đong siêng năng và long đong trong đời sống nông nghiệp lỗi thời.
Đó chính là truyền thống lao động siêng năng, miệt mài chịu thương chịu thương chịu khó. Các động từ như “Xay – giã – dần – sang” đó là thứ tự sản xuất ra hạt gạo. Để làm ra được hạt gạo, người nông dân phải trải qua biết bao nắng sương vất vả gieo cấy, xay giã và giần sàng. Thấm vào trong hạt gạo nhỏ nhỏ đó là mồ hôi vị mặn nhọc nhằn của giai cấp nông dân vất vả nắng mưa.
Và sau tất cả, tác giả Nguyễn Khoa Điềm đã chốt lại “Đất Nước có từ ngày đó … “. “Ngày đó” là ngày nào, chúng ta ko hề biết, tác giả cũng ko thể biết. Chỉ biết rằng ngày đó chính là ngày ta mở màn có truyền thồng, có những phong tục tập quán, có nhiều văn hoá. Đó là ngày ta có Tổ quốc của dân tộc Việt Nam.
Bằng việc vận dụng khôn khéo và mềm mại các chất liệu văn hóa dân gian như phong tục ăn trầu, tục búi lệ tóc, truyền thống đánh giặc ngoại xâm, truyền thống làm nông nghiệp và ác câu ca dao, tục ngữ cùng các thành ngữ… Tiếng nói mộc mạc, giản dị, lời thơ nhẹ nhõm đúng giọng thủ thỉ tâm tình nhưng vẫn mang đậm hồn thơ triiết lí thơ ca.
Điệp ngữ Đất Nước được nhắc lại rất nhiều lần cũng như việc thi sĩ xoành xoạch viết hoa hai từ Đất Nước tạo nên sự thành kính vô cùng thiêng liêng… Tất cả đã làm nên một đoạn thơ đặm đà ko gian văn hóa người Việt.
Qua đoạn thơ trên thi sĩ đã mang tới cho người đọc vẻ đẹp của một Đất Nước giàu văn hóa cựu truyền. Đất Nước của truyền thống, của phong tục tươi đẹp mang đậm dấu ấn của tư tưởng Đất Nước của con người của nhân dân.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 2
Đầu năm 1971, đang công việc trong thành ủy Huế, Nguyễn Khoa Điềm được mời tham gia trại sáng tác tổ chức ở đất bạn Lào. Thi sĩ rất thích nhạc giao hưởng đó tâm tình: Tôi nghĩ tôi sẽ viết một bản giao hưởng bằng tiếng nói. Và trường ca Mặt đường khát vọng đã ra đời. Trường ca gồm chín chương. Đoạn thơ Đất Nước trích từ phần đầu của chương V có tên là Đất Nước. Trong thơ kháng chiến chống Mỹ non sông là chủ đề bao trùm. Các thế hệ trước nhiều người viết rất hay về đề tài non sông, cho nên Nguyễn Khoa Điềm tìm cách trình bày mới, chọn chất liệu từ đời sống dân gian để thấy rằng non sông là ý niệm thiêng liêng, nhưng cũng thật thân thiện và giản dị.
Tổ quốc có từ đâu? Tổ quốc là gì? “Tổ quốc”, hai chữ thiêng liêng cao cả đó chẳng phải ở đâu xa nhưng ở ngay trong mỗi gia đình chúng ta: từ lời kể chuyện của mẹ, miếng trầu của bà, tới phong tục tập quán thân thuộc, tình nghĩa thuỷ chung của cha mẹ, hạt gạo, hòn than, cái kèo, cái cột trong nhà:
“Lúc ta lớn lên non sông đã có rồi
Tổ quốc có trong những cái ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể”
Bằng giọng tâm tình, dịu ngọt như lời kể truyện cổ tích, Nguyễn Khoa Điềm đã trình bày những cảm nhận, suy tưởng của mình về cội nguồn non sông. Lịch sử sâu thẳm của non sông ta được tác giả giảng nghĩa ko phải bằng sự tiếp nối của các vương triều hay các sự kiện lịch sử trọng đại như Nguyễn Trãi đã từng viết trong “Bình Ngô Đại Cáo”:
“Như nước Đại Việt ta từ thuở trước
Vốn xưng nền văn hiến đã lâu
Núi sông cương vực đã chia Phong tục Bắc – Nam cũng khác
Từ Triệu, Đinh, Lý, Trần gây nền độc lập
Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên hùng cứ một phương”
Nhưng mà bằng những hình ảnh thân thiện, thân quen, bằng những câu thơ gợi nhớ tới truyền thuyết xa xưa, tới nền văn minh lúa nước sông Hồng, cùng những phong tục tập quán lạ mắt có từ lâu đời. Đó cũng chính là non sông được cảm nhận trong chiều sâu tâm hồn nhân dân, văn hoá và lịch sử:
“Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Hình ảnh thơ phải chăng đã gợi cho ta về sự tích “Trầu cau” từ đời vua Hùng dựng nước xa xưa, ngợi ca tình nghĩa vợ chồng, anh em thắm thiết, sắt son; về truyền thuyết Thánh Gióng nhổ tre đánh đuổi giặc Ân, trở thành bài ca giữ nước hào hùng của nhân dân đã trở thành lịch sử non sông:
“Ta như thuở xưa thần Phù Đổng
Vụt lớn lên đánh đuổi giặc Ân
Sức nhân dân khoẻ như ngựa sắt
Chí căm thù ta rèn thép làm roi
Lửa tranh đấu ta phun vào mặt
Lũ sát nhân cướp nước hại nòi”
(Tố Hữu)
Tức là, lịch sử lâu đời của non sông được kết tinh trong từng câu chuyện kể, trong miếng trầu bà ăn thường nhật, trong “cây tre đánh giặc” thân quen quanh ta.
Bằng thể loại trữ tình chính luận, Nguyễn Khoa Điềm đã đưa ra một cách cảm nhận, một khái niệm về non sông để từ đó rút ra một quan niệm về non sông. Bao trùm là tư tưởng, quan niệm:
Đất Nước này là Đất Nước của Nhân dân
Đất Nước của Nhân dân, Đất Nước của ca dao, thần thoại
Trước hết, tác giả cảm nhận non sông qua những hình ảnh bình dị, cụ thể, thân thiện:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái ngày xửa, ngày xưa… mẹ thường hay kể Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trông tre nhưng đánh giặc Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phủi một nang hai sương xay, giã, giằn, sàng
Đất Nước có từ ngày đó
Từ những hình ảnh bình dị, cụ thể: miếng trầu bà ăn, mảnh đất trồng tre đánh giặc, cái kèo, cái cột, ngôi nhà ta ở, hạt gạo một nắng hai sương ta ăn…, tác giả muốn nói rằng non sông ko ở đâu xa nhưng rất thân thiện, thân thiết, gắn bó trong đời sống của mỗi gia đình hàng ngày và từ bao đời nay. Và mỗi đứa trẻ lớn lên trong ko gian cụ thể đó sẽ được bà, cha mẹ truyền cho ý niệm về non sông thông qua những câu chuyện huyền thoại cổ tích, dần dần khái niệm về non sông sẽ tạo nên trong tâm hồn mỗi con người, tới lúc lớn lên đứa nhỏ sẽ nhận thức được non sông. Những hình ảnh này còn gợi liên tưởng, mở ra đời sống của dân tộc, theo chiều dài thời kì qua hàng nghìn năm dựng nước, giữ nước. Trong quá trình lịch sử tạo nên và lớn lên non sông đã được nhân dân xây dựng nền văn minh nông nghiệp lúa nước với phong tục tập quán riêng: ăn trầu, bới tóc. và tạo nên tâm hồn tính cách riêng: thủy chung trong tình yêu, siêng năng trong lao động. Nhân dân cũng xây dựng truyền thống yêu nước người hùng chống giặc ngoại xâm: trồng tre đánh giặc. Tổ quốc được nhân dân xây dựng thông minh từ buổi đầu, lại gắn bó với đời sống vật chất và trong tiềm thức của nhân dân từ xa xưa tới nay, nên non sông này là của nhân dân.
Đoạn thơ Đất Nước có giọng điệu tâm tình, sự liên tưởng phóng túng nhưng tập trung trình bày cách cảm nhận về non sông của tác giả theo chiều phương diện rất rõ ràng.
Tác giả tiếp tục cảm nhận non sông ở chiều rộng ko gian, địa lí, lãnh thổ. Đó là một ko gian cụ thể, thân thiết đầy đủ dấu yêu đối với mỗi con người:
Đất là nơi anh tới trường
Nước là nơi em tắm
Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm
Trục đường tới trường, bến sông, nơi lứa đôi yêu nhau hò hứa, tương tự gợi ra ko gian, quang cảnh cụ thể, thân quen thân thiện nhưng ko kém phần xinh xắn thơ mộng. Đó là ko gian sống sót của tập thể qua bao nhiêu thế hệ. Tổ quốc luôn gắn bó với anh và em trong suốt cuộc đời. Lúc lớn lên nhiều mảnh đất trở thành kỉ niệm. Do đó, non sông gắn bó trong chiều sâu của tâm hồn. Tổ quốc sẽ mở rộng ra và lớn lên mãi theo mỗi cuộc đời, lúc đầu là ngôi nhà, rồi tuyến đường, bến sông và xa hơn nữa là ko gian rộng lớn với núi sông, rừng, biển:
Đất là nơi con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc
Nước là nơi con cá ngư ông móng nước biển khơi
Hai câu thơ mượn lời dân ca Bình Trị Thiên đã mở ra một ko gian đẹp thơ mộng, mênh mông tráng lệ, huy hoàng; vừa thân quen, cụ thể vừa lãng mạn bay bổng như trong huyền thoại. Viết về phong cảnh non sông gấm vóc, giàu có đó, thi sĩ đã bộc lộ tình yêu non sông say đắm.
Thành công nghệ thuật của đoạn thơ là Nguyễn Khoa Điềm đã tạo ra một ko gian nghệ thuật riêng đưa ta vào toàn cầu thân thiện, mĩ lệ, giàu sức bay bổng của ca dao truyền thuyết, văn hóa dân gian. Đây là điểm rực rỡ của hình thức nghệ thuật thống nhất với nội dung tư tưởng.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 3
Con người Việt Nam ta từ xưa tới nay ý thức yêu nước, lòng dũng cảm luôn chảy trong dòng máu, sẵn sàng tranh đấu, hi sinh để bảo vệ độc lập tự do cho Tổ quốc. Trong những năm tháng kháng chiến chống Mĩ gian nan, có biết bao nhiêu bài thơ, bài văn ra đời để khích lệ ý thức tranh đấu cho quân và dân ta ngoài mặt trận. Một trong số các tác phẩm khơi gợi lòng yêu nước đó ko thể ko kể tới Trường ca Mặt đường khát vọng của tác giả Nguyễn Khoa Điềm nhưng nổi trội là đoạn trích Tổ quốc. Mở đầu đoạn trích, tác giả lí giải về cội nguồn của Tổ quốc vô cùng thân yêu.
Nguyễn Khoa Điềm được biết tới là thi sĩ với phong cách trữ tình chính luận lạ mắt. Thơ Nguyễn Khoa Điềm thu hút, lôi cuốn người đọc bởi sự đan kết xúc cảm nồng nàn và suy tư sâu lắng của một thanh niên tri thức tự ý thức thâm thúy về vai trò, trách nhiệm của mình trong trận đấu đấu vì non sông và nhân dân. “Trường ca Mặt đường khát vọng” là một tác phẩm tiêu biểu cho phong cách thơ văn của ông. Đoạn trích Tổ quốc thuộc chương V của bản Trường ca. Ở đoạn trích, tác giả lí giải cội nguồn của Tổ quốc; và cội nguồn đó được lí giải vô cùng tinh tế qua 9 câu đầu của bài thơ:
“Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
….………………………………..
Đất Nước có từ ngày đó…”
Mở đầu đoạn thơ, tác khẳng định trực tiếp rằng Tổ quốc này đã tồn tại từ rất lâu rồi, trong khi con người mới sinh ra trên mảnh đất của họ thì chính nơi đó là non sông, là quê hương. Đất Nước ra đời từ rất xa xưa như một sự thế tất, trong chiều sâu của lịch sử thời các vua Hùng dựng nước và giữ nước đã đi vào sử sách được lưu truyền tới tận hiện thời. Tổ quốc trước hết ko phải là một khái niệm trừu tượng nhưng là những gì rất thân thiện, thân thiết ở ngay trong cuộc sống bình dị của mỗi con người. Từ lời hát mẹ ru, từ những câu chuyện “ngày xửa ngày xưa” nhưng mẹ kể đã nuôi dưỡng chúng ta lớn khôn, làm ta hiểu hơn về văn hóa của ta, theo ta đi hết cuộc đời và trở thành một phần kí ức tốt đẹp khiến ta ko thể quên. Những câu chuyện cổ tích, những bài học đạo lí làm người, ước mơ khát vọng của nhân dân về lẽ công bình được gửi gắm vào câu ca dao đó đã góp phần tạo nên Tổ quốc nhiều chủng loại về văn hóa như hiện nay.
“Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Nhai trầu từ lâu đã trở thành một thói quen ko thể thiếu của những người phụ nữ Việt Nam nhất là các bà, các mẹ và từ lâu dân gian ta đã có câu chuyện sự tích trầu cau nói về tình nghĩa con người. Từ những năm tháng trước công nguyên, từ thời của hai Bà Trưng, Bà Triệu, là lần trước tiên nước ta mạnh mẽ đứng lên khởi nghĩa đánh đuổi giặc ngoại xâm. Từ những câu chuyện truyền thuyết Thánh Gióng với hình ảnh nhổ cả lũy tre giơ cao đánh đuổi giặc. Cây tre cũng là hình ảnh biểu tượng của người nông dân Việt Nam, hiền lành, thiệt thà, siêng năng và chất phác nhưng cũng rất kiên cường quật cường. Từ hình những ảnh thực tiễn, cho tới đời sống ý thức, đó là từng bước đi lên trưởng thành của một dân tộc, của một non sông con người ý thức được về non sông, về sự tồn tại của non sông và ý thức về việc phải có trách nghiệm bảo vệ lãnh thổ, bảo vệ cương vực non sông.
Kế bên truyền thống về lòng yêu nước, tác giả Nguyễn Khoa Điềm còn nhắc tới những hình ảnh mang đậm vẻ đẹp thuần phong mĩ tục giản dị của con người Việt Nam :
“Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”
Từ ngày xưa, hình ảnh người phụ nữ Việt Nam luôn gắn liền với mái tóc dài, được búi gọn ghẽ ngay sau đầu. Vẻ đẹp đó của một người bà, người mẹ, người chị, của một người con gái Việt Nam mộc mạc, giản dị nhưng lại rất nữ tính, thuần phác rất riêng. Tác giả đã vận dụng thành ngữ “gừng cay muối mặn” một cách hết sức tự nhiên, rực rỡ, nhẹ nhõm nhưng thấm đượm ân tình để nói lên sự thuỷ chung ở trong con người như câu nói “gừng càng già càng cay, muối càng lâu càng mặn, con người sống với nhau lâu năm thì tình nghĩa sẽ đong đầy”.
Ngoài những phong tục tập quán và tình mến thương của con người, Nguyễn Khoa Điềm còn nêu lên truyền thống lao động sản xuất của người dân:
“Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng”
Từ xa xưa, con người đã biết chặt gỗ nhưng làm nhà. Những ngôi nhà đó sử dụng kèo, cột giằng giữ vào nhau vững chãi, bền chặt tránh được mưa gió và thú dữ. Đó cũng chính là ngôi nhà tổ ấm cho mọi gia đình có thể sum họp, quây quần bên nhau, cùng nhau san sớt thú vui nỗi buồn; từ đó tạo nên nên làng, xóm và Tổ quốc. Ngôi nhà là mái ấm, là nơi con người “ổn định chỗ ở lạc nghiệp” siêng năng tích góp của nả dồn thành sự tăng trưởng non sông. Thi sĩ vận dụng khôn khéo câu thành ngữ “Một nắng hai sương” để nói lên sự siêng năng siêng năng của ông cha ta trong lao động sản xuất. Các động từ “xay – giã – dần – sàng” đó là thứ tự sản xuất ra hạt gạo. Để làm ra được hạt gạo, người nông dân phải trải qua biết bao tháng ngày nắng sương vất vả gieo cấy, chăm sóc, xay giã và giần sàng. Thấm vào trong hạt gạo nhỏ nhỏ đó là mồ hôi vị mặn nhọc nhằn của người nông dân vất vả nắng mưa. Thành tích ngọt ngào này ko chỉ giúp dân ta có đời sống no ấm nhưng nó còn trở thành nền văn minh lúa nước nhưng lúc nhắc tới người ta biết ngay tới Việt Nam; ko chỉ ngừng lại ở đó, nền văn minh này đã tạo điều kiện cho nước ta trở thành nước xuất khẩu gạo lớn thế hai toàn cầu và toàn cầu biết tới lúa gạo Việt Nam.
Từ tất cả các yếu tố trên, thi sĩ khẳng định:
“Đất Nước có từ ngày đó…”
“Ngày đó” là ngày nào, chúng ta ko hề biết, tác giả cũng ko thể biết. Chỉ biết rằng ngày đó chính là ngày ta mở màn có truyền thống, có những phong tục tập quán, có nhiều văn hoá riêng lẻ khác với quốc gia khác. Đó là ngày ta có Tổ quốc của dân tộc Việt Nam.
Bằng việc vận dụng khôn khéo và mềm mại các chất liệu văn hóa dân gian như phong tục ăn trầu, tục búi lệ tóc, truyền thống đánh giặc ngoại xâm, truyền thống làm nông nghiệp và các câu ca dao, tục ngữ cùng các thành ngữ… cùng với tiếng nói mộc mạc, giản dị, lời thơ nhẹ nhõm đúng giọng thủ thỉ tâm tình và điệp từ “Tổ quốc”, tác giả Nguyễn Khoa Điềm đã mang tới cho độc giả một cách nhìn mới mẻ về cội nguồn của non sông; về vẻ đẹp của một non sông giàu văn hóa cựu truyền, non sông của truyền thống, của phong tục tươi đẹp mang đậm dấu ấn của tư tưởng non sông của nhân dân.
Nhiều năm tháng qua đi nhưng đoạn thơ cùng với bản trường ca “Mặt đường khát vọng” vẫn giữ nguyên vẹn những trị giá tốt đẹp lúc đầu của nó và để lại ấn tượng xinh xắn, đọng lại trong tâm tư của bao thế hệ con người Việt Nam trước đây, hiện thời và cả sau này. Bản trường ca của tác giả Nguyễn Khoa Điềm làm ta thêm hiểu và yêu Tổ quốc đồng thời thôi thúc bản thân hành động để bảo vệ và tăng trưởng non sông này.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 4
“Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
…………….
Đất Nước có từ ngày đó”.
Đoạn thơ đã nói lên một cách dung dị nhưng thấm thía về cội nguồn sâu xa của Đất Nước.
Giọng điệu thủ thỉ tâm tình, thi sĩ gợi lên một ko khí trầm lắng như kể chuyện cổ tích, như dẫn hồn ta ngược thời kì trở về cội nguồn Đất Nước và dân tộc. Bốn chữ “ngày xửa ngày xưa” dùng rất khéo:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa …” mẹ thường hay kể.
Chữ “có” trong “đã có rồi”, “Đất Nước có trong những cái…” đã làm cho ý thơ khẳng định, tỏa sáng niềm tin. Tục ăn trầu, truyện cổ tích Trầu – Cau gợi lên hình ảnh Đất Nước xa xưa, “Đất Nước mở màn”… Truyền thuyết Thánh Gióng cho biết sự vươn mình của dân tộc, ghi lại sức mạnh quật khởi “Đất Nước lớn lên”. Câu thơ mở rộng tới 12, 13 chữ, với cách gieo vần lưng (đầu – trầu, ăn – dân) nên vẫn thanh thoát, giàu âm điệu:
“Đất Nước mở màn với miếng trầu giờ bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình trồng tre nhưng đánh giặc”.
Hai chữ “lớn lên” liên tưởng tới hình ảnh chú nhỏ làng Gióng lên ba vươn vai thành một tráng sĩ uy phong lẫm liệt lúc Đất Nước bị giặc Ân xâm lược.
Rồi thi sĩ nói tới phong tục và đạo lí tốt đẹp lâu đời của nhân dân ta. Phong tục “bới tóc” của người Lạc Việt. Câu ca dao nói về đạo vợ chồng: “Tay bưng chén muối đĩa gừng – Gừng cay muối mặn xin đừng quên đã nhập hồn vào câu thơ Nguyễn Khoa Điềm:
“Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”.
Chuyện “ngày xửa ngày xưa” nhưng vẫn hiện diện trên “tóc mẹ” trong tình thương của “cha mẹ” hiện thời. “Đất Nước đã có rồi”, “Đất Nước có…”, “Đất Nước mở màn”, “Đất Nước lớn lên” và Đất Nước đang hiện diện quanh ta, thân thiện ta.
Tiếp theo, thi sĩ lấy sự tạo nên và tăng trưởng tiếng nói dân tộc để nói về xuất xứ lâu đời của Đất Nước. Mỗi đồ vật đều có một cái tẽn riêng: “Cái cột, cái kèo thành tên”. Nhân Dân ta có nghề trồng lúa nước lâu đời. Nghề trồng lúa nước tạo nên nền văn minh sông Hồng. Lúc hạt gạo được thông minh nên bằng công sức “một nắng hai sương”, thì ngôn từ “xay, giã, giần, sàng” cũng xuất hiện. Tiếng Việt là của quý lâu đời của Đất Nước ta, Nhân Dân ta. Cách nói của Nguyễn Khoa Điềm thật ý vị:
“Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó”.
Nhấp nhánh trong đoạn thơ là hình ảnh Đất Nước thân yêu. Quá khứ của Đất Nước “ngày xửa ngày xưa” đồng hiện trong “miếng trầu hiện thời bà ăn”. Có Đất Nước người hùng “biết trồng tre nhưng đánh giặc”. Có Đất Nước siêng năng trong lao động sản xuất: “Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng”. Có nền văn hóa giàu bản sắc, nền văn hiến rực rỡ tụ hội qua thuần phong mỹ tục (tục ăn trầu, tục bới tóc), qua tục ngữ ca dao “gừng cay muối mặn”, qua cổ tích thần thoại, truyền thuyết.
Đoạn thơ 9 câu, 85 chữ nhưng ko hề có một từ Hán Việt nào. Ngôn từ bình dị, cách nói biểu cảm thân tình. Hiện diện trong đoạn thơ là: ta, dân mình, bà, cha, mẹ. Có miếng trầu, cây tre, tóc mẹ, … Có “gừng cay muối mặn” cái kèo, cái cột, hạt gạo, v.v… Thật là thân thuộc và thân thiện, sâu xa và thấm thía, rung động. Tưởng tượng thì phong phủ, liên tưởng thì rộng lớn. Đoạn thơ đã “nhịp mãi lên một tấm lòng sứ điệp” để ta yêu thêm Đất Nước và tự hào về Đất Nước. Cấu trúc đoạn thơ: “tổng – phân – hợp”; mở đầu là câu “Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”, khép lại đoạn thơ là câu “Đất Nước có từ ngày đó”.Tính chính luận đã làm sáng đẹp chất trí tuệ liên kết hài hòa với chất trữ tình đặm đà. Đoạn thơ mang vẻ đẹp lạ mắt nói về cội nguồn Đất Nước thân yêu.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 5
Nguyễn Khoa Điềm là một trong những cây bút tiêu biểu của thế hệ thi sĩ trẻ trong những năm chống Mĩ cứu nước. Thơ ông giàu chất suy tư, xúc cảm lắng đọng, trình bày tâm tư của người tri thức tham gia tích cực vào trận đấu đấu của nhân dân, mang màu sắc chính luận. Đoạn trích “Đất Nước” là một trong những bài thơ tiêu biểu của ông. Đoạn trích trình bày cái nhìn mới mẻ về Đất Nước, và cái mới mẻ đó thôi thúc chúng ta đi tìm cội nguồn của Đất Nước. Với 9 câu thơ đầu, Nguyễn Khoa Điềm trình bày quan niệm của mình về cội nguồn của Đất Nước thật rực rỡ.
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể
Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Đoạn trích Đất Nước thuộc phần đầu, chương V của bản trường ca “Mặt đường khát vọng”. hoàn thành ở chiến khu Trị – Thiên năm 1971, in lần đầu năm 1974, viết về sự thức tỉnh của tuổi xanh ở các đô thị vùng tạm chiếm miền Nam về non sông non sông, về sự mệnh thế hệ mình, xuống đường đấu tranh chống đế quốc Mĩ.
“Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”
Câu thơ mở đầu là lời khẳng định tự nhiên, giản dị: “Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”. Đất Nước có từ “lúc ta lớn lên”, từ lúc ta chưa ra đời, xuyên suốt bốn nghìn năm văn hiến. Tương tự, Đất Nước tồn tại như một điều hiển nhiên, nó có chiều sâu cội nguồn cũng như sự tạo nên và tăng trưởng bao đời nay. Với Nguyễn Khoa Điềm, Đất Nước thật thân thiện, hiện diện trong những câu chuyện cổ tích thường mở đầu bằng “ngày xửa ngày xưa”. Câu thơ khiến ta nhớ tới hình ảnh của người bà thường hay kể chuyện cho con cháu nghe, là hình ảnh cô Tấm bị mẹ con Cám bắt nạt, là hình là nàng tiên bước ra từ quả thị…. Cụm từ “ngày xửa ngày xưa” thật thân thuộc và thân thiện với con người Việt Nam. Bởi, mỗi câu chuyện là mỗi bài học đạo lí dạy ta biết “ở hiền gặp lành”, biết thiện thắng ác, biết sống thủy chung, … Tác giả ko dùng từ ngữ, hình ảnh hoa mĩ tráng lệ mang tính biểu tượng để trình bày Đất Nước nhưng dùng cách nói giản dị, tự nhiên, dễ hiểu, dễ thấm vào lòng người. Tác giả giúp ta tìm hiểu Đất Nước có từ nền văn hóa dân gian ông cha ta để lại.
Tác giả cảm nhận Đất Nước gắn với phong tục tập quán, tạo nên nên bản sắc văn hóa riêng của dân tộc:
“Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn”
“Miếng trầu bà ăn” là miếng trầu tình nghĩa trong “sự tích trầu cau” khiến ta rung rung nước mắt về tình cảm vợ chồng, về tình nghĩa anh em gắn bó. Từ đó, hình ảnh “trầu cau” trở thành “miếng trầu là đầu câu chuyện”, trở thành thứ ko thể thiếu được trong lễ cưới, tượng trưng cho tình nghĩa thắm thiết, thủy chung.
“Tóc mẹ thì bới sau đầu”
Đó là hình ảnh đặc thù của người phụ nữ Việt Nam, thùy mị, duyên sáng và thật đáng yêu. Nét đẹp đó làm ta gợi nhớ tới câu ca dao:
“Tóc ngang lưng vừa chừng em búi
Để chi dài bối rối lòng anh”
Ko những chỉ là những cảm nhận ở trên về Đất Nước nhưng Nguyễn Khoa Điềm còn cảm nhận Đất Nước trong vẻ đẹp tình yêu của cha mẹ với lối sống nặng tình nặng nghĩa như “gừng cay muối mặn”
“Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”
Dù gian nan, dù đắng cay nhưng cha mẹ vẫn đồng cam cộng khổ, chia ngọt sẻ bùi để tình cảm thêm mặn nồng, thắm thiết. Hình ảnh thơ gợi ta nhớ câu ca dao:
“Tay bưng đĩa muối, chén gừng
Gừng cay muối mặn xin đừng quên nhau”
Hay
“Muối ba năm muối đang còn mặn
Gừng chín tháng vẫn hãy còn cay
Đôi ta tình nặng nghĩa đầy
Dù ba vạn sáu nghìn ngày cũng chẳng xa”
Từ cha mẹ thương nhau mới đi tới “Cái kèo cái cột thành tên”. Câu thơ gợi nhắc cho người đọc nhớ tới tục làm nhà cổ của người Việt. Đó là tục làm nhà sử dụng kèo cột giằng giữ vào nhau làm cho nhà vững chãi, bền chặt tránh được mưa gió, thú dữ. Đó cũng là ngôi nhà tổ ấm cho mọi gia đình sum họp bên nhau; siêng năng tích góp mỡ màu dồn thành sự sống. Từ đó, tục đặt tên con cái Kèo, cái Cột cũng ra đời.
Đất Nước ta từ nghìn đời đã có truyền thống chống giặc ngoại xâm hào hùng của dân tộc:
“Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Hình ảnh “cây tre” là biểu tượng của người Việt Nam, gắn với đời sống thường nhật và có lúc trở thành vũ khí xông pha ra chiến trường đánh giặc, Thánh Gióng từng nhổ tre đánh giặc Ann, nhà văn Thép Mới cũng từng trông thấy:
“Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín”
Tre thiệt thà chất phác, phúc hậu, yêu thủy chung yêu chuộng hòa bình nhưng cũng kiên cường quật cường trong chiến tranh. Tre đứng thẳng hiên ngang quật cường cùng chia lửa cho dân tộc:
“Một cây chông cũng tiến công giặc Mĩ”
Bởi
“Nòi tre đâu chịu mọc cong
Chưa lên đã nhọn như chông lạ thường”
Đâu chỉ có những vẻ đẹp trên, dân tộc ta còn có truyền thống lao động siêng năng, chịu thương chịu thương chịu khó:
“Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sáng”
Thành ngữ “một nắng hai sương” và các động từ liên tục xay, giã, giần, sàng gợi lên sự vất vả và triền miên của người nông dân trên đồng rộng. Đất Nước gắn với nền văn minh lúa nước, lấy hạt gạo làm gia bảo, gắn liền với quá trình lao động vất vả để có được hạt gạo, để sống sót. Ý thơ thật thâm thúy. Câu thơ gợi nhắc tới ca dao:
“Cày đồng đang buổi ban trưa
Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cà
Người nào ơi bưng bát cơm đầy
Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần”
Từ Đất Nước viết hoa diễn tả tình cảm thiêng liêng đối với Đất Nước. Giọng thơ trữ tình, câu thơ dài ngắn đan xen trình bày xúc cảm tự nhiên, phóng khoáng. Tiếng nói giản dị, sử dụng thông minh các chất liệu từ văn học dân gian tạo chiều sâu cho ý thơ.
