Phân tích bài thơ Đất nước của Nguyễn Đình Thi(hay nhất)

Phân tích bài thơ Đất nước của Nguyễn Đình Thi(hay nhất)

Hình Ảnh về: Phân tích bài thơ Đất nước của Nguyễn Đình Thi(hay nhất)

Video về: Phân tích bài thơ Đất nước của Nguyễn Đình Thi(hay nhất)

Wiki về Phân tích bài thơ Đất nước của Nguyễn Đình Thi(hay nhất)

Phân tích bài thơ Đất nước của Nguyễn Đình Thi(hay nhất) -

[rule_{ruleNumber}]

[box type=”note” align=”” class=”” Phân tích bài thơ Đất nước của Nguyễn Đình Thi(hay nhất) ” src=”https://vi.wikipedia.org/w/index.php?search=%20%20%20%20%20%20%20%20Ph%C3%A2n%20t%C3%ADch%20b%C3%A0i%20th%C6%A1%20%C4%90%E1%BA%A5t%20n%C6%B0%E1%BB%9Bc%20c%E1%BB%A7a%20Nguy%E1%BB%85n%20%C4%90%C3%ACnh%20Thi(hay%20nh%E1%BA%A5t)%20%20%20%20%20&title=%20%20%20%20%20%20%20%20Ph%C3%A2n%20t%C3%ADch%20b%C3%A0i%20th%C6%A1%20%C4%90%E1%BA%A5t%20n%C6%B0%E1%BB%9Bc%20c%E1%BB%A7a%20Nguy%E1%BB%85n%20%C4%90%C3%ACnh%20Thi(hay%20nh%E1%BA%A5t)%20%20%20%20%20&ns0=1″>

Phân tích bài thơ Quốc gia của Nguyễn Đình Thi

(hay nhất) –

Tuyển chọn những bài văn hay chủ đề Phân tích bài thơ Quốc gia của Nguyễn Đình Thi. Các bài văn mẫu được biên soạn, tổng hợp ngắn gọn, cụ thể, đầy đủ từ các bài viết hay, xuất sắc nhất của các bạn học trò trên cả nước. Mời các em cùng tham khảo nhé!

Phân tích bài thơ Quốc gia của Nguyễn Đình Thi – Bài mẫu 1

      Nhắc tới Nguyễn Đình Thi chúng ta nhớ ngay tới một nghệ sĩ đa tài, có đóng góp lớn cho văn học nghệ thuật nước nhà trên nhiều lĩnh vực. Nhìn lại sự nghiệp sáng tác nghê thuật của ông có thể nói chung rằng, ngợi ca quốc gia đẹp giàu, quật cường, nhân dân cần mẫn, quả cảm chính là cảm hứng nồng đậm nhất. Hiện lên từ những trang văn, bài thơ, bài hát của Nguyễn Đình Thi là hình tượng một quốc gia từ trong gông xiềng áp bức vùng dậy tự giải phóng và rực rỡ trong ánh sáng thời đại mới. Quốc gia là một trường hợp tiêu biểu như thế, một trong những đỉnh cao của thơ trữ tình cách mệnh Việt Nam.

        Quốc gia có ý nghĩa khá đặc thù. Nó là thành phầm của một quá trình nung nấu, một sáng tác mang tính chất tổng hợp. Hãy quan tâm tới thời kì tác giả sáng tác bài thơ: 1948 – 1955. Đây là một tín hiệu lạ chứng tỏ điểm lạ mắt của Quốc gia và là căn cứ quan trọng để hiểu đúng bài thơ. Thông thường, một bài thơ trữ tình với dung lượng đó được sáng tác chỉ trong một ngày, một buổi, thậm chí chỉ trong năm ba tiếng đồng hồ (Bên kia sông Đuống của Hoàng Cầm, Tây Tiến của Quang Dũng). Vậy vì sao Quốc gia được tạo nên, được khởi bút từ thời kì đầu dân tộc bước vào cuộc trường chinh chống thực dân Pháp nhưng mà tới tận ngày kháng chiến trường kì thắng lợi, hoà bình lập lại mới hoàn thành? Điều đó phản ánh ý đồ của Nguyễn Đình Thi như ông đã có dịp tâm tình. Viết Quốc gia, thi sĩ muốn tạo dựng một tượng đài Tổ quốc Việt Nam trong Cách mệnh tháng Tám, trong chín năm kháng chiến người hùng phần nào tương xứng với tầm vóc cao đẹp của quốc gia ta trong lịch sử. Với mong muốn này, dễ hiểu vì sao thi sĩ phải đầu tư thời kì, cần tập trung tâm trí và đưa vào đây (tất nhiên có tu sửa) một số đoạn vốn ở các bài thơ khác. Lẽ thường, lúc vượt qua một chặng đường lịch sử, nhìn lại để tổng kết, để tự hào, mới có thể hoàn thiện bức tượng đài. Quốc gia trở thành một sáng tác mang tính chất tổng hợp, hài hoà giữa cảm hứng sử thi hùng tráng với rung cảm trữ tình thiết tha lúc ngợi ca một quốc gia từ trong gông xiềng áp bức, từ trong lam lũ nghèo đói vùng dậy tự giải phóng, quả cảm đấu tranh bảo vệ quyền độc lập tự do thiêng liêng và rực rỡ trong ánh sáng thời đại mới.

      Thời kì sáng tác, ý đồ nghệ thuật nêu trên chính là cơ sở để chúng ta phân tích vẻ đẹp của hình tượng quốc gia trong bài thơ này. Quốc gia trở thành hình tượng trung tâm trong bài thơ. Nếu cần chọn một từ, chỉ một từ thôi, nói trúng vẻ đẹp cơ bản nhất của hình tượng này, hẳn đó là từ vận động. Một quốc gia trường chinh trên dặm dài lịch sử, một quốc gia có truyền thống quật cường, dẻo dai đang ngời lên trong ngày nay đau thương, khói lửa và đang vững bước đi tới tương lai tươi sáng – đó là cảm nhận rõ rệt nhất lúc đọc bài thơ này. Cả bài thơ toát lên sự vận động. Từng khổ thơ cũng trình bày sự vận động trên trục thời kì quá khứ – ngày nay – tương lai. Đây là quốc gia có lịch sử lâu dài, quốc gia của những người chưa bao giờ khuất:

Nước chúng ta 

Nước những người chưa bao giờ khuất 

Đêm đêm rì rầm trong tiếng đất 

Những buổi ngày xưa vọng nói về. 

      Quốc gia của bao thế hệ chưa bao giờ khuất đó đang vươn mình lớn dậy trong ngày nay khó khăn, đau thương:

Từ những năm đau thương đấu tranh 

Đã ngời lên nét mặt quê hương 

Từ gốc lúa bờ tre hồn hậu 

Đã bật lên những tiếng căm hờn. 

     Chính từ trong ngày nay đấu tranh quả cảm, lao động cần mẫn đó gương mặt quốc gia ngày một ngời sáng. Hình như càng về cuối bài thơ, cảm hứng tương lai càng nồng đậm:

Ngày nắng đốt theo đêm mưa giội 

Mỗi bước đường mỗi bước hi sinh 

Trán cháy rực nghĩ trời đất mới 

Lòng ta mênh mông ánh rạng đông. 

      Trong cuộc trường chinh vạn dặm, quốc gia mình ngày càng vững bước tới tương lai, trong “vất vả đau thương” quốc gia mình càng “tươi thắm vô ngần” – đó là cảm nhận thâm thúy của Nguyễn Đinh Thi về sức sống dẻo dai, mãnh liệt của dân tộc Việt Nam, con người Việt Nam.

      Một đặc điểm nữa là hình tượng quốc gia trong bài thơ này mang vẻ đẹp bình dị nhưng mà cao cả trong ánh sáng thời đại mới. Hãy chú ý hệ thống hình ảnh về quốc gia trong bài thơ. Xây dựng tượng đài phải có chất liệu. Để làm việc đó, có tác giả lấy chất liệu chủ yếu từ lịch sử, có tác giả tìm chất liệu chủ yếu từ văn hoá dân gian… Hình tượng quốc gia được Nguyễn Đình Thi xây dựng bằng những vẻ đẹp của tự nhiên xanh tươi, dạt dào sức sống, bằng những hành động đấu tranh quả cảm, lao động cần mẫn của nhân dân. Thi sĩ đã ngắm nhìn, cảm nhận quốc gia từ chỗ đứng, bằng tấm lòng của “chúng ta” – những con người vừa được cách mệnh giải phóng khỏi thân phận nô lệ khổ nhục đang đứng lên làm chủ non sông quốc gia mình. Do vậy, quốc gia này rất đỗi bình dị, thân yêu nhưng mà cao cả, kì vĩ trong ánh sáng thời đại mới. Quốc gia, đó là mùa thu hương cốm mới, núi đồi, rừng tre phơi phới. Quốc gia, đó là những cánh đồng thơm mát, những ngả đường mênh mông, những dòng sông đỏ nặng phù sa, gốc lúa bờ tre hồn hậu. Quốc gia, đó là “Trời đầy chim và đất đầy hoa”, “Khói nhà máy cuộn trong sương núi – Kèn gọi quân vang vọng cánh đồng”… Bình dị, thân yêu là thế nhưng quốc gia đó mang tầm vóc mới bởi đang do những con người lão động làm chủ – quốc gia của thời đại dân chủ sở hữu dân: 

Ôm quốc gia những người áo vải 

Đã đứng lên thành những người hùng. 

       Cảm hứng về quốc gia của Nguyễn Đình Thi gắn liền với niềm tự hào mang tính dân chủ của thời đại mới. “Trời xanh đây là của chúng ta – Núi rừng đây là của chúng ta” – chỉ tới thơ ca sau Cách mệnh tháng Tám mới xuất hiện đại từ “chúng ta” với tư thế đó, tầm vóc đó.

      Có thể tìm thấy nhiều đoạn, nhiều khổ thơ rực rỡ trong Quốc gia để chứng minh cho các đặc điểm trên của hình tượng trung tâm trong bài thơ.

      Lịch sử lâu dài của quốc gia, sức sống dẻo dai của bao thế hệ ông cha được Nguyễn Đình Thi cảm nhận thâm thúy:

Nước chúng ta

Nước những người chưa bao giờ khuất 

Đêm đêm rì rầm trong tiếng đất 

Những buổi ngày xưa vọng nói về.

     Về ngôn từ, hình ảnh, giọng điệu, đoạn thơ này chứng tỏ xúc cảm thiết tha, lắng đọng của Nguyễn Đình Thi. Dù ngắn nhưng đoạn thơ bố cục có từng lớp theo lối suy diễn sau lúc xướng lên nhân vật để nhìn ngắm, chiêm nghiệm. “Nước chúng ta” là nước như thế nào ? Đây là “Nước những người chưa bao giờ khuất”. Điều đó trình bày ở đâu ? Hai dòng tiếp sau lại là sự diễn giải, chứng minh cụ thể.

      Quốc gia là bài thơ được viết theo thể tự do, câu dài, câu ngắn xen kẽ. Rõ ràng, “Nước chúng ta” là dòng thơ ngắn nhất trong bài. Nó cất lên lời xưng danh dõng dạc, tử tế. Đã xưng danh thì phải ngắn, phải cất cao đĩnh đạc. Nó toát lên niềm tự hào về quốc gia, về quyền làm chủ quốc gia đó.

      Nguyễn Đình Thi ko phải là người trước nhất, người duy nhất khẳng định sức sống dẻo dai của truyền thống dân tộc nhưng ông đã có cảm nhận, cách trình bày của riêng mình. Nhiều người thường nói truyền thống quốc gia, sức sống ông cha qua những tấm gương, câu chuyện lịch sử, qua những danh lam thắng cảnh, sự tích núi sông, tức là qua những hình ảnh mang tính thị giác. Ở đây, Nguyễn Đình Thi lại nói qua hình tượng âm thanh. Một âm thanh thân thiện nhưng mà thiêng liêng đặc thù. Cứ đêm đêm vọng lên từ lòng đất tiếng nói của những người chưa bao giờ khuất. Hình bóng và tâm linh của bao thế hệ ông cha vẫn còn thức động giữa hôm nay. Chữ rì rầm gợi lên thứ âm thanh ko lớn nhưng ko bao giờ dứt. Đã là tiếng trong lòng đất thì phải rì rầm. Hãy chú ý những từ ngữ của đoạn thơ: khuất, rì rầm, ngày xưa, vọng – chúng tạo nên một ko khí cổ truyền, trầm lắng đặc thù. “Đêm đêm” là ngày nay, “những buổi ngày xưa” là quá khứ xa xưa. Hai chiều thời kì tưởng chừng rất xa nhau được kéo nhập làm một qua tiếng rì rầm đó, trong ko khí đó. “Đêm đêm rì rầm trong tiếng đất” – vì sao viết tiếng đất chứ ko phải lòng đất ? Hình như ở đây có hai thứ tiếng. “Rì rầm” là tiếng của con người, của nhân sinh. “Tiếng đất” là tiếng của núi non, của vũ trụ. Tiếng của ông cha, của lịch sử đã hoà trong tiếng của đất đai, của vũ trụ nhưng mà vọng mãi muôn thuở.

       Nhằm ngợi ca ý thức quật cường của nhân dân ta, sự vùng dậy quật cường của quốc gia, nhằm tố cáo tội ác của quân thù, Nguyễn Đình Thi đã dựng tả gương mặt quê hương, quốc gia đau thương trong lửa khói chiến tranh. Nhiều người cho rằng khổ thơ dưới đây thuộc loại hay nhất của thơ ca kháng chiến chống thực dân Pháp:

Ôi những cánh đồng quê chảy máu 

Dây thép gai đâm nát trời chiều 

Những đêm dài hành quân nung nấu 

Bỗng phấp phỏng nhớ mắt người yêu.

       Nhận xét đó có căn cứ bởi đây là những câu thơ vừa giàu tính tạo hình vừa giàu xúc cảm. Nguyễn Đình Thi từng tâm tình rằng đây là những câu thơ được viết từ kỉ niệm trong cuộc đời kháng chiến, từ những buổi chiều cùng quân nhân hành quân qua các vùng quê hoang vu. Một hoạ sĩ dựa vào hai câu thơ này hoàn toàn có thể vẽ nên một bức tranh có hình khối, đường nét, sắc màu, có ko khí và vong linh. Những cánh đồng quê trống vắng, xơ xác vì bị lũ giặc tàn phá. Bầu trời chiều trên những cánh đồng đó càng mờ xám, âm u. Nối giữa mặt đất cánh đồng với bầu trời chỉ là những hàng dây thép gai của đồn giặc như tua tủa xỉa cắt. Nhìn về phía tây, ánh hoàng hôn đỏ lựng đang hắt ngược một khoảng lên nền trời. Bức tranh này ko có cây cối, cửa nhà nhưng mà toát lên vẻ lạnh lẽo, tang thương. Hình ảnh thơ lạnh, vắng nhưng mà thấm đẫm xúc cảm thương đau, uất hận. Chính từ màu đỏ của hoàng hôn, từ máu của bao con người đã đổ trên quê hương nhưng mà Nguyễn Đình Thi liên tưởng tới cánh đồng đang chảy máu. Cũng bởi lòng xót xa đớn đau nhưng mà thi sĩ tưởng như dây thép gai đâm nát cả bầu trời quốc gia. Trong các từ chảy máu, đâm nát có cả cõi lòng tan tành của thi sĩ. Thương đau, uất hận ko nén nổi khiến lời thơ cất lên thành giọng điệu cảm thán.

      Như thế, từ một hình ảnh, một ấn tượng thực, với hai câu thơ này Nguyễn Đình Thi đã vẽ nên một bức tranh mang ý nghĩa biểu tượng thâm thúy cho quốc gia đau thương trong chiến tranh, bị quân thù giày xéo. “Nói về tội ác quân thù có thể có nhiều cách nói không giống nhau, tôi ko mô tả cụ thể nhưng mà từ chất liệu cụ thể nói chung lên một điều gì sâu xa hơn”.

      Chính từ trong đau thương đấu tranh, gương mặt quốc gia ngày càng ngời sáng. Các động từ ngời lên, bật lên đã diễn tả sự vùng dậy quật cường của dân tộc:

Từ những năm đau thương đấu tranh

Đã ngời lên nét mặt quê hương 

Từ gốc lúa bờ tre hồn hậu 

Đã bật lên những tiếng căm hờn.

      Càng về cuối bài Quốc gia, cảm hứng sáng sủa càng nồng đượm. Đứng ở ngày nay thắng lợi vinh quang nhìn lại trục đường lịch sử vừa qua của dân tộc, Nguyễn Đình Thi tỉnh táo và tự hào khẳng định:

Ngày nắng đốt theo đêm mưa giội 

Mỗi bước đường mỗi bước hi sinh 

Trán cháy rực nghĩ trời đất mới

Lòng ta mênh mông ánh rạng đông.

      Bởi ý đồ tổng kết lịch sử, hệ thống hình ảnh trong khổ thơ trên liên kết hài hoà mặt cụ thể, gợi cảm với tính nói chung, biểu tượng (ngày nắng đốt, đêm mưa giội, trán, lòng, trời đất mới, ánh rạng đông). Tuyến đường vừa qua của quốc gia đâu phẳng phiu thênh thang. Trên trục đường đó, chúng ta vừa trải qua bao khó khăn, thử thách này lại tiếp ngay thử thách khác, mỗi bước đường phải trả giá bằng bao xương máu. Sức mạnh nào đã đưa dân tộc vượt qua trục đường khó khăn, vinh quang đó và bước tiếp tới tương lai tươi sáng ? Đó chính là lí trí tỉnh táo, tư tưởng cách mệnh đúng mực, phương pháp cách mệnh khoa học, là tình cảm sáng sủa phơi phới. Lúc một tư nhân, một tập thể liên kết được hai mặt này thì sẽ mang sức mạnh vô địch. Khổ thơ chứng tỏ sự tổng kết lịch sử thâm thúy của Nguyễn Đình Thi theo cách một thi sĩ trữ tình.

     Mọi vẻ đẹp của hình tượng quốc gia, những cảm hứng chính của Nguyễn Đình Thi được kết tinh khá trọn vẹn ở khổ cuối bài thơ. Đây là đỉnh điểm của cảm hứng sử thi lúc ngợi ca tầm vóc quốc gia, lúc dựng tả bức tượng đài:

Súng nổ rung trời tức giận 

Người lên như nước vỡ bờ

Nước Việt Nam từ máu lửa 

Rũ bùn đứng dậy sáng loà.

     Khổ thơ xây dựng hình ảnh theo từng lớp. Từ hình ảnh những lớp người cụ thể, Nguyễn Đình Thi liên tưởng, nói chung thành hình ảnh quốc gia trong thời đại mới, tức là khổ thơ liên kết hài hoà tính tả thực, gợi cảm với tính biểu tượng. Trong một bài viết kể về việc sáng tác Quốc gia, Nguyễn Đình Thi có giảng giải rằng khổ thơ kết này được tạo nên từ một hình ảnh thực chính mắt thi sĩ được chứng kiến. Đó là từ trong hào chiến đấu đầy bùn đất, các chiến sĩ ta hùng dũng xông lên tấn công vào đồn giặc Pháp. Quân phục các anh lấm lem nhưng lưỡi lê tuốt trần, bóng người nhấp nhánh trong lửa đạn. Chính từ đây, thi sĩ xây dựng một cảnh tượng thật giàu chất điện ảnh. Dưới bầu trời ầm vang tiếng súng, ngang dọc chớp đạn, những lớp người ồ ạt xông lên với khí thế ko gì ngăn cản nổi. Lớp này ngã, những lớp sau tiến bước, cứ ào ào như sóng cuộn. Sự đè nén, áp bức tàn bạo của quân thù khiến lòng hờn căm, tức giận của dân ta càng nóng bỏng để vùng lên mạnh mẽ. Hình ảnh này gợi ta liên tưởng tới câu tục ngữ “Tức nước vỡ bờ”.

     Từ hình ảnh cụ thể trên, Nguyễn Đình Thi đã nói chung, đúc kết nên hình tượng quốc gia. Đó là một quốc gia từ trong máu lửa đau thương của chiến tranh, từ trong bùn lầy của lam lũ, nghèo đói nhưng mà vươn mình đứng dậy. Hình tượng quốc gia này khiến ta nhớ lại cái vươn vai kì diệu của chú nhỏ làng Gióng thuở nào. Tầm vóc quốc gia vụt trở thành kì vĩ lạ thường. Đúng là trong vất vả đau thương quốc gia càng “tươi thắm vô ngần” như Nguyễn Đình Thi từng viết:

Anh yêu em như yêu quốc gia 

Vất vả đau thương tươi thắm vô ngần.