Đất Nước đối với Nguyễn Khoa Điềm là những gì tầm thường, thân thiện nhất. Nó có trong cổ tích, ca dao, gắn liền với nguồn mạch quê hương để làm nên một chân dung trọn vẹn về Đất Nước: Thân yêu nhưng hào hùng, vất vả nhưng thủy chung.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 5
“Tổ quốc tôi thon thả giọt độc huyền. Nghe dịu nỗi đau của mẹ. Ba lần tiễn con đi, hai lần khóc thầm lặng lẽ. Các anh ko về mình mẹ lặng im…”. Cứ mỗi lần nghe lại bài hát này lòng tôi xốn xao da diết. Nhớ những ngày nhỏ thơ tới lớp, cô giáo dạy tôi viết hai chữ “Việt Nam” và gọi đó là Đất Nước. Tôi mơ hồ chả hiểu, chỉ biết rằng đó là cái gì lớn lao và thật quý báu lắm! Thời kì trôi qua nhanh, mang tuổi thơ bé nhỏ của tôi đi xa. Cho tới hôm nay, qua bao nhiêu vần thơ đọc được tôi đã thấm thía hai tiếng thiêng liêng “Đất Nước”. Trong những vần thơ mến yêu dạt dào cảm hứng đó, tác phẩm “Đất Nước” của Nguyễn Khoa Điềm là nổi trội hơn cả.., bằng trải nghiệm tuổi xanh, bằng tận tâm cách mệnh và cả bằng vốn tri thức được tập huấn bài bản từ mái trường xã hội chủ nghĩa, tạo nên chiều sâu của hình tượng Đất Nước, hoà mạch thơ chính luận – trữ tình.
Tổ quốc – hai tiếng đó thật thiêng liêng, tự hào. Nó trở thành đề tài muôn thuở trong thơ ca chỉ có điều các thi sĩ nhà văn hay dùng những hình ảnh mang tính biểu tượng để viết về non sông hay tự tạo ra một khoảng cách để chiêm ngưỡng. Còn trong thơ Nguyễn Khoa Điềm, non sông ko phải là một khái niệm trừu tượng nhưng rất thân thiện đối với mỗi người. Trả lời cho câu hỏi: “Đất Nước là gì? Đất Nước từ đâu ra?”, mỗi người đều có cách cảm nhận, lí giải riêng của mình. Với Nguyễn Khoa Điềm, Đất Nước được cảm nhận ở các phương diện lịch sử, địa lý văn hoá …nên tác giả tự hào nhưng nói rằng “lúc ta lớn lên non sông đã có rồi”. Thi sĩ đã mở màn bằng những kí ức tuổi thơ để tưởng tượng ra một sự tồn tại của Đất Nước trong nhận thức và tình cảm tự nhiên nhất của con người. Những vẻ đẹp được khơi lên từ mạch tâm tình, thấm đẫm hơi thở ca dao dân ca, huyền tích sử thi của dân tộc. Cái hay của phần mở đầu chương “Đất Nước” chính là sự xuất hiện của hàng loạt những hình ảnh có ý nghĩa tượng trưng nhưng rất thân thiện:
“Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể
Đất Nước diễn ra từ miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc…”
Giọng thơ thủ thỉ, thành tâm nhưng sâu lắng đó đã chuyển tải suy ngẫm của thi sĩ về Nhân Dân – Đất Nước. Đất Nước đã có từ lâu, rất lâu rồi. Lúc ta oe oe cất tiếng khóc chào đời, lớn lên và trưởng thành thì non sông đã có rồi. Cảm hứng về non sông của Nguyễn Khoa Điềm bắt nguồn từ những huyền thoại: “Ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể” giờ còn đọng lại trong tiềm thức với cô Tấm ngoan hiền, với sự tích bánh chưng bánh dày, bà tiên nhân hậu hay mụ mẹ kế độc ác, …Hình ảnh Đất Nước vừa hiện lên vừa giản dị thân thiện, vừa thiêng liêng sâu lắng bởi nó gắn với toàn cầu tâm hồn con người, được nuôi dưỡng từ thuở thơ nhỏ và truyền lại cho muôn thuở sau “ngày xưa” chỉ với hai từ nhưng bao kỉ niệm tuổi trẻ thơ lại ùa về.
“Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Trong kho tàng văn học dân gian, thi sĩ đã chọn ra hai câu chuyện để khắc hoạ hình ảnh non sông bằng chính những cảm nhận thâm thúy của mình. “Đất Nước mở màn” một câu thơ lí giải sự tạo nên non sông gắn liền với câu chuyện cổ tích cầu cau. Đó là câu chuyện cổ tích ngợi ca nghĩa anh em và tình vợ chồng gắn bó keo sơn. Đất Nước mở màn với miếng trầu có tức là Đất Nước được tạo nên trong lối sống tình nghĩa. “Miếng trầu hiện thời bà ăn” bắt nguồn từ thuở xa xưa – đó là truyền thống tốt đẹp – “Miếng trầu mở màn câu chuyện”. Đất Nước được sinh ra và nuôi dưỡng trong truyền thống đạo lí tốt đẹp của dân tộc đó là lối sống tình nghĩa. Đất Nước được tạo nên trong tình yêu nhưng lại vững mạnh và trưởng thành nhờ những cuộc đấu tranh bảo vệ dân tộc.
“Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Câu thơ gợi nhắc truyền thuyết “Thánh Gióng” làm ta nhớ tới một cậu nhỏ lớn nhanh như thổi để lên đường đánh giặc Ân cứu nước. Một câu chuyện ngợi ca sức mạnh của tình yêu dân tộc và hình ảnh kì vĩ Thánh Gióng. Và non sông ta cũng trưởng thành lúc mọi người cùng nhau đồng lòng chống giặc ngoại xâm, mở rộng cương vực. Với Nguyễn Khoa Điềm, ông đã nhìn thấy sự trưởng thành của Đất Nước trong đau thương, thử thách nhờ công cuộc đấu tranh và lòng yêu nước của dân tộc. Qua lịch sử, truyền thống đó đã trở thành truyền thống yêu nước thiêng liêng.
“Tóc mẹ thì bới sau đầu”
Trong muôn vàn truyền thống đẹp, thi sĩ chọn ra một hình ảnh thật giản dị nhưng rất tinh tế rực rỡ: hình ảnh người phụ nữ Việt với mái tóc bới sau đầu – hình ảnh thật thân thiện, thân quen in sâu trong nếp nghĩ, gợi suy ngẫm về con người trong cuộc sống lam lũ vất vơ nhưng vẫn duyên dáng, tảo tần, đảm đang. Hình ảnh đó qua bao năm tháng vẫn ko thay đổi, vẫn gợi suy ngẫm về cái đẹp giản dị nhưng thiêng liêng. Và hình ảnh Đất Nước hiện lên qua chính mỹ tục đó.
Đất Nước còn hiện lên trong sự gắn liền với một lối sống đẹp “Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”. Câu thơ gợi từ một câu ca dao “gừng cay muối mặn xin đừng bỏ nhau”. Ý thơ giản dị nhưng ý nghĩa vô cùng thâm thúy. Tình yêu được sinh ra và nuôi dưỡng từ trong khó nghèo, từ trong những hoàn cảnh đầy thử thách thật đáng trân trọng, đáng quý. Đó là lối sống trọn nghĩa, trọn tình, thuỷ chung đã trở thành một truyền thống thiêng liêng được lưu truyền qua bao đời. Và sự sinh thành, tăng trưởng của Đất Nước song hành cùng với sự lưu truyền và tăng trưởng của truyền thống tốt đẹp đó. “Cái kèo, cái cột thành tên” Đất Nước được gắn liền với những hình ảnh đơn sơ, mộc mạc “cái kèo, cái cột” nhưng chính những thứ đơn sơ, mộc mạc đó đã tạo nên một mái ấm gia đình, xóm thôn, quê hương, non sông. Nói cách khác, nó chính là tế bào của non sông.
Đất Nước hiện lên qua cuộc sống lao động sinh hoạt: “Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng”. Sự tạo nên và tăng trưởng của Đất Nước là một quá trình trong khoảng thời gian dài, nhờ bàn tay lao động xây dựng của con người từ thuở sơ khai, lúc con người tạo dựng những cái đơn giản nhất với nỗ lực một nắng hai sương. Con người lao động đã biết “xay, giã, giần, sàng” để tạo nên hạt gạo, tạo nên những trị giá vật chất để xây dựng Đất Nước no ấm. Cách sử dụng từ ngữ “một nắng hai sương” và tuyển lựa hình ảnh “xay, giã, giần, sàng” cùng nhịp độ lan toả gợi sự suy ngẫm liên tưởng, hình ảnh Đất Nước hiện dần nhờ bàn tay lao động siêng năng, thông minh của con người, hình ảnh đó hiện dần trong nhịp độ gạo rơi trên sân, trong tiếng chày, trong máy xay với cuộc sống lao động dẻo dai dù vất vả, lam lũ. Qua đó ta trông thấy nét đặc trưng riêng của nền văn học Việt – văn hoá lúa nước. Hình ảnh Đất Nước hiện lên trong cuộc sống sinh hoạt là một Đất Nước siêng năng, thông minh trong lao động.
Cũng chính trong cuộc sống lao động sinh hoạt, thi sĩ còn khám ra sự tạo nên, tăng trưởng tiếng nói dân tộc gắn liền với xuất xứ tạo nên và tăng trưởng của Đất Nước: Lúc con người biết lao động tạo dựng cuộc sống chính là lúc họ biết đặt tên cho những sự vật hình tượng thân thiện nhất “cái kèo, cái cột”. Và trong quá trình lao động, trong sự tìm tòi khám phá, thông minh nên những trị giá vật chất như hạt gạo, họ đã thông minh nên những ngôn từ ghi lại quá trình lao động đó “xay, giã, giần, sàng”. Đây là kết tinh tinh tuý vong hồn của dân tộc. Đất Nước tạo nên và tăng trưởng cùng với sự tạo nên tiếng mẹ thiêng liêng đó. Khám phá Đất Nước ở phương diện văn hóa sinh hoạt, Nguyễn Khoa Điềm đã phát biểu nhận thức của mình như lối khái niệm lạ mắt, một cách lí giải ko hề mang tính áp đặt nhưng đầy sức gợi, sức thuyết phục bằng những câu chuyện, tuyển lựa cụ thể giàu ý nghĩa giúp ta trông thấy Đất Nước bắt nguồn từ những điều giản dị nhất, thân thiện nhất, nhưng vững bền tới muôn thuở.
Trong đoạn thơ trên tác giả sử dụng nhiều các yếu tố ca dao dân ca tục ngữ truyền thuyết cổ tích ko chỉ mang lại sự thân thiện nhưng còn bộc lộ ý thức tự trọng tự hào dân tộc. Từ “Đất Nước” được viết hoa và lặp lại 5 lần trình bày sự thành kính. Với chín dòng thơ 85 chữ, ko hề có một từ hán việt, Nguyễn Khoa Điềm đã tạo nên những vần thơ tự do dạt dào xúc cảm, liên kết với chất giọng thủ thỉ tâm tình như một điệu ru dễ đi vào lòng người. Nhưng chuyển tải mạch xúc cảm đó là một lối lập luận chặt chẽ: tổng -phân – hợp. Chính sự liên kết hài hoà giữa trí tuệ và xúc cảm bay bổng đã làm sáng lên lối thơ trữ tình chính luận – phong cách lạ mắt riêng của Nguyễn Khoa Điềm.
Qua những dòng thơ trằn trọc và suy tư về một khái niệm tưởng nghe đâu đã ăn sâu vào máu thịt mỗi người dân Việt, qua chiều sâu văn hóa, sinh hoạt Nguyễn Khoa Điềm đã có một phát hiện, một cảm nhận vô cùng thâm thúy: Đất Nước hiện lên trong toàn cầu ý thức của tập thể người Việt, trong cuộc sống sinh hoạt từ bao đời. Đất Nước hiện lên gắn liền với những phong tục tập quán với lối sống, nếp nghĩ, qua kho tàng văn học dân gian, qua bản sắc văn hoá… Đó là một Đất Nước ko trừu tượng nhưng cụ thể, chứa đựng ước mong, khát vọng, quan niệm về vẻ đẹp phẩm chất của tâm hồn dân tộc. Gương mặt Đất Nước hiện lên thật sống động, lung linh: trong cuộc sống, trong lao động và trong tranh đấu.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 6
Tổ quốc, đã từ lâu, là điểm hứa tâm hồn của biết bao văn nghệ sĩ. Được khơi nguồn từ đề tài thân thuộc đó, thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm có cho mình một lối đi riêng. Nguyễn Khoa Điềm từng san sớt: “Đất Nước với các thi sĩ khác là của những huyền thoại, của những người hùng nhưng với tôi là của những con người vô danh, của nhân dân”. “Tôi quyết tâm trình bày hình ảnh Đất Nước Giản dị, thân thiện nhất”. Rút ra từ trường ca “Mặt đường khát vọng”, đoạn trích “Đất Nước” là sự kết tinh của những thông minh lạ mắt, mới mẻ của Nguyễn Khoa Điềm. Với 9 câu thơ mở đầu, thi sĩ đã đưa người đọc trở về với lịch sử của dân tộc để trả lời cho câu hỏi non sông có từ bao giờ:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
…………………………..
Đất Nước có từ ngày đó
Thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm là một trong những thi sĩ tiêu biểu của thế hệ trẻ thơ năm chống Mĩ cứu nước. Thơ Nguyễn Khoa Điềm thu hút người đọc bởi xúc cảm lắng đọng, giàu chất suy tư. Phân tích Đất Nước mới thấy được đây là một đoạn trích tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật lạ mắt đó. Đất Nước là phần đầu chương V của trường ca “Mặt đường khát vọng” – tác phẩm được ra đời vào năm 1971, giữa lúc của kháng chiến chống Mỹ diễn ra khốc liệt.
Đất Nước diễn ra từ một cách trang trọng nhưng hết sức bình dị, thân thiện:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những “cái ngày xửa ngày xưa” mẹ thường hay kể
Đất Nước mở màn với miếng trầu bà ăn hiện thời
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Đất Nước vốn là trị giá vững bền, vĩnh hằng; Đất Nước được tạo dựng, bồi đắp qua nhiều thế hệ, được truyền từ đời này, sang đời khác: Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi. Đứng trước một Đất Nước thiêng liêng như thế, lòng thơ dâng trào niềm xúc động và thành kính. Hai từ “Đất Nước” được viết hoa một cách trang trọng. Đó là cách nhưng thi sĩ trình bày niềm tự hào và lòng thành kính trước Đất Nước của mình. Lúc ta cất tiếng khóc chào đời, lúc ta lớn lên, Đất Nước đã hiện hữu. Đất Nước có từ bao giờ/ Suy ngẫm về cội nguồn của Đất Nước, Nguyễn Khoa Điềm bỗng phát hiện: Đất Nước có trong những cái ngày xửa ngày xưa mẹ kể/ Đất Nước mở màn với miếng trầu bà ăn. Mẹ Đất Nước vừa cổ xưa lâu đời vừa bình dị, mộc mạc xuất hiện trong câu thơ của Nguyễn Khoa Điềm. Đất Nước là văn hóa kết tinh từ tâm hồn Việt. Từ truyện cao dao, cổ tích tới tục ngữ, “miếng trầu” đã là một hình tượng nghệ thuật mang tính thẩm mĩ, là hiện thân của tình mến thương, lòng thủy chung của tâm hồn dân tộc.
Cùng với tục ăn trầu, Đất Nước còn, gắn liền với những phong tục khác:
– Tóc mẹ thì bới sau đầu
– Cái kèo cái cột thành tên
Thân yêu, mộc mạc biết chừng nào là búi tóc sau đầu của mẹ, là những nếp nhà dựng lên từ cái kèo, cái cột, mái lá, tường rơm, vách đất; là cách đặt tên con giản dị nôm na. Mộc mạc, thân yêu vật như đó cũng là một phần của Đất Nước. Và Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc. Hình ảnh Đất Nước thật thân thuộc với những lũy tre xanh rì, những búp măng non bật mình vươn thẳng. Có thể thấy, từ bao đời nay, từ truyền thuyết dân gian tới tác phẩm thơ hiện đại, cây trẻ trở thành biểu tượng cho sức mạnh ý thức quật cường đánh giặc cứu nước và giữ nước, biểu tượng phẩm chất tốt đẹp của con người Việt Nam. Từ “lớn lên” được dùng rất xác thực, rộn rực niềm tin, niềm tự hào dân tộc. Giọng thơ trầm lặng, nghiêm trang làm cho suy từ về cội nguồn Đất Nước giàu chất triết luận nhưng vẫn thiết tha, trữ tình. Cách cảm nhận, lí giải cội nguồn Đất Nước bằng những hình ảnh bình dị, thân thuộc đã khẳng định rằng: Đất Nước thân thiện, thân thuộc, bình dị ngay trong đời sống mỗi người.
Với Nguyễn Khoa Điềm, Đất Nước còn ẩn mình trong những vật nhỏ nhỏ nhất. Đất Nước ẩn mình trong hạt muối, nhánh gừng; đằm sâu trong tình thương mẹ cha: Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn. Được sàng lọc từ văn hóa dân gian, câu thơ trầm tích những ý từ xâu xa. Dù sống cuộc sống thiếu thốn, gian nan, cha mẹ ta vẫn thương yêu nhau như gừng cay muối mặn, vẫn gắn bó trước sau, mặn nhưng, đinh ninh. Đất Nước mình giản dị thân yêu là thế. Hình ảnh Đất Nước còn có trong từng bông lúa, củ khoai: Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng. Hình ảnh thơ giản dị nhưng gợi ra tập quán sản xuất gắn liền với văn minh lúa nước của dân tộc Việt Nam. Để làm ra hạt gạo trắng ngần, bát cơm thơm, người nông dân phải dầm sương, dãi nắng, bán mặt cho đất, bán lưng cho trời, tỉ mỉ xay, giã, dần, sàng. Hình ảnh thơ gợi lên bao sự lam lũ, vất vả, nhọc nhằn cùng phẩm chất siêng năng, chịu thương chịu khó của những người chân lấm, tay bùn.
9 câu đầu khép lại bằng tứ thơ nói chung về thời khắc tạo nên Đất Nước: Đất Nước có từ ngày đó. Ngày đó vừa là trạng từ chỉ thời kì trong quá khứ vừa là một phép thế đại từ. Vậy là Đất Nước có từ lúc mẹ thường kể chuyện cổ tích cho con nghe, lúc dân ta biết trồng tre đánh giặc, biết tròng ra hạt lúa, củ khoai, biết ăn trầu, búi tóc, biết sống mến thương, thủy chung. Lịch sử Đất Nước thật giản dị, thân thiện nhưng xa xôi, linh thiêng biết mấy.
Đoạn thơ chín câu, tám lăm chữ nhưng ko hề có một từ Hán Việt. Tiếng nói thơ bình dị, thân thiện, nồng hơi thở cuộc sống. Tính chính luận đã làm sáng đẹp chất trí tuệ hài hòa với chất trữ tình đặm đà. Đoạn thơ đã “nhịp mãi một tấm lòng sứ điệp” để ta thêm yêu và tự hào về Đất Nước.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 7
Đất Nước- hai từ thôi nhưng sao nó thân yêu tới thế! Và đó cũng là nguồn cảm hứng vô tận của thơ ca và nghệ thuật. Mỗi thi sĩ sẽ chọn cho mình một góc nhìn riêng để nói về Đất Nước, nếu như các thi sĩ cùng thời thường chọn điểm nhìn về Đất Nước bằng những hình ảnh kỳ vĩ hay cảm hứng về lịch sử qua các triều đại thì Nguyễn Khoa Điềm lại chọn điểm nhìn thân thiện, bình dị để mô tả về Đất Nước. Bài thơ Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm đã gợi cho người đọc những nét đẹp về văn hóa, truyền thống, phong tục đẹp vô ngần, sinh động lạ thường, mang đậm dấu ấn con người Việt. Với 9 câu thơ mở đầu, thi sĩ đã đưa người đọc trở về với lịch sử của dân tộc để trả lời cho câu hỏi non sông có từ bao giờ:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể
Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Nguyễn Khoa Điềm là một thi sĩ đồng thời cũng là nhà chính trị Việt Nam. Ông là một người con của xứ Huế, chính những nét đặc trưng của Huế đã tạo nên hồn thơ Nguyễn Khoa Điềm trữ tình nhưng sâu lắng, hài hòa giữa trí tuệ và xúc cảm. Sau lúc tốt nghiệp khoa Văn Đại học Sư phạm Hà Nội, Nguyễn Khoa Điềm trở về quê hương hòa mình vào trận đấu đấu dữ dội tại chiến trường Bình Trị Thiên. Xúc tiếp trực tiếp với chiến tranh, tận mắt chứng kiến tội ác của quân thù, trận đấu đấu gian nan của đồng bào ta…những điều đó đã khơi nguồn cảm hứng mãnh liệt cho hoạt động sáng tác của Nguyễn Khoa Điềm. Từ những đêm ko ngủ, những ngày xuống đường, Nguyễn Khoa Điềm đã tích lũy cho mình vốn sống và sự trải nghiệm để cảm hứng đó trào lên thành trường ca Mặt đường khát vọng, được viết năm 1917 gồm 9 chương. Thành công nhất là chương Đất Nước, nó đã trở thành một bài thơ có sức sống độc lập, trình bày trọn vẹn tài năng phong cách Nguyễn Khoa Điềm.
Ngay từ những câu thơ đầu đoạn trích, Nguyễn Khoa Điềm đã trầm ngâm, suy tư về cội nguồn, quá tạo nên của Đất Nước bằng giọng tâm tình, dịu ngọt như lời kể chuyện cổ tích:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể
Mở đầu đoạn thơ như một lời khẳng định “Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”, Đất Nước đã có từ rất lâu, có trước lúc ta sinh ra vì lúc lớn lên nó đã có rồi. Đó cũng là một lời khẳng định cứng ngắc về sự trường tồn của non sông qua mấy nghìn năm lịch sử dựng nước và giữ nước. Cụm từ “ngày xửa ngày xưa” chỉ thời kì huyền hồ, hư ảo là nhịp thời kì thượng cổ xa thẳm để mở đầu những câu chuyện cổ. Với Nguyễn Khoa Điềm, Đất Nước có từ rất xa xưa, trong sâu thẳm thời kì, trong kí ức tuổi thơ hồn nhiên trong sáng của mỗi cuộc đời. Câu chuyện của Nguyễn Khoa Điềm đã đánh thức trong người đọc những hoài niệm xinh xắn của một thời đại. Đó cũng chính là non sông được cảm nhận trong chiều sâu tâm hồn nhân dân, văn hóa và lịch sử:
Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Đó là miếng trầu gợi lên sự tích vào loại cổ nhất người Việt “Sự tích trầu cau” từ đời vua Hùng dựng nước xa xưa, ngợi ca tình nghĩa vợ chồng, anh em thắm thiết, sắt son đồng thời đánh thức dậy hình ảnh miếng trầu đã trở thành biểu tượng của tình yêu, lòng thủy chung, miếng trầu là đầu câu chuyện. Đó còn là truyền thuyết Thánh Gióng nhổ tre đuổi giặc Ân, gợi lên vẻ đẹp khỏe khoắn của tuổi xanh Việt Nam kiên cường, quật cường. Vẻ đẹp đó song hành với hình ảnh cây tre Việt Nam. Cây tre hiền lành trên mỗi làng quê. Hình ảnh tre như những phẩm chất trong cốt cách con người Việt Nam: thiệt thà chất phác, thuỷ chung, yêu hoà bình, kiên cường quật cường trong những trận đấu tranh. Với cái nhìn lạ mắt của Nguyễn Khoa Điềm, Đất Nước đã nằm sâu trong tiềm thức mỗi chúng ta, trong đời sống tâm hồn của người dân từ thế hệ này sang thế hệ khác.
Tác giả còn nhắc tới thuần phong mỹ tục của người Việt, câu ca dao “Tay bưng chén muối đĩa gừng/Gừng cay muối mặn xin đừng quên nhau” như đã nhập hồn vào câu thơ Nguyễn Khoa Điềm:
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Đất Nước còn là phong tục búi tóc thành cuộn sau gáy rất thân thuộc của người phụ nữ Việt Nam từ bao đời nay. Đó là vẻ đẹp giản dị nhưng mang một nét đẹp riêng lẻ ko thể lộn lạo với những nền văn hóa khác. Nguyễn Khoa Điềm tiếp tục gắn dòng suy tưởng tới con người nghìn đời trú ngụ, lao động, tranh đấu trên mảnh đất Việt để giữ gìn tu tạo mảnh đất thân yêu. Ở đó đạo lí ân nghĩa thủy chung đã trở thành truyền thống nghìn đời của dân tộc: “Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”. Người ta vẫn thường hay nói gừng càng già càng cay, muối càng lâu năm càng mặn tức là con người sống với nhau càng lâu thì tình nghĩa càng đong đầy.
Tổ quốc gắn bó, thân thiết như người ruột thịt và bao công việc lao động khác:
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Ông cha ta xưa gắn liền với những miền quê thuần phác của nền nông nghiệp thóc gạo với mái lá nhà tranh nên thường coi việc đặt tên cho con cũng chỉ bằng cái tên nôm na, dân dã, có lúc lấy những bộ phận của ngôi nhà tre gỗ chính mình đang ở “cái kèo”, “cái cột”. Với người Việt Nam vốn gắn bó lâu đời với nền văn minh lúa nước, hạt gạo trở thành gia bảo vô cùng cần thiết cho cuộc sống. Cho nên ngay lúc còn là đứa trẻ mới lớn, cảm nhận về vật chất trước tiên phải là hạt gạo trải qua một quá trình lam lũ, kết tinh từ mồ hôi nước mắt của người lao động, “một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng” phải suốt ngày bán mặt cho đất bán lưng cho trời, dầm mưa dãi nắng nhân dân ta mới làm ra được hạt ngọc quý giá đó. Thấm vào trong hạt gạo nhỏ nhỏ đó là vị mặn mồ hôi nhọc nhằn của người nông dân. Chính vì thế lúc ăn hạt cơm dẻo, thơm phải nhớ tới người làm ra nó.
Câu cuối cùng khép lại một câu khẳng định với niềm tự hào: “Đất Nước có từ ngày đó…” “Ngày đó” là ngày nào ta ko rõ nhưng kiên cố “ngày đó” là ngày ta có truyền thống, có phong tục tập quán, có văn hóa nhưng có văn hóa tức là có non sông.
Trong đoạn thơ trên, tác giả sử dụng khôn khéo các kiểu cấu trúc thơ “Đất Nước đã có”, “Đất Nước mở màn”, “Đất Nước lớn lên”, “Đất Nước có từ” đã tạo điều kiện cho ta tưởng tượng được cả quá trình tạo nên và tăng trưởng của non sông trong trường kì lịch sử nằm sâu trong tiềm thức của con người Việt Nam qua bao thế hệ. Nguyễn Khoa Điềm lặng lẽ quan sát Đất Nước ở muôn mặt đời thường và trong quan hệ ruột rà, thân thuộc. Đất Nước là những gì bình dị nhất, thân thiện và thân quen nhất trong đời sống hằng ngày của mỗi con người việt nam ta: câu chuyện cổ tích bà kể, miếng trầu bà ăn, gừng cay, muối mặn, hạt gạo…
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 8
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể
Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Khổ thơ thứ nhất (9 câu đầu): Sau lúc điểm qua hai quá trình “mở màn” và “lớn lên” của non sông, tác giả khẳng định: “Đất Nước có từ ngày đó…” – từ rất xa xưa. Những cái xa xưa thường hay xa lạ, nhưng non sông thì ko – non sông thân thiện với mọi người.
Mở đầu là những lời bình dị nhưng súc tích: “Lúc ta lớn lên, Đất Nước đã có rồi”. Tổ quốc thành bậc tiền nhân. Mọi người đều được nuôi dưỡng từ non sông… Nhắc lại điệp khúc “ngày xửa ngày xưa…”, tác giả muốn chứng tỏ non sông tạo nên từ rất lâu, non sông có trong từng lời mẹ kể.
Gắn liền với sinh hoạt gia đình: “Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn”. Tứ thơ này làm sống lại nhiều câu tục ngữ, ca dao và truyện Trầu cau bi thương, tình nghĩa. Qua hình ảnh “miếng trầu”, Nguyễn Khoa Điềm “nhân dân hóa” thơ mình và có thêm một chứng cớ về non sông tạo nên từ xa xưa. Tuy vậy, non sông chỉ lớn lên với truyền thống: “dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc” và quá trình tạo nên nhiều phong tục, tập quán:
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Nguyễn Khoa Điềm thật sự xúc động lúc nói tới:”Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”. Đó lời ngợi ca tình nghĩa, thuỷ chung trong gian lao. Chữ “thương” giúp thơ ông gần văn học bình dân. “Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”- điều đó, hiển nhiên như lúc ta lớn lên đã có ông bà, cha mẹ… Tổ quốc gắn bó, thân thiết như người ruột thịt và bao công việc lao động khác:
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đó là lúc con người khép lại thời “man rợ” bước vào thời kỳ văn minh. Tứ thơ “cái kèo, cái cột thành tên” còn gợi tập tục đặt tên mộc mạc để mong sự bình yên. Tổ quốc ta gắn liền với nền nông nghiệp lúa nước: “Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng”. Làm nên hạt gạo trắng thơm phải trải qua nhiều quá trình, phải đổ mồ hôi, sôi nước mắt. Quá trình tạo nên non sông cũng đớn đau như chuyện nhân loại hoài thai, sinh nở.
Từ những lời phân tích trên đây, có thể thấy Nguyễn Khoa Điềm đã khai thác một cách triệt để vốn văn hoá dân gian. Hàng loạt câu tục ngữ, ca dao, truyền thuyết, cổ tích, phong tục, tập quán đã được tái tạo, thông minh lại. Ko chỉ hay ở phương diện câu chữ, cấu trúc và lời kết đoạn đã gây được ấn tượng. “Lúc ta lớn lên non sông đã có rồi”, non sông mở màn, non sông lớn lên… chặng đường nào cũng song hành với cuộc sống nhân dân. Tác giả nêu nhiều chứng cứ để làm sáng tỏ kết luận: “Đất Nước có từ ngày đó…” – từ “ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể”. Trong suốt quá trình đó, non sông gắn bó với mọi gia đình và từng tư nhân. Đó là cơ sở vững chắc để tác giả tiếp tục triển khai tư tưởng Đất Nước này là đất Nước Nhân dân ở 3 khổ thơ sau.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 9
Thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm là trong những cây bút tiêu biểu của thế hệ thi sĩ trẻ trong những năm tháng trường kì chống Mĩ cứu nước. Thơ ông lôi cuốn đọc giả bởi sự liên kết giữa xúc cảm nồng nàn và suy tư sâu lắng của người trí thức về non sông và con người Việt Nam.Nổi lên cho phong cách sáng tác của ông là “Trường ca Mặt đường khát vọng”, được ông sáng tác ở chiến khu Trị-Thiên năm 1971, in xuất bản lần đầu năm 1974, viết về sự thức tỉnh của tuổi xanh đô thị vùng tạm chiến miền Nam về trách nhiệm với non sông non sông và sứ mệnh thế hệ mình , hơn cả là hòa mình với cuộc đấu tranh chống Mĩ xâm lược. Đoạn trích bài thơ “Tổ quốc” nằm ở phần đầu chương V của tường ca. 9 câu thơ mở đầu của đoạn trích là 9 câu thơ nói lên ý kiến của thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm về non sông.
Với 9 câu thơ đầu tác giả đã trình bày ý kiến mới mẻ của mình về cội nguồn non sông:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa …” mẹ thường hay kể.
Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Mở đầu trong đoạn trích, tác giả đã muốn khẳng định “lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”. Chẳng biết là non sông tạo nên và có từ bao giờ, chỉ biết là lúc ta lớn lên thì non sông đã có ở đây rồi. Đó chính là lời khẳng định kiên cố về sự trường tồn của non sông.
Sau khẳng định cứng ngắc về sự tồn tại của non sông, tác giả dần dần vén màn cho ta thấy rõ hơn về xuất xứ của non sông:
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa …” mẹ thường hay kể.
Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Dòng thơ “ngày xửa ngày xưa” là mở đầu cho từng một câu chuyện cổ tích nhưng các bà, các mẹ hay kể chuyện cho các con cháu nghe.Cũng chẳng biết từ lúc nào, chỉ biết là từ “ngày xửa ngày xưa” tạo nên non sông đã có rồi. Những câu chuyện cổ tích truyền thuyết ra đời là từ non sông.
Đó là hình ảnh Đất Nước của một nền văn học dân gian rực rỡ với những câu chuyện cổ tích, thần thoại và truyền thuyết. Với thi sĩ, hai từ “non sông” còn mở màn với miếng trầu bà ăn. Người xưa thường xuyên nói “miếng trầu là đầu câu chuyện”, đó hẳn là bởi vì tục ăn trầu là một trong những phong tục lâu đời của Việt Nam ta.
Hình ảnh của “miếng trầu” cũng như là hình ảnh của sự khởi đầu. Đất Nước đã có từ lúc dân mình có tục ăn trầu và tục ăn trầu của nhân dân cũng là khởi đầu cho một non sông, khởi đầu cho một nền văn hiến.
Mở màn của một sự sống và những bước trưởng thành của sự sống đó. Sau sự mở màn của một Đất Nước chính là sự trưởng thành của cả một dân tộc:
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Từ những năm tháng trước công nguyên, từ thời của hai Bà Trưng, Bà Triệu, là lần trước tiên nước ta mạnh mẽ đứng lên khởi nghĩa đánh đuổi giặc ngoại xâm. Từ những câu chuyện truyền thuyết Thánh Gióng với hình ảnh nhổ cả luỹ tre dơ cao đánh đuổi giặc.
Cây tre cũng là hình ảnh biểu tượng của người nông dân Việt Nam, hiền lành, thiệt thà siêng năng và chất phác nhưng cũng rất kiên cường quật cường. Từ hình những ảnh thực tiễn, cho tới đời sống ý thức, đó là từng bước đi lên trưởng thành của một dân tộc, của một non sông con người . Ý thức được về non sông, về sự tồn tại của non sông và ý thức về việc phải có trách nghiệm bảo vệ lãnh thổ, bảo vệ cương vực non sông.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 10
Đầu năm 1971, đang công việc trong thành ủy Huế, Nguyễn Khoa Điềm được mời tham gia trại sáng tác tổ chức ở đất bạn Lào. Thi sĩ rất thích nhạc giao hưởng đó tâm tình: Tôi nghĩ tôi sẽ viết một bản giao hưởng bằng tiếng nói. Và trường ca Mặt đường khát vọng đã ra đời. Trường ca gồm chín chương. Đoạn thơ Đất Nước trích từ phần đầu của chương V có tên là Đất Nước. Trong thơ kháng chiến chống Mỹ non sông là chủ đề bao trùm. Các thế hệ trước nhiều người viết rất hay về đề tài non sông, cho nên Nguyễn Khoa Điềm tìm cách trình bày mới, chọn chất liệu từ đời sống dân gian để thấy rằng non sông là ý niệm thiêng liêng, nhưng cũng thật thân thiện và giản dị.
Tổ quốc có từ đâu? Tổ quốc là gì? “Tổ quốc”, hai chữ thiêng liêng cao cả đó chẳng phải ở đâu xa nhưng ở ngay trong mỗi gia đình chúng ta: từ lời kể chuyện của mẹ, miếng trầu của bà, tới phong tục tập quán thân thuộc, tình nghĩa thuỷ chung của cha mẹ, hạt gạo, hòn than, cái kèo, cái cột trong nhà:
“Lúc ta lớn lên non sông đã có rồi
Tổ quốc có trong những cái ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể”
Bằng giọng tâm tình, dịu ngọt như lời kể truyện cổ tích, Nguyễn Khoa Điềm đã trình bày những cảm nhận, suy tưởng của mình về cội nguồn non sông. Lịch sử sâu thẳm của non sông ta được tác giả giảng nghĩa ko phải bằng sự tiếp nối của các vương triều hay các sự kiện lịch sử trọng đại như Nguyễn Trãi đã từng viết trong “Bình Ngô Đại Cáo”:
“Như nước Đại Việt ta từ thuở trước
Vốn xưng nền văn hiến đã lâu
Núi sông cương vực đã chia Phong tục Bắc – Nam cũng khác
Từ Triệu, Đinh, Lý, Trần gây nền độc lập
Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên hùng cứ một phương”
Nhưng mà bằng những hình ảnh thân thiện, thân quen, bằng những câu thơ gợi nhớ tới truyền thuyết xa xưa, tới nền văn minh lúa nước sông Hồng, cùng những phong tục tập quán lạ mắt có từ lâu đời. Đó cũng chính là non sông được cảm nhận trong chiều sâu tâm hồn nhân dân, văn hoá và lịch sử:
“Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Hình ảnh thơ phải chăng đã gợi cho ta về sự tích “Trầu cau” từ đời vua Hùng dựng nước xa xưa, ngợi ca tình nghĩa vợ chồng, anh em thắm thiết, sắt son; về truyền thuyết Thánh Gióng nhổ tre đánh đuổi giặc Ân, trở thành bài ca giữ nước hào hùng của nhân dân đã trở thành lịch sử non sông:
“Ta như thuở xưa thần Phù Đổng
Vụt lớn lên đánh đuổi giặc n
Sức nhân dân khoẻ như ngựa sắt
Chí căm thù ta rèn thép làm roi
Lửa tranh đấu ta phun vào mặt
Lũ sát nhân cướp nước hại nòi”
(Tố Hữu)
Tức là, lịch sử lâu đời của non sông được kết tinh trong từng câu chuyện kể, trong miếng trầu bà ăn thường nhật, trong “cây tre đánh giặc” thân quen quanh ta.
Bằng thể loại trữ tình chính luận, Nguyễn Khoa Điềm đã đưa ra một cách cảm nhận, một khái niệm về non sông để từ đó rút ra một quan niệm về non sông. Bao trùm là tư tưởng, quan niệm:
Đất Nước này là Đất Nước của Nhân dân
Đất Nước của Nhân dân, Đất Nước của ca dao, thần thoại
Trước hết, tác giả cảm nhận non sông qua những hình ảnh bình dị, cụ thể, thân thiện:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái ngày xửa, ngày xưa… mẹ thường hay kể Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phủi một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó
Từ những hình ảnh bình dị, cụ thể: miếng trầu bà ăn, mảnh đất trồng tre đánh giặc, cái kèo, cái cột, ngôi nhà ta ở, hạt gạo một nắng hai sương ta ăn…, tác giả muốn nói rằng non sông ko ở đâu xa nhưng rất thân thiện, thân thiết, gắn bó trong đời sống của mỗi gia đình hàng ngày và từ bao đời nay. Và mỗi đứa trẻ lớn lên trong ko gian cụ thể đó sẽ được bà, cha mẹ truyền cho ý niệm về non sông thông qua những câu chuyện huyền thoại cổ tích, dần dần khái niệm về non sông sẽ tạo nên trong tâm hồn mỗi con người, tới lúc lớn lên đứa nhỏ sẽ nhận thức được non sông. Những hình ảnh này còn gợi liên tưởng, mở ra đời sống của dân tộc, theo chiều dài thời kì qua hàng nghìn năm dựng nước, giữ nước. Trong quá trình lịch sử tạo nên và lớn lên non sông đã được nhân dân xây dựng nền văn minh nông nghiệp lúa nước với phong tục tập quán riêng: ăn trầu, bới tóc. và tạo nên tâm hồn tính cách riêng: thủy chung trong tình yêu, siêng năng trong lao động. Nhân dân cũng xây dựng truyền thống yêu nước người hùng chống giặc ngoại xâm: trồng tre đánh giặc. Tổ quốc được nhân dân xây dựng thông minh từ buổi đầu, lại gắn bó với đời sống vật chất và trong tiềm thức của nhân dân từ xa xưa tới nay, nên non sông này là của nhân dân.
Đoạn thơ Đất Nước có giọng điệu tâm tình, sự liên tưởng phóng túng nhưng tập trung trình bày cách cảm nhận về non sông của tác giả theo chiều phương diện rất rõ ràng.
Tác giả tiếp tục cảm nhận non sông ở chiều rộng ko gian, địa lí, lãnh thổ. Đó là một ko gian cụ thể, thân thiết đầy đủ dấu yêu đối với mỗi con người:
Đất là nơi anh tới trường
Nước là nơi em tắm
Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm
Trục đường tới trường, bến sông, nơi lứa đôi yêu nhau hò hứa, tương tự gợi ra ko gian, quang cảnh cụ thể, thân quen thân thiện nhưng ko kém phần xinh xắn thơ mộng. Đó là ko gian sống sót của tập thể qua bao nhiêu thế hệ. Tổ quốc luôn gắn bó với anh và em trong suốt cuộc đời. Lúc lớn lên nhiều mảnh đất trở thành kỉ niệm. Do đó, non sông gắn bó trong chiều sâu của tâm hồn. Tổ quốc sẽ mở rộng ra và lớn lên mãi theo mỗi cuộc đời, lúc đầu là ngôi nhà, rồi tuyến đường, bến sông và xa hơn nữa là ko gian rộng lớn với núi sông, rừng, biển:
Đất là nơi con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc
Nước là nơi con cá ngư ông móng nước biển khơi
Hai câu thơ mượn lời dân ca Bình Trị Thiên đã mở ra một ko gian đẹp thơ mộng, mênh mông tráng lệ, huy hoàng; vừa thân quen, cụ thể vừa lãng mạn bay bổng như trong huyền thoại. Viết về phong cảnh non sông gấm vóc, giàu có đó, thi sĩ đã bộc lộ tình yêu non sông say đắm.
Thành công nghệ thuật của đoạn thơ là Nguyễn Khoa Điềm đã tạo ra một ko gian nghệ thuật riêng đưa ta vào toàn cầu thân thiện, mĩ lệ, giàu sức bay bổng của ca dao truyền thuyết, văn hóa dân gian. Đây là điểm rực rỡ của hình thức nghệ thuật thống nhất với nội dung tư tưởng.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 11
Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm là những trang thơ đậm chất suy luận, nhưng lại thấm đẫm, nồng nàn trong xúc cảm. Do vậy nhưng dẫu viết về một đề tài đã cũ, đã quen, nhưng cách khai thác chất liệu mới mẻ, thông minh đã giúp thi sĩ tạo được dấu ấn riêng trong lòng người đọc. Đặc thù, 9 câu thơ mở đầu Đất Nước, trong mạch xúc cảm trằn trọc, tìm về cội nguồn lịch sử của dân tộc, đã trình bày rất rõ điều đó.
“Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể”
Đất Nước đã lớn lên, và được tạo nên dựng xây từ lúc ta còn lẫm chẫm những tiếng khóc trước tiên, từ trong mạch nguồn văn hóa thẳm sâu, nhưng trước hết ở đây, nó hiện diện trong lời kể của mẹ. Mẹ kể cho ta nghe về những câu chuyện cổ tích thuở xưa, và nhuần thấm trong những câu chuyện dân gian bay bổng, lãng mạn chất chứa ước mong hi vọng của người dân lao động nghèo, là hình ảnh non sông một nắng hai sương có từ ngày đó. Tức là, Đất Nước đã gắn liền với mỗi người từ thuở trẻ thơ, từ những gì thân yêu bình dị nhất, chính vì thế nhưng non sông hiện lên ko phải là hình ảnh quá đỗi lớn lao, lớn lao của non kỳ thủy tú, giang sơn gấm vóc tươi đẹp trong thơ ca trước đó ta từng thấy, nhưng nó đẹp trong nét mộc mạc, thân thiện, giản dị của chính nó. Để rồi, tiếp tục mạch chảy của các chất liệu dân gian, hình ảnh non sông hiện lên như được bồi đắp, tạo xây vẻ đẹp lịch sử, sâu xa của mình từ những phong tục tập quán của người Việt cổ, trong những truyền thuyết lịch sử hào hùng:
“Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên”
Hình ảnh miếng trầu có nhẽ đã trở thành rất đỗi thân thuộc trong các bài ca dao, dân ca, trong cả những câu hát giao duyên của tình yêu lứa đôi: trầu này trầu tính trầu tình, ăn vào cho đỏ môi mình môi ta. Mượn chất liệu dân gian gắn liền vẻ đẹp của phong tục văn hóa để trả lời cho câu hỏi về mạch nguồn lịch sử non sông, đã tạo điều kiện cho câu văn của Nguyễn Khoa Điềm ko triết lý khô khan, nhưng nhuần thấm những phong vị xưa, mềm mại, bay bổng. Rồi cả sự tích Thánh Gióng đánh giặc cũng được liệt kê một cách khôn khéo vào mạch thơ, từ đó làm nên sự hài hòa của các chất liệu dân gian. Tục bởi tó, đặt tên mộc mạc, chất phác của người Việt xưa, liên kết những yếu tố đó lại với nhau, phải chăng Nguyễn Khoa Điềm muốn khẳng định, Đất Nước ko chỉ có trong ký ức tuổi thơ, nhưng còn hòa mình thắm thiết vào mạch nguồn văn hóa, tạo nên nét đẹp thân thiện, bình dị và thân yêu tới lạ với người đọc lúc cảm nhận tác phẩm.
Ko chỉ đi tìm câu trả lời cho câu hỏi về sự tạo nên non sông, thi sĩ còn gián tiếp qua đó gợi hình ảnh tảo tần của người dân lao động cần lao, đồng thời khắc họa nét đẹp tâm hồn của con người dân tộc.
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Bằng cách sử dụng thông minh các chất liệu dân gian, 9 khổ thơ đầu đã giúp Nguyễn Khoa Điềm ko chỉ trả lời cho câu hỏi về cội nguồn, lịch sử tạo nên Đất Nước, nhưng còn như gợi lại trong thẳm sâu tâm hồn người đọc những vẻ đẹp văn hóa phong tục đã được đắp bồi dưỡng nuôi trong hàng nghìn thế hệ, cũng từ đó, như một cánh cửa, đưa ta ngược dòng về với vẻ đẹp bình dị, xưa cũ của dân tộc.
Với các bài văn mẫu Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước do bangtuanhoan.edu.vn sưu tầm và biên soạn trên đây, kỳ vọng các em sẽ có thêm những góc nhìn mới mẻ và có cái nhìn tổng quát hơn về tác phẩm. Chúc các em làm bài tốt!
Đăng bởi: bangtuanhoan.edu.vn
Phân mục: Lớp 12, Ngữ Văn 12
[rule_{ruleNumber}]
#Phân #tích #câu #thơ #đầu #bài #Đất #Nước #của #Nguyễn #Khoa #Điềm #hay #nhất
[rule_3_plain]
#Phân #tích #câu #thơ #đầu #bài #Đất #Nước #của #Nguyễn #Khoa #Điềm #hay #nhất
Để tìm hiểu sâu hơn về trị giá tác phẩm Đất Nước của Nguyến Khoa Điềm , mời các em tham khảo một số bài văn mẫu Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước, sau đây. Hi vọng với các bài văn mẫu ngắn gọn, cụ thể, hay nhất này các em sẽ có thêm tài liệu, cách triển khai để hoàn thiện bài viết một cách tốt nhất!
Xem nhanh nội dung1 Dàn bài Phân tích 9 câu đầu bài thơ Đất Nước2 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 13 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 24 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 35 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 46 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 57 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 58 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 69 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 710 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 811 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 912 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 1013 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 11
Dàn bài Phân tích 9 câu đầu bài thơ Đất Nước
1. Mở bài:
– Giới thiệu chung về tác giả Nguyễn Khoa Điềm.
– Giới thiệu về tác phẩm và ý nghĩa nhưng tác giả muốn gửi gắm.
2. Thân Bài:
– Trích dẫn 9 câu thơ đầu
– Phân tích ý nghĩa của 9 câu thơ đó.
– Phân tích các giải pháp nghệ thuật được sử dụng và các nét rực rỡ.
3. Kết bài:
– Nêu cảm nhận của bản thân.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 1
Thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm là trong những cây bút tiêu biểu của thế hệ thi sĩ trẻ trong những năm tháng trường kì chống Mĩ cứu nước. Thơ ông lôi cuốn đọc giả bởi sự liên kết giữa xúc cảm nồng nàn và suy tư sâu lắng của người trí thức về non sông và con người Việt Nam.Nổi lên cho phong cách sáng tác của ông là “Trường ca Mặt đường khát vọng”, được ông sáng tác ở chiến khu Trị-Thiên năm 1971, in xuất bản lần đầu năm 1974, viết về sự thức tỉnh của tuổi xanh đô thị vùng tạm chiến miền Nam về trách nghiệm với non sông non sông và sứ mệnh thế hệ mình , hơn cả là hoà mình với cuộc đấu tranh chống Mĩ xâm lược. Đoạn trích bài thơ “Tổ quốc” nằm ở phần đầu chương V của tường ca. 9 câu thơ mở đầu của đoạn trích là 9 câu thơ nói lên ý kiến của thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm về non sông.
Với 9 câu thơ đầu tác giả đã trình bày ý kiến mới mẻ của mình về cuội nguồn non sông.
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa …” mẹ thương hay kể.
Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Gạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Mở đầu trong đoạn trích, tác giả đã muốn khẳng định “lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”. Chẳng biết là non sông tạo nên và có từ bao giờ, chỉ biết là lúc ta lớn lên thì non sông đã có ở đây rồi. Đó chính là lời khẳng định kiên cố về sự trường tồn của non sông.
Sau khẳng định cứng ngắc về sự tồn tại của non sông, tác giả dần dần vén màn cho ta thấy rõ hơn về xuất xứ của non sông:
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa …” mẹ thương hay kể.
Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Dòng thơ “ngày xửa ngày xưa” là mở đầu cho từng một câu chuyện cổ tích nhưng các bà, các mẹ hay kể chuyện cho các con cháu nghe.Cũng chẳng biết từ lúc nào, chỉ biết là từ “ngày xửa ngày xưa” tạo nên non sông đã có rồi. Những câu chuyện cổ tích truyền thuyết ra đời là từ non sông.
Đất Nước hiện diện lên trong truyện cổ.
Đó là hình ảnh Đất Nước của một nền văn học dân gian rực rỡ với những câu chuyện cổ tích, thần thoại và truyền thuyết. Với thi sĩ, hai từ “non sông” còn mở màn với miếng trầu bà ăn. Người xưa thường xuyên nói “miếng trầu là đầu câu chuyện”, đó hẳn là bởi vì tục ăn trầu là một trong những phong tục lâu đời của Việt Nam ta.
Hình ảnh của “miếng trầu” cũng như là hình ảnh của sự khởi đầu. Đất Nước đã 0có từ lúc dân mình có tục ăn trầu và tục ăn trầu của nhân dân cũng là khởi đầu cho một non sông, khởi đầu cho một nền văn hiến.
Mở màn của một sự sống và những bước trưởng thành của sự sống đó. Sau sự mở màn của một Đất Nước chính là sự trưởng thành của cả một dân tộc:
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Từ những năm tháng trước công nguyên, từ thời của hai Bà Trưng, Bà Triệu, là lần trước tiên nước ta mạnh mẽ đứng lên khởi nghĩa đánh đuổi giặc ngoại xâm. Từ những câu chuyện truyền thuyết Thành Gióng với hình ảnh nhổ cả luỹ tre dơ cao đánh đuổi giặc.
Cây tre cũng là hình ảnh biểu tượng của người nông dân Việt Nam, hiền lành,hật thà siêng năng và chất phác nhưng cũng rất kiên cường quật cường. Từ hình những ảnh thực tiễn, cho tới đời sống ý thức, đó là từng bước đi lên trưởng thành của một dân tộc, của một non sông con người . Ý thức được về non sông, về sự tồn tại của non sông và ý thức về việc phải có trách nghiệm bảo vệ lãnh thổ, bảo vệ cương vực non sông.
Tiếp theo đó là những hình ảnh mang đậm vẻ đẹp thuần phong mỹ tục giản dị của con người Việt Nam :
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Gạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Trước tiên đó chính là vẻ đẹp giản dị của người phụ nữ Việt Nam. Vẻ đẹp của một người bà, người mẹ, người chị, của một người con gái mộc mạc Việt Nam, tuy giản dị nhưng lại nữ tình, thuần phác rất riêng. Thành ngữ “gằng cay muối mặn” đã vẫn dụng một cách hết sức tự nhiên nhưng cũng là hết sức rực rỡ, nhẹ nhõm nhưng thấm đượm ân tình con người , gợi lên sự thuỷ chung ở trong con người như câu nói “gừng càng già càng cay, muối càng lâu càng mặn, con người sống với nhau lâu năm thì tình nghĩa sẽ đong đầy”.
Rồi tới câu thơ “Cái kèo cái cột thành tên”, gợi nhắc cho người đọc nhớ tới tục làm nhà cổ của người Việt ngày xưa . Nhà được làm bằng cách sử dụng kèo cột giằng giữ vào nhau làm cho nhà thêm vững chãi, bền chặt tránh được mưa gió và thú dữ. Đó cũng chính là ngôi nhà tổ ấm cho mọi gia đình có thể sum họp bên nhau; siêng năng tích góp mỡ màu dồn thành sự sống tăng trưởng non sông.
Và cả truyền thống lao siêng năng lao động động , chịu thương chịu thương chịu khó miệt mài của dân tộc ta nữa “Hạt gạo phải một nắng hai sương xay giã dần sàng”.Câu thành ngữ “Một nắng hai sương” gợi nên sự siêng năng siêng năng của ông cha ta những ngày long đong siêng năng và long đong trong đời sống nông nghiệp lỗi thời.
Đó chính là truyền thống lao động siêng năng, miệt mài chịu thương chịu thương chịu khó. Các động từ như “Xay – giã – dần – sang” đó là thứ tự sản xuất ra hạt gạo. Để làm ra được hạt gạo, người nông dân phải trải qua biết bao nắng sương vất vả gieo cấy, xay giã và giần sàng. Thấm vào trong hạt gạo nhỏ nhỏ đó là mồ hôi vị mặn nhọc nhằn của giai cấp nông dân vất vả nắng mưa.
Và sau tất cả, tác giả Nguyễn Khoa Điềm đã chốt lại “Đất Nước có từ ngày đó … “. “Ngày đó” là ngày nào, chúng ta ko hề biết, tác giả cũng ko thể biết. Chỉ biết rằng ngày đó chính là ngày ta mở màn có truyền thồng, có những phong tục tập quán, có nhiều văn hoá. Đó là ngày ta có Tổ quốc của dân tộc Việt Nam.
Bằng việc vận dụng khôn khéo và mềm mại các chất liệu văn hóa dân gian như phong tục ăn trầu, tục búi lệ tóc, truyền thống đánh giặc ngoại xâm, truyền thống làm nông nghiệp và ác câu ca dao, tục ngữ cùng các thành ngữ… Tiếng nói mộc mạc, giản dị, lời thơ nhẹ nhõm đúng giọng thủ thỉ tâm tình nhưng vẫn mang đậm hồn thơ triiết lí thơ ca.
Điệp ngữ Đất Nước được nhắc lại rất nhiều lần cũng như việc thi sĩ xoành xoạch viết hoa hai từ Đất Nước tạo nên sự thành kính vô cùng thiêng liêng… Tất cả đã làm nên một đoạn thơ đặm đà ko gian văn hóa người Việt.
Qua đoạn thơ trên thi sĩ đã mang tới cho người đọc vẻ đẹp của một Đất Nước giàu văn hóa cựu truyền. Đất Nước của truyền thống, của phong tục tươi đẹp mang đậm dấu ấn của tư tưởng Đất Nước của con người của nhân dân.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 2
Đầu năm 1971, đang công việc trong thành ủy Huế, Nguyễn Khoa Điềm được mời tham gia trại sáng tác tổ chức ở đất bạn Lào. Thi sĩ rất thích nhạc giao hưởng đó tâm tình: Tôi nghĩ tôi sẽ viết một bản giao hưởng bằng tiếng nói. Và trường ca Mặt đường khát vọng đã ra đời. Trường ca gồm chín chương. Đoạn thơ Đất Nước trích từ phần đầu của chương V có tên là Đất Nước. Trong thơ kháng chiến chống Mỹ non sông là chủ đề bao trùm. Các thế hệ trước nhiều người viết rất hay về đề tài non sông, cho nên Nguyễn Khoa Điềm tìm cách trình bày mới, chọn chất liệu từ đời sống dân gian để thấy rằng non sông là ý niệm thiêng liêng, nhưng cũng thật thân thiện và giản dị.
Tổ quốc có từ đâu? Tổ quốc là gì? “Tổ quốc”, hai chữ thiêng liêng cao cả đó chẳng phải ở đâu xa nhưng ở ngay trong mỗi gia đình chúng ta: từ lời kể chuyện của mẹ, miếng trầu của bà, tới phong tục tập quán thân thuộc, tình nghĩa thuỷ chung của cha mẹ, hạt gạo, hòn than, cái kèo, cái cột trong nhà:
“Lúc ta lớn lên non sông đã có rồi
Tổ quốc có trong những cái ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể”
Bằng giọng tâm tình, dịu ngọt như lời kể truyện cổ tích, Nguyễn Khoa Điềm đã trình bày những cảm nhận, suy tưởng của mình về cội nguồn non sông. Lịch sử sâu thẳm của non sông ta được tác giả giảng nghĩa ko phải bằng sự tiếp nối của các vương triều hay các sự kiện lịch sử trọng đại như Nguyễn Trãi đã từng viết trong “Bình Ngô Đại Cáo”:
“Như nước Đại Việt ta từ thuở trước
Vốn xưng nền văn hiến đã lâu
Núi sông cương vực đã chia Phong tục Bắc – Nam cũng khác
Từ Triệu, Đinh, Lý, Trần gây nền độc lập
Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên hùng cứ một phương”
Nhưng mà bằng những hình ảnh thân thiện, thân quen, bằng những câu thơ gợi nhớ tới truyền thuyết xa xưa, tới nền văn minh lúa nước sông Hồng, cùng những phong tục tập quán lạ mắt có từ lâu đời. Đó cũng chính là non sông được cảm nhận trong chiều sâu tâm hồn nhân dân, văn hoá và lịch sử:
“Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Hình ảnh thơ phải chăng đã gợi cho ta về sự tích “Trầu cau” từ đời vua Hùng dựng nước xa xưa, ngợi ca tình nghĩa vợ chồng, anh em thắm thiết, sắt son; về truyền thuyết Thánh Gióng nhổ tre đánh đuổi giặc Ân, trở thành bài ca giữ nước hào hùng của nhân dân đã trở thành lịch sử non sông:
“Ta như thuở xưa thần Phù Đổng
Vụt lớn lên đánh đuổi giặc Ân
Sức nhân dân khoẻ như ngựa sắt
Chí căm thù ta rèn thép làm roi
Lửa tranh đấu ta phun vào mặt
Lũ sát nhân cướp nước hại nòi”
(Tố Hữu)
Tức là, lịch sử lâu đời của non sông được kết tinh trong từng câu chuyện kể, trong miếng trầu bà ăn thường nhật, trong “cây tre đánh giặc” thân quen quanh ta.
Bằng thể loại trữ tình chính luận, Nguyễn Khoa Điềm đã đưa ra một cách cảm nhận, một khái niệm về non sông để từ đó rút ra một quan niệm về non sông. Bao trùm là tư tưởng, quan niệm:
Đất Nước này là Đất Nước của Nhân dân
Đất Nước của Nhân dân, Đất Nước của ca dao, thần thoại
Trước hết, tác giả cảm nhận non sông qua những hình ảnh bình dị, cụ thể, thân thiện:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái ngày xửa, ngày xưa… mẹ thường hay kể Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trông tre nhưng đánh giặc Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phủi một nang hai sương xay, giã, giằn, sàng
Đất Nước có từ ngày đó
Từ những hình ảnh bình dị, cụ thể: miếng trầu bà ăn, mảnh đất trồng tre đánh giặc, cái kèo, cái cột, ngôi nhà ta ở, hạt gạo một nắng hai sương ta ăn…, tác giả muốn nói rằng non sông ko ở đâu xa nhưng rất thân thiện, thân thiết, gắn bó trong đời sống của mỗi gia đình hàng ngày và từ bao đời nay. Và mỗi đứa trẻ lớn lên trong ko gian cụ thể đó sẽ được bà, cha mẹ truyền cho ý niệm về non sông thông qua những câu chuyện huyền thoại cổ tích, dần dần khái niệm về non sông sẽ tạo nên trong tâm hồn mỗi con người, tới lúc lớn lên đứa nhỏ sẽ nhận thức được non sông. Những hình ảnh này còn gợi liên tưởng, mở ra đời sống của dân tộc, theo chiều dài thời kì qua hàng nghìn năm dựng nước, giữ nước. Trong quá trình lịch sử tạo nên và lớn lên non sông đã được nhân dân xây dựng nền văn minh nông nghiệp lúa nước với phong tục tập quán riêng: ăn trầu, bới tóc. và tạo nên tâm hồn tính cách riêng: thủy chung trong tình yêu, siêng năng trong lao động. Nhân dân cũng xây dựng truyền thống yêu nước người hùng chống giặc ngoại xâm: trồng tre đánh giặc. Tổ quốc được nhân dân xây dựng thông minh từ buổi đầu, lại gắn bó với đời sống vật chất và trong tiềm thức của nhân dân từ xa xưa tới nay, nên non sông này là của nhân dân. Đoạn thơ Đất Nước có giọng điệu tâm tình, sự liên tưởng phóng túng nhưng tập trung trình bày cách cảm nhận về non sông của tác giả theo chiều phương diện rất rõ ràng.