     Kiểu liên tưởng nói chung này ta sẽ còn bắt gặp khá nhiều trong thơ ca Việt Nam về sau. Chẳng hạn, từ tư thế hi sinh hiên ngang của anh giải phóng quân trên đường băng Tân Sơn Nhất (ở cuộc Tổng tiến công và nổi dậy xuân Mậu Thân 1968) thi sĩ – liệt sĩ Lê Anh Xuân liên tưởng tới “Dáng đứng Việt Nam tạc vào thế kỉ”. Từ dáng đứng này, Lê Anh Xuân cảm nhận “Tổ quốc bay lên mênh mông mùa xuân” (Dáng đứng Việt Nam). Hay ở Việt Nam, máu và hoa, trong ko khí hào hùng của thời đại dân tộc đánh đế quốc Mĩ và thắng lợi, Tố Hữu ngợi ca: “Ôi Việt Nam ! Từ trong biển máu – Người vươn lên, như một thiên thần !”.

      Khổ thơ của Nguyễn Đình Thi còn hay ở thể sáu chữ, ở nhịp độ vừa nhịp nhàng vừa ngày một đẩy tới, dâng cao (nhất là ở dòng thứ hai và dòng cuối). Nhịp độ đó cũng tương ứng với sự vươn lên mạnh mẽ, với tầm vóc kì vĩ của hình tượng quốc gia. Đỉnh điểm của nhịp thơ chính ở chữ “sáng loà” cuối cùng. Từ đây, hiện lên hình tượng quốc gia Việt Nam rực rỡ, chói ngời trong ánh hào quang thắng lợi.

Phân tích bài thơ Quốc gia của Nguyễn Đình Thi – Bài mẫu 2

    Nguyễn Đình Thi – một tâm hồn, một con người đa tài với những tác phẩm, bài viết đủ mọi thể loại. Văn học, soạn nhạc, triết học, lí luận phê bình… mặt nào cũng rất tài hoa. Về thơ ca, ông đã có những đóng góp quan trọng cho nền văn học Việt Nam với giọng thơ sôi nổi, đượm đà và sâu lắng nhưng lại tao nhã, giản dị gần gùi với mọi người. Tác phẩm nổi trội trong thời kì này là bài thơ Quốc gia. Được sáng tác từ 1948 – 1955, sự liên kết hai bài thơ Đêm mít tinh và Sáng mát trong như sáng năm xưa đã giúp tác giả tạo nên thái độ trân trọng, một cái nhìn đầy đủ về hình ảnh quốc gia. Quốc gia thực sự là cuốn biên niên sử bằng thơ hào hùng, oanh liệt, vinh quang và rực rỡ của dân tộc.

     Mở đầu bài thơ, Nguyễn Đình Thi đã lấy hình ảnh mùa thu đã xa, một mùa thu với những kí ức và hình ảnh đã thuộc về quá khứ:

Sáng mát trong như sáng năm xưa

Gió thổi mùa thu hương cốm mới

Tôi nhớ những ngày thu đã xa

     Nguyễn Đình Thi đứng trước mùa thu của ngày nay và hồi ức về mùa thu quá khứ. Với hình ảnh thu trong sạch, mát trong của sáng sớm, với gió mùa thu mang theo hương cốm, tác giả khiến người đọc cảm nhận một mùa thu thân thuộc, một mùa thu xưa xinh xắn. Vẻ đẹp của mùa thu, với tác giả, muôn thuở vẫn vậy chẳng thay đổi, nỗi thương nhớ về cùng hoài niệm.

      Chỉ với một câu thơ gió thổi mùa thu hương cốm mới đã đánh thức trong lòng người đọc hình ảnh mùa thu Hà Nội với vẻ đẹp truyền thống, tao nhã, vững bền và thượng cổ. Một tẹo gió heo may, một tí hương cốm thơm nức. Một hình ảnh thân thuộc kéo dài từ năm này qua năm khác ko thay đổi.

      Câu thơ tôi nhớ những mùa thu đã xa giống như câu thơ bản lề, chuyển hướng, đẩy tâm tình người đọc hướng về ngày nay:

Sáng chớm lạnh trong lòng Hà Nội

Những phố dài xao xác hơi may

Người ra tiên phong ko ngoảnh lại

Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy

      Khổ thơ sau vẫn là nhịp độ chậm rãi, tràn đầy nhung nhớ. Nguyễn Đình Thi lại nhắc lại hình ánh sáng. Nhưng ảnh thu Hà Nội của ngày nay đẹp nhưng mà buồn, gợi bao sự thương nhớ. Sáng mùa thu chớm lạnh trong lòng Hà Nội, hay đúng hơn là cái chớm lạnh của lòng người trước mỗi đợt, mỗi khoảnh khắc thu về. Cái tinh tế của thi sĩ được trình bày qua câu chữ trong lòng Hà Nội. Liệu có phải đây thực ra là nỗi nhớ qua những câu thơ đầy khắc khoải và ám ảnh?

      Ở đây, còn gợi thêm một hình ảnh nữa về đặc trưng của Hà Nội: những phố dài và thêm một nét tinh tế nữa của thi sĩ, đó là việc sử dụng từ láy xao xác. Tất cả đều gợi ra sự vắng vẻ, hiu quạnh. Sự xao xác của lá thu hay là nỗi tâm tình đong đầy. Hình ảnh gió xao xác liên kết với hình ảnh con phố dài đã tạo ra sự thu hút, sự sâu thẳm.

      Và thật đột ngột, mạch xúc cảm của tác giả thay đổi, với hình ảnh người ra đi. Câu thơ thứ ba như một cái hất đầu ngạo nghễ, một sự quyết tâm đầy tự hào với chí lớn mang trong người. Nhưng câu thơ cuối lại là một tình cảm sâu lắng, trực tiếp, xúc cảm được dàn trải đều qua trang giấy qua cách ngắt nhịp của tác giả.

      Có người nói, hình ảnh của Hà Nội đã thu lại trong câu thơ cuối: thềm nắng lá rơi đầy. Câu thơ đẹp và giàu sắc thái thẩm mĩ. Bức tranh thu Hà Nội thấm đầy nắng, gợi nên sắc thái quyến rũ trong tâm trí người ra đi. Nhưng có lúc làm sao nhưng mà đi nổi lúc một Hà Nội đẹp thế, quyến rũ như thế cứ níu chân chẳng cho đi, làm sao ko khỏi mềm lòng.

       Đó là mùa thu của quá khứ, còn mùa thu của hiện thời, của ngày nay rực rỡ hơn, tươi mát hơn. Và tự hào hơn trong lòng tác giả:

Mùa thu nay khác rồi

Tôi đứng vui nghe giữa núi đồi

Gió thổi rừng tre phơi phới

Trời thu thay áo mới

Trong biếc nói cười thiết tha

      Một lời khẳng định đầy tự hào, gợi mở cho người đọc hướng về hình ảnh mùa thu trong sự đổi mới với mùa thu xưa. Chữ khác dường như ko chỉ là sự khác lạ về thời kì, ko gian như xưa, nay nhưng mà còn là sự khác lạ trong nhận thức và tư tưởng của con người. Vì một lẽ đơn giản là muôn thuở thu vẫn thế, vẫn gió heo may cùng hương cốm. Vấn đề là cảm nhận của con người nhưng mà thôi. Mùa thu xưa là mùa thu của dân tộc nô lệ. Kiếp người khổ đau, vì vậy nhưng mà thu có vẻ âm u và thê lương. Lúc đã độc lập, mùa thu như rạng rỡ hơn, chan hoà hơn. Giữa sự thay đổi của đất trời, của cuộc đời mới, mỗi người cùng hoà vào tiếng vui chung. Con người giao hoà với đất trời và vũ trụ. Con người lắng tai được âm hưởng vui tươi của thú vui độc lập, đó là niềm hạnh phúc tột độ.

      Ở đây, ko gian thu được mở rộng khoáng đạt hơn. Với tiếng gió thổi rừng tre phơi phới, vẫn là gió thu, nhưng ko phải lặng lẽ, buồn chán, nhưng mà là tiếng gió (thổi vào rừng tre) phơi phới như muốn giữ trọn thú vui của con người vào tự nhiên, vũ trụ. Hình ảnh rừng tre tượng trưng cho sức mạnh Việt Nam, vẻ đẹp của Việt Nam, thú vui của thu độc lập. Tất cả như muốn cất lên tiếng reo ca tột độ.

      Và trong xúc cảm thăng hoa, Nguyễn Đình Thi có những câu thơ rất đỗi tài hoa:

Trời thu thay áo mới

Trong biếc nói cười thiết tha

Gió thổi mùa thu hương cốm mới 

      Mùa thu như được nhân hoá và người đọc cảm thấy mùa thu như một thiếu nữ điệu đà, thướt tha đang khoác tấm áo mới rạng rỡ, tươi tỉnh và dịu dàng. Phải chăng tấm áo đó là của sự độc lập, tự do của dân tộc?

     Mùa thu ở đây vừa có nét tươi trong trẻo của một mùa thu muôn thuở, lại vừa có sự phấn khởi, vui tươi. Câu thơ đã gợi ra tất cả xúc cảm, sâu lắng, huyên náo… tạo ra sự giao hoà giữa thú vui của con người và thú vui của đất trời trong ngày độc lập.

      Và xúc cảm của thi sĩ như trải dài qua khổ thơ:

Trời xanh đây là của chúng ta

Núi rừng đây là của chúng ta

Những cánh đồng thơm mát

Những ngả đường mênh mông

Những dòng sông đỏ nặng phù sa

     Các câu thơ như cuốn vào nhau. Với cách ngắt nhịp mạnh mẽ, ngắn đã tạo ra âm hưởng hùng tráng, tràn đầy niềm tự hào. Nguyễn Đình Thi hiện thời như đang là một hướng dẫn viên, giới thiệu và tỏ bày với mọi người về cảnh sắc quê hương. Đây là núi rừng, trời xanh, kia là cánh đồng, ngả đường, xa hơn nữa là dòng sông. Tất cả như đang phơi bày vẻ đẹp, sự mỹ lệ vốn có của bản thân. Hay nói đúng hơn, đây là sự hào hứng, tất cả sự hãnh diện, vinh dự với tư cách là người làm chủ. Tác giả nhấn mạnh vào quan hệ từ của như muốn khẳng định sự sở hữu và quyền tự chủ của bản thân.

      Ở đây đã có sự thay đổi về cách xưng hô, có sự hoà nhập giữa cái tôi của Nguyễn Đình Thi, của người nghệ sĩ với cái chung của cả dân tộc. Nguyễn Đình Thi ko chỉ nói tiếng nói chung của mình nhưng mà con nói tiếng nói chung của cả dân tộc, của mọi người bằng hai tiếng chúng ta đầy tự hào.

      Vào thời Pháp thuộc, ko hề có chuyên quan niệm chúng ta. Tất cả đều đặt dưới sự kiểm duyệt gắt gao của bọn thực dân. Chỉ có thời đại mới, chỉ có xã hội và cái chung của chúng ta, chỉ có thời đại mới, chúng ta mới có thể hít thở ko khí mát lành của thu tự do, chứ ko còn bức bối ngột ngạt như trước. Nguyễn Đình Thi như muốn khẳng định tính ưu biệt của xã hội mới.

    Xúc cảm dâng trào lúc nghĩ về sự tự do, độc lập, thú vui mừng hoan hỉ đột nhiên trầm lắng trong sự suy tưởng:

Nước chúng ta

Nước những người chưa bao giờ khuất

Đêm đêm rì rầm trong tiếng đất

Những buổi ngày xưa vọng nói về.

     Nhịp thơ bỗng thay đổi, mang xúc cảm trầm lắng, ẩn chứa thái độ thành kính thiêng liêng, hướng người đọc trở về quá khứ lịch sử của quê hương. Lúc con người ta vui tươi, hoan hỉ về một thắng lợi thì bao giờ, sau đó cùng sẽ là những khoảnh khắc trầm ngâm suy nghĩ về cái giá của thắng lợi đó. Tứ thơ của Nguyễn Đình Thi về quốc gia tạo nên một chiều sâu khôn cùng. Quốc gia ở đây ko chỉ được cảm nhận ở ngày nay nhưng mà được nhìn nhận trong chiều sâu quá khứ. Quá khứ là bệ phóng, điểm tựa của ngày nay. Theo ông, quốc gia ở đây là quốc gia của những con người bất tử, chưa bao giờ khuất phục. Chữ rì rầm liên kết với từ vọng tạo ra sự hô hứng, cộng hưởng kì diệu. Như thể người cảm thu được cái cao cả, thiêng liêng, sự thân thiện và thân thiết.

     Nguyễn Đình Thi như muốn nêu lên bài học lịch sử ông cha, đạo lý của ông cha được ghi tạc lại trong tâm tưởng mỗi con người Việt Nam, ngỡ như lời trò chuyện, tâm tình, thú vị của những người xưa. Tạo nên xúc cảm thiêng liêng thành kính nhưng lại thân thiết và thân thiện. Khổ thơ như khúc nhạc trầm trong bản Instrumental (hoà tan) của Quốc gia.

      Lúc suy nghĩ về tự do độc lập, về bài học lịch sử của ông cha, Nguyễn Đình Thi hướng dòng suy nghĩ của mình về quá khứ đấu tranh của dân tộc, với những khốc liệt vốn có của nó:

Ôi nhưng cảnh đồng quê chảy máu

Dây thép gai đâm nát trời chiều

Những đêm dài hành quân nung nấu

Bỗng phấp phỏng nhớ mắt người yêu

      Những câu thơ tràn trề xúc cảm đau thương sâu lắng. Hai câu đầu, có thể coi là hai câu rực rỡ trình bày tài hoa của nghệ sĩ. Thơ của Nguyễn Đình Thi ko chỉ giàu hình ảnh nhưng mà đầy ắp tính nhạc và hội hoạ. Các hình ảnh thơ mang trị giá hiện thực cao, sử dụng giải pháp tu từ rực rỡ: cánh đồng quê chảy máu, dây thép gai đâm nát trời… gợi ra một nỗi đau khôn xiết, vẻ đẹp bình yên của làng quê đã bị quên lãng, cái yên ả của ko gian ko còn. Thay vào đó là hình ảnh dây thép gai với tội ác chồng chất của quân thù và cánh đồng máu đầy sự đau thương. Câu thơ diễn tả sự khốc liệt của chiến tranh và tội ác ghê ghớm của quân thù, bộc lộ một nỗi đau lên tới tận cùng. Nỗi đau càng lớn, niềm căm thù càng thâm thúy.

       Cái tài của tác giả là tự gửi vào thơ chất điện ảnh và hội hoạ đặc tả. Đọc thơ, người đọc như thấy trước mắt mình là cả hiện thực khốc liệt của những năm tháng khổ đau một cách tường tận và cụ thể. Ngòi bút của Nguyễn Đình Thi như một máy quay phim tài giỏi và đặc thù tạo điều kiện cho người đọc nhìn thấy một bức tranh ngập đầy máu của chiến tranh. Nỗi đau của con người và màu của ráng chiều đổ xuống gợi nên một màu tang thương, đau thương. Màu máu đỏ là thay thế hoàn toàn cho sắc xanh của bầu trời, màu vàng óng của cánh đồng lúa. Nhưng ở hai câu sau, mạch xúc cảm có sự chuyển đổi. Tác giả nói tới hình ảnh của người chiến sĩ ra trận từ trong đau thương, đã quyết tâm nung nấu một ý chí mạnh mẽ. Câu thơ giàu chất hiện thực và chất lãng mạn. Vẽ nên hình ảnh sống động của người lính kiên cường quật cường, lại vừa sâu lắng và lãng mạn của bài thơ.

       Và ở khổ thơ tiếp, Nguyễn Đình Thi đã lí giải sâu xa về sức sống, ý thức ý chí đấu tranh của người dân:

Từ những năm đau thương đấu tranh

Đã ngời lên nét mặt quê hương

Từ gốc lúa bờ tre hồn hậu

Đã bật lên những tiếng căm hờn

      Câu thơ ngắt nhịp khoẻ, rắn rỏi, trình bày thâm thúy niềm tự hào, tự hào của tác giả về sức sống và vẻ đẹp của cả dân tộc. Từ ngời và bật được dùng rất hay, sự trỗi dậy, hồi sinh kỳ diệu, sự toả sáng, sức sống của dân tộc.

     Vẻ đẹp quê hương, sức sống dân tộc được khơi nguồn sâu xa từ năm tháng thương đau. Từ hình ảnh con người bình dị, chân lấm tay bùn đã vươn lên thành người hùng dũng cảm trong hành động, kiên định trong ý chí. Tứ thơ gợi ra chiều sâu của suy tưởng ở khổ thơ tiếp:

Bát cơm chan đầy nước mắt

Bay còn giằng khỏi mồm ta

Thằng giặc Tây thằng chúa đất

Đứa đè cổ, đứa lột da

     Khổ thơ này đã khắc hoạ trực tiếp tội ác của quân thù với niềm căm thù, nỗi đau tột cùng của nhân dân. Hình ảnh bát cơm chan đầy nước mắt là hình ảnh mang tính biểu tượng. Mồ hôi hoà quyện với nước mắt. Câu thơ gợi ra nỗi đau, sự xót xa của con người trong nô lệ. Cách xưng hô đối lập giữa một bên là chính nghĩa: ta, cùng với một bên là sự phi nghĩa: bọn thằng, đứa., như bao căm thù và uất hận được dồn lại.

     Nhưng cho dù chiến tranh có khốc liệt như thế nào, dù quân thù tàn bạo tới đâu, chúng ta vẫn mang trong mình một khí phách người hùng:

Xiềng xích chúng bay ko khóa được

Trời đầy chim và đất đầy hoa

Súng đạn chúng bay ko bắn được

Lòng dân ta yêu nước thương nhà

     Cấu trúc ko, đầy như muốn phủ định lại những gì nhưng mà quân đội Pháp đang nỗ lực làm ở Vỉệt Nam và khẳng định khí phách ngạo nghễ rất cao của dân tộc. Nhịp thơ mạnh mẽ, sắt đá làm cho câu thơ trở thành giàu sức biểu tượng. Sự đối lập giữa hai hình ảnh thơ xiềng xích và trời đầy chim, đất đầy hoa đã trình bày ý thức sáng sủa của nhân dân, khí phách người hùng của dân tộc bất chấp sự tàn khốc của chiến tranh và quân thù. Trình bày sự tin tưởng vào thắng lợi sau này. Nguyễn Đình Thi đã chạm tới mạch nguồn sâu xa của truyền thống dân tộc và đã khẳng định rằng: dân tộc Việt Nam ko chỉ có khí phách người hùng nhưng mà còn có khát vọng tự do và hoà bình.

       Ở hai khổ tiếp theo, Nguyễn Đình Thi đã mô tả trận chiến đấu của nhân dân ta:

Khói nhà máy cuộn trong sương núi

Kèn gọi quân vang vọng cánh đồng

Ôm quốc gia những người áo vải

Đã đứng lên thành những người hùng

Ngày nắng đốt theo đêm mưa dội

Mỗi bước đường mỗi bước hi sinh

Trán cháy rực nghĩ trời đất mới

Lòng ta mênh mông ánh rạng đông

      Đó là niềm tin và hi vọng thắng lợi mạnh mẽ trong lòng tác giả. Nhịp thơ như thúc giục, vẫy gọi mỗi con người trên trục đường ra trận, tạo ra âm hưởng hào hùng của những con người người hùng trong một quốc gia người hùng. Đó còn là sự tự hào của tác giả, những câu thơ đậm chất lãng mạn và sử thi, trình bày một xúc cảm tươi mới đầy tin tưởng, tràn đầy âm hưởng hào hùng. Hai hình ảnh nắng đốt và mưa dội là quá trình khó khăn thăng trầm của dân tộc. Song từ trong khó khăn, khó khăn đó, dân tộc vẫn đứng lên. Hai câu thơ kết giàu hình ảnh tráng lệ. Hình ảnh trán cháy rực và mênh mông ánh rạng đông gợi lên nét vẽ tỏa sáng về những đứa con của Tổ quốc dù có hi sinh, vất vả thì vẫn quyết tâm giành lại độc lập. Hình ảnh rất lạ mắt, diễn tả sự thăng hoa của xúc cảm, niềm tin được thắp sáng. Người đọc tưởng tượng được hình ảnh ngọn lửa của thất vọng. Câu thơ cuối tràn đầy tự hào, thú vui, khát vọng bùng nổ hi vọng. Sự mênh mông của trời đất là sự mênh mông của niềm tin con người.