Tác giả tiếp tục cảm nhận non sông ở chiều rộng ko gian, địa lí, lãnh thổ. Đó là một ko gian cụ thể, thân thiết đầy đủ dấu yêu đối với mỗi con người:
Đất là nơi anh tới trường
Nước là nơi em tắm
Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm
Trục đường tới trường, bến sông, nơi lứa đôi yêu nhau hò hứa, tương tự gợi ra ko gian, quang cảnh cụ thể, thân quen thân thiện nhưng ko kém phần xinh xắn thơ mộng. Đó là ko gian sống sót của tập thể qua bao nhiêu thế hệ. Tổ quốc luôn gắn bó với anh và em trong suốt cuộc đời. Lúc lớn lên nhiều mảnh đất trở thành kỉ niệm. Do đó, non sông gắn bó trong chiều sâu của tâm hồn. Tổ quốc sẽ mở rộng ra và lớn lên mãi theo mỗi cuộc đời, lúc đầu là ngôi nhà, rồi tuyến đường, bến sông và xa hơn nữa là ko gian rộng lớn với núi sông, rừng, biển:
Đất là nơi con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc
Nước là nơi con cá ngư ông móng nước biển khơi Hai câu thơ mượn lời dân ca Bình Trị Thiên đã mở ra một ko gian đẹp thơ mộng, mênh mông tráng lệ, huy hoàng; vừa thân quen, cụ thể vừa lãng mạn bay bổng như trong huyền thoại. Viết về phong cảnh non sông gấm vóc, giàu có đó, thi sĩ đã bộc lộ tình yêu non sông say đắm.
Thành công nghệ thuật của đoạn thơ là Nguyễn Khoa Điềm đã tạo ra một ko gian nghệ thuật riêng đưa ta vào toàn cầu thân thiện, mĩ lệ, giàu sức bay bổng của ca dao truyền thuyết, văn hóa dân gian. Đây là điểm rực rỡ của hình thức nghệ thuật thống nhất với nội dung tư tưởng.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 3
Con người Việt Nam ta từ xưa tới nay ý thức yêu nước, lòng dũng cảm luôn chảy trong dòng máu, sẵn sàng tranh đấu, hi sinh để bảo vệ độc lập tự do cho Tổ quốc. Trong những năm tháng kháng chiến chống Mĩ gian nan, có biết bao nhiêu bài thơ, bài văn ra đời để khích lệ ý thức tranh đấu cho quân và dân ta ngoài mặt trận. Một trong số các tác phẩm khơi gợi lòng yêu nước đó ko thể ko kể tới Trường ca Mặt đường khát vọng của tác giả Nguyễn Khoa Điềm nhưng nổi trội là đoạn trích Tổ quốc. Mở đầu đoạn trích, tác giả lí giải về cội nguồn của Tổ quốc vô cùng thân yêu.
Nguyễn Khoa Điềm được biết tới là thi sĩ với phong cách trữ tình chính luận lạ mắt. Thơ Nguyễn Khoa Điềm thu hút, lôi cuốn người đọc bởi sự đan kết xúc cảm nồng nàn và suy tư sâu lắng của một thanh niên tri thức tự ý thức thâm thúy về vai trò, trách nhiệm của mình trong trận đấu đấu vì non sông và nhân dân. “Trường ca Mặt đường khát vọng” là một tác phẩm tiêu biểu cho phong cách thơ văn của ông. Đoạn trích Tổ quốc thuộc chương V của bản Trường ca. Ở đoạn trích, tác giả lí giải cội nguồn của Tổ quốc; và cội nguồn đó được lí giải vô cùng tinh tế qua 9 câu đầu của bài thơ:
“Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi ….………………………………..
Đất Nước có từ ngày đó…”
Mở đầu đoạn thơ, tác khẳng định trực tiếp rằng Tổ quốc này đã tồn tại từ rất lâu rồi, trong khi con người mới sinh ra trên mảnh đất của họ thì chính nơi đó là non sông, là quê hương. Đất Nước ra đời từ rất xa xưa như một sự thế tất, trong chiều sâu của lịch sử thời các vua Hùng dựng nước và giữ nước đã đi vào sử sách được lưu truyền tới tận hiện thời. Tổ quốc trước hết ko phải là một khái niệm trừu tượng nhưng là những gì rất thân thiện, thân thiết ở ngay trong cuộc sống bình dị của mỗi con người. Từ lời hát mẹ ru, từ những câu chuyện “ngày xửa ngày xưa” nhưng mẹ kể đã nuôi dưỡng chúng ta lớn khôn, làm ta hiểu hơn về văn hóa của ta, theo ta đi hết cuộc đời và trở thành một phần kí ức tốt đẹp khiến ta ko thể quên. Những câu chuyện cổ tích, những bài học đạo lí làm người, ước mơ khát vọng của nhân dân về lẽ công bình được gửi gắm vào câu ca dao đó đã góp phần tạo nên Tổ quốc nhiều chủng loại về văn hóa như hiện nay.
“Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Nhai trầu từ lâu đã trở thành một thói quen ko thể thiếu của những người phụ nữ Việt Nam nhất là các bà, các mẹ và từ lâu dân gian ta đã có câu chuyện sự tích trầu cau nói về tình nghĩa con người. Từ những năm tháng trước công nguyên, từ thời của hai Bà Trưng, Bà Triệu, là lần trước tiên nước ta mạnh mẽ đứng lên khởi nghĩa đánh đuổi giặc ngoại xâm. Từ những câu chuyện truyền thuyết Thánh Gióng với hình ảnh nhổ cả lũy tre giơ cao đánh đuổi giặc. Cây tre cũng là hình ảnh biểu tượng của người nông dân Việt Nam, hiền lành, thiệt thà, siêng năng và chất phác nhưng cũng rất kiên cường quật cường. Từ hình những ảnh thực tiễn, cho tới đời sống ý thức, đó là từng bước đi lên trưởng thành của một dân tộc, của một non sông con người ý thức được về non sông, về sự tồn tại của non sông và ý thức về việc phải có trách nghiệm bảo vệ lãnh thổ, bảo vệ cương vực non sông.
Kế bên truyền thống về lòng yêu nước, tác giả Nguyễn Khoa Điềm còn nhắc tới những hình ảnh mang đậm vẻ đẹp thuần phong mĩ tục giản dị của con người Việt Nam :
“Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”
Từ ngày xưa, hình ảnh người phụ nữ Việt Nam luôn gắn liền với mái tóc dài, được búi gọn ghẽ ngay sau đầu. Vẻ đẹp đó của một người bà, người mẹ, người chị, của một người con gái Việt Nam mộc mạc, giản dị nhưng lại rất nữ tính, thuần phác rất riêng. Tác giả đã vận dụng thành ngữ “gừng cay muối mặn” một cách hết sức tự nhiên, rực rỡ, nhẹ nhõm nhưng thấm đượm ân tình để nói lên sự thuỷ chung ở trong con người như câu nói “gừng càng già càng cay, muối càng lâu càng mặn, con người sống với nhau lâu năm thì tình nghĩa sẽ đong đầy”.
Ngoài những phong tục tập quán và tình mến thương của con người, Nguyễn Khoa Điềm còn nêu lên truyền thống lao động sản xuất của người dân:
“Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng”
Từ xa xưa, con người đã biết chặt gỗ nhưng làm nhà. Những ngôi nhà đó sử dụng kèo, cột giằng giữ vào nhau vững chãi, bền chặt tránh được mưa gió và thú dữ. Đó cũng chính là ngôi nhà tổ ấm cho mọi gia đình có thể sum họp, quây quần bên nhau, cùng nhau san sớt thú vui nỗi buồn; từ đó tạo nên nên làng, xóm và Tổ quốc. Ngôi nhà là mái ấm, là nơi con người “ổn định chỗ ở lạc nghiệp” siêng năng tích góp của nả dồn thành sự tăng trưởng non sông. Thi sĩ vận dụng khôn khéo câu thành ngữ “Một nắng hai sương” để nói lên sự siêng năng siêng năng của ông cha ta trong lao động sản xuất. Các động từ “xay – giã – dần – sàng” đó là thứ tự sản xuất ra hạt gạo. Để làm ra được hạt gạo, người nông dân phải trải qua biết bao tháng ngày nắng sương vất vả gieo cấy, chăm sóc, xay giã và giần sàng. Thấm vào trong hạt gạo nhỏ nhỏ đó là mồ hôi vị mặn nhọc nhằn của người nông dân vất vả nắng mưa. Thành tích ngọt ngào này ko chỉ giúp dân ta có đời sống no ấm nhưng nó còn trở thành nền văn minh lúa nước nhưng lúc nhắc tới người ta biết ngay tới Việt Nam; ko chỉ ngừng lại ở đó, nền văn minh này đã tạo điều kiện cho nước ta trở thành nước xuất khẩu gạo lớn thế hai toàn cầu và toàn cầu biết tới lúa gạo Việt Nam.
Từ tất cả các yếu tố trên, thi sĩ khẳng định:
“Đất Nước có từ ngày đó…”
“Ngày đó” là ngày nào, chúng ta ko hề biết, tác giả cũng ko thể biết. Chỉ biết rằng ngày đó chính là ngày ta mở màn có truyền thống, có những phong tục tập quán, có nhiều văn hoá riêng lẻ khác với quốc gia khác. Đó là ngày ta có Tổ quốc của dân tộc Việt Nam.
Bằng việc vận dụng khôn khéo và mềm mại các chất liệu văn hóa dân gian như phong tục ăn trầu, tục búi lệ tóc, truyền thống đánh giặc ngoại xâm, truyền thống làm nông nghiệp và các câu ca dao, tục ngữ cùng các thành ngữ… cùng với tiếng nói mộc mạc, giản dị, lời thơ nhẹ nhõm đúng giọng thủ thỉ tâm tình và điệp từ “Tổ quốc”, tác giả Nguyễn Khoa Điềm đã mang tới cho độc giả một cách nhìn mới mẻ về cội nguồn của non sông; về vẻ đẹp của một non sông giàu văn hóa cựu truyền, non sông của truyền thống, của phong tục tươi đẹp mang đậm dấu ấn của tư tưởng non sông của nhân dân.
Nhiều năm tháng qua đi nhưng đoạn thơ cùng với bản trường ca “Mặt đường khát vọng” vẫn giữ nguyên vẹn những trị giá tốt đẹp lúc đầu của nó và để lại ấn tượng xinh xắn, đọng lại trong tâm tư của bao thế hệ con người Việt Nam trước đây, hiện thời và cả sau này. Bản trường ca của tác giả Nguyễn Khoa Điềm làm ta thêm hiểu và yêu Tổ quốc đồng thời thôi thúc bản thân hành động để bảo vệ và tăng trưởng non sông này.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 4
“Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
…………….
Đất Nước có từ ngày đó”.
Đoạn thơ đã nói lên một cách dung dị nhưng thấm thía về cội nguồn sâu xa của Đất Nước.
Giọng điệu thủ thỉ tâm tình, thi sĩ gợi lên một ko khí trầm lắng như kể chuyện cổ tích, như dẫn hồn ta ngược thời kì trở về cội nguồn Đất Nước và dân tộc. Bốn chữ “ngày xửa ngày xưa” dùng rất khéo:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa …” mẹ thường hay kể.
Chữ “có” trong “đã có rồi”, “Đất Nước có trong những cái…” đã làm cho ý thơ khẳng định, tỏa sáng niềm tin. Tục ăn trầu, truyện cổ tích Trầu – Cau gợi lên hình ảnh Đất Nước xa xưa, “Đất Nước mở màn”… Truyền thuyết Thánh Gióng cho biết sự vươn mình của dân tộc, ghi lại sức mạnh quật khởi “Đất Nước lớn lên”. Câu thơ mở rộng tới 12, 13 chữ, với cách gieo vần lưng (đầu – trầu, ăn – dân) nên vẫn thanh thoát, giàu âm điệu:
“Đất Nước mở màn với miếng trầu giờ bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình trồng tre nhưng đánh giặc”.
Hai chữ “lớn lên” liên tưởng tới hình ảnh chú nhỏ làng Gióng lên ba vươn vai thành một tráng sĩ uy phong lẫm liệt lúc Đất Nước bị giặc Ân xâm lược.
Rồi thi sĩ nói tới phong tục và đạo lí tốt đẹp lâu đời của nhân dân ta. Phong tục “bới tóc” của người Lạc Việt. Câu ca dao nói về đạo vợ chồng: “Tay bưng chén muối đĩa gừng – Gừng cay muối mặn xin đừng quên đã nhập hồn vào câu thơ Nguyễn Khoa Điềm:
“Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”.
Chuyện “ngày xửa ngày xưa” nhưng vẫn hiện diện trên “tóc mẹ” trong tình thương của “cha mẹ” hiện thời. “Đất Nước đã có rồi”, “Đất Nước có…”, “Đất Nước mở màn”, “Đất Nước lớn lên” và Đất Nước đang hiện diện quanh ta, thân thiện ta.
Tiếp theo, thi sĩ lấy sự tạo nên và tăng trưởng tiếng nói dân tộc để nói về xuất xứ lâu đời của Đất Nước. Mỗi đồ vật đều có một cái tẽn riêng: “Cái cột, cái kèo thành tên”. Nhân Dân ta có nghề trồng lúa nước lâu đời. Nghề trồng lúa nước tạo nên nền văn minh sông Hồng. Lúc hạt gạo được thông minh nên bằng công sức “một nắng hai sương”, thì ngôn từ “xay, giã, giần, sàng” cũng xuất hiện. Tiếng Việt là của quý lâu đời của Đất Nước ta, Nhân Dân ta. Cách nói của Nguyễn Khoa Điềm thật ý vị:
“Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó”.
Nhấp nhánh trong đoạn thơ là hình ảnh Đất Nước thân yêu. Quá khứ của Đất Nước “ngày xửa ngày xưa” đồng hiện trong “miếng trầu hiện thời bà ăn”. Có Đất Nước người hùng “biết trồng tre nhưng đánh giặc”. Có Đất Nước siêng năng trong lao động sản xuất: “Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng”. Có nền văn hóa giàu bản sắc, nền văn hiến rực rỡ tụ hội qua thuần phong mỹ tục (tục ăn trầu, tục bới tóc), qua tục ngữ ca dao “gừng cay muối mặn”, qua cổ tích thần thoại, truyền thuyết.
Đoạn thơ 9 câu, 85 chữ nhưng ko hề có một từ Hán Việt nào. Ngôn từ bình dị, cách nói biểu cảm thân tình. Hiện diện trong đoạn thơ là: ta, dân mình, bà, cha, mẹ. Có miếng trầu, cây tre, tóc mẹ, … Có “gừng cay muối mặn” cái kèo, cái cột, hạt gạo, v.v… Thật là thân thuộc và thân thiện, sâu xa và thấm thía, rung động. Tưởng tượng thì phong phủ, liên tưởng thì rộng lớn. Đoạn thơ đã “nhịp mãi lên một tấm lòng sứ điệp” để ta yêu thêm Đất Nước và tự hào về Đất Nước. Cấu trúc đoạn thơ: “tổng – phân – hợp”; mở đầu là câu “Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”, khép lại đoạn thơ là câu “Đất Nước có từ ngày đó”.Tính chính luận đã làm sáng đẹp chất trí tuệ liên kết hài hòa với chất trữ tình đặm đà. Đoạn thơ mang vẻ đẹp lạ mắt nói về cội nguồn Đất Nước thân yêu.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 5
Nguyễn Khoa Điềm là một trong những cây bút tiêu biểu của thế hệ thi sĩ trẻ trong những năm chống Mĩ cứu nước. Thơ ông giàu chất suy tư, xúc cảm lắng đọng, trình bày tâm tư của người tri thức tham gia tích cực vào trận đấu đấu của nhân dân, mang màu sắc chính luận. Đoạn trích “Đất Nước” là một trong những bài thơ tiêu biểu của ông. Đoạn trích trình bày cái nhìn mới mẻ về Đất Nước, và cái mới mẻ đó thôi thúc chúng ta đi tìm cội nguồn của Đất Nước. Với 9 câu thơ đầu, Nguyễn Khoa Điềm trình bày quan niệm của mình về cội nguồn của Đất Nước thật rực rỡ.
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể
Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Đoạn trích Đất Nước thuộc phần đầu, chương V của bản trường ca “Mặt đường khát vọng”. hoàn thành ở chiến khu Trị – Thiên năm 1971, in lần đầu năm 1974, viết về sự thức tỉnh của tuổi xanh ở các đô thị vùng tạm chiếm miền Nam về non sông non sông, về sự mệnh thế hệ mình, xuống đường đấu tranh chống đế quốc Mĩ.
“Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”
Câu thơ mở đầu là lời khẳng định tự nhiên, giản dị: “Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”. Đất Nước có từ “lúc ta lớn lên”, từ lúc ta chưa ra đời, xuyên suốt bốn nghìn năm văn hiến. Tương tự, Đất Nước tồn tại như một điều hiển nhiên, nó có chiều sâu cội nguồn cũng như sự tạo nên và tăng trưởng bao đời nay. Với Nguyễn Khoa Điềm, Đất Nước thật thân thiện, hiện diện trong những câu chuyện cổ tích thường mở đầu bằng “ngày xửa ngày xưa”. Câu thơ khiến ta nhớ tới hình ảnh của người bà thường hay kể chuyện cho con cháu nghe, là hình ảnh cô Tấm bị mẹ con Cám bắt nạt, là hình là nàng tiên bước ra từ quả thị…. Cụm từ “ngày xửa ngày xưa” thật thân thuộc và thân thiện với con người Việt Nam. Bởi, mỗi câu chuyện là mỗi bài học đạo lí dạy ta biết “ở hiền gặp lành”, biết thiện thắng ác, biết sống thủy chung, … Tác giả ko dùng từ ngữ, hình ảnh hoa mĩ tráng lệ mang tính biểu tượng để trình bày Đất Nước nhưng dùng cách nói giản dị, tự nhiên, dễ hiểu, dễ thấm vào lòng người. Tác giả giúp ta tìm hiểu Đất Nước có từ nền văn hóa dân gian ông cha ta để lại.
Tác giả cảm nhận Đất Nước gắn với phong tục tập quán, tạo nên nên bản sắc văn hóa riêng của dân tộc:
“Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn”
“Miếng trầu bà ăn” là miếng trầu tình nghĩa trong “sự tích trầu cau” khiến ta rung rung nước mắt về tình cảm vợ chồng, về tình nghĩa anh em gắn bó. Từ đó, hình ảnh “trầu cau” trở thành “miếng trầu là đầu câu chuyện”, trở thành thứ ko thể thiếu được trong lễ cưới, tượng trưng cho tình nghĩa thắm thiết, thủy chung.
“Tóc mẹ thì bới sau đầu”
Đó là hình ảnh đặc thù của người phụ nữ Việt Nam, thùy mị, duyên sáng và thật đáng yêu. Nét đẹp đó làm ta gợi nhớ tới câu ca dao:
“Tóc ngang lưng vừa chừng em búi
Để chi dài bối rối lòng anh”
Ko những chỉ là những cảm nhận ở trên về Đất Nước nhưng Nguyễn Khoa Điềm còn cảm nhận Đất Nước trong vẻ đẹp tình yêu của cha mẹ với lối sống nặng tình nặng nghĩa như “gừng cay muối mặn”
“Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”
Dù gian nan, dù đắng cay nhưng cha mẹ vẫn đồng cam cộng khổ, chia ngọt sẻ bùi để tình cảm thêm mặn nồng, thắm thiết. Hình ảnh thơ gợi ta nhớ câu ca dao:
“Tay bưng đĩa muối, chén gừng
Gừng cay muối mặn xin đừng quên nhau”
Hay
“Muối ba năm muối đang còn mặn
Gừng chín tháng vẫn hãy còn cay
Đôi ta tình nặng nghĩa đầy
Dù ba vạn sáu nghìn ngày cũng chẳng xa”
Từ cha mẹ thương nhau mới đi tới “Cái kèo cái cột thành tên”. Câu thơ gợi nhắc cho người đọc nhớ tới tục làm nhà cổ của người Việt. Đó là tục làm nhà sử dụng kèo cột giằng giữ vào nhau làm cho nhà vững chãi, bền chặt tránh được mưa gió, thú dữ. Đó cũng là ngôi nhà tổ ấm cho mọi gia đình sum họp bên nhau; siêng năng tích góp mỡ màu dồn thành sự sống. Từ đó, tục đặt tên con cái Kèo, cái Cột cũng ra đời.
Đất Nước ta từ nghìn đời đã có truyền thống chống giặc ngoại xâm hào hùng của dân tộc:
“Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Hình ảnh “cây tre” là biểu tượng của người Việt Nam, gắn với đời sống thường nhật và có lúc trở thành vũ khí xông pha ra chiến trường đánh giặc, Thánh Gióng từng nhổ tre đánh giặc Ann, nhà văn Thép Mới cũng từng trông thấy:
“Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín”
Tre thiệt thà chất phác, phúc hậu, yêu thủy chung yêu chuộng hòa bình nhưng cũng kiên cường quật cường trong chiến tranh. Tre đứng thẳng hiên ngang quật cường cùng chia lửa cho dân tộc:
“Một cây chông cũng tiến công giặc Mĩ”
Bởi
“Nòi tre đâu chịu mọc cong
Chưa lên đã nhọn như chông lạ thường”
Đâu chỉ có những vẻ đẹp trên, dân tộc ta còn có truyền thống lao động siêng năng, chịu thương chịu thương chịu khó:
“Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sáng”
Thành ngữ “một nắng hai sương” và các động từ liên tục xay, giã, giần, sàng gợi lên sự vất vả và triền miên của người nông dân trên đồng rộng. Đất Nước gắn với nền văn minh lúa nước, lấy hạt gạo làm gia bảo, gắn liền với quá trình lao động vất vả để có được hạt gạo, để sống sót. Ý thơ thật thâm thúy. Câu thơ gợi nhắc tới ca dao:
“Cày đồng đang buổi ban trưa
Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cà
Người nào ơi bưng bát cơm đầy
Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần”
Từ Đất Nước viết hoa diễn tả tình cảm thiêng liêng đối với Đất Nước. Giọng thơ trữ tình, câu thơ dài ngắn đan xen trình bày xúc cảm tự nhiên, phóng khoáng. Tiếng nói giản dị, sử dụng thông minh các chất liệu từ văn học dân gian tạo chiều sâu cho ý thơ.
Đất Nước đối với Nguyễn Khoa Điềm là những gì tầm thường, thân thiện nhất. Nó có trong cổ tích, ca dao, gắn liền với nguồn mạch quê hương để làm nên một chân dung trọn vẹn về Đất Nước: Thân yêu nhưng hào hùng, vất vả nhưng thủy chung.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 5
“Tổ quốc tôi thon thả giọt độc huyền. Nghe dịu nỗi đau của mẹ. Ba lần tiễn con đi, hai lần khóc thầm lặng lẽ. Các anh ko về mình mẹ lặng im…”. Cứ mỗi lần nghe lại bài hát này lòng tôi xốn xao da diết. Nhớ những ngày nhỏ thơ tới lớp, cô giáo dạy tôi viết hai chữ “Việt Nam” và gọi đó là Đất Nước. Tôi mơ hồ chả hiểu, chỉ biết rằng đó là cái gì lớn lao và thật quý báu lắm! Thời kì trôi qua nhanh, mang tuổi thơ bé nhỏ của tôi đi xa. Cho tới hôm nay, qua bao nhiêu vần thơ đọc được tôi đã thấm thía hai tiếng thiêng liêng “Đất Nước”. Trong những vần thơ mến yêu dạt dào cảm hứng đó, tác phẩm “Đất Nước” của Nguyễn Khoa Điềm là nổi trội hơn cả.., bằng trải nghiệm tuổi xanh, bằng tận tâm cách mệnh và cả bằng vốn tri thức được tập huấn bài bản từ mái trường xã hội chủ nghĩa, tạo nên chiều sâu của hình tượng Đất Nước, hoà mạch thơ chính luận – trữ tình.
Tổ quốc – hai tiếng đó thật thiêng liêng, tự hào. Nó trở thành đề tài muôn thuở trong thơ ca chỉ có điều các thi sĩ nhà văn hay dùng những hình ảnh mang tính biểu tượng để viết về non sông hay tự tạo ra một khoảng cách để chiêm ngưỡng. Còn trong thơ Nguyễn Khoa Điềm, non sông ko phải là một khái niệm trừu tượng nhưng rất thân thiện đối với mỗi người. Trả lời cho câu hỏi: “Đất Nước là gì? Đất Nước từ đâu ra?”, mỗi người đều có cách cảm nhận, lí giải riêng của mình. Với Nguyễn Khoa Điềm, Đất Nước được cảm nhận ở các phương diện lịch sử, địa lý văn hoá …nên tác giả tự hào nhưng nói rằng “lúc ta lớn lên non sông đã có rồi”. Thi sĩ đã mở màn bằng những kí ức tuổi thơ để tưởng tượng ra một sự tồn tại của Đất Nước trong nhận thức và tình cảm tự nhiên nhất của con người. Những vẻ đẹp được khơi lên từ mạch tâm tình, thấm đẫm hơi thở ca dao dân ca, huyền tích sử thi của dân tộc. Cái hay của phần mở đầu chương “Đất Nước” chính là sự xuất hiện của hàng loạt những hình ảnh có ý nghĩa tượng trưng nhưng rất thân thiện:
“Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể
Đất Nước diễn ra từ miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc…”
Giọng thơ thủ thỉ, thành tâm nhưng sâu lắng đó đã chuyển tải suy ngẫm của thi sĩ về Nhân Dân – Đất Nước. Đất Nước đã có từ lâu, rất lâu rồi. Lúc ta oe oe cất tiếng khóc chào đời, lớn lên và trưởng thành thì non sông đã có rồi. Cảm hứng về non sông của Nguyễn Khoa Điềm bắt nguồn từ những huyền thoại: “Ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể” giờ còn đọng lại trong tiềm thức với cô Tấm ngoan hiền, với sự tích bánh chưng bánh dày, bà tiên nhân hậu hay mụ mẹ kế độc ác, …Hình ảnh Đất Nước vừa hiện lên vừa giản dị thân thiện, vừa thiêng liêng sâu lắng bởi nó gắn với toàn cầu tâm hồn con người, được nuôi dưỡng từ thuở thơ nhỏ và truyền lại cho muôn thuở sau “ngày xưa” chỉ với hai từ nhưng bao kỉ niệm tuổi trẻ thơ lại ùa về.
“Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Trong kho tàng văn học dân gian, thi sĩ đã chọn ra hai câu chuyện để khắc hoạ hình ảnh non sông bằng chính những cảm nhận thâm thúy của mình. “Đất Nước mở màn” một câu thơ lí giải sự tạo nên non sông gắn liền với câu chuyện cổ tích cầu cau. Đó là câu chuyện cổ tích ngợi ca nghĩa anh em và tình vợ chồng gắn bó keo sơn. Đất Nước mở màn với miếng trầu có tức là Đất Nước được tạo nên trong lối sống tình nghĩa. “Miếng trầu hiện thời bà ăn” bắt nguồn từ thuở xa xưa – đó là truyền thống tốt đẹp – “Miếng trầu mở màn câu chuyện”. Đất Nước được sinh ra và nuôi dưỡng trong truyền thống đạo lí tốt đẹp của dân tộc đó là lối sống tình nghĩa. Đất Nước được tạo nên trong tình yêu nhưng lại vững mạnh và trưởng thành nhờ những cuộc đấu tranh bảo vệ dân tộc.
“Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Câu thơ gợi nhắc truyền thuyết “Thánh Gióng” làm ta nhớ tới một cậu nhỏ lớn nhanh như thổi để lên đường đánh giặc Ân cứu nước. Một câu chuyện ngợi ca sức mạnh của tình yêu dân tộc và hình ảnh kì vĩ Thánh Gióng. Và non sông ta cũng trưởng thành lúc mọi người cùng nhau đồng lòng chống giặc ngoại xâm, mở rộng cương vực. Với Nguyễn Khoa Điềm, ông đã nhìn thấy sự trưởng thành của Đất Nước trong đau thương, thử thách nhờ công cuộc đấu tranh và lòng yêu nước của dân tộc. Qua lịch sử, truyền thống đó đã trở thành truyền thống yêu nước thiêng liêng.
“Tóc mẹ thì bới sau đầu”
Trong muôn vàn truyền thống đẹp, thi sĩ chọn ra một hình ảnh thật giản dị nhưng rất tinh tế rực rỡ: hình ảnh người phụ nữ Việt với mái tóc bới sau đầu – hình ảnh thật thân thiện, thân quen in sâu trong nếp nghĩ, gợi suy ngẫm về con người trong cuộc sống lam lũ vất vơ nhưng vẫn duyên dáng, tảo tần, đảm đang. Hình ảnh đó qua bao năm tháng vẫn ko thay đổi, vẫn gợi suy ngẫm về cái đẹp giản dị nhưng thiêng liêng. Và hình ảnh Đất Nước hiện lên qua chính mỹ tục đó.
Đất Nước còn hiện lên trong sự gắn liền với một lối sống đẹp “Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”. Câu thơ gợi từ một câu ca dao “gừng cay muối mặn xin đừng bỏ nhau”. Ý thơ giản dị nhưng ý nghĩa vô cùng thâm thúy. Tình yêu được sinh ra và nuôi dưỡng từ trong khó nghèo, từ trong những hoàn cảnh đầy thử thách thật đáng trân trọng, đáng quý. Đó là lối sống trọn nghĩa, trọn tình, thuỷ chung đã trở thành một truyền thống thiêng liêng được lưu truyền qua bao đời. Và sự sinh thành, tăng trưởng của Đất Nước song hành cùng với sự lưu truyền và tăng trưởng của truyền thống tốt đẹp đó. “Cái kèo, cái cột thành tên” Đất Nước được gắn liền với những hình ảnh đơn sơ, mộc mạc “cái kèo, cái cột” nhưng chính những thứ đơn sơ, mộc mạc đó đã tạo nên một mái ấm gia đình, xóm thôn, quê hương, non sông. Nói cách khác, nó chính là tế bào của non sông.
Đất Nước hiện lên qua cuộc sống lao động sinh hoạt: “Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng”. Sự tạo nên và tăng trưởng của Đất Nước là một quá trình trong khoảng thời gian dài, nhờ bàn tay lao động xây dựng của con người từ thuở sơ khai, lúc con người tạo dựng những cái đơn giản nhất với nỗ lực một nắng hai sương. Con người lao động đã biết “xay, giã, giần, sàng” để tạo nên hạt gạo, tạo nên những trị giá vật chất để xây dựng Đất Nước no ấm. Cách sử dụng từ ngữ “một nắng hai sương” và tuyển lựa hình ảnh “xay, giã, giần, sàng” cùng nhịp độ lan toả gợi sự suy ngẫm liên tưởng, hình ảnh Đất Nước hiện dần nhờ bàn tay lao động siêng năng, thông minh của con người, hình ảnh đó hiện dần trong nhịp độ gạo rơi trên sân, trong tiếng chày, trong máy xay với cuộc sống lao động dẻo dai dù vất vả, lam lũ. Qua đó ta trông thấy nét đặc trưng riêng của nền văn học Việt – văn hoá lúa nước. Hình ảnh Đất Nước hiện lên trong cuộc sống sinh hoạt là một Đất Nước siêng năng, thông minh trong lao động.