        Và giờ đây, qua bao nhiêu khó khăn, khốc liệt, bao hi sinh, quốc gia ta đã được độc lập:

Súng nổ rung trời giận giữ

Người lên như nước vỡ bờ

Nước Việt Nam từ máu lửa

Rũ bùn đứng dậy sáng lòa

       Hai câu đầu tái tạo sinh động ko khí của trận chiến, cùng với khí phách người hùng của con người Việt Nam. Câu thơ thứ nhất ngập tràn tiếng rung, khiến người đọc cảm thu được sự dữ dội. Động từ “rung” được dùng khá xác thực, ko chỉ là sự rung rinh, khuynh đảo mạnh mẽ nhưng mà còn diễn tả niềm căm thù tột cùng đối với quân thù.

       Nguyễn Đình Thi đã sử dụng giải pháp nhân hoá và so sánh tài tình, ông làm cho người đọc, ngay tức khắc sau lúc đọc song hai câu đầu, cảm thu được sự khốc liệt và sự mạnh mẽ, khí thế của quân đội ta phải ngập trời đất. Tới tận cuối bài thơ, tác giả mới gọi tên Việt Nam với sự tự do, tự chủ, sự tự hào. Ông cảm thu được hình ảnh quốc gia trong lòng. Từ máu lửa và bùn đen đã bật dậy và sáng loà, rực rỡ huy hoàng. Câu thơ giàu trị giá biểu tượng và tính nói chung, cùng với tính nghệ thuật rất cao. Nhịp thơ 2/2/2 vận động khoẻ khoắn, sự vươn lên của dân tộc bởi một sức sống kì vĩ và bất tử.

      Bài thơ kết thúc bằng ánh sáng, trình bày niềm tin và khát vọng mạnh mẽ, vinh quang. Quốc gia đã ghi lại và vẽ nên một hình ảnh quốc gia Việt Nam với bao thăng trầm, khói lửa để tới được ngày độc lập. Quốc gia xứng đáng được coi là cuốn biên niên sử nước ta bằng thơ. Đây là sự liên kết thuần thục giữa sử thi và thông minh nghệ thuật tài năng của Nguyễn Đình Thi.

Phân tích bài thơ Quốc gia của Nguyễn Đình Thi – Bài mẫu 3

     Nguyễn Đình Thi sáng tác bài thơ Quốc gia từ khi năm 1948 và hoàn thành vào năm 1955, sau thắng lợi Điện Biên Phủ. Bài thơ gồm hai phần. Phần đầu được tạo nên trên cơ sở những đoạn trích từ hai bài Sáng mát trong như sáng năm xưa (1948) và Đêm mít tinh (1949). Phần sau được viết năm 1955. Quốc gia được nhìn qua một ko gian – thời kì lạ mắt: mùa thu với mốc son lịch sử là sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ngày 2 tháng 9 năm 1945. Tuy được viết trong những thời kì không giống nhau nhưng cảm hứng thơ vẫn liền mạch và bài thơ là một tác phẩm nghệ thuật hoàn chỉnh.

     Nguyễn Đình Thi đã đúc kết những xúc cảm và suy ngẫm của mình về quốc gia trong suốt chín năm kháng chiến chống Pháp. Cảm hứng thơ của tác giả kéo dài theo suốt hành trình kháng chiến, được nối kết với lịch sử oai hùng bốn nghìn năm dựng nước, giữ nước và liên tưởng mở rộng tới tương tai tươi sáng của cách mệnh. Đó chính là cảm hứng về một quốc gia vất vả đau thương, tươi thắm vô ngần được triển khai theo hướng từ cụ thể tới nói chung.

     Trong bài thơ này, Nguyễn Đình Thi đã trình bày xúc cảm và suy nghĩ của mình về quốc gia bằng hình ảnh mùa thu xưa, mùa thu nay và hình ảnh quốc gia đau thương, quật cường, người hùng trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Thông qua đó, thi sĩ bộc bạch tình yêu quốc gia, lòng căm thù giặc, niềm tự hào, niềm tin son sắt vào tương lai tươi sáng của dân tộc và quốc gia.

     Bài thơ chia làm hai đoạn: đoạn thứ nhất từ đầu tới …vọng nói về, đoạn thứ hai là phần còn lại. Mạch xúc cảm và suy tưởng cũng là kết cấu cơ bản của bài thơ. Khởi đầu là xúc cảm về một sớm mùa thu ở chiến khu Việt Bắc gợi nhớ về mùa thu đã xa của Hà Nội. Nỗi nhớ về mùa thu xưa dẫn dắt xúc cảm về mùa thu nay, mùa thu cách mệnh với niềm tự hào của người công dân được làm chủ quốc gia. Xúc cảm tăng lên, mở rộng về quốc gia trong đau thương, căm hờn đã vùng lên đấu tranh quật cường và thắng lợi vẻ vang : Rũ bùn đứng dậy sáng lòa.

     Mở đầu bài thơ là cảm giác lâng lâng của tác giả trước vẻ đẹp của tự nhiên, đất trời mùa thu Việt Bắc, gợi nhớ về những ngày thu đã xa của Hà Nội mến yêu:

“ Sáng mát trong như sáng năm xưa,

Gió thổi mùa thu hương cốm mới.”

     Chỉ bằng vài nét gợi tả nhưng mà tác giả đã trình bày được ko gian, thời kì, màu sắc, hương vị của mùa thu : ko khí mát trong, gió thổi phảng phất mùi hương cốm mới, kết tinh của hương vị đất trời, cây cối mùa thu. Hình ảnh mùa thu trong quá khứ và thực tại đan xen trong tâm tưởng của thi sĩ.
Mùa thu Hà Nội với những nét đặc trưng của quang cảnh tự nhiên và con người xuất hiện thật cụ thể, sinh động:

“ Tôi nhớ những ngày thu đã xa

Sáng chớm lạnh trong lòng Hà Nội

Những phố dài xao xác hơi may

Người ra tiên phong ko ngoảnh lại

Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy.”

     Làn gió heo may se lạnh thổi dọc lòng những con phố nhỏ, làm xao xác hàng cây, với những thềm nắng lá rơi đầy. Ẩn sau những câu thơ tả cảnh là Hà Nội thanh lịch có bề dày bốn nghìn năm lịch sử với Hồ Tây, Hồ Gươm, đền vua Lê, Tháp Bút, đền Ngọc Sơn, cầu Thê Húc… Những di tích, danh lam thắng cảnh đó là niềm tự hào to lớn của bao thế hệ người Hà Nội. Mùa thu Hà Nội giống như một bức tranh với đường nét mềm mại, màu sắc và ánh sáng hòa hợp gây ấn tượng sâu đậm, chất chứa tâm trạng. Trên cái nền phong cảnh đó nổi trội lên hình ảnh những chiến sĩ hào hoa, dũng cảm, tạm xa Thủ đô thân yêu để lên đường kháng chiến. Người ra tiên phong ko ngoảnh lại đầy ý chí và quyết tâm nhưng lòng thì vẫn vương vấn, vẫn cảm thu được bằng cả tâm hồn cái sắc vàng xao xuyến : Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy. Câu thơ vừa thực vừa ảo. Tình thơ vương bao nhiêu lưu luyến bên trong. Nhịp thơ ngập ngừng, bâng khuâng như lòng người bâng khuâng, quyến luyến. Nhấp nhoáng đâu đó trong câu thơ là bóng vía khách chinh phu dứt áo ra đi vì nghĩa lớn : Tráng sĩ nhất khứ bất phục phản (Tráng sĩ một đi ko trở lại). Cái ko khí chớm lạnh, cái sắc nắng thu vàng một màu li biệt càng làm tăng thêm phong vị cổ điển của câu thơ, cảnh thu Hà Nội đẹp nhưng buồn vắng tới nao lòng.

     Có thể nói bốn câu thơ mô tả mùa thu Hà Nội là những câu thơ gây ấn tượng nhất trong bài. Nó phản ánh tâm hồn tinh tế và ngòi bút tài hoa của Nguyễn Đình Thi. Hình như nỗi buồn, sự lưu luyến, xao xuyến, nhớ nhung của thi sĩ, vương vấn trong cái chớm lạnh của buổi đầu thu, trong xao xác hơi may, trong quang cảnh thềm nắng lá rơi đầy. Đặt tính từ xao xác trước hơi may là tác giả có ý nhấn mạnh tới nét đáng yêu, đáng nhớ nhất của gió thu và âm thanh tiêu biểu nhất của mùa thu. Nhịp độ, âm hưởng thơ mang nỗi buồn man mác, hợp với quang cảnh huyền ảo của mùa thu Hà Nội. Thi sĩ đã phác họa nên bức tranh mùa thu Hà Nội với những đường nét mềm mại, màu sắc trong sáng làm xúc động lòng người, để lại ấn tượng khó phai. Đây cũng chính là biểu thị của tình yêu Hà Nội thiết tha, say đắm và tình yêu đó làm cho cảm hứng của thi sĩ thăng hoa.

Phân tích bài thơ Quốc gia của Nguyễn Đình Thi – Bài mẫu 4

     Quốc gia của Nguyễn Đình Thi có nhẽ là trường hợp ngoại lệ. Nó được thai nghén từ những năm đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp (năm 1948,1949) và hoàn thành lúc cuộc kháng chiến đó đã kết thúc (năm 1955). Tất nhiên, đó phải là thành công của thi sĩ có tài. Nhưng điều quan trọng hơn chính là do tác phẩm đó được tạo dựng nên từ những xúc cảm, suy nghĩ của Nguyễn Đình Thi về một chủ đề lớn: Quốc gia !

     Khởi đầu bài thơ là những xúc cảm trực tiếp trong một sáng mùa thu, gợi nỗi nhớ về Hà Nội:

“ Sáng mát trong như sáng năm xưa

Gió thổi mùa thu hương cốm mới”

     Đó cũng là ấn tượng về một mùa thu Hà Nội: ko khí mát trong, gió nhẹ thổi và phảng phất mùi hương cốm mới. Câu thơ gợi tả cả ko gian, màu sắc và hương vị, “đồng hiện” cả thời kì và quá khứ và ngày nay, trộn lẫn hình ảnh trong thực tại và hình ảnh trong hoài niệm.

     Hương cốm mới là nét rực rỡ của mùa thu Hà Nội. Hình như đó là kết tinh của tất cả hương vị đất trời, cây cối mùa thu Hà Nội. Thạch Lam từng viết về cốm, món quà đặc thù của mùa thu Hà Nội:

     “ Phảng phất hương vị nghìn hoa cỏ… là thức dâng của cánh đồng mênh mông xanh, mang trong hương vị tất cả cái mộc mạc, giản dị nhưng mà thanh khiết của đồng quê nội cỏ.” ( Hà Nội băm sáu phố phường)

     Sau này, hương cốm cũng đã đi vào nhạc của Trịnh Công Sơn (Nhớ mùa thu Hà Nội) cùng với cây cơm nguội vàng, cây bàng lá đỏ… làm thành nét thanh tao, gợi nhớ mùa thu Hà thành:

     Hà Nội mùa thu/ Cây cơm nguội vàng / cây bàng lá đỏ / nằm kề bên nhau/ phố xưa nhà cổ / mái ngói thâm nâu / … Hà Nội mùa thu / mùa thu Hà Nội / mùa hoa sữa về / thơm từng cơn gió / mùa cốm xanh về / thơm bàn tay nhỏ / cốm sữa vỉa hè / thơm bước chân qua…

     Nguyễn Đình Thi đã đưa vào thơ những gì đặc trưng nhất của mùa thu Hà Nội. Điều đó chứng tỏ thi sĩ là người gắn bó sâu nặng, thiết tha với Hà Nội thấm thía xao xác lúc ở xa trông về

Nguyễn Đình Thi kể, hồi nhỏ đi học trung học, ông thường lên vùng Hồ Tây ngồi ngắm bầu trời và những áng may bay. Cảm hứng về bầu trời thu, về những làn gió mát, về hương vị cốm xanh và những dòng sông, ruộng đồng ở đoạn sau của thi sĩ “cũng chính là cảm hứng về quốc gia” (Nguyễn Đình Thi – Bài thơ Quốc gia)

     Dòng thơ thứ ba: Tôi nhớ những ngày thu đã xa là một sự chuyển mạch. Thực ra, ở hai câu thơ đầu đã có hình ảnh mùa thu xưa rồi, nhưng tới đây có nhẽ ko kiềm được dòng hồi ức nên lời thơ như buột phát ra:

Tôi còn nhớ những ngày thu đã xa

     Ở đây, còn có một lý do nữa: Trong bài thơ Sáng mát trong như sáng năm xưa, vốn là vị trí của câu thơ có hình ảnh đẹp: Cỏ mòn thơm mãi dấu chân em. Câu thơ mang dáng dấp suy nghĩ tình cảm và tình cảm của một trí thức Hà Nội. Thời đó, có thể ko hợp với suy nghĩ của nhiều người trong hoàn cảnh kháng chiến nên Nguyễn Đình Thi đã thay đi. Song, dù sao thì sự chuyển mạch đó cũng hợp lý, kết nối được hình ảnh toàn bài thơ.

     Bốn câu thơ kế tiếp mô tả về mùa thu Hà Nội xưa:

“ Sáng chớm lạnh trong lòng Hà Nội

Những phố dài xao xác hơi may

Người ra tiên phong ko ngoảnh lại

Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy”

     Mùa thu Hà Nội hiện lên trong hoài niệm của thi sĩ thật đẹp và thơ mộng, về thời tiết, tự nhiên, ko gian (chớm lạnh, xao xác hơi may, phố dài ). Đặc trưng, sự cảm nhận của tác giả thật tinh tế và tài hoa làm cho mùa thu Hà Nội đột nhiên biểu thị bằng hình khối, màu sắc, ánh sáng. Đó là thứ hình khối, ánh sáng, màu sắc của tâm trạng nên khiến lòng người càng thêm xao động.

     Mùa thu Hà Nội trong hoài niệm của Nguyễn Đình Thi vì thế mang vẻ đẹp của tâm trạng. Cảnh thu thường gợi lên trong lòng người những phảng phất buồn bởi sự thay đổi thầm lặng, dịu ngọt, chầm chậm của hương vị, hoa lá, cỏ cây, của đất trời, ánh sáng. Nhưng điều quan trọng nhất vẫn là do thi sĩ nắm bắt được những phút giây kì diệu đó của mùa thu. Ở quốc gia, Nguyễn Đình Thi ko chỉ nắm bắt được thần thái của mùa thu Hà Nội, nhưng mà có nhẽ mùa thu đó từ lâu đã là một phần trong tâm hồn thi sĩ.

     Thơ xưa viết về mùa thu thường gắn với chia li, những cuộc tiễn đưa. Thơ thu của Nguyễn Đình Thi vô tình có hình ảnh ra đi đó và vì thế khiến cảnh thu càng thêm xao xuyến :

“ Người ra tiên phong ko ngoảnh lại

Sau lưng thềm nắng là rơi đầy”

     Tới nay, đã có nhiều ý kiến không giống nhau về “ người ra đi” trong câu thơ trên. Có người cho đó là người Hà Nội mang tâm trạng, hoàn cảnh rời bỏ thủ đô lúc kháng chiến bùng nổ. Lại có ý kiến cho rằng, đó là hình ảnh người lính của Trung đoàn Thủ đo lúc rút khỏi Hà Nội… Thực ra, Trung đoàn Thủ đô rời Hà Nội vào mùa xuân sau hai tháng đấu tranh (1947) và cuộc thoái lui đó diễn ra vào đêm tối, dưới gầm cầu Long Biên. Còn nếu gắn việc người Hà Nội ra đi lúc kháng chiến bùng nổ càng ko đúng vì toàn quốc kháng chiến diễn ra tháng 12 năm 1946. Căn cứ vào xúc cảm và hình tượng thơ có thể khẳng định việc người ra đi đó diễn ra trước năm 1945. Người đó có sự dứt khoát về một lựa chọn (đầu ko ngoảnh lại ) nhưng trong lòng hẳn nhiều vương vấn, luyến lưu nên âm điệu thơ bâng khuâng và cảnh ra đi tuy đẹp nhưng buồn và lặng lẽ : Hình ảnh đó gần với người ra đi của Thâm Tâm:

“ Đưa người, ta chỉ đưa người đó

Một giã gia đình, một hững hờ…

-Ly khách!Ly khách! Tuyến đường nhỏ

Chí lớn ko về bàn tay ko”

                   (Tống biệt hành)

     Nguyễn Đình Thi từng thổ lộ: Người ra đi này cũng ko phải tác giả hoặc một người cụ thể – người ra đi đó có thể là đi làm cách mệnh, hoặc vì một lẽ khác, vì một thảm kịch chung hoặc riêng… Dù sao đấy cũng là một người bỏ nơi ở, bỏ nói mình đang quen sống để ra đi, người đó có nhiều nông nổi, nhiều tâm trạng, cho nên ra đi “đầu ko ngoảnh lại”, cảnh đẹp vắng vẻ, quyến luyến lặng lẽ. Người ra đi đó có một hoàn cảnh nào đấy ta ko biết rõ, nhưng đầu anh ta ko ngoảnh lại, anh ta thấy cần phải đi, và những cái anh ta bỏ lại sau lưng, hình như ko phải của anh ta nữa (Thư trả lời độc giả, ngày 14.12.1983).

     Dù gì đi nữa thì khổ thơ trên vẫn là những câu thơ đẹp nhất của bài thơ quốc gia. Có những người nói đó là “những câu thơ thật mới mẻ về hình thức, thật mới mẻ về xúc cảm so với thời bấy giờ, và ngay cả hiện thời, nó vẫn nguyên trị giá thơ, như là những trị giá cổ điển vậy” (Tâm Hoàng, Nhân Dân chủ nhật, ngày 11.8.1991).

     Từ hoài niệm về mùa thu Hà Nội xưa, tác giả dẫn vào xúc cảm về mùa thu quốc gia, trong cảnh ngày nay ở chiến khu Việt Bắc:

“ Mùa thu nay khác rồi

Tôi đứng vui nghe giữa núi đồi

Gió thổi rừng tre phất phới

Trời thu thay áo mới

Trong biếc nói cười thiết tha”

     Bài thơ có sự chuyển đổi về âm điệu, nhịp độ: những câu thơ ngắn với những thanh nhịp nhanh, rộn ràng; sự phối hợp âm thanh với vần trắc và thanh trắc (phất phới, áo mới ). Cảnh sắc tự nhiên cũng có sự thay đổi. Vẫn là mùa thu với bầu trời trong xanh, nhưng tươi sáng, nhiều hoạt động linh hoạt, gió thổi, rừng tre phất phới, trời thu thay áo mới, nói cười thiết tha. Tất cả sự thay đổi đó hoà nhập với tâm trạng con người (đứng vui), trình bày thú vui hồ hởi, phấn khởi, tin tưởng, một vẻ đẹp khoẻ mạnh và tươi sáng.

     Sự tinh tế trong cảm nhận của thi sĩ trình bày ở những nét riêng lẻ của mùa thu mới: âm thanh ngân xa, vang vọng, ánh nắng như trong sáng hơn và bầu trời cũng cao rộng hơn.
Từ xúc cảm về mùa thu quốc gia, Nguyễn Đình Thi dẫn dắt tới sự bộc bạch tình cảm mến yêu tha thiết và tự hào:

“ Trời xanh đây là của chúng ta

Núi rừng đây là của chúng ta

Những cánh đồng thơm mát

Những ngả đường mênh mông

Những dòng sông đỏ nặng phù sa

Nước chúng ta

Nước những người chưa bao giờ khuất

Đêm đêm rì rầm trong tiếng đất

Những buổi ngày xưa vọng nói về”

     Những từ chỉ định (đây) và điệp ngữ (của chúng ta) vang lên dõng dạc, tự hào về quyền làm chủ của quốc gia. Ngay cả sự liệt kê (một cách nói chung, bằng những danh từ và tính từ) tiếp tục bổ sung cho niềm tự hào to lớn đó. Đặc trưng là hình ảnh bầu trời được Nguyễn Đình Thi hết sức chú ý : Trời xanh đây là của chúng ta. Hình ảnh đó vừa chân thực,lại vừa có ý nghĩa tượng trưng cho quốc gia, cho tự do, cho những gì cao đẹp nhất của con người. Còn nhớ, trước năm 1945, Nguyễn Đình Thi từng viết :

“ Trời xanh ơi hỡi xanh ko nói

Hồn tam muốn hiểu chẳng cùng cho”

     Lúc đó, “trời xanh” là hình ảnh đẹp, nhưng ngoài tầm với và sự hiểu biết của con người.

     Trên cái nền ko gian rộng mở, được mô tả từ nhiều mặt, Nguyễn Đình Thi chuyển sang chiều dài thời kì, nói lên đặc điểm, truyền thống và độ sâu lắng của quốc gia và con người Việt Nam.

“ Nước chúng ta

Nước những người chưa bao giờ khuất”

     Thực ra, quá khứ, truyền thống của dân tộc ko chỉ có vậy. Nhưng có nhẽ, trong hoàn cảnh của cuộc kháng chiến toàn dân lúc bấy giờ, Nguyễn Đình Thi tập trung nói về truyền thống bốn nghìn năm kiên cường chống giặc ngoại xâm. Câu thơ có sự nói chung rất cao, nhưng lại gợi mở về những lớp người, những thế hệ đã quả cảm hy sinh, sẵn sàng hiến dân cho quốc gia.

     Tất nhiên, cùng với nhiều truyền thống tốt đẹp khác, ý thức quật cường của dân tộc hợp thành tiếng nói dẻo dai, liên tục, tiếp sức cho ngày nay:

Phân tích bài thơ Quốc gia của Nguyễn Đình Thi – Bài mẫu 5

     Nguyễn Đình Thi (1924 – 2003) là thi sĩ trưởng thành trong kháng chiến chống Pháp. Nguyễn Đình Thi là người đa tài. Thơ Nguyễn Đình Thi trình bày sự tìm tòi về hình ảnh. Bài thơ “Quốc gia” chính là những tìm tòi lạ mắt nhất. Bài thơ lấy hình tượng quốc gia làm trung tâm với hai màu sắc vừa tươi đẹp vừa quật cường.

     Trước hết, Nguyễn Đình Thi cảm nhận quốc gia trong mùa thu hoài niệm và mùa thu ngày nay. Mùa thu trở trình bày tiếp nối từ ngày nay về quá khứ rồi trở lại ngày nay.

     Thi sĩ mở đầu “Quốc gia” bằng một vài chiêm nghiệm:

“Sáng mát trong như sáng năm xưa

Gió thổi mùa thu hương cốm mới”

     Ko gian vô cùng tươi sáng của một buổi sớm thu đặc trưng quê hương Việt Nam. Một tẹo mùi vị “hương cốm” gợi lòng người bao điều.

“Cốm làng vòng thơm mát những vòng tay”

     Người ta bỗng nhớ những câu văn đầy rực rỡ Hà Nội trong thơ Thạch Lam, Nguyễn Tuân, Vũ Bằng… Người ta nhớ về người mẹ, người bà, người em thảo thơm. Thật bình dị và thân yêu!

     Từ hương cốm, mùa thu năm xưa hiện về:

“ Sáng chớm lạnh trong lòng Hà Nội

Những phố dài xao xác hơi may

Người ra tiên phong ko ngoảnh lại

Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy.”

     Hai câu đầu là cảnh, hai câu sau là người. Cảnh và người hợp hảo trong cuộc chia ly năm đó. Mỗi câu từ chứa một nét chạm khắc thú vị như cái buồn vắng lặng của “những phố dài”, chút “chớm lạnh” độc thân, đẹp nhưng buồn của cái “xao xác” và chút “hơi may”. Tự nhiên đẹp nhưng buồn còn lòng người cũng ko nguôi cảm giác lẻ loi. Người ra đi tựa thế Kinh Kha đầy quyết tâm. Người ở lại chùn chân dưới lá thu bay. Hình ảnh thơ vừa giàu chất cổ điển vừa đầy ý thức hiện đại.

     Cuối cùng, thi sĩ về với mùa thu hiện đại.

“Mùa thu nay khác rồi”

     Thi sĩ reo vang về thu nay với tâm trạng phơi phới. Từ trong tư thế “đứng vui”, “phơi phới” nhưng mà tác giả cảm thu được tự nhiên như “thay áo mới”, “Trong biếc”, “nói cười”… Mùa thu ngày nay đầy hứng khởi và thú vui sống. Từ đó, tâm trạng lẻ loi xưa cũ đã thay thế cho tâm trạng khoáng đạt, tấm lòng rộng mở. Nó được chứng minh từ những hình ảnh trải rộng về địa lí “trời xanh”, “núi rừng”, “cánh đồng”, “ngả đường”, “dòng sông”… Phụ từ “đây” như khoe như mời mọc tận hưởng. Hẳn thi sĩ đang tự hào về quê hương lắm!

     Cùng với việc trình bày quốc gia tươi đẹp trong mùa thu, Nguyễn Đình Thi còn khắc họa hình ảnh quốc gia trong chiến tranh. Đó là một quốc gia kiên cường và quật cường:

“ Nước chúng ta

Nước những người chưa bao giờ khuất

Ðêm đêm rì rầm trong tiếng đất

Những buổi ngày xưa vọng nói về!”

     Quốc gia như có một sức sống dẻo dai. Quốc gia quả cảm, kiên cường đã thành truyền thống, điều đó khẳng định qua cụm từ “chưa bao giờ khuất”. Mặt khác, những từ láy “đêm đêm”, “rì rầm” trình bày sức sống tiềm tàng, sự tự cường trong lớp trầm tích nghìn năm.

     Quốc gia đau thương nhưng mà quật khởi vô cùng:

“ Ôi những cánh đồng quê chảy máu

Dây thép gai đâm nát trời chiều”

     Thán từ “ôi” như niềm xúc cảm dâng trào lúc nhìn lại quốc gia. Quốc gia chìm trong đau thương với “chảy máu”, “đâm nát”. Tác giả tố cáo sắt đá tội ác của giặc lúc giày xéo quê hương.

     Thế rồi, quốc gia cũng quật khởi vô cùng. Nguyễn Đình Thi đã sử dụng giải pháp đối lập để trình bày. Đó là sự đối lập giữa tàn bạo thảm khốc của trận chiến đấu hiện lên trong “những năm đau thương”, “xiềng xích”, “súng đạn” với sức mạnh quân ta “ngời lên”, “bật lên”, “ko khoá được”, “ko bắn được”, “đứng lên”… Đó là sự đối lập giữa vất vả lam lũ “Ngày nắng đốt”, “đêm mưa dội” với tương lai ngời sáng “trời đất mới”, “ánh rạng đông”…

     Cuối cùng, cả quốc gia đọng lại trong tư thế “rũ bùn đứng dậy”:

“ Súng nổ rung trời tức giận

Người lên như nước vỡ bờ

Nước Việt Nam từ máu lửa

Rũ bùn đứng dậy sáng loà”

     Bốn câu thơ lục ngôn với giọng đanh, chất chứa xúc cảm của thi sĩ. Hình ảnh “người lên như nước vỡ bờ” hay “rũ bùn đứng dậy sáng lòa” trình bày sức mạnh tập thể vừa đau thương vừa quả cảm. Cũng từ cái kết này, người đọc thấy được niềm tin vào thắng lợi và tương lai của quốc gia nhưng mà Nguyễn Đình Thi luôn hướng tới.

     Bài thơ “Quốc gia” của Nguyễn Đình Thi rất rực rỡ trong cách thông minh ngôn từ, diễn tả liền mạch đầy xúc cảm, giọng thơ phong phú và nhiều hình ảnh thú vị giàu sức gợi. Nguyễn Đình Thi đã mang tới một bài ca về quốc gia đậm nét đặc trưng và ý thức chung của người Việt.

Phân tích bài thơ Quốc gia của Nguyễn Đình Thi – Bài mẫu 6

     Có nhẽ ko có một thi sĩ nào trên thế gian này, trở thành một thi sĩ chân chính nhưng mà lại ko có một vần thơ, một bài thơ viết về quốc gia, về quê hương. Bởi vì quốc gia là nguồn cảm hứng vô tận đối với thi sĩ muôn thuở.

     Nhưng tình cảm quốc gia ở mỗi con người lại tạo nên theo một trục đường riêng, mang nội dung màu sắc riêng và dựa trên những cảm nhận riêng.

     Nguyễn Đình Thi là một thi sĩ viết nhiều về quốc gia. Nhưng có nhẽ chưa ở đâu, trong thơ và trong văn của ông, cảm hứng về quốc gia lại nổi trội, tập trung rực rỡ như ở bài thơ Quốc gia.

     Bài thơ Quốc gia của Nguyễn Đình Thi được sáng tác từ năm 1948 tới năm 1955 mới hoàn thành, so với Bên kia sông Đuống của Hoàng Cầm, Quốc gia của Nguyễn Đình Thi ngắn hơn, thế nhưng mà Hoàng cầm sáng tác chỉ trong một đêm, còn Nguyễn Đình Thi đã viết trong bảy tám năm ròng rã. So sánh tương tự để thấy cảm hứng về quốc gia của hai thi sĩ ngay ở mặt này đã có cái gì rất không giống nhau: Bên kia sông Đuống là cảm hứng tuôn tràn, Quốc gia là tình cảm nung nấu:

Những đêm dài hành quân nung nấu

     Lần giở lại “tiền sử” của bài thơ và đọc kĩ phần thứ nhất Quốc gia, ta càng thấy rõ đó là một tình cảm nung nấu, nung nấu nỗi nhớ, nung nấu thú vui, niềm tin yêu của người làm chủ.

     Là một thanh niên sống và hoạt động ở Hà Nội, Nguyễn Đình Thi viết về quốc gia, trước hết là viết về Hà Nội, thủ đô của quốc gia, thủ đô của trái tim ông, Hà Nội với hương sắc xao động long lanh trong nắng gió mùa thu.

Sáng mát trong như sáng năm xưa

Gió thổi mùa thu hương cốm mới

Tôi nhớ những ngày thu đã xa.

Sáng chớm lạnh trong lòng Hà Nội

Những phố dài xao xác hơi may

Người ra tiên phong ko ngoảnh lại

Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy

Mùa thu nay khác rồi,

Tôi đứng vui nghe giữa núi đồi

Gió thổi rừng tre phơi phới

Trời thu thay áo mới

Trong biếc nói cười thiết tha…

     Chẳng phải tình cờ chút nào lúc nói tới quốc gia là nói tới Hà Nội và nói tới Hà Nội lại nói tới mùa thu. Quốc gia ta tươi đẹp bốn mùa nhưng đẹp nhất là vào mùa thu và có mùa thu ở đâu lại đẹp, lại “mát trong” hơn mùa thu Hà Nội? Nhất là mùa thu nơi đây lại từng điểm một cái mốc vàng son vào lịch sử – “Thủ đô hoa vàng nắng Ba Đình” giữa “Tháng Tám mùa thu xanh thẳm” (Tố Hữu).

     Cho nên, chẳng phải chờ tới bốn câu tuyệt tác, ngay từ những đòng đầu đã có cái gì xôn xao, xào xạc trong hồn:

Sáng mát trong như sáng năm xưa

Gió thổi mùa thu hương cốm mới

Tôi nhớ những ngày thu đã xa

     Quốc gia gắn với nỗi nhớ, nỗi nhớ khởi từ mùa thu, mùa thu “đã xa” được gợi lại từ “mùa thu nay”. Rõ ràng là có hai mùa thu như đang soi chiếu vào nhau làm cho mỗi phía đều long lanh nhấp nhánh hơn lên trong tâm hồn thi sĩ. Cái cảm giác “mát trong” là chung, là muôn thuở đối với mọi mùa thu Việt Nam, mùa thu Hà Nội. Cái riêng lẻ cái “đã xa” đã “khóe rồi” giữa hai mùa thu, còn lại là gì? Trong những ngày thu đã xa Hà Nội “mát trong” vẫn “mát trong” vẫn đẹp và thơ mộng. Nhưng đó là cái đẹp buồn. Phố xá vắng vẻ, xao xác, sân thềm đầy nắng, đầy lá vàng rơi. Gió heo may mang theo khí lạnh đầu mùa thổi dài theo những dãy phố cổ vắng người. Có một cái gì buồn, thật trang trọng trong thời khắc chuyển mùa, thời khắc chia xa.

     Mùa thu nay vẫn “mát trong” như “sáng năm xưa” đó nhưng cũng “đã khác rồi”. Khác rồi bởi cái “Người ra tiên phong ko ngoảnh lại” của “những ngày thu đã xa”, giờ đây đã “đứng giữa núi đồi”, đúng từ một tầm cao của chiến khu kháng chiến Việt Bắc để nhưng mà “nhớ’ nhưng mà “nghe”. Lòng người đã đổi nên ngọn gió cũng đổi, âm thanh cũng đổi, sắc hương cũng đổi:

Gió thổi rừng tre phơi phới

Trời thu thay áo mới

Trong biếc nói cười thiết tha.

     Đó là cơn gió thổi, sắc áo mới, tiếng nói cười giữa một cuộc hồi sinh.

     Có một thay đổi nhỏ trong cách xưng hô ở trên là “tôi nhớ”, “tôi đứng vui nghe”. Tới đoạn thơ tiếp theo, đất trời mùa thu lại vang vọng tiếng “nói cười thiết tha” của “chúng ta”.

Trời xanh đây là của chúng ta

Núi rừng đây là của chúng ta

Nước chúng ta…

     Mấy chữ “của chúng ta”, “chúng ta” đó vang lên thật rắn rỏi, tự hào tin yêu, “chúng ta” tự hào về “nước chúng ta” có chủ quyền, tự hào vì “nước chúng ta” giàu đẹp rộng lớn.

Những cánh đồng thơm mát

Những ngả đường mênh mông

Những dòng sông đỏ nặng phù sa…

     Tự hào vì truyền thống “ko bao giờ khuất” của ông cha mình:

Đêm đêm rì rầm trong tiếng đất

Những buổi ngày xưa vọng nói về

     Ở trên, ta nghe một “tiếng nói cười thiết tha” vọng lên đâu đó giữa tầng trời “trong biếc”, ơ đây trong những dòng khép lại phần thứ nhất bài thơ, ta lại nghe tiếng nói thiêng vọng lên từ lòng đất thiêng nhưng mà thi sĩ gọi là “tiếng đất”.

     Tương tự, cảm hứng về quốc gia của Nguyễn Đình Thi trong phần thứ nhất của bài thơ là thú vui của người làm chủ. Đó là thú vui, là nỗi nhớ vừa sâu lắng vừa nô nức trong lòng, một thứ nỗi niềm vọng trong tiềm thức thành một thứ tiếng nói riêng, “tiếng thu” riêng, nghe mênh mang sâu thẳm: sâu thẳm giữa bầu trời, sâu thẳm trong lòng đất và sâu thẳm giữa hồn người đi kháng chiến.

     Như trên đã nói, Quốc gia được Nguyễn Đình Thi sáng tác từ năm 1948 tới 1955 mới hoàn thành. Phần thứ nhất được hoàn thành năm 1948 (“Sáng mát trong như sáng năm xưa”), (“Đêm mít tinh”) phần thứ hai, được viết tiếp từ 1949 tới 1955. Nguyễn Đình Thi hình như chờ cho lịch sử viết xong thiên sử thi của dân tộc mình, rồi mới theo đó nhưng mà viết nốt phần thứ hai này. Có nhẽ vì vậy nhưng mà dù thiên về xây dựng những hình ảnh có tính biểu tượng nói chung, lời thơ vẫn âm vang những tiếng vọng của cuộc sống hào hùng của một quốc gia đấu tranh và thắng lợi, ơ đó, có âm vang của phong trào phát động quần chúng trong cải cách ruộng đất:

Từ gốc lúa bờ tre hồn hậu

Đã bật lên những tiếng căm hờn

     Có âm vang nhịp bước vào công – nông – binh “liên minh” kháng chiến:

Khói nhà máy cuộn trong sương núi

Kèn gọi quân vang vọng cánh đồng

Ôm quốc gia những người áo vải

Đã đứng lên thành những người hùng

     Nhưng nếu như những biểu tượng nói chung trên đây chỉ được xây dựng bằng giác quan lịch sử, bằng sự kiện thì Quốc gia của Nguyễn Đình Thi đã ko làm xôn xao lòng người tới thế. Rất nhiều những biểu tượng đã kết tinh từ những kĩ niệm riêng, từ chính quan sát, trải nghiệm của một nghệ sĩ từng sống lăn lộn trong kháng chiến. Cho nên, Quốc gia của Nguyễn Đình Thi có nhiều khổ, nhiều dòng nhấp nhánh cái chất sống của thi sĩ và của nhân dân.

     Lúc ông viết:

Ôi những cánh đồng quê chảy máu

Dây thép gai đâm nát trời chiều

Những đêm dài hành quân nung nấu

Bỗng phấp phỏng nhớ mắt người yêu

     Thì ta hiểu đó là nỗi đau chung quyện vào những nỗi đau riêng, và nỗi đau đó nung nấu thêm vì một nỗi nhớ xao xuyến chay lòng. Trong đó có kỉ niệm về một buổi chiều hành quân ở Bắc Giang: Nhìn lên đồi cao, dây thép gai đồn giặc hằn lên như cào cấu “đâm nát trời chiều”. Ráng chiều đỏ bầm lại, rãnh cày đồng quê như “chảy máu”. Những cụ thể rất thực, rất sống sít đó đã vào thơ và trở thành biểu tượng đau thương của quốc gia trong kháng chiến chống Pháp. Đó ko còn là hình ảnh của một thời nhưng mà là hình ảnh của mọi thời giặc giã, ko còn là hình ảnh của một vùng quê Bắc Giang nhưng mà hiển thân của mọi vùng quê, mọi quốc gia dưới gót giày quân xâm lược.

     Những hình ảnh đau thương quặn lòng đó sẽ còn “nung nấu” những “đêm dài hành quân” nhưng cũng từ miền đau thương sâu thẳm đó, mọc lên những ngôi sao thương nhớ nhấp nhánh, thao thức phấp phỏng. Đó là ánh mắt “người yêu” là nỗi nhớ phấp phỏng và cũng chính là sự thôi thúc, là niềm tin.

     Trong thơ Nguyễn Đình Thi, nỗi “nhớ mắt người yêu” như nhớ một ánh sao nhấp nhánh đó thường trở đi trở lại nhiều lần (Trong Bài thơ viết cạnh đồn Tây: “Nhớ em đôi mắt hay cười”, Trong Em bảo anh: “Tia lửa nơi ta bay lên cao – Trong mắt người yêu thành trời sao”, trong Nhớ: “Ngôi sao nhớ người nào nhưng mà sao nhấp nhánh – Soi sáng đường chiến sĩ giữa đèo mây”…) Nhưng đặc thù ở “Quốc gia”, “Mắt người yêu” gợi một nỗi nhớ lớn lao sâu thẳm, vượt lên trên cả tình yêu lứa đôi, vượt lên trên nỗi nhớ người yêu. Bởi thứ ánh sáng bỗng nhiên bừng lên trong tâm hồn đó có cả nỗi đau, nỗi nhớ, có cả buồn vui, cả tin yêu kỳ vọng, cả riêng và chung.

     Bài thơ khép lại băng một cảnh tượng hào hùng, tráng lệ:

Súng nổ rung trời tức giận

Người lên như nước vỡ bờ

Nước Việt Nam từ máu lửa

Rũ bùn đứng dậy sáng lòa

     Cảnh tượng lớn lao này cũng là một biểu tượng nói chung về sự vững mạnh quật cường của quốc gia từ trong đau thương khó khăn. Nhưng đó là một bức tranh sống động. Cảm hứng hiện thực lấy từ thắng lợi Điện Biên Phủ: Đoàn quân “áo vải”, “đứng lên thành những người hùng” phất cao cờ thắng lợi trên nóc hầm viên tướng chiến bại Đờ Caxtơri chiều mùng 7 tháng 5 lịch sử. Cảnh tượng đó đã được nhiều nhà quay phim, chụp ảnh ghi lại, nhưng hiếm có ở đâu gợi cho ta thật nhiều ấn tượng như ở đây, có cái gì rung rinh như một cơn trở dạ lớn lao của trời đất, của lịch sử. Trước mắt ta lồng lộng, chói lòa một “Nước Việt Nam từ máu lửa – Rũ bùn đứng dậy…” Đó là cái “rũ bùn đứng dậy” của Phù Đổng Thiên Vương thời đánh Pháp.