Cũng chính trong cuộc sống lao động sinh hoạt, thi sĩ còn khám ra sự tạo nên, tăng trưởng tiếng nói dân tộc gắn liền với xuất xứ tạo nên và tăng trưởng của Đất Nước: Lúc con người biết lao động tạo dựng cuộc sống chính là lúc họ biết đặt tên cho những sự vật hình tượng thân thiện nhất “cái kèo, cái cột”. Và trong quá trình lao động, trong sự tìm tòi khám phá, thông minh nên những trị giá vật chất như hạt gạo, họ đã thông minh nên những ngôn từ ghi lại quá trình lao động đó “xay, giã, giần, sàng”. Đây là kết tinh tinh tuý vong hồn của dân tộc. Đất Nước tạo nên và tăng trưởng cùng với sự tạo nên tiếng mẹ thiêng liêng đó. Khám phá Đất Nước ở phương diện văn hóa sinh hoạt, Nguyễn Khoa Điềm đã phát biểu nhận thức của mình như lối khái niệm lạ mắt, một cách lí giải ko hề mang tính áp đặt nhưng đầy sức gợi, sức thuyết phục bằng những câu chuyện, tuyển lựa cụ thể giàu ý nghĩa giúp ta trông thấy Đất Nước bắt nguồn từ những điều giản dị nhất, thân thiện nhất, nhưng vững bền tới muôn thuở.
Trong đoạn thơ trên tác giả sử dụng nhiều các yếu tố ca dao dân ca tục ngữ truyền thuyết cổ tích ko chỉ mang lại sự thân thiện nhưng còn bộc lộ ý thức tự trọng tự hào dân tộc. Từ “Đất Nước” được viết hoa và lặp lại 5 lần trình bày sự thành kính. Với chín dòng thơ 85 chữ, ko hề có một từ hán việt, Nguyễn Khoa Điềm đã tạo nên những vần thơ tự do dạt dào xúc cảm, liên kết với chất giọng thủ thỉ tâm tình như một điệu ru dễ đi vào lòng người. Nhưng chuyển tải mạch xúc cảm đó là một lối lập luận chặt chẽ: tổng -phân – hợp. Chính sự liên kết hài hoà giữa trí tuệ và xúc cảm bay bổng đã làm sáng lên lối thơ trữ tình chính luận – phong cách lạ mắt riêng của Nguyễn Khoa Điềm.
Qua những dòng thơ trằn trọc và suy tư về một khái niệm tưởng nghe đâu đã ăn sâu vào máu thịt mỗi người dân Việt, qua chiều sâu văn hóa, sinh hoạt Nguyễn Khoa Điềm đã có một phát hiện, một cảm nhận vô cùng thâm thúy: Đất Nước hiện lên trong toàn cầu ý thức của tập thể người Việt, trong cuộc sống sinh hoạt từ bao đời. Đất Nước hiện lên gắn liền với những phong tục tập quán với lối sống, nếp nghĩ, qua kho tàng văn học dân gian, qua bản sắc văn hoá… Đó là một Đất Nước ko trừu tượng nhưng cụ thể, chứa đựng ước mong, khát vọng, quan niệm về vẻ đẹp phẩm chất của tâm hồn dân tộc. Gương mặt Đất Nước hiện lên thật sống động, lung linh: trong cuộc sống, trong lao động và trong tranh đấu.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 6
Tổ quốc, đã từ lâu, là điểm hứa tâm hồn của biết bao văn nghệ sĩ. Được khơi nguồn từ đề tài thân thuộc đó, thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm có cho mình một lối đi riêng. Nguyễn Khoa Điềm từng san sớt: “Đất Nước với các thi sĩ khác là của những huyền thoại, của những người hùng nhưng với tôi là của những con người vô danh, của nhân dân”. “Tôi quyết tâm trình bày hình ảnh Đất Nước Giản dị, thân thiện nhất”. Rút ra từ trường ca “Mặt đường khát vọng”, đoạn trích “Đất Nước” là sự kết tinh của những thông minh lạ mắt, mới mẻ của Nguyễn Khoa Điềm. Với 9 câu thơ mở đầu, thi sĩ đã đưa người đọc trở về với lịch sử của dân tộc để trả lời cho câu hỏi non sông có từ bao giờ:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
…………………………..
Đất Nước có từ ngày đó
Thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm là một trong những thi sĩ tiêu biểu của thế hệ trẻ thơ năm chống Mĩ cứu nước. Thơ Nguyễn Khoa Điềm thu hút người đọc bởi xúc cảm lắng đọng, giàu chất suy tư. Phân tích Đất Nước mới thấy được đây là một đoạn trích tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật lạ mắt đó. Đất Nước là phần đầu chương V của trường ca “Mặt đường khát vọng” – tác phẩm được ra đời vào năm 1971, giữa lúc của kháng chiến chống Mỹ diễn ra khốc liệt.
Đất Nước diễn ra từ một cách trang trọng nhưng hết sức bình dị, thân thiện:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những “cái ngày xửa ngày xưa” mẹ thường hay kể
Đất Nước mở màn với miếng trầu bà ăn hiện thời
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Đất Nước vốn là trị giá vững bền, vĩnh hằng; Đất Nước được tạo dựng, bồi đắp qua nhiều thế hệ, được truyền từ đời này, sang đời khác: Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi. Đứng trước một Đất Nước thiêng liêng như thế, lòng thơ dâng trào niềm xúc động và thành kính. Hai từ “Đất Nước” được viết hoa một cách trang trọng. Đó là cách nhưng thi sĩ trình bày niềm tự hào và lòng thành kính trước Đất Nước của mình. Lúc ta cất tiếng khóc chào đời, lúc ta lớn lên, Đất Nước đã hiện hữu. Đất Nước có từ bao giờ/ Suy ngẫm về cội nguồn của Đất Nước, Nguyễn Khoa Điềm bỗng phát hiện: Đất Nước có trong những cái ngày xửa ngày xưa mẹ kể/ Đất Nước mở màn với miếng trầu bà ăn. Mẹ Đất Nước vừa cổ xưa lâu đời vừa bình dị, mộc mạc xuất hiện trong câu thơ của Nguyễn Khoa Điềm. Đất Nước là văn hóa kết tinh từ tâm hồn Việt. Từ truyện cao dao, cổ tích tới tục ngữ, “miếng trầu” đã là một hình tượng nghệ thuật mang tính thẩm mĩ, là hiện thân của tình mến thương, lòng thủy chung của tâm hồn dân tộc.
Cùng với tục ăn trầu, Đất Nước còn, gắn liền với những phong tục khác:
– Tóc mẹ thì bới sau đầu
– Cái kèo cái cột thành tên
Thân yêu, mộc mạc biết chừng nào là búi tóc sau đầu của mẹ, là những nếp nhà dựng lên từ cái kèo, cái cột, mái lá, tường rơm, vách đất; là cách đặt tên con giản dị nôm na. Mộc mạc, thân yêu vật như đó cũng là một phần của Đất Nước. Và Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc. Hình ảnh Đất Nước thật thân thuộc với những lũy tre xanh rì, những búp măng non bật mình vươn thẳng. Có thể thấy, từ bao đời nay, từ truyền thuyết dân gian tới tác phẩm thơ hiện đại, cây trẻ trở thành biểu tượng cho sức mạnh ý thức quật cường đánh giặc cứu nước và giữ nước, biểu tượng phẩm chất tốt đẹp của con người Việt Nam. Từ “lớn lên” được dùng rất xác thực, rộn rực niềm tin, niềm tự hào dân tộc. Giọng thơ trầm lặng, nghiêm trang làm cho suy từ về cội nguồn Đất Nước giàu chất triết luận nhưng vẫn thiết tha, trữ tình. Cách cảm nhận, lí giải cội nguồn Đất Nước bằng những hình ảnh bình dị, thân thuộc đã khẳng định rằng: Đất Nước thân thiện, thân thuộc, bình dị ngay trong đời sống mỗi người.
Với Nguyễn Khoa Điềm, Đất Nước còn ẩn mình trong những vật nhỏ nhỏ nhất. Đất Nước ẩn mình trong hạt muối, nhánh gừng; đằm sâu trong tình thương mẹ cha: Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn. Được sàng lọc từ văn hóa dân gian, câu thơ trầm tích những ý từ xâu xa. Dù sống cuộc sống thiếu thốn, gian nan, cha mẹ ta vẫn thương yêu nhau như gừng cay muối mặn, vẫn gắn bó trước sau, mặn nhưng, đinh ninh. Đất Nước mình giản dị thân yêu là thế. Hình ảnh Đất Nước còn có trong từng bông lúa, củ khoai: Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng. Hình ảnh thơ giản dị nhưng gợi ra tập quán sản xuất gắn liền với văn minh lúa nước của dân tộc Việt Nam. Để làm ra hạt gạo trắng ngần, bát cơm thơm, người nông dân phải dầm sương, dãi nắng, bán mặt cho đất, bán lưng cho trời, tỉ mỉ xay, giã, dần, sàng. Hình ảnh thơ gợi lên bao sự lam lũ, vất vả, nhọc nhằn cùng phẩm chất siêng năng, chịu thương chịu khó của những người chân lấm, tay bùn.
9 câu đầu khép lại bằng tứ thơ nói chung về thời khắc tạo nên Đất Nước: Đất Nước có từ ngày đó. Ngày đó vừa là trạng từ chỉ thời kì trong quá khứ vừa là một phép thế đại từ. Vậy là Đất Nước có từ lúc mẹ thường kể chuyện cổ tích cho con nghe, lúc dân ta biết trồng tre đánh giặc, biết tròng ra hạt lúa, củ khoai, biết ăn trầu, búi tóc, biết sống mến thương, thủy chung. Lịch sử Đất Nước thật giản dị, thân thiện nhưng xa xôi, linh thiêng biết mấy.
Đoạn thơ chín câu, tám lăm chữ nhưng ko hề có một từ Hán Việt. Tiếng nói thơ bình dị, thân thiện, nồng hơi thở cuộc sống. Tính chính luận đã làm sáng đẹp chất trí tuệ hài hòa với chất trữ tình đặm đà. Đoạn thơ đã “nhịp mãi một tấm lòng sứ điệp” để ta thêm yêu và tự hào về Đất Nước.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 7
Đất Nước- hai từ thôi nhưng sao nó thân yêu tới thế! Và đó cũng là nguồn cảm hứng vô tận của thơ ca và nghệ thuật. Mỗi thi sĩ sẽ chọn cho mình một góc nhìn riêng để nói về Đất Nước, nếu như các thi sĩ cùng thời thường chọn điểm nhìn về Đất Nước bằng những hình ảnh kỳ vĩ hay cảm hứng về lịch sử qua các triều đại thì Nguyễn Khoa Điềm lại chọn điểm nhìn thân thiện, bình dị để mô tả về Đất Nước. Bài thơ Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm đã gợi cho người đọc những nét đẹp về văn hóa, truyền thống, phong tục đẹp vô ngần, sinh động lạ thường, mang đậm dấu ấn con người Việt. Với 9 câu thơ mở đầu, thi sĩ đã đưa người đọc trở về với lịch sử của dân tộc để trả lời cho câu hỏi non sông có từ bao giờ:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể
Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Nguyễn Khoa Điềm là một thi sĩ đồng thời cũng là nhà chính trị Việt Nam. Ông là một người con của xứ Huế, chính những nét đặc trưng của Huế đã tạo nên hồn thơ Nguyễn Khoa Điềm trữ tình nhưng sâu lắng, hài hòa giữa trí tuệ và xúc cảm. Sau lúc tốt nghiệp khoa Văn Đại học Sư phạm Hà Nội, Nguyễn Khoa Điềm trở về quê hương hòa mình vào trận đấu đấu dữ dội tại chiến trường Bình Trị Thiên. Xúc tiếp trực tiếp với chiến tranh, tận mắt chứng kiến tội ác của quân thù, trận đấu đấu gian nan của đồng bào ta…những điều đó đã khơi nguồn cảm hứng mãnh liệt cho hoạt động sáng tác của Nguyễn Khoa Điềm. Từ những đêm ko ngủ, những ngày xuống đường, Nguyễn Khoa Điềm đã tích lũy cho mình vốn sống và sự trải nghiệm để cảm hứng đó trào lên thành trường ca Mặt đường khát vọng, được viết năm 1917 gồm 9 chương. Thành công nhất là chương Đất Nước, nó đã trở thành một bài thơ có sức sống độc lập, trình bày trọn vẹn tài năng phong cách Nguyễn Khoa Điềm.
Ngay từ những câu thơ đầu đoạn trích, Nguyễn Khoa Điềm đã trầm ngâm, suy tư về cội nguồn, quá tạo nên của Đất Nước bằng giọng tâm tình, dịu ngọt như lời kể chuyện cổ tích:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể
Mở đầu đoạn thơ như một lời khẳng định “Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”, Đất Nước đã có từ rất lâu, có trước lúc ta sinh ra vì lúc lớn lên nó đã có rồi. Đó cũng là một lời khẳng định cứng ngắc về sự trường tồn của non sông qua mấy nghìn năm lịch sử dựng nước và giữ nước. Cụm từ “ngày xửa ngày xưa” chỉ thời kì huyền hồ, hư ảo là nhịp thời kì thượng cổ xa thẳm để mở đầu những câu chuyện cổ. Với Nguyễn Khoa Điềm, Đất Nước có từ rất xa xưa, trong sâu thẳm thời kì, trong kí ức tuổi thơ hồn nhiên trong sáng của mỗi cuộc đời. Câu chuyện của Nguyễn Khoa Điềm đã đánh thức trong người đọc những hoài niệm xinh xắn của một thời đại. Đó cũng chính là non sông được cảm nhận trong chiều sâu tâm hồn nhân dân, văn hóa và lịch sử:
Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Đó là miếng trầu gợi lên sự tích vào loại cổ nhất người Việt “Sự tích trầu cau” từ đời vua Hùng dựng nước xa xưa, ngợi ca tình nghĩa vợ chồng, anh em thắm thiết, sắt son đồng thời đánh thức dậy hình ảnh miếng trầu đã trở thành biểu tượng của tình yêu, lòng thủy chung, miếng trầu là đầu câu chuyện. Đó còn là truyền thuyết Thánh Gióng nhổ tre đuổi giặc Ân, gợi lên vẻ đẹp khỏe khoắn của tuổi xanh Việt Nam kiên cường, quật cường. Vẻ đẹp đó song hành với hình ảnh cây tre Việt Nam. Cây tre hiền lành trên mỗi làng quê. Hình ảnh tre như những phẩm chất trong cốt cách con người Việt Nam: thiệt thà chất phác, thuỷ chung, yêu hoà bình, kiên cường quật cường trong những trận đấu tranh. Với cái nhìn lạ mắt của Nguyễn Khoa Điềm, Đất Nước đã nằm sâu trong tiềm thức mỗi chúng ta, trong đời sống tâm hồn của người dân từ thế hệ này sang thế hệ khác.
Tác giả còn nhắc tới thuần phong mỹ tục của người Việt, câu ca dao “Tay bưng chén muối đĩa gừng/Gừng cay muối mặn xin đừng quên nhau” như đã nhập hồn vào câu thơ Nguyễn Khoa Điềm:
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Đất Nước còn là phong tục búi tóc thành cuộn sau gáy rất thân thuộc của người phụ nữ Việt Nam từ bao đời nay. Đó là vẻ đẹp giản dị nhưng mang một nét đẹp riêng lẻ ko thể lộn lạo với những nền văn hóa khác. Nguyễn Khoa Điềm tiếp tục gắn dòng suy tưởng tới con người nghìn đời trú ngụ, lao động, tranh đấu trên mảnh đất Việt để giữ gìn tu tạo mảnh đất thân yêu. Ở đó đạo lí ân nghĩa thủy chung đã trở thành truyền thống nghìn đời của dân tộc: “Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”. Người ta vẫn thường hay nói gừng càng già càng cay, muối càng lâu năm càng mặn tức là con người sống với nhau càng lâu thì tình nghĩa càng đong đầy.
Tổ quốc gắn bó, thân thiết như người ruột thịt và bao công việc lao động khác:
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Ông cha ta xưa gắn liền với những miền quê thuần phác của nền nông nghiệp thóc gạo với mái lá nhà tranh nên thường coi việc đặt tên cho con cũng chỉ bằng cái tên nôm na, dân dã, có lúc lấy những bộ phận của ngôi nhà tre gỗ chính mình đang ở “cái kèo”, “cái cột”. Với người Việt Nam vốn gắn bó lâu đời với nền văn minh lúa nước, hạt gạo trở thành gia bảo vô cùng cần thiết cho cuộc sống. Cho nên ngay lúc còn là đứa trẻ mới lớn, cảm nhận về vật chất trước tiên phải là hạt gạo trải qua một quá trình lam lũ, kết tinh từ mồ hôi nước mắt của người lao động, “một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng” phải suốt ngày bán mặt cho đất bán lưng cho trời, dầm mưa dãi nắng nhân dân ta mới làm ra được hạt ngọc quý giá đó. Thấm vào trong hạt gạo nhỏ nhỏ đó là vị mặn mồ hôi nhọc nhằn của người nông dân. Chính vì thế lúc ăn hạt cơm dẻo, thơm phải nhớ tới người làm ra nó.
Câu cuối cùng khép lại một câu khẳng định với niềm tự hào: “Đất Nước có từ ngày đó…” “Ngày đó” là ngày nào ta ko rõ nhưng kiên cố “ngày đó” là ngày ta có truyền thống, có phong tục tập quán, có văn hóa nhưng có văn hóa tức là có non sông.
Trong đoạn thơ trên, tác giả sử dụng khôn khéo các kiểu cấu trúc thơ “Đất Nước đã có”, “Đất Nước mở màn”, “Đất Nước lớn lên”, “Đất Nước có từ” đã tạo điều kiện cho ta tưởng tượng được cả quá trình tạo nên và tăng trưởng của non sông trong trường kì lịch sử nằm sâu trong tiềm thức của con người Việt Nam qua bao thế hệ. Nguyễn Khoa Điềm lặng lẽ quan sát Đất Nước ở muôn mặt đời thường và trong quan hệ ruột rà, thân thuộc. Đất Nước là những gì bình dị nhất, thân thiện và thân quen nhất trong đời sống hằng ngày của mỗi con người việt nam ta: câu chuyện cổ tích bà kể, miếng trầu bà ăn, gừng cay, muối mặn, hạt gạo…
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 8
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể
Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Khổ thơ thứ nhất (9 câu đầu): Sau lúc điểm qua hai quá trình “mở màn” và “lớn lên” của non sông, tác giả khẳng định: “Đất Nước có từ ngày đó…” – từ rất xa xưa. Những cái xa xưa thường hay xa lạ, nhưng non sông thì ko – non sông thân thiện với mọi người.
Mở đầu là những lời bình dị nhưng súc tích: “Lúc ta lớn lên, Đất Nước đã có rồi”. Tổ quốc thành bậc tiền nhân. Mọi người đều được nuôi dưỡng từ non sông… Nhắc lại điệp khúc “ngày xửa ngày xưa…”, tác giả muốn chứng tỏ non sông tạo nên từ rất lâu, non sông có trong từng lời mẹ kể.
Gắn liền với sinh hoạt gia đình: “Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn”. Tứ thơ này làm sống lại nhiều câu tục ngữ, ca dao và truyện Trầu cau bi thương, tình nghĩa. Qua hình ảnh “miếng trầu”, Nguyễn Khoa Điềm “nhân dân hóa” thơ mình và có thêm một chứng cớ về non sông tạo nên từ xa xưa. Tuy vậy, non sông chỉ lớn lên với truyền thống: “dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc” và quá trình tạo nên nhiều phong tục, tập quán:
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Nguyễn Khoa Điềm thật sự xúc động lúc nói tới:”Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”. Đó lời ngợi ca tình nghĩa, thuỷ chung trong gian lao. Chữ “thương” giúp thơ ông gần văn học bình dân. “Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”- điều đó, hiển nhiên như lúc ta lớn lên đã có ông bà, cha mẹ… Tổ quốc gắn bó, thân thiết như người ruột thịt và bao công việc lao động khác:
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đó là lúc con người khép lại thời “man rợ” bước vào thời kỳ văn minh. Tứ thơ “cái kèo, cái cột thành tên” còn gợi tập tục đặt tên mộc mạc để mong sự bình yên. Tổ quốc ta gắn liền với nền nông nghiệp lúa nước: “Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng”. Làm nên hạt gạo trắng thơm phải trải qua nhiều quá trình, phải đổ mồ hôi, sôi nước mắt. Quá trình tạo nên non sông cũng đớn đau như chuyện nhân loại hoài thai, sinh nở.
Từ những lời phân tích trên đây, có thể thấy Nguyễn Khoa Điềm đã khai thác một cách triệt để vốn văn hoá dân gian. Hàng loạt câu tục ngữ, ca dao, truyền thuyết, cổ tích, phong tục, tập quán đã được tái tạo, thông minh lại. Ko chỉ hay ở phương diện câu chữ, cấu trúc và lời kết đoạn đã gây được ấn tượng. “Lúc ta lớn lên non sông đã có rồi”, non sông mở màn, non sông lớn lên… chặng đường nào cũng song hành với cuộc sống nhân dân. Tác giả nêu nhiều chứng cứ để làm sáng tỏ kết luận: “Đất Nước có từ ngày đó…” – từ “ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể”. Trong suốt quá trình đó, non sông gắn bó với mọi gia đình và từng tư nhân. Đó là cơ sở vững chắc để tác giả tiếp tục triển khai tư tưởng Đất Nước này là đất Nước Nhân dân ở 3 khổ thơ sau.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 9
Thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm là trong những cây bút tiêu biểu của thế hệ thi sĩ trẻ trong những năm tháng trường kì chống Mĩ cứu nước. Thơ ông lôi cuốn đọc giả bởi sự liên kết giữa xúc cảm nồng nàn và suy tư sâu lắng của người trí thức về non sông và con người Việt Nam.Nổi lên cho phong cách sáng tác của ông là “Trường ca Mặt đường khát vọng”, được ông sáng tác ở chiến khu Trị-Thiên năm 1971, in xuất bản lần đầu năm 1974, viết về sự thức tỉnh của tuổi xanh đô thị vùng tạm chiến miền Nam về trách nhiệm với non sông non sông và sứ mệnh thế hệ mình , hơn cả là hòa mình với cuộc đấu tranh chống Mĩ xâm lược. Đoạn trích bài thơ “Tổ quốc” nằm ở phần đầu chương V của tường ca. 9 câu thơ mở đầu của đoạn trích là 9 câu thơ nói lên ý kiến của thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm về non sông.
Với 9 câu thơ đầu tác giả đã trình bày ý kiến mới mẻ của mình về cội nguồn non sông:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa …” mẹ thường hay kể.
Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Mở đầu trong đoạn trích, tác giả đã muốn khẳng định “lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”. Chẳng biết là non sông tạo nên và có từ bao giờ, chỉ biết là lúc ta lớn lên thì non sông đã có ở đây rồi. Đó chính là lời khẳng định kiên cố về sự trường tồn của non sông.
Sau khẳng định cứng ngắc về sự tồn tại của non sông, tác giả dần dần vén màn cho ta thấy rõ hơn về xuất xứ của non sông:
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa …” mẹ thường hay kể.
Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Dòng thơ “ngày xửa ngày xưa” là mở đầu cho từng một câu chuyện cổ tích nhưng các bà, các mẹ hay kể chuyện cho các con cháu nghe.Cũng chẳng biết từ lúc nào, chỉ biết là từ “ngày xửa ngày xưa” tạo nên non sông đã có rồi. Những câu chuyện cổ tích truyền thuyết ra đời là từ non sông.
Đó là hình ảnh Đất Nước của một nền văn học dân gian rực rỡ với những câu chuyện cổ tích, thần thoại và truyền thuyết. Với thi sĩ, hai từ “non sông” còn mở màn với miếng trầu bà ăn. Người xưa thường xuyên nói “miếng trầu là đầu câu chuyện”, đó hẳn là bởi vì tục ăn trầu là một trong những phong tục lâu đời của Việt Nam ta.
Hình ảnh của “miếng trầu” cũng như là hình ảnh của sự khởi đầu. Đất Nước đã có từ lúc dân mình có tục ăn trầu và tục ăn trầu của nhân dân cũng là khởi đầu cho một non sông, khởi đầu cho một nền văn hiến.
Mở màn của một sự sống và những bước trưởng thành của sự sống đó. Sau sự mở màn của một Đất Nước chính là sự trưởng thành của cả một dân tộc:
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Từ những năm tháng trước công nguyên, từ thời của hai Bà Trưng, Bà Triệu, là lần trước tiên nước ta mạnh mẽ đứng lên khởi nghĩa đánh đuổi giặc ngoại xâm. Từ những câu chuyện truyền thuyết Thánh Gióng với hình ảnh nhổ cả luỹ tre dơ cao đánh đuổi giặc.
Cây tre cũng là hình ảnh biểu tượng của người nông dân Việt Nam, hiền lành, thiệt thà siêng năng và chất phác nhưng cũng rất kiên cường quật cường. Từ hình những ảnh thực tiễn, cho tới đời sống ý thức, đó là từng bước đi lên trưởng thành của một dân tộc, của một non sông con người . Ý thức được về non sông, về sự tồn tại của non sông và ý thức về việc phải có trách nghiệm bảo vệ lãnh thổ, bảo vệ cương vực non sông.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 10
Đầu năm 1971, đang công việc trong thành ủy Huế, Nguyễn Khoa Điềm được mời tham gia trại sáng tác tổ chức ở đất bạn Lào. Thi sĩ rất thích nhạc giao hưởng đó tâm tình: Tôi nghĩ tôi sẽ viết một bản giao hưởng bằng tiếng nói. Và trường ca Mặt đường khát vọng đã ra đời. Trường ca gồm chín chương. Đoạn thơ Đất Nước trích từ phần đầu của chương V có tên là Đất Nước. Trong thơ kháng chiến chống Mỹ non sông là chủ đề bao trùm. Các thế hệ trước nhiều người viết rất hay về đề tài non sông, cho nên Nguyễn Khoa Điềm tìm cách trình bày mới, chọn chất liệu từ đời sống dân gian để thấy rằng non sông là ý niệm thiêng liêng, nhưng cũng thật thân thiện và giản dị.
Tổ quốc có từ đâu? Tổ quốc là gì? “Tổ quốc”, hai chữ thiêng liêng cao cả đó chẳng phải ở đâu xa nhưng ở ngay trong mỗi gia đình chúng ta: từ lời kể chuyện của mẹ, miếng trầu của bà, tới phong tục tập quán thân thuộc, tình nghĩa thuỷ chung của cha mẹ, hạt gạo, hòn than, cái kèo, cái cột trong nhà:
“Lúc ta lớn lên non sông đã có rồi
Tổ quốc có trong những cái ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể”
Bằng giọng tâm tình, dịu ngọt như lời kể truyện cổ tích, Nguyễn Khoa Điềm đã trình bày những cảm nhận, suy tưởng của mình về cội nguồn non sông. Lịch sử sâu thẳm của non sông ta được tác giả giảng nghĩa ko phải bằng sự tiếp nối của các vương triều hay các sự kiện lịch sử trọng đại như Nguyễn Trãi đã từng viết trong “Bình Ngô Đại Cáo”:
“Như nước Đại Việt ta từ thuở trước
Vốn xưng nền văn hiến đã lâu
Núi sông cương vực đã chia Phong tục Bắc – Nam cũng khác
Từ Triệu, Đinh, Lý, Trần gây nền độc lập
Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên hùng cứ một phương”
Nhưng mà bằng những hình ảnh thân thiện, thân quen, bằng những câu thơ gợi nhớ tới truyền thuyết xa xưa, tới nền văn minh lúa nước sông Hồng, cùng những phong tục tập quán lạ mắt có từ lâu đời. Đó cũng chính là non sông được cảm nhận trong chiều sâu tâm hồn nhân dân, văn hoá và lịch sử:
“Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Hình ảnh thơ phải chăng đã gợi cho ta về sự tích “Trầu cau” từ đời vua Hùng dựng nước xa xưa, ngợi ca tình nghĩa vợ chồng, anh em thắm thiết, sắt son; về truyền thuyết Thánh Gióng nhổ tre đánh đuổi giặc Ân, trở thành bài ca giữ nước hào hùng của nhân dân đã trở thành lịch sử non sông:
“Ta như thuở xưa thần Phù Đổng
Vụt lớn lên đánh đuổi giặc n
Sức nhân dân khoẻ như ngựa sắt
Chí căm thù ta rèn thép làm roi
Lửa tranh đấu ta phun vào mặt
Lũ sát nhân cướp nước hại nòi”
(Tố Hữu)
Tức là, lịch sử lâu đời của non sông được kết tinh trong từng câu chuyện kể, trong miếng trầu bà ăn thường nhật, trong “cây tre đánh giặc” thân quen quanh ta.
Bằng thể loại trữ tình chính luận, Nguyễn Khoa Điềm đã đưa ra một cách cảm nhận, một khái niệm về non sông để từ đó rút ra một quan niệm về non sông. Bao trùm là tư tưởng, quan niệm:
Đất Nước này là Đất Nước của Nhân dân
Đất Nước của Nhân dân, Đất Nước của ca dao, thần thoại
Trước hết, tác giả cảm nhận non sông qua những hình ảnh bình dị, cụ thể, thân thiện:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái ngày xửa, ngày xưa… mẹ thường hay kể Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phủi một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó
Từ những hình ảnh bình dị, cụ thể: miếng trầu bà ăn, mảnh đất trồng tre đánh giặc, cái kèo, cái cột, ngôi nhà ta ở, hạt gạo một nắng hai sương ta ăn…, tác giả muốn nói rằng non sông ko ở đâu xa nhưng rất thân thiện, thân thiết, gắn bó trong đời sống của mỗi gia đình hàng ngày và từ bao đời nay. Và mỗi đứa trẻ lớn lên trong ko gian cụ thể đó sẽ được bà, cha mẹ truyền cho ý niệm về non sông thông qua những câu chuyện huyền thoại cổ tích, dần dần khái niệm về non sông sẽ tạo nên trong tâm hồn mỗi con người, tới lúc lớn lên đứa nhỏ sẽ nhận thức được non sông. Những hình ảnh này còn gợi liên tưởng, mở ra đời sống của dân tộc, theo chiều dài thời kì qua hàng nghìn năm dựng nước, giữ nước. Trong quá trình lịch sử tạo nên và lớn lên non sông đã được nhân dân xây dựng nền văn minh nông nghiệp lúa nước với phong tục tập quán riêng: ăn trầu, bới tóc. và tạo nên tâm hồn tính cách riêng: thủy chung trong tình yêu, siêng năng trong lao động. Nhân dân cũng xây dựng truyền thống yêu nước người hùng chống giặc ngoại xâm: trồng tre đánh giặc. Tổ quốc được nhân dân xây dựng thông minh từ buổi đầu, lại gắn bó với đời sống vật chất và trong tiềm thức của nhân dân từ xa xưa tới nay, nên non sông này là của nhân dân.