     Quốc gia của Nguyễn Đình Thi là một bài thơ rực rỡ về đề tài này. Rực rỡ nhất là ở cảm hứng rất riêng về quốc gia của ông: Một quốc gia gắn liền với mùa thu, gắn liền với thú vui nỗi nhớ của con người làm chủ, một quốc gia thật đẹp ngay trong cảnh khó khăn đau thương. Chính thi sĩ đã từng viết:

Anh yêu em như yêu quốc gia

Vất vả đau thương, tươi thắm vô ngần

                                        (Nhớ)

     Có nhẽ vì vậy nhưng mà giữa bao nhiêu bài thơ hay về quốc gia của bao nhiêu thi sĩ, người đọc vẫn ko thể quên được những câu thơ tuyệt tác của ông về phố Hà Nội, về “Những cánh đồng quê chảy máu – Dây thép gai đâm nát trời chiều” và về “Nước Việt Nam từ máu lửa – Rũ bùn đứng dậy sáng lòa”.

Trên đây là các bài văn mẫu Phân tích bài thơ Quốc gia của Nguyễn Đình Thi do bangtuanhoan.edu.vn sưu tầm và tổng hợp được, mong rằng với nội dung tham khảo này thì các em sẽ có thể hoàn thiện bài văn của mình tốt nhất!

Đăng bởi: bangtuanhoan.edu.vn

Phân mục: Lớp 12, Ngữ Văn 12

[rule_{ruleNumber}]

#Phân #tích #bài #thơ #Đất #nước #của #Nguyễn #Đình #Thi #hay #nhất

[rule_3_plain]

#Phân #tích #bài #thơ #Đất #nước #của #Nguyễn #Đình #Thi #hay #nhất

Tuyển chọn những bài văn hay chủ đề Phân tích bài thơ Quốc gia của Nguyễn Đình Thi. Các bài văn mẫu được biên soạn, tổng hợp ngắn gọn, cụ thể, đầy đủ từ các bài viết hay, xuất sắc nhất của các bạn học trò trên cả nước. Mời các em cùng tham khảo nhé!
Xem nhanh nội dung1 Phân tích bài thơ Quốc gia của Nguyễn Đình Thi – Bài mẫu 12 Phân tích bài thơ Quốc gia của Nguyễn Đình Thi – Bài mẫu 23 Phân tích bài thơ Quốc gia của Nguyễn Đình Thi – Bài mẫu 34 Phân tích bài thơ Quốc gia của Nguyễn Đình Thi – Bài mẫu 45 Phân tích bài thơ Quốc gia của Nguyễn Đình Thi – Bài mẫu 56 Phân tích bài thơ Quốc gia của Nguyễn Đình Thi – Bài mẫu 6
Phân tích bài thơ Quốc gia của Nguyễn Đình Thi – Bài mẫu 1

      Nhắc tới Nguyễn Đình Thi chúng ta nhớ ngay tới một nghệ sĩ đa tài, có đóng góp lớn cho văn học nghệ thuật nước nhà trên nhiều lĩnh vực. Nhìn lại sự nghiệp sáng tác nghê thuật của ông có thể nói chung rằng, ngợi ca quốc gia đẹp giàu, quật cường, nhân dân cần mẫn, quả cảm chính là cảm hứng nồng đậm nhất. Hiện lên từ những trang văn, bài thơ, bài hát của Nguyễn Đình Thi là hình tượng một quốc gia từ trong gông xiềng áp bức vùng dậy tự giải phóng và rực rỡ trong ánh sáng thời đại mới. Quốc gia là một trường hợp tiêu biểu như thế, một trong những đỉnh cao của thơ trữ tình cách mệnh Việt Nam.
        Quốc gia có ý nghĩa khá đặc thù. Nó là thành phầm của một quá trình nung nấu, một sáng tác mang tính chất tổng hợp. Hãy quan tâm tới thời kì tác giả sáng tác bài thơ: 1948 – 1955. Đây là một tín hiệu lạ chứng tỏ điểm lạ mắt của Quốc gia và là căn cứ quan trọng để hiểu đúng bài thơ. Thông thường, một bài thơ trữ tình với dung lượng đó được sáng tác chỉ trong một ngày, một buổi, thậm chí chỉ trong năm ba tiếng đồng hồ (Bên kia sông Đuống của Hoàng Cầm, Tây Tiến của Quang Dũng). Vậy vì sao Quốc gia được tạo nên, được khởi bút từ thời kì đầu dân tộc bước vào cuộc trường chinh chống thực dân Pháp nhưng mà tới tận ngày kháng chiến trường kì thắng lợi, hoà bình lập lại mới hoàn thành? Điều đó phản ánh ý đồ của Nguyễn Đình Thi như ông đã có dịp tâm tình. Viết Quốc gia, thi sĩ muốn tạo dựng một tượng đài Tổ quốc Việt Nam trong Cách mệnh tháng Tám, trong chín năm kháng chiến người hùng phần nào tương xứng với tầm vóc cao đẹp của quốc gia ta trong lịch sử. Với mong muốn này, dễ hiểu vì sao thi sĩ phải đầu tư thời kì, cần tập trung tâm trí và đưa vào đây (tất nhiên có tu sửa) một số đoạn vốn ở các bài thơ khác. Lẽ thường, lúc vượt qua một chặng đường lịch sử, nhìn lại để tổng kết, để tự hào, mới có thể hoàn thiện bức tượng đài. Quốc gia trở thành một sáng tác mang tính chất tổng hợp, hài hoà giữa cảm hứng sử thi hùng tráng với rung cảm trữ tình thiết tha lúc ngợi ca một quốc gia từ trong gông xiềng áp bức, từ trong lam lũ nghèo đói vùng dậy tự giải phóng, quả cảm đấu tranh bảo vệ quyền độc lập tự do thiêng liêng và rực rỡ trong ánh sáng thời đại mới.
      Thời kì sáng tác, ý đồ nghệ thuật nêu trên chính là cơ sở để chúng ta phân tích vẻ đẹp của hình tượng quốc gia trong bài thơ này. Quốc gia trở thành hình tượng trung tâm trong bài thơ. Nếu cần chọn một từ, chỉ một từ thôi, nói trúng vẻ đẹp cơ bản nhất của hình tượng này, hẳn đó là từ vận động. Một quốc gia trường chinh trên dặm dài lịch sử, một quốc gia có truyền thống quật cường, dẻo dai đang ngời lên trong ngày nay đau thương, khói lửa và đang vững bước đi tới tương lai tươi sáng – đó là cảm nhận rõ rệt nhất lúc đọc bài thơ này. Cả bài thơ toát lên sự vận động. Từng khổ thơ cũng trình bày sự vận động trên trục thời kì quá khứ – ngày nay – tương lai. Đây là quốc gia có lịch sử lâu dài, quốc gia của những người chưa bao giờ khuất:
Nước chúng ta 

Nước những người chưa bao giờ khuất 
Đêm đêm rì rầm trong tiếng đất 
Những buổi ngày xưa vọng nói về. 
      Quốc gia của bao thế hệ chưa bao giờ khuất đó đang vươn mình lớn dậy trong ngày nay khó khăn, đau thương:
Từ những năm đau thương đấu tranh 
Đã ngời lên nét mặt quê hương 
Từ gốc lúa bờ tre hồn hậu 
Đã bật lên những tiếng căm hờn. 
     Chính từ trong ngày nay đấu tranh quả cảm, lao động cần mẫn đó gương mặt quốc gia ngày một ngời sáng. Hình như càng về cuối bài thơ, cảm hứng tương lai càng nồng đậm:
Ngày nắng đốt theo đêm mưa giội 
Mỗi bước đường mỗi bước hi sinh 
Trán cháy rực nghĩ trời đất mới 
Lòng ta mênh mông ánh rạng đông. 
      Trong cuộc trường chinh vạn dặm, quốc gia mình ngày càng vững bước tới tương lai, trong “vất vả đau thương” quốc gia mình càng “tươi thắm vô ngần” – đó là cảm nhận thâm thúy của Nguyễn Đinh Thi về sức sống dẻo dai, mãnh liệt của dân tộc Việt Nam, con người Việt Nam.
      Một đặc điểm nữa là hình tượng quốc gia trong bài thơ này mang vẻ đẹp bình dị nhưng mà cao cả trong ánh sáng thời đại mới. Hãy chú ý hệ thống hình ảnh về quốc gia trong bài thơ. Xây dựng tượng đài phải có chất liệu. Để làm việc đó, có tác giả lấy chất liệu chủ yếu từ lịch sử, có tác giả tìm chất liệu chủ yếu từ văn hoá dân gian… Hình tượng quốc gia được Nguyễn Đình Thi xây dựng bằng những vẻ đẹp của tự nhiên xanh tươi, dạt dào sức sống, bằng những hành động đấu tranh quả cảm, lao động cần mẫn của nhân dân. Thi sĩ đã ngắm nhìn, cảm nhận quốc gia từ chỗ đứng, bằng tấm lòng của “chúng ta” – những con người vừa được cách mệnh giải phóng khỏi thân phận nô lệ khổ nhục đang đứng lên làm chủ non sông quốc gia mình. Do vậy, quốc gia này rất đỗi bình dị, thân yêu nhưng mà cao cả, kì vĩ trong ánh sáng thời đại mới. Quốc gia, đó là mùa thu hương cốm mới, núi đồi, rừng tre phơi phới. Quốc gia, đó là những cánh đồng thơm mát, những ngả đường mênh mông, những dòng sông đỏ nặng phù sa, gốc lúa bờ tre hồn hậu. Quốc gia, đó là “Trời đầy chim và đất đầy hoa”, “Khói nhà máy cuộn trong sương núi – Kèn gọi quân vang vọng cánh đồng”… Bình dị, thân yêu là thế nhưng quốc gia đó mang tầm vóc mới bởi đang do những con người lão động làm chủ – quốc gia của thời đại dân chủ sở hữu dân: 
Ôm quốc gia những người áo vải 
Đã đứng lên thành những người hùng. 
       Cảm hứng về quốc gia của Nguyễn Đình Thi gắn liền với niềm tự hào mang tính dân chủ của thời đại mới. “Trời xanh đây là của chúng ta – Núi rừng đây là của chúng ta” – chỉ tới thơ ca sau Cách mệnh tháng Tám mới xuất hiện đại từ “chúng ta” với tư thế đó, tầm vóc đó.
      Có thể tìm thấy nhiều đoạn, nhiều khổ thơ rực rỡ trong Quốc gia để chứng minh cho các đặc điểm trên của hình tượng trung tâm trong bài thơ.
      Lịch sử lâu dài của quốc gia, sức sống dẻo dai của bao thế hệ ông cha được Nguyễn Đình Thi cảm nhận thâm thúy:
Nước chúng ta
Nước những người chưa bao giờ khuất 
Đêm đêm rì rầm trong tiếng đất 
Những buổi ngày xưa vọng nói về.
     Về ngôn từ, hình ảnh, giọng điệu, đoạn thơ này chứng tỏ xúc cảm thiết tha, lắng đọng của Nguyễn Đình Thi. Dù ngắn nhưng đoạn thơ bố cục có từng lớp theo lối suy diễn sau lúc xướng lên nhân vật để nhìn ngắm, chiêm nghiệm. “Nước chúng ta” là nước như thế nào ? Đây là “Nước những người chưa bao giờ khuất”. Điều đó trình bày ở đâu ? Hai dòng tiếp sau lại là sự diễn giải, chứng minh cụ thể.
      Quốc gia là bài thơ được viết theo thể tự do, câu dài, câu ngắn xen kẽ. Rõ ràng, “Nước chúng ta” là dòng thơ ngắn nhất trong bài. Nó cất lên lời xưng danh dõng dạc, tử tế. Đã xưng danh thì phải ngắn, phải cất cao đĩnh đạc. Nó toát lên niềm tự hào về quốc gia, về quyền làm chủ quốc gia đó.
      Nguyễn Đình Thi ko phải là người trước nhất, người duy nhất khẳng định sức sống dẻo dai của truyền thống dân tộc nhưng ông đã có cảm nhận, cách trình bày của riêng mình. Nhiều người thường nói truyền thống quốc gia, sức sống ông cha qua những tấm gương, câu chuyện lịch sử, qua những danh lam thắng cảnh, sự tích núi sông, tức là qua những hình ảnh mang tính thị giác. Ở đây, Nguyễn Đình Thi lại nói qua hình tượng âm thanh. Một âm thanh thân thiện nhưng mà thiêng liêng đặc thù. Cứ đêm đêm vọng lên từ lòng đất tiếng nói của những người chưa bao giờ khuất. Hình bóng và tâm linh của bao thế hệ ông cha vẫn còn thức động giữa hôm nay. Chữ rì rầm gợi lên thứ âm thanh ko lớn nhưng ko bao giờ dứt. Đã là tiếng trong lòng đất thì phải rì rầm. Hãy chú ý những từ ngữ của đoạn thơ: khuất, rì rầm, ngày xưa, vọng – chúng tạo nên một ko khí cổ truyền, trầm lắng đặc thù. “Đêm đêm” là ngày nay, “những buổi ngày xưa” là quá khứ xa xưa. Hai chiều thời kì tưởng chừng rất xa nhau được kéo nhập làm một qua tiếng rì rầm đó, trong ko khí đó. “Đêm đêm rì rầm trong tiếng đất” – vì sao viết tiếng đất chứ ko phải lòng đất ? Hình như ở đây có hai thứ tiếng. “Rì rầm” là tiếng của con người, của nhân sinh. “Tiếng đất” là tiếng của núi non, của vũ trụ. Tiếng của ông cha, của lịch sử đã hoà trong tiếng của đất đai, của vũ trụ nhưng mà vọng mãi muôn thuở.
       Nhằm ngợi ca ý thức quật cường của nhân dân ta, sự vùng dậy quật cường của quốc gia, nhằm tố cáo tội ác của quân thù, Nguyễn Đình Thi đã dựng tả gương mặt quê hương, quốc gia đau thương trong lửa khói chiến tranh. Nhiều người cho rằng khổ thơ dưới đây thuộc loại hay nhất của thơ ca kháng chiến chống thực dân Pháp:
Ôi những cánh đồng quê chảy máu 
Dây thép gai đâm nát trời chiều 
Những đêm dài hành quân nung nấu 
Bỗng phấp phỏng nhớ mắt người yêu.
       Nhận xét đó có căn cứ bởi đây là những câu thơ vừa giàu tính tạo hình vừa giàu xúc cảm. Nguyễn Đình Thi từng tâm tình rằng đây là những câu thơ được viết từ kỉ niệm trong cuộc đời kháng chiến, từ những buổi chiều cùng quân nhân hành quân qua các vùng quê hoang vu. Một hoạ sĩ dựa vào hai câu thơ này hoàn toàn có thể vẽ nên một bức tranh có hình khối, đường nét, sắc màu, có ko khí và vong linh. Những cánh đồng quê trống vắng, xơ xác vì bị lũ giặc tàn phá. Bầu trời chiều trên những cánh đồng đó càng mờ xám, âm u. Nối giữa mặt đất cánh đồng với bầu trời chỉ là những hàng dây thép gai của đồn giặc như tua tủa xỉa cắt. Nhìn về phía tây, ánh hoàng hôn đỏ lựng đang hắt ngược một khoảng lên nền trời. Bức tranh này ko có cây cối, cửa nhà nhưng mà toát lên vẻ lạnh lẽo, tang thương. Hình ảnh thơ lạnh, vắng nhưng mà thấm đẫm xúc cảm thương đau, uất hận. Chính từ màu đỏ của hoàng hôn, từ máu của bao con người đã đổ trên quê hương nhưng mà Nguyễn Đình Thi liên tưởng tới cánh đồng đang chảy máu. Cũng bởi lòng xót xa đớn đau nhưng mà thi sĩ tưởng như dây thép gai đâm nát cả bầu trời quốc gia. Trong các từ chảy máu, đâm nát có cả cõi lòng tan tành của thi sĩ. Thương đau, uất hận ko nén nổi khiến lời thơ cất lên thành giọng điệu cảm thán.
      Như thế, từ một hình ảnh, một ấn tượng thực, với hai câu thơ này Nguyễn Đình Thi đã vẽ nên một bức tranh mang ý nghĩa biểu tượng thâm thúy cho quốc gia đau thương trong chiến tranh, bị quân thù giày xéo. “Nói về tội ác quân thù có thể có nhiều cách nói không giống nhau, tôi ko mô tả cụ thể nhưng mà từ chất liệu cụ thể nói chung lên một điều gì sâu xa hơn”.
      Chính từ trong đau thương đấu tranh, gương mặt quốc gia ngày càng ngời sáng. Các động từ ngời lên, bật lên đã diễn tả sự vùng dậy quật cường của dân tộc:
Từ những năm đau thương đấu tranh
Đã ngời lên nét mặt quê hương 
Từ gốc lúa bờ tre hồn hậu 
Đã bật lên những tiếng căm hờn.
      Càng về cuối bài Quốc gia, cảm hứng sáng sủa càng nồng đượm. Đứng ở ngày nay thắng lợi vinh quang nhìn lại trục đường lịch sử vừa qua của dân tộc, Nguyễn Đình Thi tỉnh táo và tự hào khẳng định:
Ngày nắng đốt theo đêm mưa giội 
Mỗi bước đường mỗi bước hi sinh 
Trán cháy rực nghĩ trời đất mới
Lòng ta mênh mông ánh rạng đông.
      Bởi ý đồ tổng kết lịch sử, hệ thống hình ảnh trong khổ thơ trên liên kết hài hoà mặt cụ thể, gợi cảm với tính nói chung, biểu tượng (ngày nắng đốt, đêm mưa giội, trán, lòng, trời đất mới, ánh rạng đông). Tuyến đường vừa qua của quốc gia đâu phẳng phiu thênh thang. Trên trục đường đó, chúng ta vừa trải qua bao khó khăn, thử thách này lại tiếp ngay thử thách khác, mỗi bước đường phải trả giá bằng bao xương máu. Sức mạnh nào đã đưa dân tộc vượt qua trục đường khó khăn, vinh quang đó và bước tiếp tới tương lai tươi sáng ? Đó chính là lí trí tỉnh táo, tư tưởng cách mệnh đúng mực, phương pháp cách mệnh khoa học, là tình cảm sáng sủa phơi phới. Lúc một tư nhân, một tập thể liên kết được hai mặt này thì sẽ mang sức mạnh vô địch. Khổ thơ chứng tỏ sự tổng kết lịch sử thâm thúy của Nguyễn Đình Thi theo cách một thi sĩ trữ tình.
     Mọi vẻ đẹp của hình tượng quốc gia, những cảm hứng chính của Nguyễn Đình Thi được kết tinh khá trọn vẹn ở khổ cuối bài thơ. Đây là đỉnh điểm của cảm hứng sử thi lúc ngợi ca tầm vóc quốc gia, lúc dựng tả bức tượng đài:
Súng nổ rung trời tức giận 
Người lên như nước vỡ bờ
Nước Việt Nam từ máu lửa 
Rũ bùn đứng dậy sáng loà.
     Khổ thơ xây dựng hình ảnh theo từng lớp. Từ hình ảnh những lớp người cụ thể, Nguyễn Đình Thi liên tưởng, nói chung thành hình ảnh quốc gia trong thời đại mới, tức là khổ thơ liên kết hài hoà tính tả thực, gợi cảm với tính biểu tượng. Trong một bài viết kể về việc sáng tác Quốc gia, Nguyễn Đình Thi có giảng giải rằng khổ thơ kết này được tạo nên từ một hình ảnh thực chính mắt thi sĩ được chứng kiến. Đó là từ trong hào chiến đấu đầy bùn đất, các chiến sĩ ta hùng dũng xông lên tấn công vào đồn giặc Pháp. Quân phục các anh lấm lem nhưng lưỡi lê tuốt trần, bóng người nhấp nhánh trong lửa đạn. Chính từ đây, thi sĩ xây dựng một cảnh tượng thật giàu chất điện ảnh. Dưới bầu trời ầm vang tiếng súng, ngang dọc chớp đạn, những lớp người ồ ạt xông lên với khí thế ko gì ngăn cản nổi. Lớp này ngã, những lớp sau tiến bước, cứ ào ào như sóng cuộn. Sự đè nén, áp bức tàn bạo của quân thù khiến lòng hờn căm, tức giận của dân ta càng nóng bỏng để vùng lên mạnh mẽ. Hình ảnh này gợi ta liên tưởng tới câu tục ngữ “Tức nước vỡ bờ”.
     Từ hình ảnh cụ thể trên, Nguyễn Đình Thi đã nói chung, đúc kết nên hình tượng quốc gia. Đó là một quốc gia từ trong máu lửa đau thương của chiến tranh, từ trong bùn lầy của lam lũ, nghèo đói nhưng mà vươn mình đứng dậy. Hình tượng quốc gia này khiến ta nhớ lại cái vươn vai kì diệu của chú nhỏ làng Gióng thuở nào. Tầm vóc quốc gia vụt trở thành kì vĩ lạ thường. Đúng là trong vất vả đau thương quốc gia càng “tươi thắm vô ngần” như Nguyễn Đình Thi từng viết:
Anh yêu em như yêu quốc gia 
Vất vả đau thương tươi thắm vô ngần.
     Kiểu liên tưởng nói chung này ta sẽ còn bắt gặp khá nhiều trong thơ ca Việt Nam về sau. Chẳng hạn, từ tư thế hi sinh hiên ngang của anh giải phóng quân trên đường băng Tân Sơn Nhất (ở cuộc Tổng tiến công và nổi dậy xuân Mậu Thân 1968) thi sĩ – liệt sĩ Lê Anh Xuân liên tưởng tới “Dáng đứng Việt Nam tạc vào thế kỉ”. Từ dáng đứng này, Lê Anh Xuân cảm nhận “Tổ quốc bay lên mênh mông mùa xuân” (Dáng đứng Việt Nam). Hay ở Việt Nam, máu và hoa, trong ko khí hào hùng của thời đại dân tộc đánh đế quốc Mĩ và thắng lợi, Tố Hữu ngợi ca: “Ôi Việt Nam ! Từ trong biển máu – Người vươn lên, như một thiên thần !”.
      Khổ thơ của Nguyễn Đình Thi còn hay ở thể sáu chữ, ở nhịp độ vừa nhịp nhàng vừa ngày một đẩy tới, dâng cao (nhất là ở dòng thứ hai và dòng cuối). Nhịp độ đó cũng tương ứng với sự vươn lên mạnh mẽ, với tầm vóc kì vĩ của hình tượng quốc gia. Đỉnh điểm của nhịp thơ chính ở chữ “sáng loà” cuối cùng. Từ đây, hiện lên hình tượng quốc gia Việt Nam rực rỡ, chói ngời trong ánh hào quang thắng lợi.
Phân tích bài thơ Quốc gia của Nguyễn Đình Thi – Bài mẫu 2