Đoạn thơ Đất Nước có giọng điệu tâm tình, sự liên tưởng phóng túng nhưng tập trung trình bày cách cảm nhận về non sông của tác giả theo chiều phương diện rất rõ ràng.
Tác giả tiếp tục cảm nhận non sông ở chiều rộng ko gian, địa lí, lãnh thổ. Đó là một ko gian cụ thể, thân thiết đầy đủ dấu yêu đối với mỗi con người:
Đất là nơi anh tới trường
Nước là nơi em tắm
Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm
Trục đường tới trường, bến sông, nơi lứa đôi yêu nhau hò hứa, tương tự gợi ra ko gian, quang cảnh cụ thể, thân quen thân thiện nhưng ko kém phần xinh xắn thơ mộng. Đó là ko gian sống sót của tập thể qua bao nhiêu thế hệ. Tổ quốc luôn gắn bó với anh và em trong suốt cuộc đời. Lúc lớn lên nhiều mảnh đất trở thành kỉ niệm. Do đó, non sông gắn bó trong chiều sâu của tâm hồn. Tổ quốc sẽ mở rộng ra và lớn lên mãi theo mỗi cuộc đời, lúc đầu là ngôi nhà, rồi tuyến đường, bến sông và xa hơn nữa là ko gian rộng lớn với núi sông, rừng, biển:
Đất là nơi con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc
Nước là nơi con cá ngư ông móng nước biển khơi
Hai câu thơ mượn lời dân ca Bình Trị Thiên đã mở ra một ko gian đẹp thơ mộng, mênh mông tráng lệ, huy hoàng; vừa thân quen, cụ thể vừa lãng mạn bay bổng như trong huyền thoại. Viết về phong cảnh non sông gấm vóc, giàu có đó, thi sĩ đã bộc lộ tình yêu non sông say đắm.
Thành công nghệ thuật của đoạn thơ là Nguyễn Khoa Điềm đã tạo ra một ko gian nghệ thuật riêng đưa ta vào toàn cầu thân thiện, mĩ lệ, giàu sức bay bổng của ca dao truyền thuyết, văn hóa dân gian. Đây là điểm rực rỡ của hình thức nghệ thuật thống nhất với nội dung tư tưởng.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 11
Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm là những trang thơ đậm chất suy luận, nhưng lại thấm đẫm, nồng nàn trong xúc cảm. Do vậy nhưng dẫu viết về một đề tài đã cũ, đã quen, nhưng cách khai thác chất liệu mới mẻ, thông minh đã giúp thi sĩ tạo được dấu ấn riêng trong lòng người đọc. Đặc thù, 9 câu thơ mở đầu Đất Nước, trong mạch xúc cảm trằn trọc, tìm về cội nguồn lịch sử của dân tộc, đã trình bày rất rõ điều đó.
“Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể”
Đất Nước đã lớn lên, và được tạo nên dựng xây từ lúc ta còn lẫm chẫm những tiếng khóc trước tiên, từ trong mạch nguồn văn hóa thẳm sâu, nhưng trước hết ở đây, nó hiện diện trong lời kể của mẹ. Mẹ kể cho ta nghe về những câu chuyện cổ tích thuở xưa, và nhuần thấm trong những câu chuyện dân gian bay bổng, lãng mạn chất chứa ước mong hi vọng của người dân lao động nghèo, là hình ảnh non sông một nắng hai sương có từ ngày đó. Tức là, Đất Nước đã gắn liền với mỗi người từ thuở trẻ thơ, từ những gì thân yêu bình dị nhất, chính vì thế nhưng non sông hiện lên ko phải là hình ảnh quá đỗi lớn lao, lớn lao của non kỳ thủy tú, giang sơn gấm vóc tươi đẹp trong thơ ca trước đó ta từng thấy, nhưng nó đẹp trong nét mộc mạc, thân thiện, giản dị của chính nó. Để rồi, tiếp tục mạch chảy của các chất liệu dân gian, hình ảnh non sông hiện lên như được bồi đắp, tạo xây vẻ đẹp lịch sử, sâu xa của mình từ những phong tục tập quán của người Việt cổ, trong những truyền thuyết lịch sử hào hùng:
“Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên”
Hình ảnh miếng trầu có nhẽ đã trở thành rất đỗi thân thuộc trong các bài ca dao, dân ca, trong cả những câu hát giao duyên của tình yêu lứa đôi: trầu này trầu tính trầu tình, ăn vào cho đỏ môi mình môi ta. Mượn chất liệu dân gian gắn liền vẻ đẹp của phong tục văn hóa để trả lời cho câu hỏi về mạch nguồn lịch sử non sông, đã tạo điều kiện cho câu văn của Nguyễn Khoa Điềm ko triết lý khô khan, nhưng nhuần thấm những phong vị xưa, mềm mại, bay bổng. Rồi cả sự tích Thánh Gióng đánh giặc cũng được liệt kê một cách khôn khéo vào mạch thơ, từ đó làm nên sự hài hòa của các chất liệu dân gian. Tục bởi tó, đặt tên mộc mạc, chất phác của người Việt xưa, liên kết những yếu tố đó lại với nhau, phải chăng Nguyễn Khoa Điềm muốn khẳng định, Đất Nước ko chỉ có trong ký ức tuổi thơ, nhưng còn hòa mình thắm thiết vào mạch nguồn văn hóa, tạo nên nét đẹp thân thiện, bình dị và thân yêu tới lạ với người đọc lúc cảm nhận tác phẩm.
Ko chỉ đi tìm câu trả lời cho câu hỏi về sự tạo nên non sông, thi sĩ còn gián tiếp qua đó gợi hình ảnh tảo tần của người dân lao động cần lao, đồng thời khắc họa nét đẹp tâm hồn của con người dân tộc.
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Bằng cách sử dụng thông minh các chất liệu dân gian, 9 khổ thơ đầu đã giúp Nguyễn Khoa Điềm ko chỉ trả lời cho câu hỏi về cội nguồn, lịch sử tạo nên Đất Nước, nhưng còn như gợi lại trong thẳm sâu tâm hồn người đọc những vẻ đẹp văn hóa phong tục đã được đắp bồi dưỡng nuôi trong hàng nghìn thế hệ, cũng từ đó, như một cánh cửa, đưa ta ngược dòng về với vẻ đẹp bình dị, xưa cũ của dân tộc.
Với các bài văn mẫu Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước do bangtuanhoan.edu.vn sưu tầm và biên soạn trên đây, kỳ vọng các em sẽ có thêm những góc nhìn mới mẻ và có cái nhìn tổng quát hơn về tác phẩm. Chúc các em làm bài tốt!
Đăng bởi: bangtuanhoan.edu.vn
Phân mục: Lớp 12, Ngữ Văn 12
#Phân #tích #câu #thơ #đầu #bài #Đất #Nước #của #Nguyễn #Khoa #Điềm #hay #nhất
[rule_2_plain]
#Phân #tích #câu #thơ #đầu #bài #Đất #Nước #của #Nguyễn #Khoa #Điềm #hay #nhất
[rule_2_plain]
#Phân #tích #câu #thơ #đầu #bài #Đất #Nước #của #Nguyễn #Khoa #Điềm #hay #nhất
[rule_3_plain]
#Phân #tích #câu #thơ #đầu #bài #Đất #Nước #của #Nguyễn #Khoa #Điềm #hay #nhất
Để tìm hiểu sâu hơn về trị giá tác phẩm Đất Nước của Nguyến Khoa Điềm , mời các em tham khảo một số bài văn mẫu Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước, sau đây. Hi vọng với các bài văn mẫu ngắn gọn, cụ thể, hay nhất này các em sẽ có thêm tài liệu, cách triển khai để hoàn thiện bài viết một cách tốt nhất!
Xem nhanh nội dung1 Dàn bài Phân tích 9 câu đầu bài thơ Đất Nước2 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 13 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 24 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 35 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 46 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 57 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 58 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 69 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 710 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 811 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 912 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 1013 Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 11
Dàn bài Phân tích 9 câu đầu bài thơ Đất Nước
1. Mở bài:
– Giới thiệu chung về tác giả Nguyễn Khoa Điềm.
– Giới thiệu về tác phẩm và ý nghĩa nhưng tác giả muốn gửi gắm.
2. Thân Bài:
– Trích dẫn 9 câu thơ đầu
– Phân tích ý nghĩa của 9 câu thơ đó.
– Phân tích các giải pháp nghệ thuật được sử dụng và các nét rực rỡ.
3. Kết bài:
– Nêu cảm nhận của bản thân.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 1
Thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm là trong những cây bút tiêu biểu của thế hệ thi sĩ trẻ trong những năm tháng trường kì chống Mĩ cứu nước. Thơ ông lôi cuốn đọc giả bởi sự liên kết giữa xúc cảm nồng nàn và suy tư sâu lắng của người trí thức về non sông và con người Việt Nam.Nổi lên cho phong cách sáng tác của ông là “Trường ca Mặt đường khát vọng”, được ông sáng tác ở chiến khu Trị-Thiên năm 1971, in xuất bản lần đầu năm 1974, viết về sự thức tỉnh của tuổi xanh đô thị vùng tạm chiến miền Nam về trách nghiệm với non sông non sông và sứ mệnh thế hệ mình , hơn cả là hoà mình với cuộc đấu tranh chống Mĩ xâm lược. Đoạn trích bài thơ “Tổ quốc” nằm ở phần đầu chương V của tường ca. 9 câu thơ mở đầu của đoạn trích là 9 câu thơ nói lên ý kiến của thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm về non sông.
Với 9 câu thơ đầu tác giả đã trình bày ý kiến mới mẻ của mình về cuội nguồn non sông.
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa …” mẹ thương hay kể.
Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Gạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Mở đầu trong đoạn trích, tác giả đã muốn khẳng định “lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”. Chẳng biết là non sông tạo nên và có từ bao giờ, chỉ biết là lúc ta lớn lên thì non sông đã có ở đây rồi. Đó chính là lời khẳng định kiên cố về sự trường tồn của non sông.
Sau khẳng định cứng ngắc về sự tồn tại của non sông, tác giả dần dần vén màn cho ta thấy rõ hơn về xuất xứ của non sông:
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa …” mẹ thương hay kể.
Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Dòng thơ “ngày xửa ngày xưa” là mở đầu cho từng một câu chuyện cổ tích nhưng các bà, các mẹ hay kể chuyện cho các con cháu nghe.Cũng chẳng biết từ lúc nào, chỉ biết là từ “ngày xửa ngày xưa” tạo nên non sông đã có rồi. Những câu chuyện cổ tích truyền thuyết ra đời là từ non sông.
Đất Nước hiện diện lên trong truyện cổ.
Đó là hình ảnh Đất Nước của một nền văn học dân gian rực rỡ với những câu chuyện cổ tích, thần thoại và truyền thuyết. Với thi sĩ, hai từ “non sông” còn mở màn với miếng trầu bà ăn. Người xưa thường xuyên nói “miếng trầu là đầu câu chuyện”, đó hẳn là bởi vì tục ăn trầu là một trong những phong tục lâu đời của Việt Nam ta.
Hình ảnh của “miếng trầu” cũng như là hình ảnh của sự khởi đầu. Đất Nước đã 0có từ lúc dân mình có tục ăn trầu và tục ăn trầu của nhân dân cũng là khởi đầu cho một non sông, khởi đầu cho một nền văn hiến.
Mở màn của một sự sống và những bước trưởng thành của sự sống đó. Sau sự mở màn của một Đất Nước chính là sự trưởng thành của cả một dân tộc:
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Từ những năm tháng trước công nguyên, từ thời của hai Bà Trưng, Bà Triệu, là lần trước tiên nước ta mạnh mẽ đứng lên khởi nghĩa đánh đuổi giặc ngoại xâm. Từ những câu chuyện truyền thuyết Thành Gióng với hình ảnh nhổ cả luỹ tre dơ cao đánh đuổi giặc.
Cây tre cũng là hình ảnh biểu tượng của người nông dân Việt Nam, hiền lành,hật thà siêng năng và chất phác nhưng cũng rất kiên cường quật cường. Từ hình những ảnh thực tiễn, cho tới đời sống ý thức, đó là từng bước đi lên trưởng thành của một dân tộc, của một non sông con người . Ý thức được về non sông, về sự tồn tại của non sông và ý thức về việc phải có trách nghiệm bảo vệ lãnh thổ, bảo vệ cương vực non sông.
Tiếp theo đó là những hình ảnh mang đậm vẻ đẹp thuần phong mỹ tục giản dị của con người Việt Nam :
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Gạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Trước tiên đó chính là vẻ đẹp giản dị của người phụ nữ Việt Nam. Vẻ đẹp của một người bà, người mẹ, người chị, của một người con gái mộc mạc Việt Nam, tuy giản dị nhưng lại nữ tình, thuần phác rất riêng. Thành ngữ “gằng cay muối mặn” đã vẫn dụng một cách hết sức tự nhiên nhưng cũng là hết sức rực rỡ, nhẹ nhõm nhưng thấm đượm ân tình con người , gợi lên sự thuỷ chung ở trong con người như câu nói “gừng càng già càng cay, muối càng lâu càng mặn, con người sống với nhau lâu năm thì tình nghĩa sẽ đong đầy”.
Rồi tới câu thơ “Cái kèo cái cột thành tên”, gợi nhắc cho người đọc nhớ tới tục làm nhà cổ của người Việt ngày xưa . Nhà được làm bằng cách sử dụng kèo cột giằng giữ vào nhau làm cho nhà thêm vững chãi, bền chặt tránh được mưa gió và thú dữ. Đó cũng chính là ngôi nhà tổ ấm cho mọi gia đình có thể sum họp bên nhau; siêng năng tích góp mỡ màu dồn thành sự sống tăng trưởng non sông.
Và cả truyền thống lao siêng năng lao động động , chịu thương chịu thương chịu khó miệt mài của dân tộc ta nữa “Hạt gạo phải một nắng hai sương xay giã dần sàng”.Câu thành ngữ “Một nắng hai sương” gợi nên sự siêng năng siêng năng của ông cha ta những ngày long đong siêng năng và long đong trong đời sống nông nghiệp lỗi thời.
Đó chính là truyền thống lao động siêng năng, miệt mài chịu thương chịu thương chịu khó. Các động từ như “Xay – giã – dần – sang” đó là thứ tự sản xuất ra hạt gạo. Để làm ra được hạt gạo, người nông dân phải trải qua biết bao nắng sương vất vả gieo cấy, xay giã và giần sàng. Thấm vào trong hạt gạo nhỏ nhỏ đó là mồ hôi vị mặn nhọc nhằn của giai cấp nông dân vất vả nắng mưa.
Và sau tất cả, tác giả Nguyễn Khoa Điềm đã chốt lại “Đất Nước có từ ngày đó … “. “Ngày đó” là ngày nào, chúng ta ko hề biết, tác giả cũng ko thể biết. Chỉ biết rằng ngày đó chính là ngày ta mở màn có truyền thồng, có những phong tục tập quán, có nhiều văn hoá. Đó là ngày ta có Tổ quốc của dân tộc Việt Nam.
Bằng việc vận dụng khôn khéo và mềm mại các chất liệu văn hóa dân gian như phong tục ăn trầu, tục búi lệ tóc, truyền thống đánh giặc ngoại xâm, truyền thống làm nông nghiệp và ác câu ca dao, tục ngữ cùng các thành ngữ… Tiếng nói mộc mạc, giản dị, lời thơ nhẹ nhõm đúng giọng thủ thỉ tâm tình nhưng vẫn mang đậm hồn thơ triiết lí thơ ca.
Điệp ngữ Đất Nước được nhắc lại rất nhiều lần cũng như việc thi sĩ xoành xoạch viết hoa hai từ Đất Nước tạo nên sự thành kính vô cùng thiêng liêng… Tất cả đã làm nên một đoạn thơ đặm đà ko gian văn hóa người Việt.
Qua đoạn thơ trên thi sĩ đã mang tới cho người đọc vẻ đẹp của một Đất Nước giàu văn hóa cựu truyền. Đất Nước của truyền thống, của phong tục tươi đẹp mang đậm dấu ấn của tư tưởng Đất Nước của con người của nhân dân.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 2
Đầu năm 1971, đang công việc trong thành ủy Huế, Nguyễn Khoa Điềm được mời tham gia trại sáng tác tổ chức ở đất bạn Lào. Thi sĩ rất thích nhạc giao hưởng đó tâm tình: Tôi nghĩ tôi sẽ viết một bản giao hưởng bằng tiếng nói. Và trường ca Mặt đường khát vọng đã ra đời. Trường ca gồm chín chương. Đoạn thơ Đất Nước trích từ phần đầu của chương V có tên là Đất Nước. Trong thơ kháng chiến chống Mỹ non sông là chủ đề bao trùm. Các thế hệ trước nhiều người viết rất hay về đề tài non sông, cho nên Nguyễn Khoa Điềm tìm cách trình bày mới, chọn chất liệu từ đời sống dân gian để thấy rằng non sông là ý niệm thiêng liêng, nhưng cũng thật thân thiện và giản dị.
Tổ quốc có từ đâu? Tổ quốc là gì? “Tổ quốc”, hai chữ thiêng liêng cao cả đó chẳng phải ở đâu xa nhưng ở ngay trong mỗi gia đình chúng ta: từ lời kể chuyện của mẹ, miếng trầu của bà, tới phong tục tập quán thân thuộc, tình nghĩa thuỷ chung của cha mẹ, hạt gạo, hòn than, cái kèo, cái cột trong nhà:
“Lúc ta lớn lên non sông đã có rồi
Tổ quốc có trong những cái ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể”
Bằng giọng tâm tình, dịu ngọt như lời kể truyện cổ tích, Nguyễn Khoa Điềm đã trình bày những cảm nhận, suy tưởng của mình về cội nguồn non sông. Lịch sử sâu thẳm của non sông ta được tác giả giảng nghĩa ko phải bằng sự tiếp nối của các vương triều hay các sự kiện lịch sử trọng đại như Nguyễn Trãi đã từng viết trong “Bình Ngô Đại Cáo”:
“Như nước Đại Việt ta từ thuở trước
Vốn xưng nền văn hiến đã lâu
Núi sông cương vực đã chia Phong tục Bắc – Nam cũng khác
Từ Triệu, Đinh, Lý, Trần gây nền độc lập
Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên hùng cứ một phương”
Nhưng mà bằng những hình ảnh thân thiện, thân quen, bằng những câu thơ gợi nhớ tới truyền thuyết xa xưa, tới nền văn minh lúa nước sông Hồng, cùng những phong tục tập quán lạ mắt có từ lâu đời. Đó cũng chính là non sông được cảm nhận trong chiều sâu tâm hồn nhân dân, văn hoá và lịch sử:
“Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Hình ảnh thơ phải chăng đã gợi cho ta về sự tích “Trầu cau” từ đời vua Hùng dựng nước xa xưa, ngợi ca tình nghĩa vợ chồng, anh em thắm thiết, sắt son; về truyền thuyết Thánh Gióng nhổ tre đánh đuổi giặc Ân, trở thành bài ca giữ nước hào hùng của nhân dân đã trở thành lịch sử non sông:
“Ta như thuở xưa thần Phù Đổng
Vụt lớn lên đánh đuổi giặc Ân
Sức nhân dân khoẻ như ngựa sắt
Chí căm thù ta rèn thép làm roi
Lửa tranh đấu ta phun vào mặt
Lũ sát nhân cướp nước hại nòi”
(Tố Hữu)
Tức là, lịch sử lâu đời của non sông được kết tinh trong từng câu chuyện kể, trong miếng trầu bà ăn thường nhật, trong “cây tre đánh giặc” thân quen quanh ta.
Bằng thể loại trữ tình chính luận, Nguyễn Khoa Điềm đã đưa ra một cách cảm nhận, một khái niệm về non sông để từ đó rút ra một quan niệm về non sông. Bao trùm là tư tưởng, quan niệm:
Đất Nước này là Đất Nước của Nhân dân
Đất Nước của Nhân dân, Đất Nước của ca dao, thần thoại
Trước hết, tác giả cảm nhận non sông qua những hình ảnh bình dị, cụ thể, thân thiện:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái ngày xửa, ngày xưa… mẹ thường hay kể Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trông tre nhưng đánh giặc Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phủi một nang hai sương xay, giã, giằn, sàng
Đất Nước có từ ngày đó
Từ những hình ảnh bình dị, cụ thể: miếng trầu bà ăn, mảnh đất trồng tre đánh giặc, cái kèo, cái cột, ngôi nhà ta ở, hạt gạo một nắng hai sương ta ăn…, tác giả muốn nói rằng non sông ko ở đâu xa nhưng rất thân thiện, thân thiết, gắn bó trong đời sống của mỗi gia đình hàng ngày và từ bao đời nay. Và mỗi đứa trẻ lớn lên trong ko gian cụ thể đó sẽ được bà, cha mẹ truyền cho ý niệm về non sông thông qua những câu chuyện huyền thoại cổ tích, dần dần khái niệm về non sông sẽ tạo nên trong tâm hồn mỗi con người, tới lúc lớn lên đứa nhỏ sẽ nhận thức được non sông. Những hình ảnh này còn gợi liên tưởng, mở ra đời sống của dân tộc, theo chiều dài thời kì qua hàng nghìn năm dựng nước, giữ nước. Trong quá trình lịch sử tạo nên và lớn lên non sông đã được nhân dân xây dựng nền văn minh nông nghiệp lúa nước với phong tục tập quán riêng: ăn trầu, bới tóc. và tạo nên tâm hồn tính cách riêng: thủy chung trong tình yêu, siêng năng trong lao động. Nhân dân cũng xây dựng truyền thống yêu nước người hùng chống giặc ngoại xâm: trồng tre đánh giặc. Tổ quốc được nhân dân xây dựng thông minh từ buổi đầu, lại gắn bó với đời sống vật chất và trong tiềm thức của nhân dân từ xa xưa tới nay, nên non sông này là của nhân dân. Đoạn thơ Đất Nước có giọng điệu tâm tình, sự liên tưởng phóng túng nhưng tập trung trình bày cách cảm nhận về non sông của tác giả theo chiều phương diện rất rõ ràng.
Tác giả tiếp tục cảm nhận non sông ở chiều rộng ko gian, địa lí, lãnh thổ. Đó là một ko gian cụ thể, thân thiết đầy đủ dấu yêu đối với mỗi con người:
Đất là nơi anh tới trường
Nước là nơi em tắm
Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm
Trục đường tới trường, bến sông, nơi lứa đôi yêu nhau hò hứa, tương tự gợi ra ko gian, quang cảnh cụ thể, thân quen thân thiện nhưng ko kém phần xinh xắn thơ mộng. Đó là ko gian sống sót của tập thể qua bao nhiêu thế hệ. Tổ quốc luôn gắn bó với anh và em trong suốt cuộc đời. Lúc lớn lên nhiều mảnh đất trở thành kỉ niệm. Do đó, non sông gắn bó trong chiều sâu của tâm hồn. Tổ quốc sẽ mở rộng ra và lớn lên mãi theo mỗi cuộc đời, lúc đầu là ngôi nhà, rồi tuyến đường, bến sông và xa hơn nữa là ko gian rộng lớn với núi sông, rừng, biển:
Đất là nơi con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc
Nước là nơi con cá ngư ông móng nước biển khơi Hai câu thơ mượn lời dân ca Bình Trị Thiên đã mở ra một ko gian đẹp thơ mộng, mênh mông tráng lệ, huy hoàng; vừa thân quen, cụ thể vừa lãng mạn bay bổng như trong huyền thoại. Viết về phong cảnh non sông gấm vóc, giàu có đó, thi sĩ đã bộc lộ tình yêu non sông say đắm.
Thành công nghệ thuật của đoạn thơ là Nguyễn Khoa Điềm đã tạo ra một ko gian nghệ thuật riêng đưa ta vào toàn cầu thân thiện, mĩ lệ, giàu sức bay bổng của ca dao truyền thuyết, văn hóa dân gian. Đây là điểm rực rỡ của hình thức nghệ thuật thống nhất với nội dung tư tưởng.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 3
Con người Việt Nam ta từ xưa tới nay ý thức yêu nước, lòng dũng cảm luôn chảy trong dòng máu, sẵn sàng tranh đấu, hi sinh để bảo vệ độc lập tự do cho Tổ quốc. Trong những năm tháng kháng chiến chống Mĩ gian nan, có biết bao nhiêu bài thơ, bài văn ra đời để khích lệ ý thức tranh đấu cho quân và dân ta ngoài mặt trận. Một trong số các tác phẩm khơi gợi lòng yêu nước đó ko thể ko kể tới Trường ca Mặt đường khát vọng của tác giả Nguyễn Khoa Điềm nhưng nổi trội là đoạn trích Tổ quốc. Mở đầu đoạn trích, tác giả lí giải về cội nguồn của Tổ quốc vô cùng thân yêu.
Nguyễn Khoa Điềm được biết tới là thi sĩ với phong cách trữ tình chính luận lạ mắt. Thơ Nguyễn Khoa Điềm thu hút, lôi cuốn người đọc bởi sự đan kết xúc cảm nồng nàn và suy tư sâu lắng của một thanh niên tri thức tự ý thức thâm thúy về vai trò, trách nhiệm của mình trong trận đấu đấu vì non sông và nhân dân. “Trường ca Mặt đường khát vọng” là một tác phẩm tiêu biểu cho phong cách thơ văn của ông. Đoạn trích Tổ quốc thuộc chương V của bản Trường ca. Ở đoạn trích, tác giả lí giải cội nguồn của Tổ quốc; và cội nguồn đó được lí giải vô cùng tinh tế qua 9 câu đầu của bài thơ:
“Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi ….………………………………..
Đất Nước có từ ngày đó…”
Mở đầu đoạn thơ, tác khẳng định trực tiếp rằng Tổ quốc này đã tồn tại từ rất lâu rồi, trong khi con người mới sinh ra trên mảnh đất của họ thì chính nơi đó là non sông, là quê hương. Đất Nước ra đời từ rất xa xưa như một sự thế tất, trong chiều sâu của lịch sử thời các vua Hùng dựng nước và giữ nước đã đi vào sử sách được lưu truyền tới tận hiện thời. Tổ quốc trước hết ko phải là một khái niệm trừu tượng nhưng là những gì rất thân thiện, thân thiết ở ngay trong cuộc sống bình dị của mỗi con người. Từ lời hát mẹ ru, từ những câu chuyện “ngày xửa ngày xưa” nhưng mẹ kể đã nuôi dưỡng chúng ta lớn khôn, làm ta hiểu hơn về văn hóa của ta, theo ta đi hết cuộc đời và trở thành một phần kí ức tốt đẹp khiến ta ko thể quên. Những câu chuyện cổ tích, những bài học đạo lí làm người, ước mơ khát vọng của nhân dân về lẽ công bình được gửi gắm vào câu ca dao đó đã góp phần tạo nên Tổ quốc nhiều chủng loại về văn hóa như hiện nay.
“Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Nhai trầu từ lâu đã trở thành một thói quen ko thể thiếu của những người phụ nữ Việt Nam nhất là các bà, các mẹ và từ lâu dân gian ta đã có câu chuyện sự tích trầu cau nói về tình nghĩa con người. Từ những năm tháng trước công nguyên, từ thời của hai Bà Trưng, Bà Triệu, là lần trước tiên nước ta mạnh mẽ đứng lên khởi nghĩa đánh đuổi giặc ngoại xâm. Từ những câu chuyện truyền thuyết Thánh Gióng với hình ảnh nhổ cả lũy tre giơ cao đánh đuổi giặc. Cây tre cũng là hình ảnh biểu tượng của người nông dân Việt Nam, hiền lành, thiệt thà, siêng năng và chất phác nhưng cũng rất kiên cường quật cường. Từ hình những ảnh thực tiễn, cho tới đời sống ý thức, đó là từng bước đi lên trưởng thành của một dân tộc, của một non sông con người ý thức được về non sông, về sự tồn tại của non sông và ý thức về việc phải có trách nghiệm bảo vệ lãnh thổ, bảo vệ cương vực non sông.
Kế bên truyền thống về lòng yêu nước, tác giả Nguyễn Khoa Điềm còn nhắc tới những hình ảnh mang đậm vẻ đẹp thuần phong mĩ tục giản dị của con người Việt Nam :
“Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”
Từ ngày xưa, hình ảnh người phụ nữ Việt Nam luôn gắn liền với mái tóc dài, được búi gọn ghẽ ngay sau đầu. Vẻ đẹp đó của một người bà, người mẹ, người chị, của một người con gái Việt Nam mộc mạc, giản dị nhưng lại rất nữ tính, thuần phác rất riêng. Tác giả đã vận dụng thành ngữ “gừng cay muối mặn” một cách hết sức tự nhiên, rực rỡ, nhẹ nhõm nhưng thấm đượm ân tình để nói lên sự thuỷ chung ở trong con người như câu nói “gừng càng già càng cay, muối càng lâu càng mặn, con người sống với nhau lâu năm thì tình nghĩa sẽ đong đầy”.
Ngoài những phong tục tập quán và tình mến thương của con người, Nguyễn Khoa Điềm còn nêu lên truyền thống lao động sản xuất của người dân:
“Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng”
Từ xa xưa, con người đã biết chặt gỗ nhưng làm nhà. Những ngôi nhà đó sử dụng kèo, cột giằng giữ vào nhau vững chãi, bền chặt tránh được mưa gió và thú dữ. Đó cũng chính là ngôi nhà tổ ấm cho mọi gia đình có thể sum họp, quây quần bên nhau, cùng nhau san sớt thú vui nỗi buồn; từ đó tạo nên nên làng, xóm và Tổ quốc. Ngôi nhà là mái ấm, là nơi con người “ổn định chỗ ở lạc nghiệp” siêng năng tích góp của nả dồn thành sự tăng trưởng non sông. Thi sĩ vận dụng khôn khéo câu thành ngữ “Một nắng hai sương” để nói lên sự siêng năng siêng năng của ông cha ta trong lao động sản xuất. Các động từ “xay – giã – dần – sàng” đó là thứ tự sản xuất ra hạt gạo. Để làm ra được hạt gạo, người nông dân phải trải qua biết bao tháng ngày nắng sương vất vả gieo cấy, chăm sóc, xay giã và giần sàng. Thấm vào trong hạt gạo nhỏ nhỏ đó là mồ hôi vị mặn nhọc nhằn của người nông dân vất vả nắng mưa. Thành tích ngọt ngào này ko chỉ giúp dân ta có đời sống no ấm nhưng nó còn trở thành nền văn minh lúa nước nhưng lúc nhắc tới người ta biết ngay tới Việt Nam; ko chỉ ngừng lại ở đó, nền văn minh này đã tạo điều kiện cho nước ta trở thành nước xuất khẩu gạo lớn thế hai toàn cầu và toàn cầu biết tới lúa gạo Việt Nam.