    Nguyễn Đình Thi – một tâm hồn, một con người đa tài với những tác phẩm, bài viết đủ mọi thể loại. Văn học, soạn nhạc, triết học, lí luận phê bình… mặt nào cũng rất tài hoa. Về thơ ca, ông đã có những đóng góp quan trọng cho nền văn học Việt Nam với giọng thơ sôi nổi, đượm đà và sâu lắng nhưng lại tao nhã, giản dị gần gùi với mọi người. Tác phẩm nổi trội trong thời kì này là bài thơ Quốc gia. Được sáng tác từ 1948 – 1955, sự liên kết hai bài thơ Đêm mít tinh và Sáng mát trong như sáng năm xưa đã giúp tác giả tạo nên thái độ trân trọng, một cái nhìn đầy đủ về hình ảnh quốc gia. Quốc gia thực sự là cuốn biên niên sử bằng thơ hào hùng, oanh liệt, vinh quang và rực rỡ của dân tộc.
     Mở đầu bài thơ, Nguyễn Đình Thi đã lấy hình ảnh mùa thu đã xa, một mùa thu với những kí ức và hình ảnh đã thuộc về quá khứ:
Sáng mát trong như sáng năm xưa
Gió thổi mùa thu hương cốm mới
Tôi nhớ những ngày thu đã xa
     Nguyễn Đình Thi đứng trước mùa thu của ngày nay và hồi ức về mùa thu quá khứ. Với hình ảnh thu trong sạch, mát trong của sáng sớm, với gió mùa thu mang theo hương cốm, tác giả khiến người đọc cảm nhận một mùa thu thân thuộc, một mùa thu xưa xinh xắn. Vẻ đẹp của mùa thu, với tác giả, muôn thuở vẫn vậy chẳng thay đổi, nỗi thương nhớ về cùng hoài niệm.
      Chỉ với một câu thơ gió thổi mùa thu hương cốm mới đã đánh thức trong lòng người đọc hình ảnh mùa thu Hà Nội với vẻ đẹp truyền thống, tao nhã, vững bền và thượng cổ. Một tẹo gió heo may, một tí hương cốm thơm nức. Một hình ảnh thân thuộc kéo dài từ năm này qua năm khác ko thay đổi.
      Câu thơ tôi nhớ những mùa thu đã xa giống như câu thơ bản lề, chuyển hướng, đẩy tâm tình người đọc hướng về ngày nay:
Sáng chớm lạnh trong lòng Hà Nội
Những phố dài xao xác hơi may
Người ra tiên phong ko ngoảnh lại
Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy
      Khổ thơ sau vẫn là nhịp độ chậm rãi, tràn đầy nhung nhớ. Nguyễn Đình Thi lại nhắc lại hình ánh sáng. Nhưng ảnh thu Hà Nội của ngày nay đẹp nhưng mà buồn, gợi bao sự thương nhớ. Sáng mùa thu chớm lạnh trong lòng Hà Nội, hay đúng hơn là cái chớm lạnh của lòng người trước mỗi đợt, mỗi khoảnh khắc thu về. Cái tinh tế của thi sĩ được trình bày qua câu chữ trong lòng Hà Nội. Liệu có phải đây thực ra là nỗi nhớ qua những câu thơ đầy khắc khoải và ám ảnh?
      Ở đây, còn gợi thêm một hình ảnh nữa về đặc trưng của Hà Nội: những phố dài và thêm một nét tinh tế nữa của thi sĩ, đó là việc sử dụng từ láy xao xác. Tất cả đều gợi ra sự vắng vẻ, hiu quạnh. Sự xao xác của lá thu hay là nỗi tâm tình đong đầy. Hình ảnh gió xao xác liên kết với hình ảnh con phố dài đã tạo ra sự thu hút, sự sâu thẳm.
      Và thật đột ngột, mạch xúc cảm của tác giả thay đổi, với hình ảnh người ra đi. Câu thơ thứ ba như một cái hất đầu ngạo nghễ, một sự quyết tâm đầy tự hào với chí lớn mang trong người. Nhưng câu thơ cuối lại là một tình cảm sâu lắng, trực tiếp, xúc cảm được dàn trải đều qua trang giấy qua cách ngắt nhịp của tác giả.
      Có người nói, hình ảnh của Hà Nội đã thu lại trong câu thơ cuối: thềm nắng lá rơi đầy. Câu thơ đẹp và giàu sắc thái thẩm mĩ. Bức tranh thu Hà Nội thấm đầy nắng, gợi nên sắc thái quyến rũ trong tâm trí người ra đi. Nhưng có lúc làm sao nhưng mà đi nổi lúc một Hà Nội đẹp thế, quyến rũ như thế cứ níu chân chẳng cho đi, làm sao ko khỏi mềm lòng.
       Đó là mùa thu của quá khứ, còn mùa thu của hiện thời, của ngày nay rực rỡ hơn, tươi mát hơn. Và tự hào hơn trong lòng tác giả:
Mùa thu nay khác rồi
Tôi đứng vui nghe giữa núi đồi
Gió thổi rừng tre phơi phới
Trời thu thay áo mới
Trong biếc nói cười thiết tha
      Một lời khẳng định đầy tự hào, gợi mở cho người đọc hướng về hình ảnh mùa thu trong sự đổi mới với mùa thu xưa. Chữ khác dường như ko chỉ là sự khác lạ về thời kì, ko gian như xưa, nay nhưng mà còn là sự khác lạ trong nhận thức và tư tưởng của con người. Vì một lẽ đơn giản là muôn thuở thu vẫn thế, vẫn gió heo may cùng hương cốm. Vấn đề là cảm nhận của con người nhưng mà thôi. Mùa thu xưa là mùa thu của dân tộc nô lệ. Kiếp người khổ đau, vì vậy nhưng mà thu có vẻ âm u và thê lương. Lúc đã độc lập, mùa thu như rạng rỡ hơn, chan hoà hơn. Giữa sự thay đổi của đất trời, của cuộc đời mới, mỗi người cùng hoà vào tiếng vui chung. Con người giao hoà với đất trời và vũ trụ. Con người lắng tai được âm hưởng vui tươi của thú vui độc lập, đó là niềm hạnh phúc tột độ.
      Ở đây, ko gian thu được mở rộng khoáng đạt hơn. Với tiếng gió thổi rừng tre phơi phới, vẫn là gió thu, nhưng ko phải lặng lẽ, buồn chán, nhưng mà là tiếng gió (thổi vào rừng tre) phơi phới như muốn giữ trọn thú vui của con người vào tự nhiên, vũ trụ. Hình ảnh rừng tre tượng trưng cho sức mạnh Việt Nam, vẻ đẹp của Việt Nam, thú vui của thu độc lập. Tất cả như muốn cất lên tiếng reo ca tột độ.
      Và trong xúc cảm thăng hoa, Nguyễn Đình Thi có những câu thơ rất đỗi tài hoa:
Trời thu thay áo mới
Trong biếc nói cười thiết tha
Gió thổi mùa thu hương cốm mới 
      Mùa thu như được nhân hoá và người đọc cảm thấy mùa thu như một thiếu nữ điệu đà, thướt tha đang khoác tấm áo mới rạng rỡ, tươi tỉnh và dịu dàng. Phải chăng tấm áo đó là của sự độc lập, tự do của dân tộc?
     Mùa thu ở đây vừa có nét tươi trong trẻo của một mùa thu muôn thuở, lại vừa có sự phấn khởi, vui tươi. Câu thơ đã gợi ra tất cả xúc cảm, sâu lắng, huyên náo… tạo ra sự giao hoà giữa thú vui của con người và thú vui của đất trời trong ngày độc lập.
      Và xúc cảm của thi sĩ như trải dài qua khổ thơ:
Trời xanh đây là của chúng ta
Núi rừng đây là của chúng ta
Những cánh đồng thơm mát
Những ngả đường mênh mông
Những dòng sông đỏ nặng phù sa
     Các câu thơ như cuốn vào nhau. Với cách ngắt nhịp mạnh mẽ, ngắn đã tạo ra âm hưởng hùng tráng, tràn đầy niềm tự hào. Nguyễn Đình Thi hiện thời như đang là một hướng dẫn viên, giới thiệu và tỏ bày với mọi người về cảnh sắc quê hương. Đây là núi rừng, trời xanh, kia là cánh đồng, ngả đường, xa hơn nữa là dòng sông. Tất cả như đang phơi bày vẻ đẹp, sự mỹ lệ vốn có của bản thân. Hay nói đúng hơn, đây là sự hào hứng, tất cả sự hãnh diện, vinh dự với tư cách là người làm chủ. Tác giả nhấn mạnh vào quan hệ từ của như muốn khẳng định sự sở hữu và quyền tự chủ của bản thân.
      Ở đây đã có sự thay đổi về cách xưng hô, có sự hoà nhập giữa cái tôi của Nguyễn Đình Thi, của người nghệ sĩ với cái chung của cả dân tộc. Nguyễn Đình Thi ko chỉ nói tiếng nói chung của mình nhưng mà con nói tiếng nói chung của cả dân tộc, của mọi người bằng hai tiếng chúng ta đầy tự hào.
      Vào thời Pháp thuộc, ko hề có chuyên quan niệm chúng ta. Tất cả đều đặt dưới sự kiểm duyệt gắt gao của bọn thực dân. Chỉ có thời đại mới, chỉ có xã hội và cái chung của chúng ta, chỉ có thời đại mới, chúng ta mới có thể hít thở ko khí mát lành của thu tự do, chứ ko còn bức bối ngột ngạt như trước. Nguyễn Đình Thi như muốn khẳng định tính ưu biệt của xã hội mới.
    Xúc cảm dâng trào lúc nghĩ về sự tự do, độc lập, thú vui mừng hoan hỉ đột nhiên trầm lắng trong sự suy tưởng:
Nước chúng ta
Nước những người chưa bao giờ khuất
Đêm đêm rì rầm trong tiếng đất
Những buổi ngày xưa vọng nói về.
     Nhịp thơ bỗng thay đổi, mang xúc cảm trầm lắng, ẩn chứa thái độ thành kính thiêng liêng, hướng người đọc trở về quá khứ lịch sử của quê hương. Lúc con người ta vui tươi, hoan hỉ về một thắng lợi thì bao giờ, sau đó cùng sẽ là những khoảnh khắc trầm ngâm suy nghĩ về cái giá của thắng lợi đó. Tứ thơ của Nguyễn Đình Thi về quốc gia tạo nên một chiều sâu khôn cùng. Quốc gia ở đây ko chỉ được cảm nhận ở ngày nay nhưng mà được nhìn nhận trong chiều sâu quá khứ. Quá khứ là bệ phóng, điểm tựa của ngày nay. Theo ông, quốc gia ở đây là quốc gia của những con người bất tử, chưa bao giờ khuất phục. Chữ rì rầm liên kết với từ vọng tạo ra sự hô hứng, cộng hưởng kì diệu. Như thể người cảm thu được cái cao cả, thiêng liêng, sự thân thiện và thân thiết.
     Nguyễn Đình Thi như muốn nêu lên bài học lịch sử ông cha, đạo lý của ông cha được ghi tạc lại trong tâm tưởng mỗi con người Việt Nam, ngỡ như lời trò chuyện, tâm tình, thú vị của những người xưa. Tạo nên xúc cảm thiêng liêng thành kính nhưng lại thân thiết và thân thiện. Khổ thơ như khúc nhạc trầm trong bản Instrumental (hoà tan) của Quốc gia.
      Lúc suy nghĩ về tự do độc lập, về bài học lịch sử của ông cha, Nguyễn Đình Thi hướng dòng suy nghĩ của mình về quá khứ đấu tranh của dân tộc, với những khốc liệt vốn có của nó:
Ôi nhưng cảnh đồng quê chảy máu
Dây thép gai đâm nát trời chiều
Những đêm dài hành quân nung nấu
Bỗng phấp phỏng nhớ mắt người yêu
      Những câu thơ tràn trề xúc cảm đau thương sâu lắng. Hai câu đầu, có thể coi là hai câu rực rỡ trình bày tài hoa của nghệ sĩ. Thơ của Nguyễn Đình Thi ko chỉ giàu hình ảnh nhưng mà đầy ắp tính nhạc và hội hoạ. Các hình ảnh thơ mang trị giá hiện thực cao, sử dụng giải pháp tu từ rực rỡ: cánh đồng quê chảy máu, dây thép gai đâm nát trời… gợi ra một nỗi đau khôn xiết, vẻ đẹp bình yên của làng quê đã bị quên lãng, cái yên ả của ko gian ko còn. Thay vào đó là hình ảnh dây thép gai với tội ác chồng chất của quân thù và cánh đồng máu đầy sự đau thương. Câu thơ diễn tả sự khốc liệt của chiến tranh và tội ác ghê ghớm của quân thù, bộc lộ một nỗi đau lên tới tận cùng. Nỗi đau càng lớn, niềm căm thù càng thâm thúy.
       Cái tài của tác giả là tự gửi vào thơ chất điện ảnh và hội hoạ đặc tả. Đọc thơ, người đọc như thấy trước mắt mình là cả hiện thực khốc liệt của những năm tháng khổ đau một cách tường tận và cụ thể. Ngòi bút của Nguyễn Đình Thi như một máy quay phim tài giỏi và đặc thù tạo điều kiện cho người đọc nhìn thấy một bức tranh ngập đầy máu của chiến tranh. Nỗi đau của con người và màu của ráng chiều đổ xuống gợi nên một màu tang thương, đau thương. Màu máu đỏ là thay thế hoàn toàn cho sắc xanh của bầu trời, màu vàng óng của cánh đồng lúa. Nhưng ở hai câu sau, mạch xúc cảm có sự chuyển đổi. Tác giả nói tới hình ảnh của người chiến sĩ ra trận từ trong đau thương, đã quyết tâm nung nấu một ý chí mạnh mẽ. Câu thơ giàu chất hiện thực và chất lãng mạn. Vẽ nên hình ảnh sống động của người lính kiên cường quật cường, lại vừa sâu lắng và lãng mạn của bài thơ.
       Và ở khổ thơ tiếp, Nguyễn Đình Thi đã lí giải sâu xa về sức sống, ý thức ý chí đấu tranh của người dân:
Từ những năm đau thương đấu tranh
Đã ngời lên nét mặt quê hương
Từ gốc lúa bờ tre hồn hậu
Đã bật lên những tiếng căm hờn
      Câu thơ ngắt nhịp khoẻ, rắn rỏi, trình bày thâm thúy niềm tự hào, tự hào của tác giả về sức sống và vẻ đẹp của cả dân tộc. Từ ngời và bật được dùng rất hay, sự trỗi dậy, hồi sinh kỳ diệu, sự toả sáng, sức sống của dân tộc.
     Vẻ đẹp quê hương, sức sống dân tộc được khơi nguồn sâu xa từ năm tháng thương đau. Từ hình ảnh con người bình dị, chân lấm tay bùn đã vươn lên thành người hùng dũng cảm trong hành động, kiên định trong ý chí. Tứ thơ gợi ra chiều sâu của suy tưởng ở khổ thơ tiếp:
Bát cơm chan đầy nước mắt
Bay còn giằng khỏi mồm ta
Thằng giặc Tây thằng chúa đất
Đứa đè cổ, đứa lột da
     Khổ thơ này đã khắc hoạ trực tiếp tội ác của quân thù với niềm căm thù, nỗi đau tột cùng của nhân dân. Hình ảnh bát cơm chan đầy nước mắt là hình ảnh mang tính biểu tượng. Mồ hôi hoà quyện với nước mắt. Câu thơ gợi ra nỗi đau, sự xót xa của con người trong nô lệ. Cách xưng hô đối lập giữa một bên là chính nghĩa: ta, cùng với một bên là sự phi nghĩa: bọn thằng, đứa., như bao căm thù và uất hận được dồn lại.
     Nhưng cho dù chiến tranh có khốc liệt như thế nào, dù quân thù tàn bạo tới đâu, chúng ta vẫn mang trong mình một khí phách người hùng:
Xiềng xích chúng bay ko khóa được
Trời đầy chim và đất đầy hoa
Súng đạn chúng bay ko bắn được
Lòng dân ta yêu nước thương nhà
     Cấu trúc ko, đầy như muốn phủ định lại những gì nhưng mà quân đội Pháp đang nỗ lực làm ở Vỉệt Nam và khẳng định khí phách ngạo nghễ rất cao của dân tộc. Nhịp thơ mạnh mẽ, sắt đá làm cho câu thơ trở thành giàu sức biểu tượng. Sự đối lập giữa hai hình ảnh thơ xiềng xích và trời đầy chim, đất đầy hoa đã trình bày ý thức sáng sủa của nhân dân, khí phách người hùng của dân tộc bất chấp sự tàn khốc của chiến tranh và quân thù. Trình bày sự tin tưởng vào thắng lợi sau này. Nguyễn Đình Thi đã chạm tới mạch nguồn sâu xa của truyền thống dân tộc và đã khẳng định rằng: dân tộc Việt Nam ko chỉ có khí phách người hùng nhưng mà còn có khát vọng tự do và hoà bình.
       Ở hai khổ tiếp theo, Nguyễn Đình Thi đã mô tả trận chiến đấu của nhân dân ta:
Khói nhà máy cuộn trong sương núi
Kèn gọi quân vang vọng cánh đồng
Ôm quốc gia những người áo vải
Đã đứng lên thành những người hùng
Ngày nắng đốt theo đêm mưa dội
Mỗi bước đường mỗi bước hi sinh
Trán cháy rực nghĩ trời đất mới
Lòng ta mênh mông ánh rạng đông
      Đó là niềm tin và hi vọng thắng lợi mạnh mẽ trong lòng tác giả. Nhịp thơ như thúc giục, vẫy gọi mỗi con người trên trục đường ra trận, tạo ra âm hưởng hào hùng của những con người người hùng trong một quốc gia người hùng. Đó còn là sự tự hào của tác giả, những câu thơ đậm chất lãng mạn và sử thi, trình bày một xúc cảm tươi mới đầy tin tưởng, tràn đầy âm hưởng hào hùng. Hai hình ảnh nắng đốt và mưa dội là quá trình khó khăn thăng trầm của dân tộc. Song từ trong khó khăn, khó khăn đó, dân tộc vẫn đứng lên. Hai câu thơ kết giàu hình ảnh tráng lệ. Hình ảnh trán cháy rực và mênh mông ánh rạng đông gợi lên nét vẽ tỏa sáng về những đứa con của Tổ quốc dù có hi sinh, vất vả thì vẫn quyết tâm giành lại độc lập. Hình ảnh rất lạ mắt, diễn tả sự thăng hoa của xúc cảm, niềm tin được thắp sáng. Người đọc tưởng tượng được hình ảnh ngọn lửa của thất vọng. Câu thơ cuối tràn đầy tự hào, thú vui, khát vọng bùng nổ hi vọng. Sự mênh mông của trời đất là sự mênh mông của niềm tin con người.
        Và giờ đây, qua bao nhiêu khó khăn, khốc liệt, bao hi sinh, quốc gia ta đã được độc lập:
Súng nổ rung trời giận giữ
Người lên như nước vỡ bờ
Nước Việt Nam từ máu lửa
Rũ bùn đứng dậy sáng lòa
       Hai câu đầu tái tạo sinh động ko khí của trận chiến, cùng với khí phách người hùng của con người Việt Nam. Câu thơ thứ nhất ngập tràn tiếng rung, khiến người đọc cảm thu được sự dữ dội. Động từ “rung” được dùng khá xác thực, ko chỉ là sự rung rinh, khuynh đảo mạnh mẽ nhưng mà còn diễn tả niềm căm thù tột cùng đối với quân thù.
       Nguyễn Đình Thi đã sử dụng giải pháp nhân hoá và so sánh tài tình, ông làm cho người đọc, ngay tức khắc sau lúc đọc song hai câu đầu, cảm thu được sự khốc liệt và sự mạnh mẽ, khí thế của quân đội ta phải ngập trời đất. Tới tận cuối bài thơ, tác giả mới gọi tên Việt Nam với sự tự do, tự chủ, sự tự hào. Ông cảm thu được hình ảnh quốc gia trong lòng. Từ máu lửa và bùn đen đã bật dậy và sáng loà, rực rỡ huy hoàng. Câu thơ giàu trị giá biểu tượng và tính nói chung, cùng với tính nghệ thuật rất cao. Nhịp thơ 2/2/2 vận động khoẻ khoắn, sự vươn lên của dân tộc bởi một sức sống kì vĩ và bất tử.
      Bài thơ kết thúc bằng ánh sáng, trình bày niềm tin và khát vọng mạnh mẽ, vinh quang. Quốc gia đã ghi lại và vẽ nên một hình ảnh quốc gia Việt Nam với bao thăng trầm, khói lửa để tới được ngày độc lập. Quốc gia xứng đáng được coi là cuốn biên niên sử nước ta bằng thơ. Đây là sự liên kết thuần thục giữa sử thi và thông minh nghệ thuật tài năng của Nguyễn Đình Thi.
Phân tích bài thơ Quốc gia của Nguyễn Đình Thi – Bài mẫu 3