Từ tất cả các yếu tố trên, thi sĩ khẳng định:
“Đất Nước có từ ngày đó…”
“Ngày đó” là ngày nào, chúng ta ko hề biết, tác giả cũng ko thể biết. Chỉ biết rằng ngày đó chính là ngày ta mở màn có truyền thống, có những phong tục tập quán, có nhiều văn hoá riêng lẻ khác với quốc gia khác. Đó là ngày ta có Tổ quốc của dân tộc Việt Nam.
Bằng việc vận dụng khôn khéo và mềm mại các chất liệu văn hóa dân gian như phong tục ăn trầu, tục búi lệ tóc, truyền thống đánh giặc ngoại xâm, truyền thống làm nông nghiệp và các câu ca dao, tục ngữ cùng các thành ngữ… cùng với tiếng nói mộc mạc, giản dị, lời thơ nhẹ nhõm đúng giọng thủ thỉ tâm tình và điệp từ “Tổ quốc”, tác giả Nguyễn Khoa Điềm đã mang tới cho độc giả một cách nhìn mới mẻ về cội nguồn của non sông; về vẻ đẹp của một non sông giàu văn hóa cựu truyền, non sông của truyền thống, của phong tục tươi đẹp mang đậm dấu ấn của tư tưởng non sông của nhân dân.
Nhiều năm tháng qua đi nhưng đoạn thơ cùng với bản trường ca “Mặt đường khát vọng” vẫn giữ nguyên vẹn những trị giá tốt đẹp lúc đầu của nó và để lại ấn tượng xinh xắn, đọng lại trong tâm tư của bao thế hệ con người Việt Nam trước đây, hiện thời và cả sau này. Bản trường ca của tác giả Nguyễn Khoa Điềm làm ta thêm hiểu và yêu Tổ quốc đồng thời thôi thúc bản thân hành động để bảo vệ và tăng trưởng non sông này.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 4
“Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
…………….
Đất Nước có từ ngày đó”.
Đoạn thơ đã nói lên một cách dung dị nhưng thấm thía về cội nguồn sâu xa của Đất Nước.
Giọng điệu thủ thỉ tâm tình, thi sĩ gợi lên một ko khí trầm lắng như kể chuyện cổ tích, như dẫn hồn ta ngược thời kì trở về cội nguồn Đất Nước và dân tộc. Bốn chữ “ngày xửa ngày xưa” dùng rất khéo:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa …” mẹ thường hay kể.
Chữ “có” trong “đã có rồi”, “Đất Nước có trong những cái…” đã làm cho ý thơ khẳng định, tỏa sáng niềm tin. Tục ăn trầu, truyện cổ tích Trầu – Cau gợi lên hình ảnh Đất Nước xa xưa, “Đất Nước mở màn”… Truyền thuyết Thánh Gióng cho biết sự vươn mình của dân tộc, ghi lại sức mạnh quật khởi “Đất Nước lớn lên”. Câu thơ mở rộng tới 12, 13 chữ, với cách gieo vần lưng (đầu – trầu, ăn – dân) nên vẫn thanh thoát, giàu âm điệu:
“Đất Nước mở màn với miếng trầu giờ bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình trồng tre nhưng đánh giặc”.
Hai chữ “lớn lên” liên tưởng tới hình ảnh chú nhỏ làng Gióng lên ba vươn vai thành một tráng sĩ uy phong lẫm liệt lúc Đất Nước bị giặc Ân xâm lược.
Rồi thi sĩ nói tới phong tục và đạo lí tốt đẹp lâu đời của nhân dân ta. Phong tục “bới tóc” của người Lạc Việt. Câu ca dao nói về đạo vợ chồng: “Tay bưng chén muối đĩa gừng – Gừng cay muối mặn xin đừng quên đã nhập hồn vào câu thơ Nguyễn Khoa Điềm:
“Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”.
Chuyện “ngày xửa ngày xưa” nhưng vẫn hiện diện trên “tóc mẹ” trong tình thương của “cha mẹ” hiện thời. “Đất Nước đã có rồi”, “Đất Nước có…”, “Đất Nước mở màn”, “Đất Nước lớn lên” và Đất Nước đang hiện diện quanh ta, thân thiện ta.
Tiếp theo, thi sĩ lấy sự tạo nên và tăng trưởng tiếng nói dân tộc để nói về xuất xứ lâu đời của Đất Nước. Mỗi đồ vật đều có một cái tẽn riêng: “Cái cột, cái kèo thành tên”. Nhân Dân ta có nghề trồng lúa nước lâu đời. Nghề trồng lúa nước tạo nên nền văn minh sông Hồng. Lúc hạt gạo được thông minh nên bằng công sức “một nắng hai sương”, thì ngôn từ “xay, giã, giần, sàng” cũng xuất hiện. Tiếng Việt là của quý lâu đời của Đất Nước ta, Nhân Dân ta. Cách nói của Nguyễn Khoa Điềm thật ý vị:
“Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó”.
Nhấp nhánh trong đoạn thơ là hình ảnh Đất Nước thân yêu. Quá khứ của Đất Nước “ngày xửa ngày xưa” đồng hiện trong “miếng trầu hiện thời bà ăn”. Có Đất Nước người hùng “biết trồng tre nhưng đánh giặc”. Có Đất Nước siêng năng trong lao động sản xuất: “Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng”. Có nền văn hóa giàu bản sắc, nền văn hiến rực rỡ tụ hội qua thuần phong mỹ tục (tục ăn trầu, tục bới tóc), qua tục ngữ ca dao “gừng cay muối mặn”, qua cổ tích thần thoại, truyền thuyết.
Đoạn thơ 9 câu, 85 chữ nhưng ko hề có một từ Hán Việt nào. Ngôn từ bình dị, cách nói biểu cảm thân tình. Hiện diện trong đoạn thơ là: ta, dân mình, bà, cha, mẹ. Có miếng trầu, cây tre, tóc mẹ, … Có “gừng cay muối mặn” cái kèo, cái cột, hạt gạo, v.v… Thật là thân thuộc và thân thiện, sâu xa và thấm thía, rung động. Tưởng tượng thì phong phủ, liên tưởng thì rộng lớn. Đoạn thơ đã “nhịp mãi lên một tấm lòng sứ điệp” để ta yêu thêm Đất Nước và tự hào về Đất Nước. Cấu trúc đoạn thơ: “tổng – phân – hợp”; mở đầu là câu “Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”, khép lại đoạn thơ là câu “Đất Nước có từ ngày đó”.Tính chính luận đã làm sáng đẹp chất trí tuệ liên kết hài hòa với chất trữ tình đặm đà. Đoạn thơ mang vẻ đẹp lạ mắt nói về cội nguồn Đất Nước thân yêu.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 5
Nguyễn Khoa Điềm là một trong những cây bút tiêu biểu của thế hệ thi sĩ trẻ trong những năm chống Mĩ cứu nước. Thơ ông giàu chất suy tư, xúc cảm lắng đọng, trình bày tâm tư của người tri thức tham gia tích cực vào trận đấu đấu của nhân dân, mang màu sắc chính luận. Đoạn trích “Đất Nước” là một trong những bài thơ tiêu biểu của ông. Đoạn trích trình bày cái nhìn mới mẻ về Đất Nước, và cái mới mẻ đó thôi thúc chúng ta đi tìm cội nguồn của Đất Nước. Với 9 câu thơ đầu, Nguyễn Khoa Điềm trình bày quan niệm của mình về cội nguồn của Đất Nước thật rực rỡ.
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể
Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Đoạn trích Đất Nước thuộc phần đầu, chương V của bản trường ca “Mặt đường khát vọng”. hoàn thành ở chiến khu Trị – Thiên năm 1971, in lần đầu năm 1974, viết về sự thức tỉnh của tuổi xanh ở các đô thị vùng tạm chiếm miền Nam về non sông non sông, về sự mệnh thế hệ mình, xuống đường đấu tranh chống đế quốc Mĩ.
“Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”
Câu thơ mở đầu là lời khẳng định tự nhiên, giản dị: “Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”. Đất Nước có từ “lúc ta lớn lên”, từ lúc ta chưa ra đời, xuyên suốt bốn nghìn năm văn hiến. Tương tự, Đất Nước tồn tại như một điều hiển nhiên, nó có chiều sâu cội nguồn cũng như sự tạo nên và tăng trưởng bao đời nay. Với Nguyễn Khoa Điềm, Đất Nước thật thân thiện, hiện diện trong những câu chuyện cổ tích thường mở đầu bằng “ngày xửa ngày xưa”. Câu thơ khiến ta nhớ tới hình ảnh của người bà thường hay kể chuyện cho con cháu nghe, là hình ảnh cô Tấm bị mẹ con Cám bắt nạt, là hình là nàng tiên bước ra từ quả thị…. Cụm từ “ngày xửa ngày xưa” thật thân thuộc và thân thiện với con người Việt Nam. Bởi, mỗi câu chuyện là mỗi bài học đạo lí dạy ta biết “ở hiền gặp lành”, biết thiện thắng ác, biết sống thủy chung, … Tác giả ko dùng từ ngữ, hình ảnh hoa mĩ tráng lệ mang tính biểu tượng để trình bày Đất Nước nhưng dùng cách nói giản dị, tự nhiên, dễ hiểu, dễ thấm vào lòng người. Tác giả giúp ta tìm hiểu Đất Nước có từ nền văn hóa dân gian ông cha ta để lại.
Tác giả cảm nhận Đất Nước gắn với phong tục tập quán, tạo nên nên bản sắc văn hóa riêng của dân tộc:
“Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn”
“Miếng trầu bà ăn” là miếng trầu tình nghĩa trong “sự tích trầu cau” khiến ta rung rung nước mắt về tình cảm vợ chồng, về tình nghĩa anh em gắn bó. Từ đó, hình ảnh “trầu cau” trở thành “miếng trầu là đầu câu chuyện”, trở thành thứ ko thể thiếu được trong lễ cưới, tượng trưng cho tình nghĩa thắm thiết, thủy chung.
“Tóc mẹ thì bới sau đầu”
Đó là hình ảnh đặc thù của người phụ nữ Việt Nam, thùy mị, duyên sáng và thật đáng yêu. Nét đẹp đó làm ta gợi nhớ tới câu ca dao:
“Tóc ngang lưng vừa chừng em búi
Để chi dài bối rối lòng anh”
Ko những chỉ là những cảm nhận ở trên về Đất Nước nhưng Nguyễn Khoa Điềm còn cảm nhận Đất Nước trong vẻ đẹp tình yêu của cha mẹ với lối sống nặng tình nặng nghĩa như “gừng cay muối mặn”
“Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”
Dù gian nan, dù đắng cay nhưng cha mẹ vẫn đồng cam cộng khổ, chia ngọt sẻ bùi để tình cảm thêm mặn nồng, thắm thiết. Hình ảnh thơ gợi ta nhớ câu ca dao:
“Tay bưng đĩa muối, chén gừng
Gừng cay muối mặn xin đừng quên nhau”
Hay
“Muối ba năm muối đang còn mặn
Gừng chín tháng vẫn hãy còn cay
Đôi ta tình nặng nghĩa đầy
Dù ba vạn sáu nghìn ngày cũng chẳng xa”
Từ cha mẹ thương nhau mới đi tới “Cái kèo cái cột thành tên”. Câu thơ gợi nhắc cho người đọc nhớ tới tục làm nhà cổ của người Việt. Đó là tục làm nhà sử dụng kèo cột giằng giữ vào nhau làm cho nhà vững chãi, bền chặt tránh được mưa gió, thú dữ. Đó cũng là ngôi nhà tổ ấm cho mọi gia đình sum họp bên nhau; siêng năng tích góp mỡ màu dồn thành sự sống. Từ đó, tục đặt tên con cái Kèo, cái Cột cũng ra đời.
Đất Nước ta từ nghìn đời đã có truyền thống chống giặc ngoại xâm hào hùng của dân tộc:
“Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Hình ảnh “cây tre” là biểu tượng của người Việt Nam, gắn với đời sống thường nhật và có lúc trở thành vũ khí xông pha ra chiến trường đánh giặc, Thánh Gióng từng nhổ tre đánh giặc Ann, nhà văn Thép Mới cũng từng trông thấy:
“Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín”
Tre thiệt thà chất phác, phúc hậu, yêu thủy chung yêu chuộng hòa bình nhưng cũng kiên cường quật cường trong chiến tranh. Tre đứng thẳng hiên ngang quật cường cùng chia lửa cho dân tộc:
“Một cây chông cũng tiến công giặc Mĩ”
Bởi
“Nòi tre đâu chịu mọc cong
Chưa lên đã nhọn như chông lạ thường”
Đâu chỉ có những vẻ đẹp trên, dân tộc ta còn có truyền thống lao động siêng năng, chịu thương chịu thương chịu khó:
“Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sáng”
Thành ngữ “một nắng hai sương” và các động từ liên tục xay, giã, giần, sàng gợi lên sự vất vả và triền miên của người nông dân trên đồng rộng. Đất Nước gắn với nền văn minh lúa nước, lấy hạt gạo làm gia bảo, gắn liền với quá trình lao động vất vả để có được hạt gạo, để sống sót. Ý thơ thật thâm thúy. Câu thơ gợi nhắc tới ca dao:
“Cày đồng đang buổi ban trưa
Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cà
Người nào ơi bưng bát cơm đầy
Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần”
Từ Đất Nước viết hoa diễn tả tình cảm thiêng liêng đối với Đất Nước. Giọng thơ trữ tình, câu thơ dài ngắn đan xen trình bày xúc cảm tự nhiên, phóng khoáng. Tiếng nói giản dị, sử dụng thông minh các chất liệu từ văn học dân gian tạo chiều sâu cho ý thơ.
Đất Nước đối với Nguyễn Khoa Điềm là những gì tầm thường, thân thiện nhất. Nó có trong cổ tích, ca dao, gắn liền với nguồn mạch quê hương để làm nên một chân dung trọn vẹn về Đất Nước: Thân yêu nhưng hào hùng, vất vả nhưng thủy chung.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 5
“Tổ quốc tôi thon thả giọt độc huyền. Nghe dịu nỗi đau của mẹ. Ba lần tiễn con đi, hai lần khóc thầm lặng lẽ. Các anh ko về mình mẹ lặng im…”. Cứ mỗi lần nghe lại bài hát này lòng tôi xốn xao da diết. Nhớ những ngày nhỏ thơ tới lớp, cô giáo dạy tôi viết hai chữ “Việt Nam” và gọi đó là Đất Nước. Tôi mơ hồ chả hiểu, chỉ biết rằng đó là cái gì lớn lao và thật quý báu lắm! Thời kì trôi qua nhanh, mang tuổi thơ bé nhỏ của tôi đi xa. Cho tới hôm nay, qua bao nhiêu vần thơ đọc được tôi đã thấm thía hai tiếng thiêng liêng “Đất Nước”. Trong những vần thơ mến yêu dạt dào cảm hứng đó, tác phẩm “Đất Nước” của Nguyễn Khoa Điềm là nổi trội hơn cả.., bằng trải nghiệm tuổi xanh, bằng tận tâm cách mệnh và cả bằng vốn tri thức được tập huấn bài bản từ mái trường xã hội chủ nghĩa, tạo nên chiều sâu của hình tượng Đất Nước, hoà mạch thơ chính luận – trữ tình.
Tổ quốc – hai tiếng đó thật thiêng liêng, tự hào. Nó trở thành đề tài muôn thuở trong thơ ca chỉ có điều các thi sĩ nhà văn hay dùng những hình ảnh mang tính biểu tượng để viết về non sông hay tự tạo ra một khoảng cách để chiêm ngưỡng. Còn trong thơ Nguyễn Khoa Điềm, non sông ko phải là một khái niệm trừu tượng nhưng rất thân thiện đối với mỗi người. Trả lời cho câu hỏi: “Đất Nước là gì? Đất Nước từ đâu ra?”, mỗi người đều có cách cảm nhận, lí giải riêng của mình. Với Nguyễn Khoa Điềm, Đất Nước được cảm nhận ở các phương diện lịch sử, địa lý văn hoá …nên tác giả tự hào nhưng nói rằng “lúc ta lớn lên non sông đã có rồi”. Thi sĩ đã mở màn bằng những kí ức tuổi thơ để tưởng tượng ra một sự tồn tại của Đất Nước trong nhận thức và tình cảm tự nhiên nhất của con người. Những vẻ đẹp được khơi lên từ mạch tâm tình, thấm đẫm hơi thở ca dao dân ca, huyền tích sử thi của dân tộc. Cái hay của phần mở đầu chương “Đất Nước” chính là sự xuất hiện của hàng loạt những hình ảnh có ý nghĩa tượng trưng nhưng rất thân thiện:
“Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể
Đất Nước diễn ra từ miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc…”
Giọng thơ thủ thỉ, thành tâm nhưng sâu lắng đó đã chuyển tải suy ngẫm của thi sĩ về Nhân Dân – Đất Nước. Đất Nước đã có từ lâu, rất lâu rồi. Lúc ta oe oe cất tiếng khóc chào đời, lớn lên và trưởng thành thì non sông đã có rồi. Cảm hứng về non sông của Nguyễn Khoa Điềm bắt nguồn từ những huyền thoại: “Ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể” giờ còn đọng lại trong tiềm thức với cô Tấm ngoan hiền, với sự tích bánh chưng bánh dày, bà tiên nhân hậu hay mụ mẹ kế độc ác, …Hình ảnh Đất Nước vừa hiện lên vừa giản dị thân thiện, vừa thiêng liêng sâu lắng bởi nó gắn với toàn cầu tâm hồn con người, được nuôi dưỡng từ thuở thơ nhỏ và truyền lại cho muôn thuở sau “ngày xưa” chỉ với hai từ nhưng bao kỉ niệm tuổi trẻ thơ lại ùa về.
“Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Trong kho tàng văn học dân gian, thi sĩ đã chọn ra hai câu chuyện để khắc hoạ hình ảnh non sông bằng chính những cảm nhận thâm thúy của mình. “Đất Nước mở màn” một câu thơ lí giải sự tạo nên non sông gắn liền với câu chuyện cổ tích cầu cau. Đó là câu chuyện cổ tích ngợi ca nghĩa anh em và tình vợ chồng gắn bó keo sơn. Đất Nước mở màn với miếng trầu có tức là Đất Nước được tạo nên trong lối sống tình nghĩa. “Miếng trầu hiện thời bà ăn” bắt nguồn từ thuở xa xưa – đó là truyền thống tốt đẹp – “Miếng trầu mở màn câu chuyện”. Đất Nước được sinh ra và nuôi dưỡng trong truyền thống đạo lí tốt đẹp của dân tộc đó là lối sống tình nghĩa. Đất Nước được tạo nên trong tình yêu nhưng lại vững mạnh và trưởng thành nhờ những cuộc đấu tranh bảo vệ dân tộc.
“Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Câu thơ gợi nhắc truyền thuyết “Thánh Gióng” làm ta nhớ tới một cậu nhỏ lớn nhanh như thổi để lên đường đánh giặc Ân cứu nước. Một câu chuyện ngợi ca sức mạnh của tình yêu dân tộc và hình ảnh kì vĩ Thánh Gióng. Và non sông ta cũng trưởng thành lúc mọi người cùng nhau đồng lòng chống giặc ngoại xâm, mở rộng cương vực. Với Nguyễn Khoa Điềm, ông đã nhìn thấy sự trưởng thành của Đất Nước trong đau thương, thử thách nhờ công cuộc đấu tranh và lòng yêu nước của dân tộc. Qua lịch sử, truyền thống đó đã trở thành truyền thống yêu nước thiêng liêng.
“Tóc mẹ thì bới sau đầu”
Trong muôn vàn truyền thống đẹp, thi sĩ chọn ra một hình ảnh thật giản dị nhưng rất tinh tế rực rỡ: hình ảnh người phụ nữ Việt với mái tóc bới sau đầu – hình ảnh thật thân thiện, thân quen in sâu trong nếp nghĩ, gợi suy ngẫm về con người trong cuộc sống lam lũ vất vơ nhưng vẫn duyên dáng, tảo tần, đảm đang. Hình ảnh đó qua bao năm tháng vẫn ko thay đổi, vẫn gợi suy ngẫm về cái đẹp giản dị nhưng thiêng liêng. Và hình ảnh Đất Nước hiện lên qua chính mỹ tục đó.
Đất Nước còn hiện lên trong sự gắn liền với một lối sống đẹp “Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”. Câu thơ gợi từ một câu ca dao “gừng cay muối mặn xin đừng bỏ nhau”. Ý thơ giản dị nhưng ý nghĩa vô cùng thâm thúy. Tình yêu được sinh ra và nuôi dưỡng từ trong khó nghèo, từ trong những hoàn cảnh đầy thử thách thật đáng trân trọng, đáng quý. Đó là lối sống trọn nghĩa, trọn tình, thuỷ chung đã trở thành một truyền thống thiêng liêng được lưu truyền qua bao đời. Và sự sinh thành, tăng trưởng của Đất Nước song hành cùng với sự lưu truyền và tăng trưởng của truyền thống tốt đẹp đó. “Cái kèo, cái cột thành tên” Đất Nước được gắn liền với những hình ảnh đơn sơ, mộc mạc “cái kèo, cái cột” nhưng chính những thứ đơn sơ, mộc mạc đó đã tạo nên một mái ấm gia đình, xóm thôn, quê hương, non sông. Nói cách khác, nó chính là tế bào của non sông.
Đất Nước hiện lên qua cuộc sống lao động sinh hoạt: “Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng”. Sự tạo nên và tăng trưởng của Đất Nước là một quá trình trong khoảng thời gian dài, nhờ bàn tay lao động xây dựng của con người từ thuở sơ khai, lúc con người tạo dựng những cái đơn giản nhất với nỗ lực một nắng hai sương. Con người lao động đã biết “xay, giã, giần, sàng” để tạo nên hạt gạo, tạo nên những trị giá vật chất để xây dựng Đất Nước no ấm. Cách sử dụng từ ngữ “một nắng hai sương” và tuyển lựa hình ảnh “xay, giã, giần, sàng” cùng nhịp độ lan toả gợi sự suy ngẫm liên tưởng, hình ảnh Đất Nước hiện dần nhờ bàn tay lao động siêng năng, thông minh của con người, hình ảnh đó hiện dần trong nhịp độ gạo rơi trên sân, trong tiếng chày, trong máy xay với cuộc sống lao động dẻo dai dù vất vả, lam lũ. Qua đó ta trông thấy nét đặc trưng riêng của nền văn học Việt – văn hoá lúa nước. Hình ảnh Đất Nước hiện lên trong cuộc sống sinh hoạt là một Đất Nước siêng năng, thông minh trong lao động.
Cũng chính trong cuộc sống lao động sinh hoạt, thi sĩ còn khám ra sự tạo nên, tăng trưởng tiếng nói dân tộc gắn liền với xuất xứ tạo nên và tăng trưởng của Đất Nước: Lúc con người biết lao động tạo dựng cuộc sống chính là lúc họ biết đặt tên cho những sự vật hình tượng thân thiện nhất “cái kèo, cái cột”. Và trong quá trình lao động, trong sự tìm tòi khám phá, thông minh nên những trị giá vật chất như hạt gạo, họ đã thông minh nên những ngôn từ ghi lại quá trình lao động đó “xay, giã, giần, sàng”. Đây là kết tinh tinh tuý vong hồn của dân tộc. Đất Nước tạo nên và tăng trưởng cùng với sự tạo nên tiếng mẹ thiêng liêng đó. Khám phá Đất Nước ở phương diện văn hóa sinh hoạt, Nguyễn Khoa Điềm đã phát biểu nhận thức của mình như lối khái niệm lạ mắt, một cách lí giải ko hề mang tính áp đặt nhưng đầy sức gợi, sức thuyết phục bằng những câu chuyện, tuyển lựa cụ thể giàu ý nghĩa giúp ta trông thấy Đất Nước bắt nguồn từ những điều giản dị nhất, thân thiện nhất, nhưng vững bền tới muôn thuở.
Trong đoạn thơ trên tác giả sử dụng nhiều các yếu tố ca dao dân ca tục ngữ truyền thuyết cổ tích ko chỉ mang lại sự thân thiện nhưng còn bộc lộ ý thức tự trọng tự hào dân tộc. Từ “Đất Nước” được viết hoa và lặp lại 5 lần trình bày sự thành kính. Với chín dòng thơ 85 chữ, ko hề có một từ hán việt, Nguyễn Khoa Điềm đã tạo nên những vần thơ tự do dạt dào xúc cảm, liên kết với chất giọng thủ thỉ tâm tình như một điệu ru dễ đi vào lòng người. Nhưng chuyển tải mạch xúc cảm đó là một lối lập luận chặt chẽ: tổng -phân – hợp. Chính sự liên kết hài hoà giữa trí tuệ và xúc cảm bay bổng đã làm sáng lên lối thơ trữ tình chính luận – phong cách lạ mắt riêng của Nguyễn Khoa Điềm.
Qua những dòng thơ trằn trọc và suy tư về một khái niệm tưởng nghe đâu đã ăn sâu vào máu thịt mỗi người dân Việt, qua chiều sâu văn hóa, sinh hoạt Nguyễn Khoa Điềm đã có một phát hiện, một cảm nhận vô cùng thâm thúy: Đất Nước hiện lên trong toàn cầu ý thức của tập thể người Việt, trong cuộc sống sinh hoạt từ bao đời. Đất Nước hiện lên gắn liền với những phong tục tập quán với lối sống, nếp nghĩ, qua kho tàng văn học dân gian, qua bản sắc văn hoá… Đó là một Đất Nước ko trừu tượng nhưng cụ thể, chứa đựng ước mong, khát vọng, quan niệm về vẻ đẹp phẩm chất của tâm hồn dân tộc. Gương mặt Đất Nước hiện lên thật sống động, lung linh: trong cuộc sống, trong lao động và trong tranh đấu.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 6
Tổ quốc, đã từ lâu, là điểm hứa tâm hồn của biết bao văn nghệ sĩ. Được khơi nguồn từ đề tài thân thuộc đó, thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm có cho mình một lối đi riêng. Nguyễn Khoa Điềm từng san sớt: “Đất Nước với các thi sĩ khác là của những huyền thoại, của những người hùng nhưng với tôi là của những con người vô danh, của nhân dân”. “Tôi quyết tâm trình bày hình ảnh Đất Nước Giản dị, thân thiện nhất”. Rút ra từ trường ca “Mặt đường khát vọng”, đoạn trích “Đất Nước” là sự kết tinh của những thông minh lạ mắt, mới mẻ của Nguyễn Khoa Điềm. Với 9 câu thơ mở đầu, thi sĩ đã đưa người đọc trở về với lịch sử của dân tộc để trả lời cho câu hỏi non sông có từ bao giờ:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
…………………………..
Đất Nước có từ ngày đó
Thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm là một trong những thi sĩ tiêu biểu của thế hệ trẻ thơ năm chống Mĩ cứu nước. Thơ Nguyễn Khoa Điềm thu hút người đọc bởi xúc cảm lắng đọng, giàu chất suy tư. Phân tích Đất Nước mới thấy được đây là một đoạn trích tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật lạ mắt đó. Đất Nước là phần đầu chương V của trường ca “Mặt đường khát vọng” – tác phẩm được ra đời vào năm 1971, giữa lúc của kháng chiến chống Mỹ diễn ra khốc liệt.
Đất Nước diễn ra từ một cách trang trọng nhưng hết sức bình dị, thân thiện:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những “cái ngày xửa ngày xưa” mẹ thường hay kể
Đất Nước mở màn với miếng trầu bà ăn hiện thời
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Đất Nước vốn là trị giá vững bền, vĩnh hằng; Đất Nước được tạo dựng, bồi đắp qua nhiều thế hệ, được truyền từ đời này, sang đời khác: Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi. Đứng trước một Đất Nước thiêng liêng như thế, lòng thơ dâng trào niềm xúc động và thành kính. Hai từ “Đất Nước” được viết hoa một cách trang trọng. Đó là cách nhưng thi sĩ trình bày niềm tự hào và lòng thành kính trước Đất Nước của mình. Lúc ta cất tiếng khóc chào đời, lúc ta lớn lên, Đất Nước đã hiện hữu. Đất Nước có từ bao giờ/ Suy ngẫm về cội nguồn của Đất Nước, Nguyễn Khoa Điềm bỗng phát hiện: Đất Nước có trong những cái ngày xửa ngày xưa mẹ kể/ Đất Nước mở màn với miếng trầu bà ăn. Mẹ Đất Nước vừa cổ xưa lâu đời vừa bình dị, mộc mạc xuất hiện trong câu thơ của Nguyễn Khoa Điềm. Đất Nước là văn hóa kết tinh từ tâm hồn Việt. Từ truyện cao dao, cổ tích tới tục ngữ, “miếng trầu” đã là một hình tượng nghệ thuật mang tính thẩm mĩ, là hiện thân của tình mến thương, lòng thủy chung của tâm hồn dân tộc.
Cùng với tục ăn trầu, Đất Nước còn, gắn liền với những phong tục khác:
– Tóc mẹ thì bới sau đầu
– Cái kèo cái cột thành tên
Thân yêu, mộc mạc biết chừng nào là búi tóc sau đầu của mẹ, là những nếp nhà dựng lên từ cái kèo, cái cột, mái lá, tường rơm, vách đất; là cách đặt tên con giản dị nôm na. Mộc mạc, thân yêu vật như đó cũng là một phần của Đất Nước. Và Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc. Hình ảnh Đất Nước thật thân thuộc với những lũy tre xanh rì, những búp măng non bật mình vươn thẳng. Có thể thấy, từ bao đời nay, từ truyền thuyết dân gian tới tác phẩm thơ hiện đại, cây trẻ trở thành biểu tượng cho sức mạnh ý thức quật cường đánh giặc cứu nước và giữ nước, biểu tượng phẩm chất tốt đẹp của con người Việt Nam. Từ “lớn lên” được dùng rất xác thực, rộn rực niềm tin, niềm tự hào dân tộc. Giọng thơ trầm lặng, nghiêm trang làm cho suy từ về cội nguồn Đất Nước giàu chất triết luận nhưng vẫn thiết tha, trữ tình. Cách cảm nhận, lí giải cội nguồn Đất Nước bằng những hình ảnh bình dị, thân thuộc đã khẳng định rằng: Đất Nước thân thiện, thân thuộc, bình dị ngay trong đời sống mỗi người.