     Nguyễn Đình Thi sáng tác bài thơ Quốc gia từ khi năm 1948 và hoàn thành vào năm 1955, sau thắng lợi Điện Biên Phủ. Bài thơ gồm hai phần. Phần đầu được tạo nên trên cơ sở những đoạn trích từ hai bài Sáng mát trong như sáng năm xưa (1948) và Đêm mít tinh (1949). Phần sau được viết năm 1955. Quốc gia được nhìn qua một ko gian – thời kì lạ mắt: mùa thu với mốc son lịch sử là sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ngày 2 tháng 9 năm 1945. Tuy được viết trong những thời kì không giống nhau nhưng cảm hứng thơ vẫn liền mạch và bài thơ là một tác phẩm nghệ thuật hoàn chỉnh.
     Nguyễn Đình Thi đã đúc kết những xúc cảm và suy ngẫm của mình về quốc gia trong suốt chín năm kháng chiến chống Pháp. Cảm hứng thơ của tác giả kéo dài theo suốt hành trình kháng chiến, được nối kết với lịch sử oai hùng bốn nghìn năm dựng nước, giữ nước và liên tưởng mở rộng tới tương tai tươi sáng của cách mệnh. Đó chính là cảm hứng về một quốc gia vất vả đau thương, tươi thắm vô ngần được triển khai theo hướng từ cụ thể tới nói chung.
     Trong bài thơ này, Nguyễn Đình Thi đã trình bày xúc cảm và suy nghĩ của mình về quốc gia bằng hình ảnh mùa thu xưa, mùa thu nay và hình ảnh quốc gia đau thương, quật cường, người hùng trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Thông qua đó, thi sĩ bộc bạch tình yêu quốc gia, lòng căm thù giặc, niềm tự hào, niềm tin son sắt vào tương lai tươi sáng của dân tộc và quốc gia.
     Bài thơ chia làm hai đoạn: đoạn thứ nhất từ đầu tới …vọng nói về, đoạn thứ hai là phần còn lại. Mạch xúc cảm và suy tưởng cũng là kết cấu cơ bản của bài thơ. Khởi đầu là xúc cảm về một sớm mùa thu ở chiến khu Việt Bắc gợi nhớ về mùa thu đã xa của Hà Nội. Nỗi nhớ về mùa thu xưa dẫn dắt xúc cảm về mùa thu nay, mùa thu cách mệnh với niềm tự hào của người công dân được làm chủ quốc gia. Xúc cảm tăng lên, mở rộng về quốc gia trong đau thương, căm hờn đã vùng lên đấu tranh quật cường và thắng lợi vẻ vang : Rũ bùn đứng dậy sáng lòa.
     Mở đầu bài thơ là cảm giác lâng lâng của tác giả trước vẻ đẹp của tự nhiên, đất trời mùa thu Việt Bắc, gợi nhớ về những ngày thu đã xa của Hà Nội mến yêu:
“ Sáng mát trong như sáng năm xưa,
Gió thổi mùa thu hương cốm mới.”
     Chỉ bằng vài nét gợi tả nhưng mà tác giả đã trình bày được ko gian, thời kì, màu sắc, hương vị của mùa thu : ko khí mát trong, gió thổi phảng phất mùi hương cốm mới, kết tinh của hương vị đất trời, cây cối mùa thu. Hình ảnh mùa thu trong quá khứ và thực tại đan xen trong tâm tưởng của thi sĩ. Mùa thu Hà Nội với những nét đặc trưng của quang cảnh tự nhiên và con người xuất hiện thật cụ thể, sinh động:
“ Tôi nhớ những ngày thu đã xa
Sáng chớm lạnh trong lòng Hà Nội
Những phố dài xao xác hơi may
Người ra tiên phong ko ngoảnh lại
Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy.”
     Làn gió heo may se lạnh thổi dọc lòng những con phố nhỏ, làm xao xác hàng cây, với những thềm nắng lá rơi đầy. Ẩn sau những câu thơ tả cảnh là Hà Nội thanh lịch có bề dày bốn nghìn năm lịch sử với Hồ Tây, Hồ Gươm, đền vua Lê, Tháp Bút, đền Ngọc Sơn, cầu Thê Húc… Những di tích, danh lam thắng cảnh đó là niềm tự hào to lớn của bao thế hệ người Hà Nội. Mùa thu Hà Nội giống như một bức tranh với đường nét mềm mại, màu sắc và ánh sáng hòa hợp gây ấn tượng sâu đậm, chất chứa tâm trạng. Trên cái nền phong cảnh đó nổi trội lên hình ảnh những chiến sĩ hào hoa, dũng cảm, tạm xa Thủ đô thân yêu để lên đường kháng chiến. Người ra tiên phong ko ngoảnh lại đầy ý chí và quyết tâm nhưng lòng thì vẫn vương vấn, vẫn cảm thu được bằng cả tâm hồn cái sắc vàng xao xuyến : Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy. Câu thơ vừa thực vừa ảo. Tình thơ vương bao nhiêu lưu luyến bên trong. Nhịp thơ ngập ngừng, bâng khuâng như lòng người bâng khuâng, quyến luyến. Nhấp nhoáng đâu đó trong câu thơ là bóng vía khách chinh phu dứt áo ra đi vì nghĩa lớn : Tráng sĩ nhất khứ bất phục phản (Tráng sĩ một đi ko trở lại). Cái ko khí chớm lạnh, cái sắc nắng thu vàng một màu li biệt càng làm tăng thêm phong vị cổ điển của câu thơ, cảnh thu Hà Nội đẹp nhưng buồn vắng tới nao lòng.
     Có thể nói bốn câu thơ mô tả mùa thu Hà Nội là những câu thơ gây ấn tượng nhất trong bài. Nó phản ánh tâm hồn tinh tế và ngòi bút tài hoa của Nguyễn Đình Thi. Hình như nỗi buồn, sự lưu luyến, xao xuyến, nhớ nhung của thi sĩ, vương vấn trong cái chớm lạnh của buổi đầu thu, trong xao xác hơi may, trong quang cảnh thềm nắng lá rơi đầy. Đặt tính từ xao xác trước hơi may là tác giả có ý nhấn mạnh tới nét đáng yêu, đáng nhớ nhất của gió thu và âm thanh tiêu biểu nhất của mùa thu. Nhịp độ, âm hưởng thơ mang nỗi buồn man mác, hợp với quang cảnh huyền ảo của mùa thu Hà Nội. Thi sĩ đã phác họa nên bức tranh mùa thu Hà Nội với những đường nét mềm mại, màu sắc trong sáng làm xúc động lòng người, để lại ấn tượng khó phai. Đây cũng chính là biểu thị của tình yêu Hà Nội thiết tha, say đắm và tình yêu đó làm cho cảm hứng của thi sĩ thăng hoa.
Phân tích bài thơ Quốc gia của Nguyễn Đình Thi – Bài mẫu 4
     Quốc gia của Nguyễn Đình Thi có nhẽ là trường hợp ngoại lệ. Nó được thai nghén từ những năm đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp (năm 1948,1949) và hoàn thành lúc cuộc kháng chiến đó đã kết thúc (năm 1955). Tất nhiên, đó phải là thành công của thi sĩ có tài. Nhưng điều quan trọng hơn chính là do tác phẩm đó được tạo dựng nên từ những xúc cảm, suy nghĩ của Nguyễn Đình Thi về một chủ đề lớn: Quốc gia !
     Khởi đầu bài thơ là những xúc cảm trực tiếp trong một sáng mùa thu, gợi nỗi nhớ về Hà Nội:
“ Sáng mát trong như sáng năm xưa
Gió thổi mùa thu hương cốm mới”
     Đó cũng là ấn tượng về một mùa thu Hà Nội: ko khí mát trong, gió nhẹ thổi và phảng phất mùi hương cốm mới. Câu thơ gợi tả cả ko gian, màu sắc và hương vị, “đồng hiện” cả thời kì và quá khứ và ngày nay, trộn lẫn hình ảnh trong thực tại và hình ảnh trong hoài niệm.
     Hương cốm mới là nét rực rỡ của mùa thu Hà Nội. Hình như đó là kết tinh của tất cả hương vị đất trời, cây cối mùa thu Hà Nội. Thạch Lam từng viết về cốm, món quà đặc thù của mùa thu Hà Nội:
     “ Phảng phất hương vị nghìn hoa cỏ… là thức dâng của cánh đồng mênh mông xanh, mang trong hương vị tất cả cái mộc mạc, giản dị nhưng mà thanh khiết của đồng quê nội cỏ.” ( Hà Nội băm sáu phố phường)
     Sau này, hương cốm cũng đã đi vào nhạc của Trịnh Công Sơn (Nhớ mùa thu Hà Nội) cùng với cây cơm nguội vàng, cây bàng lá đỏ… làm thành nét thanh tao, gợi nhớ mùa thu Hà thành:
     Hà Nội mùa thu/ Cây cơm nguội vàng / cây bàng lá đỏ / nằm kề bên nhau/ phố xưa nhà cổ / mái ngói thâm nâu / … Hà Nội mùa thu / mùa thu Hà Nội / mùa hoa sữa về / thơm từng cơn gió / mùa cốm xanh về / thơm bàn tay nhỏ / cốm sữa vỉa hè / thơm bước chân qua…
     Nguyễn Đình Thi đã đưa vào thơ những gì đặc trưng nhất của mùa thu Hà Nội. Điều đó chứng tỏ thi sĩ là người gắn bó sâu nặng, thiết tha với Hà Nội thấm thía xao xác lúc ở xa trông về
Nguyễn Đình Thi kể, hồi nhỏ đi học trung học, ông thường lên vùng Hồ Tây ngồi ngắm bầu trời và những áng may bay. Cảm hứng về bầu trời thu, về những làn gió mát, về hương vị cốm xanh và những dòng sông, ruộng đồng ở đoạn sau của thi sĩ “cũng chính là cảm hứng về quốc gia” (Nguyễn Đình Thi – Bài thơ Quốc gia)
     Dòng thơ thứ ba: Tôi nhớ những ngày thu đã xa là một sự chuyển mạch. Thực ra, ở hai câu thơ đầu đã có hình ảnh mùa thu xưa rồi, nhưng tới đây có nhẽ ko kiềm được dòng hồi ức nên lời thơ như buột phát ra:
Tôi còn nhớ những ngày thu đã xa
     Ở đây, còn có một lý do nữa: Trong bài thơ Sáng mát trong như sáng năm xưa, vốn là vị trí của câu thơ có hình ảnh đẹp: Cỏ mòn thơm mãi dấu chân em. Câu thơ mang dáng dấp suy nghĩ tình cảm và tình cảm của một trí thức Hà Nội. Thời đó, có thể ko hợp với suy nghĩ của nhiều người trong hoàn cảnh kháng chiến nên Nguyễn Đình Thi đã thay đi. Song, dù sao thì sự chuyển mạch đó cũng hợp lý, kết nối được hình ảnh toàn bài thơ.
     Bốn câu thơ kế tiếp mô tả về mùa thu Hà Nội xưa:
“ Sáng chớm lạnh trong lòng Hà Nội
Những phố dài xao xác hơi may
Người ra tiên phong ko ngoảnh lại
Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy”
     Mùa thu Hà Nội hiện lên trong hoài niệm của thi sĩ thật đẹp và thơ mộng, về thời tiết, tự nhiên, ko gian (chớm lạnh, xao xác hơi may, phố dài ). Đặc trưng, sự cảm nhận của tác giả thật tinh tế và tài hoa làm cho mùa thu Hà Nội đột nhiên biểu thị bằng hình khối, màu sắc, ánh sáng. Đó là thứ hình khối, ánh sáng, màu sắc của tâm trạng nên khiến lòng người càng thêm xao động.
     Mùa thu Hà Nội trong hoài niệm của Nguyễn Đình Thi vì thế mang vẻ đẹp của tâm trạng. Cảnh thu thường gợi lên trong lòng người những phảng phất buồn bởi sự thay đổi thầm lặng, dịu ngọt, chầm chậm của hương vị, hoa lá, cỏ cây, của đất trời, ánh sáng. Nhưng điều quan trọng nhất vẫn là do thi sĩ nắm bắt được những phút giây kì diệu đó của mùa thu. Ở quốc gia, Nguyễn Đình Thi ko chỉ nắm bắt được thần thái của mùa thu Hà Nội, nhưng mà có nhẽ mùa thu đó từ lâu đã là một phần trong tâm hồn thi sĩ.
     Thơ xưa viết về mùa thu thường gắn với chia li, những cuộc tiễn đưa. Thơ thu của Nguyễn Đình Thi vô tình có hình ảnh ra đi đó và vì thế khiến cảnh thu càng thêm xao xuyến :
“ Người ra tiên phong ko ngoảnh lại
Sau lưng thềm nắng là rơi đầy”
     Tới nay, đã có nhiều ý kiến không giống nhau về “ người ra đi” trong câu thơ trên. Có người cho đó là người Hà Nội mang tâm trạng, hoàn cảnh rời bỏ thủ đô lúc kháng chiến bùng nổ. Lại có ý kiến cho rằng, đó là hình ảnh người lính của Trung đoàn Thủ đo lúc rút khỏi Hà Nội… Thực ra, Trung đoàn Thủ đô rời Hà Nội vào mùa xuân sau hai tháng đấu tranh (1947) và cuộc thoái lui đó diễn ra vào đêm tối, dưới gầm cầu Long Biên. Còn nếu gắn việc người Hà Nội ra đi lúc kháng chiến bùng nổ càng ko đúng vì toàn quốc kháng chiến diễn ra tháng 12 năm 1946. Căn cứ vào xúc cảm và hình tượng thơ có thể khẳng định việc người ra đi đó diễn ra trước năm 1945. Người đó có sự dứt khoát về một lựa chọn (đầu ko ngoảnh lại ) nhưng trong lòng hẳn nhiều vương vấn, luyến lưu nên âm điệu thơ bâng khuâng và cảnh ra đi tuy đẹp nhưng buồn và lặng lẽ : Hình ảnh đó gần với người ra đi của Thâm Tâm:
“ Đưa người, ta chỉ đưa người đó
Một giã gia đình, một hững hờ…
-Ly khách!Ly khách! Tuyến đường nhỏ
Chí lớn ko về bàn tay ko”
                   (Tống biệt hành)
     Nguyễn Đình Thi từng thổ lộ: Người ra đi này cũng ko phải tác giả hoặc một người cụ thể – người ra đi đó có thể là đi làm cách mệnh, hoặc vì một lẽ khác, vì một thảm kịch chung hoặc riêng… Dù sao đấy cũng là một người bỏ nơi ở, bỏ nói mình đang quen sống để ra đi, người đó có nhiều nông nổi, nhiều tâm trạng, cho nên ra đi “đầu ko ngoảnh lại”, cảnh đẹp vắng vẻ, quyến luyến lặng lẽ. Người ra đi đó có một hoàn cảnh nào đấy ta ko biết rõ, nhưng đầu anh ta ko ngoảnh lại, anh ta thấy cần phải đi, và những cái anh ta bỏ lại sau lưng, hình như ko phải của anh ta nữa (Thư trả lời độc giả, ngày 14.12.1983).
     Dù gì đi nữa thì khổ thơ trên vẫn là những câu thơ đẹp nhất của bài thơ quốc gia. Có những người nói đó là “những câu thơ thật mới mẻ về hình thức, thật mới mẻ về xúc cảm so với thời bấy giờ, và ngay cả hiện thời, nó vẫn nguyên trị giá thơ, như là những trị giá cổ điển vậy” (Tâm Hoàng, Nhân Dân chủ nhật, ngày 11.8.1991).
     Từ hoài niệm về mùa thu Hà Nội xưa, tác giả dẫn vào xúc cảm về mùa thu quốc gia, trong cảnh ngày nay ở chiến khu Việt Bắc:
“ Mùa thu nay khác rồi
Tôi đứng vui nghe giữa núi đồi
Gió thổi rừng tre phất phới
Trời thu thay áo mới
Trong biếc nói cười thiết tha”
     Bài thơ có sự chuyển đổi về âm điệu, nhịp độ: những câu thơ ngắn với những thanh nhịp nhanh, rộn ràng; sự phối hợp âm thanh với vần trắc và thanh trắc (phất phới, áo mới ). Cảnh sắc tự nhiên cũng có sự thay đổi. Vẫn là mùa thu với bầu trời trong xanh, nhưng tươi sáng, nhiều hoạt động linh hoạt, gió thổi, rừng tre phất phới, trời thu thay áo mới, nói cười thiết tha. Tất cả sự thay đổi đó hoà nhập với tâm trạng con người (đứng vui), trình bày thú vui hồ hởi, phấn khởi, tin tưởng, một vẻ đẹp khoẻ mạnh và tươi sáng.
     Sự tinh tế trong cảm nhận của thi sĩ trình bày ở những nét riêng lẻ của mùa thu mới: âm thanh ngân xa, vang vọng, ánh nắng như trong sáng hơn và bầu trời cũng cao rộng hơn. Từ xúc cảm về mùa thu quốc gia, Nguyễn Đình Thi dẫn dắt tới sự bộc bạch tình cảm mến yêu tha thiết và tự hào:
“ Trời xanh đây là của chúng ta
Núi rừng đây là của chúng ta
Những cánh đồng thơm mát
Những ngả đường mênh mông
Những dòng sông đỏ nặng phù sa
Nước chúng ta
Nước những người chưa bao giờ khuất
Đêm đêm rì rầm trong tiếng đất
Những buổi ngày xưa vọng nói về”
     Những từ chỉ định (đây) và điệp ngữ (của chúng ta) vang lên dõng dạc, tự hào về quyền làm chủ của quốc gia. Ngay cả sự liệt kê (một cách nói chung, bằng những danh từ và tính từ) tiếp tục bổ sung cho niềm tự hào to lớn đó. Đặc trưng là hình ảnh bầu trời được Nguyễn Đình Thi hết sức chú ý : Trời xanh đây là của chúng ta. Hình ảnh đó vừa chân thực,lại vừa có ý nghĩa tượng trưng cho quốc gia, cho tự do, cho những gì cao đẹp nhất của con người. Còn nhớ, trước năm 1945, Nguyễn Đình Thi từng viết :
“ Trời xanh ơi hỡi xanh ko nói
Hồn tam muốn hiểu chẳng cùng cho”
     Lúc đó, “trời xanh” là hình ảnh đẹp, nhưng ngoài tầm với và sự hiểu biết của con người.
     Trên cái nền ko gian rộng mở, được mô tả từ nhiều mặt, Nguyễn Đình Thi chuyển sang chiều dài thời kì, nói lên đặc điểm, truyền thống và độ sâu lắng của quốc gia và con người Việt Nam.
“ Nước chúng ta
Nước những người chưa bao giờ khuất”
     Thực ra, quá khứ, truyền thống của dân tộc ko chỉ có vậy. Nhưng có nhẽ, trong hoàn cảnh của cuộc kháng chiến toàn dân lúc bấy giờ, Nguyễn Đình Thi tập trung nói về truyền thống bốn nghìn năm kiên cường chống giặc ngoại xâm. Câu thơ có sự nói chung rất cao, nhưng lại gợi mở về những lớp người, những thế hệ đã quả cảm hy sinh, sẵn sàng hiến dân cho quốc gia.