Với Nguyễn Khoa Điềm, Đất Nước còn ẩn mình trong những vật nhỏ nhỏ nhất. Đất Nước ẩn mình trong hạt muối, nhánh gừng; đằm sâu trong tình thương mẹ cha: Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn. Được sàng lọc từ văn hóa dân gian, câu thơ trầm tích những ý từ xâu xa. Dù sống cuộc sống thiếu thốn, gian nan, cha mẹ ta vẫn thương yêu nhau như gừng cay muối mặn, vẫn gắn bó trước sau, mặn nhưng, đinh ninh. Đất Nước mình giản dị thân yêu là thế. Hình ảnh Đất Nước còn có trong từng bông lúa, củ khoai: Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng. Hình ảnh thơ giản dị nhưng gợi ra tập quán sản xuất gắn liền với văn minh lúa nước của dân tộc Việt Nam. Để làm ra hạt gạo trắng ngần, bát cơm thơm, người nông dân phải dầm sương, dãi nắng, bán mặt cho đất, bán lưng cho trời, tỉ mỉ xay, giã, dần, sàng. Hình ảnh thơ gợi lên bao sự lam lũ, vất vả, nhọc nhằn cùng phẩm chất siêng năng, chịu thương chịu khó của những người chân lấm, tay bùn.
9 câu đầu khép lại bằng tứ thơ nói chung về thời khắc tạo nên Đất Nước: Đất Nước có từ ngày đó. Ngày đó vừa là trạng từ chỉ thời kì trong quá khứ vừa là một phép thế đại từ. Vậy là Đất Nước có từ lúc mẹ thường kể chuyện cổ tích cho con nghe, lúc dân ta biết trồng tre đánh giặc, biết tròng ra hạt lúa, củ khoai, biết ăn trầu, búi tóc, biết sống mến thương, thủy chung. Lịch sử Đất Nước thật giản dị, thân thiện nhưng xa xôi, linh thiêng biết mấy.
Đoạn thơ chín câu, tám lăm chữ nhưng ko hề có một từ Hán Việt. Tiếng nói thơ bình dị, thân thiện, nồng hơi thở cuộc sống. Tính chính luận đã làm sáng đẹp chất trí tuệ hài hòa với chất trữ tình đặm đà. Đoạn thơ đã “nhịp mãi một tấm lòng sứ điệp” để ta thêm yêu và tự hào về Đất Nước.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 7
Đất Nước- hai từ thôi nhưng sao nó thân yêu tới thế! Và đó cũng là nguồn cảm hứng vô tận của thơ ca và nghệ thuật. Mỗi thi sĩ sẽ chọn cho mình một góc nhìn riêng để nói về Đất Nước, nếu như các thi sĩ cùng thời thường chọn điểm nhìn về Đất Nước bằng những hình ảnh kỳ vĩ hay cảm hứng về lịch sử qua các triều đại thì Nguyễn Khoa Điềm lại chọn điểm nhìn thân thiện, bình dị để mô tả về Đất Nước. Bài thơ Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm đã gợi cho người đọc những nét đẹp về văn hóa, truyền thống, phong tục đẹp vô ngần, sinh động lạ thường, mang đậm dấu ấn con người Việt. Với 9 câu thơ mở đầu, thi sĩ đã đưa người đọc trở về với lịch sử của dân tộc để trả lời cho câu hỏi non sông có từ bao giờ:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể
Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Nguyễn Khoa Điềm là một thi sĩ đồng thời cũng là nhà chính trị Việt Nam. Ông là một người con của xứ Huế, chính những nét đặc trưng của Huế đã tạo nên hồn thơ Nguyễn Khoa Điềm trữ tình nhưng sâu lắng, hài hòa giữa trí tuệ và xúc cảm. Sau lúc tốt nghiệp khoa Văn Đại học Sư phạm Hà Nội, Nguyễn Khoa Điềm trở về quê hương hòa mình vào trận đấu đấu dữ dội tại chiến trường Bình Trị Thiên. Xúc tiếp trực tiếp với chiến tranh, tận mắt chứng kiến tội ác của quân thù, trận đấu đấu gian nan của đồng bào ta…những điều đó đã khơi nguồn cảm hứng mãnh liệt cho hoạt động sáng tác của Nguyễn Khoa Điềm. Từ những đêm ko ngủ, những ngày xuống đường, Nguyễn Khoa Điềm đã tích lũy cho mình vốn sống và sự trải nghiệm để cảm hứng đó trào lên thành trường ca Mặt đường khát vọng, được viết năm 1917 gồm 9 chương. Thành công nhất là chương Đất Nước, nó đã trở thành một bài thơ có sức sống độc lập, trình bày trọn vẹn tài năng phong cách Nguyễn Khoa Điềm.
Ngay từ những câu thơ đầu đoạn trích, Nguyễn Khoa Điềm đã trầm ngâm, suy tư về cội nguồn, quá tạo nên của Đất Nước bằng giọng tâm tình, dịu ngọt như lời kể chuyện cổ tích:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể
Mở đầu đoạn thơ như một lời khẳng định “Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”, Đất Nước đã có từ rất lâu, có trước lúc ta sinh ra vì lúc lớn lên nó đã có rồi. Đó cũng là một lời khẳng định cứng ngắc về sự trường tồn của non sông qua mấy nghìn năm lịch sử dựng nước và giữ nước. Cụm từ “ngày xửa ngày xưa” chỉ thời kì huyền hồ, hư ảo là nhịp thời kì thượng cổ xa thẳm để mở đầu những câu chuyện cổ. Với Nguyễn Khoa Điềm, Đất Nước có từ rất xa xưa, trong sâu thẳm thời kì, trong kí ức tuổi thơ hồn nhiên trong sáng của mỗi cuộc đời. Câu chuyện của Nguyễn Khoa Điềm đã đánh thức trong người đọc những hoài niệm xinh xắn của một thời đại. Đó cũng chính là non sông được cảm nhận trong chiều sâu tâm hồn nhân dân, văn hóa và lịch sử:
Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Đó là miếng trầu gợi lên sự tích vào loại cổ nhất người Việt “Sự tích trầu cau” từ đời vua Hùng dựng nước xa xưa, ngợi ca tình nghĩa vợ chồng, anh em thắm thiết, sắt son đồng thời đánh thức dậy hình ảnh miếng trầu đã trở thành biểu tượng của tình yêu, lòng thủy chung, miếng trầu là đầu câu chuyện. Đó còn là truyền thuyết Thánh Gióng nhổ tre đuổi giặc Ân, gợi lên vẻ đẹp khỏe khoắn của tuổi xanh Việt Nam kiên cường, quật cường. Vẻ đẹp đó song hành với hình ảnh cây tre Việt Nam. Cây tre hiền lành trên mỗi làng quê. Hình ảnh tre như những phẩm chất trong cốt cách con người Việt Nam: thiệt thà chất phác, thuỷ chung, yêu hoà bình, kiên cường quật cường trong những trận đấu tranh. Với cái nhìn lạ mắt của Nguyễn Khoa Điềm, Đất Nước đã nằm sâu trong tiềm thức mỗi chúng ta, trong đời sống tâm hồn của người dân từ thế hệ này sang thế hệ khác.
Tác giả còn nhắc tới thuần phong mỹ tục của người Việt, câu ca dao “Tay bưng chén muối đĩa gừng/Gừng cay muối mặn xin đừng quên nhau” như đã nhập hồn vào câu thơ Nguyễn Khoa Điềm:
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Đất Nước còn là phong tục búi tóc thành cuộn sau gáy rất thân thuộc của người phụ nữ Việt Nam từ bao đời nay. Đó là vẻ đẹp giản dị nhưng mang một nét đẹp riêng lẻ ko thể lộn lạo với những nền văn hóa khác. Nguyễn Khoa Điềm tiếp tục gắn dòng suy tưởng tới con người nghìn đời trú ngụ, lao động, tranh đấu trên mảnh đất Việt để giữ gìn tu tạo mảnh đất thân yêu. Ở đó đạo lí ân nghĩa thủy chung đã trở thành truyền thống nghìn đời của dân tộc: “Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”. Người ta vẫn thường hay nói gừng càng già càng cay, muối càng lâu năm càng mặn tức là con người sống với nhau càng lâu thì tình nghĩa càng đong đầy.
Tổ quốc gắn bó, thân thiết như người ruột thịt và bao công việc lao động khác:
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Ông cha ta xưa gắn liền với những miền quê thuần phác của nền nông nghiệp thóc gạo với mái lá nhà tranh nên thường coi việc đặt tên cho con cũng chỉ bằng cái tên nôm na, dân dã, có lúc lấy những bộ phận của ngôi nhà tre gỗ chính mình đang ở “cái kèo”, “cái cột”. Với người Việt Nam vốn gắn bó lâu đời với nền văn minh lúa nước, hạt gạo trở thành gia bảo vô cùng cần thiết cho cuộc sống. Cho nên ngay lúc còn là đứa trẻ mới lớn, cảm nhận về vật chất trước tiên phải là hạt gạo trải qua một quá trình lam lũ, kết tinh từ mồ hôi nước mắt của người lao động, “một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng” phải suốt ngày bán mặt cho đất bán lưng cho trời, dầm mưa dãi nắng nhân dân ta mới làm ra được hạt ngọc quý giá đó. Thấm vào trong hạt gạo nhỏ nhỏ đó là vị mặn mồ hôi nhọc nhằn của người nông dân. Chính vì thế lúc ăn hạt cơm dẻo, thơm phải nhớ tới người làm ra nó.
Câu cuối cùng khép lại một câu khẳng định với niềm tự hào: “Đất Nước có từ ngày đó…” “Ngày đó” là ngày nào ta ko rõ nhưng kiên cố “ngày đó” là ngày ta có truyền thống, có phong tục tập quán, có văn hóa nhưng có văn hóa tức là có non sông.
Trong đoạn thơ trên, tác giả sử dụng khôn khéo các kiểu cấu trúc thơ “Đất Nước đã có”, “Đất Nước mở màn”, “Đất Nước lớn lên”, “Đất Nước có từ” đã tạo điều kiện cho ta tưởng tượng được cả quá trình tạo nên và tăng trưởng của non sông trong trường kì lịch sử nằm sâu trong tiềm thức của con người Việt Nam qua bao thế hệ. Nguyễn Khoa Điềm lặng lẽ quan sát Đất Nước ở muôn mặt đời thường và trong quan hệ ruột rà, thân thuộc. Đất Nước là những gì bình dị nhất, thân thiện và thân quen nhất trong đời sống hằng ngày của mỗi con người việt nam ta: câu chuyện cổ tích bà kể, miếng trầu bà ăn, gừng cay, muối mặn, hạt gạo…
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 8
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể
Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Khổ thơ thứ nhất (9 câu đầu): Sau lúc điểm qua hai quá trình “mở màn” và “lớn lên” của non sông, tác giả khẳng định: “Đất Nước có từ ngày đó…” – từ rất xa xưa. Những cái xa xưa thường hay xa lạ, nhưng non sông thì ko – non sông thân thiện với mọi người.
Mở đầu là những lời bình dị nhưng súc tích: “Lúc ta lớn lên, Đất Nước đã có rồi”. Tổ quốc thành bậc tiền nhân. Mọi người đều được nuôi dưỡng từ non sông… Nhắc lại điệp khúc “ngày xửa ngày xưa…”, tác giả muốn chứng tỏ non sông tạo nên từ rất lâu, non sông có trong từng lời mẹ kể.
Gắn liền với sinh hoạt gia đình: “Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn”. Tứ thơ này làm sống lại nhiều câu tục ngữ, ca dao và truyện Trầu cau bi thương, tình nghĩa. Qua hình ảnh “miếng trầu”, Nguyễn Khoa Điềm “nhân dân hóa” thơ mình và có thêm một chứng cớ về non sông tạo nên từ xa xưa. Tuy vậy, non sông chỉ lớn lên với truyền thống: “dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc” và quá trình tạo nên nhiều phong tục, tập quán:
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Nguyễn Khoa Điềm thật sự xúc động lúc nói tới:”Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”. Đó lời ngợi ca tình nghĩa, thuỷ chung trong gian lao. Chữ “thương” giúp thơ ông gần văn học bình dân. “Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”- điều đó, hiển nhiên như lúc ta lớn lên đã có ông bà, cha mẹ… Tổ quốc gắn bó, thân thiết như người ruột thịt và bao công việc lao động khác:
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đó là lúc con người khép lại thời “man rợ” bước vào thời kỳ văn minh. Tứ thơ “cái kèo, cái cột thành tên” còn gợi tập tục đặt tên mộc mạc để mong sự bình yên. Tổ quốc ta gắn liền với nền nông nghiệp lúa nước: “Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng”. Làm nên hạt gạo trắng thơm phải trải qua nhiều quá trình, phải đổ mồ hôi, sôi nước mắt. Quá trình tạo nên non sông cũng đớn đau như chuyện nhân loại hoài thai, sinh nở.
Từ những lời phân tích trên đây, có thể thấy Nguyễn Khoa Điềm đã khai thác một cách triệt để vốn văn hoá dân gian. Hàng loạt câu tục ngữ, ca dao, truyền thuyết, cổ tích, phong tục, tập quán đã được tái tạo, thông minh lại. Ko chỉ hay ở phương diện câu chữ, cấu trúc và lời kết đoạn đã gây được ấn tượng. “Lúc ta lớn lên non sông đã có rồi”, non sông mở màn, non sông lớn lên… chặng đường nào cũng song hành với cuộc sống nhân dân. Tác giả nêu nhiều chứng cứ để làm sáng tỏ kết luận: “Đất Nước có từ ngày đó…” – từ “ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể”. Trong suốt quá trình đó, non sông gắn bó với mọi gia đình và từng tư nhân. Đó là cơ sở vững chắc để tác giả tiếp tục triển khai tư tưởng Đất Nước này là đất Nước Nhân dân ở 3 khổ thơ sau.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 9
Thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm là trong những cây bút tiêu biểu của thế hệ thi sĩ trẻ trong những năm tháng trường kì chống Mĩ cứu nước. Thơ ông lôi cuốn đọc giả bởi sự liên kết giữa xúc cảm nồng nàn và suy tư sâu lắng của người trí thức về non sông và con người Việt Nam.Nổi lên cho phong cách sáng tác của ông là “Trường ca Mặt đường khát vọng”, được ông sáng tác ở chiến khu Trị-Thiên năm 1971, in xuất bản lần đầu năm 1974, viết về sự thức tỉnh của tuổi xanh đô thị vùng tạm chiến miền Nam về trách nhiệm với non sông non sông và sứ mệnh thế hệ mình , hơn cả là hòa mình với cuộc đấu tranh chống Mĩ xâm lược. Đoạn trích bài thơ “Tổ quốc” nằm ở phần đầu chương V của tường ca. 9 câu thơ mở đầu của đoạn trích là 9 câu thơ nói lên ý kiến của thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm về non sông.
Với 9 câu thơ đầu tác giả đã trình bày ý kiến mới mẻ của mình về cội nguồn non sông:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa …” mẹ thường hay kể.
Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Mở đầu trong đoạn trích, tác giả đã muốn khẳng định “lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”. Chẳng biết là non sông tạo nên và có từ bao giờ, chỉ biết là lúc ta lớn lên thì non sông đã có ở đây rồi. Đó chính là lời khẳng định kiên cố về sự trường tồn của non sông.
Sau khẳng định cứng ngắc về sự tồn tại của non sông, tác giả dần dần vén màn cho ta thấy rõ hơn về xuất xứ của non sông:
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa …” mẹ thường hay kể.
Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Dòng thơ “ngày xửa ngày xưa” là mở đầu cho từng một câu chuyện cổ tích nhưng các bà, các mẹ hay kể chuyện cho các con cháu nghe.Cũng chẳng biết từ lúc nào, chỉ biết là từ “ngày xửa ngày xưa” tạo nên non sông đã có rồi. Những câu chuyện cổ tích truyền thuyết ra đời là từ non sông.
Đó là hình ảnh Đất Nước của một nền văn học dân gian rực rỡ với những câu chuyện cổ tích, thần thoại và truyền thuyết. Với thi sĩ, hai từ “non sông” còn mở màn với miếng trầu bà ăn. Người xưa thường xuyên nói “miếng trầu là đầu câu chuyện”, đó hẳn là bởi vì tục ăn trầu là một trong những phong tục lâu đời của Việt Nam ta.
Hình ảnh của “miếng trầu” cũng như là hình ảnh của sự khởi đầu. Đất Nước đã có từ lúc dân mình có tục ăn trầu và tục ăn trầu của nhân dân cũng là khởi đầu cho một non sông, khởi đầu cho một nền văn hiến.
Mở màn của một sự sống và những bước trưởng thành của sự sống đó. Sau sự mở màn của một Đất Nước chính là sự trưởng thành của cả một dân tộc:
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Từ những năm tháng trước công nguyên, từ thời của hai Bà Trưng, Bà Triệu, là lần trước tiên nước ta mạnh mẽ đứng lên khởi nghĩa đánh đuổi giặc ngoại xâm. Từ những câu chuyện truyền thuyết Thánh Gióng với hình ảnh nhổ cả luỹ tre dơ cao đánh đuổi giặc.
Cây tre cũng là hình ảnh biểu tượng của người nông dân Việt Nam, hiền lành, thiệt thà siêng năng và chất phác nhưng cũng rất kiên cường quật cường. Từ hình những ảnh thực tiễn, cho tới đời sống ý thức, đó là từng bước đi lên trưởng thành của một dân tộc, của một non sông con người . Ý thức được về non sông, về sự tồn tại của non sông và ý thức về việc phải có trách nghiệm bảo vệ lãnh thổ, bảo vệ cương vực non sông.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 10
Đầu năm 1971, đang công việc trong thành ủy Huế, Nguyễn Khoa Điềm được mời tham gia trại sáng tác tổ chức ở đất bạn Lào. Thi sĩ rất thích nhạc giao hưởng đó tâm tình: Tôi nghĩ tôi sẽ viết một bản giao hưởng bằng tiếng nói. Và trường ca Mặt đường khát vọng đã ra đời. Trường ca gồm chín chương. Đoạn thơ Đất Nước trích từ phần đầu của chương V có tên là Đất Nước. Trong thơ kháng chiến chống Mỹ non sông là chủ đề bao trùm. Các thế hệ trước nhiều người viết rất hay về đề tài non sông, cho nên Nguyễn Khoa Điềm tìm cách trình bày mới, chọn chất liệu từ đời sống dân gian để thấy rằng non sông là ý niệm thiêng liêng, nhưng cũng thật thân thiện và giản dị.
Tổ quốc có từ đâu? Tổ quốc là gì? “Tổ quốc”, hai chữ thiêng liêng cao cả đó chẳng phải ở đâu xa nhưng ở ngay trong mỗi gia đình chúng ta: từ lời kể chuyện của mẹ, miếng trầu của bà, tới phong tục tập quán thân thuộc, tình nghĩa thuỷ chung của cha mẹ, hạt gạo, hòn than, cái kèo, cái cột trong nhà:
“Lúc ta lớn lên non sông đã có rồi
Tổ quốc có trong những cái ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể”
Bằng giọng tâm tình, dịu ngọt như lời kể truyện cổ tích, Nguyễn Khoa Điềm đã trình bày những cảm nhận, suy tưởng của mình về cội nguồn non sông. Lịch sử sâu thẳm của non sông ta được tác giả giảng nghĩa ko phải bằng sự tiếp nối của các vương triều hay các sự kiện lịch sử trọng đại như Nguyễn Trãi đã từng viết trong “Bình Ngô Đại Cáo”:
“Như nước Đại Việt ta từ thuở trước
Vốn xưng nền văn hiến đã lâu
Núi sông cương vực đã chia Phong tục Bắc – Nam cũng khác
Từ Triệu, Đinh, Lý, Trần gây nền độc lập
Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên hùng cứ một phương”
Nhưng mà bằng những hình ảnh thân thiện, thân quen, bằng những câu thơ gợi nhớ tới truyền thuyết xa xưa, tới nền văn minh lúa nước sông Hồng, cùng những phong tục tập quán lạ mắt có từ lâu đời. Đó cũng chính là non sông được cảm nhận trong chiều sâu tâm hồn nhân dân, văn hoá và lịch sử:
“Tổ quốc mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Tổ quốc lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc”
Hình ảnh thơ phải chăng đã gợi cho ta về sự tích “Trầu cau” từ đời vua Hùng dựng nước xa xưa, ngợi ca tình nghĩa vợ chồng, anh em thắm thiết, sắt son; về truyền thuyết Thánh Gióng nhổ tre đánh đuổi giặc Ân, trở thành bài ca giữ nước hào hùng của nhân dân đã trở thành lịch sử non sông:
“Ta như thuở xưa thần Phù Đổng
Vụt lớn lên đánh đuổi giặc n
Sức nhân dân khoẻ như ngựa sắt
Chí căm thù ta rèn thép làm roi
Lửa tranh đấu ta phun vào mặt
Lũ sát nhân cướp nước hại nòi”
(Tố Hữu)
Tức là, lịch sử lâu đời của non sông được kết tinh trong từng câu chuyện kể, trong miếng trầu bà ăn thường nhật, trong “cây tre đánh giặc” thân quen quanh ta.
Bằng thể loại trữ tình chính luận, Nguyễn Khoa Điềm đã đưa ra một cách cảm nhận, một khái niệm về non sông để từ đó rút ra một quan niệm về non sông. Bao trùm là tư tưởng, quan niệm:
Đất Nước này là Đất Nước của Nhân dân
Đất Nước của Nhân dân, Đất Nước của ca dao, thần thoại
Trước hết, tác giả cảm nhận non sông qua những hình ảnh bình dị, cụ thể, thân thiện:
Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái ngày xửa, ngày xưa… mẹ thường hay kể Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phủi một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó
Từ những hình ảnh bình dị, cụ thể: miếng trầu bà ăn, mảnh đất trồng tre đánh giặc, cái kèo, cái cột, ngôi nhà ta ở, hạt gạo một nắng hai sương ta ăn…, tác giả muốn nói rằng non sông ko ở đâu xa nhưng rất thân thiện, thân thiết, gắn bó trong đời sống của mỗi gia đình hàng ngày và từ bao đời nay. Và mỗi đứa trẻ lớn lên trong ko gian cụ thể đó sẽ được bà, cha mẹ truyền cho ý niệm về non sông thông qua những câu chuyện huyền thoại cổ tích, dần dần khái niệm về non sông sẽ tạo nên trong tâm hồn mỗi con người, tới lúc lớn lên đứa nhỏ sẽ nhận thức được non sông. Những hình ảnh này còn gợi liên tưởng, mở ra đời sống của dân tộc, theo chiều dài thời kì qua hàng nghìn năm dựng nước, giữ nước. Trong quá trình lịch sử tạo nên và lớn lên non sông đã được nhân dân xây dựng nền văn minh nông nghiệp lúa nước với phong tục tập quán riêng: ăn trầu, bới tóc. và tạo nên tâm hồn tính cách riêng: thủy chung trong tình yêu, siêng năng trong lao động. Nhân dân cũng xây dựng truyền thống yêu nước người hùng chống giặc ngoại xâm: trồng tre đánh giặc. Tổ quốc được nhân dân xây dựng thông minh từ buổi đầu, lại gắn bó với đời sống vật chất và trong tiềm thức của nhân dân từ xa xưa tới nay, nên non sông này là của nhân dân.
Đoạn thơ Đất Nước có giọng điệu tâm tình, sự liên tưởng phóng túng nhưng tập trung trình bày cách cảm nhận về non sông của tác giả theo chiều phương diện rất rõ ràng.
Tác giả tiếp tục cảm nhận non sông ở chiều rộng ko gian, địa lí, lãnh thổ. Đó là một ko gian cụ thể, thân thiết đầy đủ dấu yêu đối với mỗi con người:
Đất là nơi anh tới trường
Nước là nơi em tắm
Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm
Trục đường tới trường, bến sông, nơi lứa đôi yêu nhau hò hứa, tương tự gợi ra ko gian, quang cảnh cụ thể, thân quen thân thiện nhưng ko kém phần xinh xắn thơ mộng. Đó là ko gian sống sót của tập thể qua bao nhiêu thế hệ. Tổ quốc luôn gắn bó với anh và em trong suốt cuộc đời. Lúc lớn lên nhiều mảnh đất trở thành kỉ niệm. Do đó, non sông gắn bó trong chiều sâu của tâm hồn. Tổ quốc sẽ mở rộng ra và lớn lên mãi theo mỗi cuộc đời, lúc đầu là ngôi nhà, rồi tuyến đường, bến sông và xa hơn nữa là ko gian rộng lớn với núi sông, rừng, biển:
Đất là nơi con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc
Nước là nơi con cá ngư ông móng nước biển khơi
Hai câu thơ mượn lời dân ca Bình Trị Thiên đã mở ra một ko gian đẹp thơ mộng, mênh mông tráng lệ, huy hoàng; vừa thân quen, cụ thể vừa lãng mạn bay bổng như trong huyền thoại. Viết về phong cảnh non sông gấm vóc, giàu có đó, thi sĩ đã bộc lộ tình yêu non sông say đắm.
Thành công nghệ thuật của đoạn thơ là Nguyễn Khoa Điềm đã tạo ra một ko gian nghệ thuật riêng đưa ta vào toàn cầu thân thiện, mĩ lệ, giàu sức bay bổng của ca dao truyền thuyết, văn hóa dân gian. Đây là điểm rực rỡ của hình thức nghệ thuật thống nhất với nội dung tư tưởng.
Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước – Bài mẫu 11
Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm là những trang thơ đậm chất suy luận, nhưng lại thấm đẫm, nồng nàn trong xúc cảm. Do vậy nhưng dẫu viết về một đề tài đã cũ, đã quen, nhưng cách khai thác chất liệu mới mẻ, thông minh đã giúp thi sĩ tạo được dấu ấn riêng trong lòng người đọc. Đặc thù, 9 câu thơ mở đầu Đất Nước, trong mạch xúc cảm trằn trọc, tìm về cội nguồn lịch sử của dân tộc, đã trình bày rất rõ điều đó.
“Lúc ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể”
Đất Nước đã lớn lên, và được tạo nên dựng xây từ lúc ta còn lẫm chẫm những tiếng khóc trước tiên, từ trong mạch nguồn văn hóa thẳm sâu, nhưng trước hết ở đây, nó hiện diện trong lời kể của mẹ. Mẹ kể cho ta nghe về những câu chuyện cổ tích thuở xưa, và nhuần thấm trong những câu chuyện dân gian bay bổng, lãng mạn chất chứa ước mong hi vọng của người dân lao động nghèo, là hình ảnh non sông một nắng hai sương có từ ngày đó. Tức là, Đất Nước đã gắn liền với mỗi người từ thuở trẻ thơ, từ những gì thân yêu bình dị nhất, chính vì thế nhưng non sông hiện lên ko phải là hình ảnh quá đỗi lớn lao, lớn lao của non kỳ thủy tú, giang sơn gấm vóc tươi đẹp trong thơ ca trước đó ta từng thấy, nhưng nó đẹp trong nét mộc mạc, thân thiện, giản dị của chính nó. Để rồi, tiếp tục mạch chảy của các chất liệu dân gian, hình ảnh non sông hiện lên như được bồi đắp, tạo xây vẻ đẹp lịch sử, sâu xa của mình từ những phong tục tập quán của người Việt cổ, trong những truyền thuyết lịch sử hào hùng:
“Đất Nước mở màn với miếng trầu hiện thời bà ăn
Đất Nước lớn lên lúc dân mình biết trồng tre nhưng đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên”
Hình ảnh miếng trầu có nhẽ đã trở thành rất đỗi thân thuộc trong các bài ca dao, dân ca, trong cả những câu hát giao duyên của tình yêu lứa đôi: trầu này trầu tính trầu tình, ăn vào cho đỏ môi mình môi ta. Mượn chất liệu dân gian gắn liền vẻ đẹp của phong tục văn hóa để trả lời cho câu hỏi về mạch nguồn lịch sử non sông, đã tạo điều kiện cho câu văn của Nguyễn Khoa Điềm ko triết lý khô khan, nhưng nhuần thấm những phong vị xưa, mềm mại, bay bổng. Rồi cả sự tích Thánh Gióng đánh giặc cũng được liệt kê một cách khôn khéo vào mạch thơ, từ đó làm nên sự hài hòa của các chất liệu dân gian. Tục bởi tó, đặt tên mộc mạc, chất phác của người Việt xưa, liên kết những yếu tố đó lại với nhau, phải chăng Nguyễn Khoa Điềm muốn khẳng định, Đất Nước ko chỉ có trong ký ức tuổi thơ, nhưng còn hòa mình thắm thiết vào mạch nguồn văn hóa, tạo nên nét đẹp thân thiện, bình dị và thân yêu tới lạ với người đọc lúc cảm nhận tác phẩm.
Ko chỉ đi tìm câu trả lời cho câu hỏi về sự tạo nên non sông, thi sĩ còn gián tiếp qua đó gợi hình ảnh tảo tần của người dân lao động cần lao, đồng thời khắc họa nét đẹp tâm hồn của con người dân tộc.
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Bằng cách sử dụng thông minh các chất liệu dân gian, 9 khổ thơ đầu đã giúp Nguyễn Khoa Điềm ko chỉ trả lời cho câu hỏi về cội nguồn, lịch sử tạo nên Đất Nước, nhưng còn như gợi lại trong thẳm sâu tâm hồn người đọc những vẻ đẹp văn hóa phong tục đã được đắp bồi dưỡng nuôi trong hàng nghìn thế hệ, cũng từ đó, như một cánh cửa, đưa ta ngược dòng về với vẻ đẹp bình dị, xưa cũ của dân tộc.
Với các bài văn mẫu Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước do bangtuanhoan.edu.vn sưu tầm và biên soạn trên đây, kỳ vọng các em sẽ có thêm những góc nhìn mới mẻ và có cái nhìn tổng quát hơn về tác phẩm. Chúc các em làm bài tốt!
Đăng bởi: bangtuanhoan.edu.vn
Phân mục: Lớp 12, Ngữ Văn 12
[/box]
#Phân #tích #câu #thơ #đầu #bài #Đất #Nước #của #Nguyễn #Khoa #Điềmhay #nhất
Bạn thấy bài viết Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm(hay nhất) có giải quyết đươc vấn đề bạn tìm hiểu không?, nếu không hãy comment góp ý thêm về Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm(hay nhất) bên dưới để bangtuanhoan.edu.vn có thể chỉnh sửa & cải thiện nội dung tốt hơn cho độc giả nhé! Cám ơn bạn đã ghé thăm Website bangtuanhoan.edu.vn
Nhớ để nguồn: Phân tích 9 câu thơ đầu bài Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm(hay nhất) tại bangtuanhoan.edu.vn
Chuyên mục: Kiến thức chung