     Tất nhiên, cùng với nhiều truyền thống tốt đẹp khác, ý thức quật cường của dân tộc hợp thành tiếng nói dẻo dai, liên tục, tiếp sức cho ngày nay:
Phân tích bài thơ Quốc gia của Nguyễn Đình Thi – Bài mẫu 5
     Nguyễn Đình Thi (1924 – 2003) là thi sĩ trưởng thành trong kháng chiến chống Pháp. Nguyễn Đình Thi là người đa tài. Thơ Nguyễn Đình Thi trình bày sự tìm tòi về hình ảnh. Bài thơ “Quốc gia” chính là những tìm tòi lạ mắt nhất. Bài thơ lấy hình tượng quốc gia làm trung tâm với hai màu sắc vừa tươi đẹp vừa quật cường.
     Trước hết, Nguyễn Đình Thi cảm nhận quốc gia trong mùa thu hoài niệm và mùa thu ngày nay. Mùa thu trở trình bày tiếp nối từ ngày nay về quá khứ rồi trở lại ngày nay.
     Thi sĩ mở đầu “Quốc gia” bằng một vài chiêm nghiệm:
“Sáng mát trong như sáng năm xưa
Gió thổi mùa thu hương cốm mới”
     Ko gian vô cùng tươi sáng của một buổi sớm thu đặc trưng quê hương Việt Nam. Một tẹo mùi vị “hương cốm” gợi lòng người bao điều.
“Cốm làng vòng thơm mát những vòng tay”
     Người ta bỗng nhớ những câu văn đầy rực rỡ Hà Nội trong thơ Thạch Lam, Nguyễn Tuân, Vũ Bằng… Người ta nhớ về người mẹ, người bà, người em thảo thơm. Thật bình dị và thân yêu!
     Từ hương cốm, mùa thu năm xưa hiện về:
“ Sáng chớm lạnh trong lòng Hà Nội
Những phố dài xao xác hơi may
Người ra tiên phong ko ngoảnh lại
Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy.”
     Hai câu đầu là cảnh, hai câu sau là người. Cảnh và người hợp hảo trong cuộc chia ly năm đó. Mỗi câu từ chứa một nét chạm khắc thú vị như cái buồn vắng lặng của “những phố dài”, chút “chớm lạnh” độc thân, đẹp nhưng buồn của cái “xao xác” và chút “hơi may”. Tự nhiên đẹp nhưng buồn còn lòng người cũng ko nguôi cảm giác lẻ loi. Người ra đi tựa thế Kinh Kha đầy quyết tâm. Người ở lại chùn chân dưới lá thu bay. Hình ảnh thơ vừa giàu chất cổ điển vừa đầy ý thức hiện đại.
     Cuối cùng, thi sĩ về với mùa thu hiện đại.
“Mùa thu nay khác rồi”
     Thi sĩ reo vang về thu nay với tâm trạng phơi phới. Từ trong tư thế “đứng vui”, “phơi phới” nhưng mà tác giả cảm thu được tự nhiên như “thay áo mới”, “Trong biếc”, “nói cười”… Mùa thu ngày nay đầy hứng khởi và thú vui sống. Từ đó, tâm trạng lẻ loi xưa cũ đã thay thế cho tâm trạng khoáng đạt, tấm lòng rộng mở. Nó được chứng minh từ những hình ảnh trải rộng về địa lí “trời xanh”, “núi rừng”, “cánh đồng”, “ngả đường”, “dòng sông”… Phụ từ “đây” như khoe như mời mọc tận hưởng. Hẳn thi sĩ đang tự hào về quê hương lắm!
     Cùng với việc trình bày quốc gia tươi đẹp trong mùa thu, Nguyễn Đình Thi còn khắc họa hình ảnh quốc gia trong chiến tranh. Đó là một quốc gia kiên cường và quật cường:
“ Nước chúng ta
Nước những người chưa bao giờ khuất
Ðêm đêm rì rầm trong tiếng đất
Những buổi ngày xưa vọng nói về!”
     Quốc gia như có một sức sống dẻo dai. Quốc gia quả cảm, kiên cường đã thành truyền thống, điều đó khẳng định qua cụm từ “chưa bao giờ khuất”. Mặt khác, những từ láy “đêm đêm”, “rì rầm” trình bày sức sống tiềm tàng, sự tự cường trong lớp trầm tích nghìn năm.
     Quốc gia đau thương nhưng mà quật khởi vô cùng:
“ Ôi những cánh đồng quê chảy máu
Dây thép gai đâm nát trời chiều”
     Thán từ “ôi” như niềm xúc cảm dâng trào lúc nhìn lại quốc gia. Quốc gia chìm trong đau thương với “chảy máu”, “đâm nát”. Tác giả tố cáo sắt đá tội ác của giặc lúc giày xéo quê hương.
     Thế rồi, quốc gia cũng quật khởi vô cùng. Nguyễn Đình Thi đã sử dụng giải pháp đối lập để trình bày. Đó là sự đối lập giữa tàn bạo thảm khốc của trận chiến đấu hiện lên trong “những năm đau thương”, “xiềng xích”, “súng đạn” với sức mạnh quân ta “ngời lên”, “bật lên”, “ko khoá được”, “ko bắn được”, “đứng lên”… Đó là sự đối lập giữa vất vả lam lũ “Ngày nắng đốt”, “đêm mưa dội” với tương lai ngời sáng “trời đất mới”, “ánh rạng đông”…
     Cuối cùng, cả quốc gia đọng lại trong tư thế “rũ bùn đứng dậy”:
“ Súng nổ rung trời tức giận
Người lên như nước vỡ bờ
Nước Việt Nam từ máu lửa
Rũ bùn đứng dậy sáng loà”
     Bốn câu thơ lục ngôn với giọng đanh, chất chứa xúc cảm của thi sĩ. Hình ảnh “người lên như nước vỡ bờ” hay “rũ bùn đứng dậy sáng lòa” trình bày sức mạnh tập thể vừa đau thương vừa quả cảm. Cũng từ cái kết này, người đọc thấy được niềm tin vào thắng lợi và tương lai của quốc gia nhưng mà Nguyễn Đình Thi luôn hướng tới.
     Bài thơ “Quốc gia” của Nguyễn Đình Thi rất rực rỡ trong cách thông minh ngôn từ, diễn tả liền mạch đầy xúc cảm, giọng thơ phong phú và nhiều hình ảnh thú vị giàu sức gợi. Nguyễn Đình Thi đã mang tới một bài ca về quốc gia đậm nét đặc trưng và ý thức chung của người Việt.
Phân tích bài thơ Quốc gia của Nguyễn Đình Thi – Bài mẫu 6
     Có nhẽ ko có một thi sĩ nào trên thế gian này, trở thành một thi sĩ chân chính nhưng mà lại ko có một vần thơ, một bài thơ viết về quốc gia, về quê hương. Bởi vì quốc gia là nguồn cảm hứng vô tận đối với thi sĩ muôn thuở.
     Nhưng tình cảm quốc gia ở mỗi con người lại tạo nên theo một trục đường riêng, mang nội dung màu sắc riêng và dựa trên những cảm nhận riêng.
     Nguyễn Đình Thi là một thi sĩ viết nhiều về quốc gia. Nhưng có nhẽ chưa ở đâu, trong thơ và trong văn của ông, cảm hứng về quốc gia lại nổi trội, tập trung rực rỡ như ở bài thơ Quốc gia.
     Bài thơ Quốc gia của Nguyễn Đình Thi được sáng tác từ năm 1948 tới năm 1955 mới hoàn thành, so với Bên kia sông Đuống của Hoàng Cầm, Quốc gia của Nguyễn Đình Thi ngắn hơn, thế nhưng mà Hoàng cầm sáng tác chỉ trong một đêm, còn Nguyễn Đình Thi đã viết trong bảy tám năm ròng rã. So sánh tương tự để thấy cảm hứng về quốc gia của hai thi sĩ ngay ở mặt này đã có cái gì rất không giống nhau: Bên kia sông Đuống là cảm hứng tuôn tràn, Quốc gia là tình cảm nung nấu:
Những đêm dài hành quân nung nấu
     Lần giở lại “tiền sử” của bài thơ và đọc kĩ phần thứ nhất Quốc gia, ta càng thấy rõ đó là một tình cảm nung nấu, nung nấu nỗi nhớ, nung nấu thú vui, niềm tin yêu của người làm chủ.
     Là một thanh niên sống và hoạt động ở Hà Nội, Nguyễn Đình Thi viết về quốc gia, trước hết là viết về Hà Nội, thủ đô của quốc gia, thủ đô của trái tim ông, Hà Nội với hương sắc xao động long lanh trong nắng gió mùa thu.
Sáng mát trong như sáng năm xưa
Gió thổi mùa thu hương cốm mới
Tôi nhớ những ngày thu đã xa.
Sáng chớm lạnh trong lòng Hà Nội
Những phố dài xao xác hơi may
Người ra tiên phong ko ngoảnh lại
Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy
Mùa thu nay khác rồi,
Tôi đứng vui nghe giữa núi đồi
Gió thổi rừng tre phơi phới
Trời thu thay áo mới
Trong biếc nói cười thiết tha…
     Chẳng phải tình cờ chút nào lúc nói tới quốc gia là nói tới Hà Nội và nói tới Hà Nội lại nói tới mùa thu. Quốc gia ta tươi đẹp bốn mùa nhưng đẹp nhất là vào mùa thu và có mùa thu ở đâu lại đẹp, lại “mát trong” hơn mùa thu Hà Nội? Nhất là mùa thu nơi đây lại từng điểm một cái mốc vàng son vào lịch sử – “Thủ đô hoa vàng nắng Ba Đình” giữa “Tháng Tám mùa thu xanh thẳm” (Tố Hữu).
     Cho nên, chẳng phải chờ tới bốn câu tuyệt tác, ngay từ những đòng đầu đã có cái gì xôn xao, xào xạc trong hồn:
Sáng mát trong như sáng năm xưa
Gió thổi mùa thu hương cốm mới
Tôi nhớ những ngày thu đã xa
     Quốc gia gắn với nỗi nhớ, nỗi nhớ khởi từ mùa thu, mùa thu “đã xa” được gợi lại từ “mùa thu nay”. Rõ ràng là có hai mùa thu như đang soi chiếu vào nhau làm cho mỗi phía đều long lanh nhấp nhánh hơn lên trong tâm hồn thi sĩ. Cái cảm giác “mát trong” là chung, là muôn thuở đối với mọi mùa thu Việt Nam, mùa thu Hà Nội. Cái riêng lẻ cái “đã xa” đã “khóe rồi” giữa hai mùa thu, còn lại là gì? Trong những ngày thu đã xa Hà Nội “mát trong” vẫn “mát trong” vẫn đẹp và thơ mộng. Nhưng đó là cái đẹp buồn. Phố xá vắng vẻ, xao xác, sân thềm đầy nắng, đầy lá vàng rơi. Gió heo may mang theo khí lạnh đầu mùa thổi dài theo những dãy phố cổ vắng người. Có một cái gì buồn, thật trang trọng trong thời khắc chuyển mùa, thời khắc chia xa.
     Mùa thu nay vẫn “mát trong” như “sáng năm xưa” đó nhưng cũng “đã khác rồi”. Khác rồi bởi cái “Người ra tiên phong ko ngoảnh lại” của “những ngày thu đã xa”, giờ đây đã “đứng giữa núi đồi”, đúng từ một tầm cao của chiến khu kháng chiến Việt Bắc để nhưng mà “nhớ’ nhưng mà “nghe”. Lòng người đã đổi nên ngọn gió cũng đổi, âm thanh cũng đổi, sắc hương cũng đổi:
Gió thổi rừng tre phơi phới
Trời thu thay áo mới
Trong biếc nói cười thiết tha.
     Đó là cơn gió thổi, sắc áo mới, tiếng nói cười giữa một cuộc hồi sinh.
     Có một thay đổi nhỏ trong cách xưng hô ở trên là “tôi nhớ”, “tôi đứng vui nghe”. Tới đoạn thơ tiếp theo, đất trời mùa thu lại vang vọng tiếng “nói cười thiết tha” của “chúng ta”.
Trời xanh đây là của chúng ta
Núi rừng đây là của chúng ta
Nước chúng ta…
     Mấy chữ “của chúng ta”, “chúng ta” đó vang lên thật rắn rỏi, tự hào tin yêu, “chúng ta” tự hào về “nước chúng ta” có chủ quyền, tự hào vì “nước chúng ta” giàu đẹp rộng lớn.
Những cánh đồng thơm mát
Những ngả đường mênh mông
Những dòng sông đỏ nặng phù sa…
     Tự hào vì truyền thống “ko bao giờ khuất” của ông cha mình:
Đêm đêm rì rầm trong tiếng đất
Những buổi ngày xưa vọng nói về
     Ở trên, ta nghe một “tiếng nói cười thiết tha” vọng lên đâu đó giữa tầng trời “trong biếc”, ơ đây trong những dòng khép lại phần thứ nhất bài thơ, ta lại nghe tiếng nói thiêng vọng lên từ lòng đất thiêng nhưng mà thi sĩ gọi là “tiếng đất”.
     Tương tự, cảm hứng về quốc gia của Nguyễn Đình Thi trong phần thứ nhất của bài thơ là thú vui của người làm chủ. Đó là thú vui, là nỗi nhớ vừa sâu lắng vừa nô nức trong lòng, một thứ nỗi niềm vọng trong tiềm thức thành một thứ tiếng nói riêng, “tiếng thu” riêng, nghe mênh mang sâu thẳm: sâu thẳm giữa bầu trời, sâu thẳm trong lòng đất và sâu thẳm giữa hồn người đi kháng chiến.
     Như trên đã nói, Quốc gia được Nguyễn Đình Thi sáng tác từ năm 1948 tới 1955 mới hoàn thành. Phần thứ nhất được hoàn thành năm 1948 (“Sáng mát trong như sáng năm xưa”), (“Đêm mít tinh”) phần thứ hai, được viết tiếp từ 1949 tới 1955. Nguyễn Đình Thi hình như chờ cho lịch sử viết xong thiên sử thi của dân tộc mình, rồi mới theo đó nhưng mà viết nốt phần thứ hai này. Có nhẽ vì vậy nhưng mà dù thiên về xây dựng những hình ảnh có tính biểu tượng nói chung, lời thơ vẫn âm vang những tiếng vọng của cuộc sống hào hùng của một quốc gia đấu tranh và thắng lợi, ơ đó, có âm vang của phong trào phát động quần chúng trong cải cách ruộng đất:
Từ gốc lúa bờ tre hồn hậu
Đã bật lên những tiếng căm hờn
     Có âm vang nhịp bước vào công – nông – binh “liên minh” kháng chiến:
Khói nhà máy cuộn trong sương núi
Kèn gọi quân vang vọng cánh đồng
Ôm quốc gia những người áo vải
Đã đứng lên thành những người hùng
     Nhưng nếu như những biểu tượng nói chung trên đây chỉ được xây dựng bằng giác quan lịch sử, bằng sự kiện thì Quốc gia của Nguyễn Đình Thi đã ko làm xôn xao lòng người tới thế. Rất nhiều những biểu tượng đã kết tinh từ những kĩ niệm riêng, từ chính quan sát, trải nghiệm của một nghệ sĩ từng sống lăn lộn trong kháng chiến. Cho nên, Quốc gia của Nguyễn Đình Thi có nhiều khổ, nhiều dòng nhấp nhánh cái chất sống của thi sĩ và của nhân dân.
     Lúc ông viết:
Ôi những cánh đồng quê chảy máu
Dây thép gai đâm nát trời chiều
Những đêm dài hành quân nung nấu
Bỗng phấp phỏng nhớ mắt người yêu
     Thì ta hiểu đó là nỗi đau chung quyện vào những nỗi đau riêng, và nỗi đau đó nung nấu thêm vì một nỗi nhớ xao xuyến chay lòng. Trong đó có kỉ niệm về một buổi chiều hành quân ở Bắc Giang: Nhìn lên đồi cao, dây thép gai đồn giặc hằn lên như cào cấu “đâm nát trời chiều”. Ráng chiều đỏ bầm lại, rãnh cày đồng quê như “chảy máu”. Những cụ thể rất thực, rất sống sít đó đã vào thơ và trở thành biểu tượng đau thương của quốc gia trong kháng chiến chống Pháp. Đó ko còn là hình ảnh của một thời nhưng mà là hình ảnh của mọi thời giặc giã, ko còn là hình ảnh của một vùng quê Bắc Giang nhưng mà hiển thân của mọi vùng quê, mọi quốc gia dưới gót giày quân xâm lược.
     Những hình ảnh đau thương quặn lòng đó sẽ còn “nung nấu” những “đêm dài hành quân” nhưng cũng từ miền đau thương sâu thẳm đó, mọc lên những ngôi sao thương nhớ nhấp nhánh, thao thức phấp phỏng. Đó là ánh mắt “người yêu” là nỗi nhớ phấp phỏng và cũng chính là sự thôi thúc, là niềm tin.
     Trong thơ Nguyễn Đình Thi, nỗi “nhớ mắt người yêu” như nhớ một ánh sao nhấp nhánh đó thường trở đi trở lại nhiều lần (Trong Bài thơ viết cạnh đồn Tây: “Nhớ em đôi mắt hay cười”, Trong Em bảo anh: “Tia lửa nơi ta bay lên cao – Trong mắt người yêu thành trời sao”, trong Nhớ: “Ngôi sao nhớ người nào nhưng mà sao nhấp nhánh – Soi sáng đường chiến sĩ giữa đèo mây”…) Nhưng đặc thù ở “Quốc gia”, “Mắt người yêu” gợi một nỗi nhớ lớn lao sâu thẳm, vượt lên trên cả tình yêu lứa đôi, vượt lên trên nỗi nhớ người yêu. Bởi thứ ánh sáng bỗng nhiên bừng lên trong tâm hồn đó có cả nỗi đau, nỗi nhớ, có cả buồn vui, cả tin yêu kỳ vọng, cả riêng và chung.
     Bài thơ khép lại băng một cảnh tượng hào hùng, tráng lệ:
Súng nổ rung trời tức giận
Người lên như nước vỡ bờ
Nước Việt Nam từ máu lửa
Rũ bùn đứng dậy sáng lòa
     Cảnh tượng lớn lao này cũng là một biểu tượng nói chung về sự vững mạnh quật cường của quốc gia từ trong đau thương khó khăn. Nhưng đó là một bức tranh sống động. Cảm hứng hiện thực lấy từ thắng lợi Điện Biên Phủ: Đoàn quân “áo vải”, “đứng lên thành những người hùng” phất cao cờ thắng lợi trên nóc hầm viên tướng chiến bại Đờ Caxtơri chiều mùng 7 tháng 5 lịch sử. Cảnh tượng đó đã được nhiều nhà quay phim, chụp ảnh ghi lại, nhưng hiếm có ở đâu gợi cho ta thật nhiều ấn tượng như ở đây, có cái gì rung rinh như một cơn trở dạ lớn lao của trời đất, của lịch sử. Trước mắt ta lồng lộng, chói lòa một “Nước Việt Nam từ máu lửa – Rũ bùn đứng dậy…” Đó là cái “rũ bùn đứng dậy” của Phù Đổng Thiên Vương thời đánh Pháp.
     Quốc gia của Nguyễn Đình Thi là một bài thơ rực rỡ về đề tài này. Rực rỡ nhất là ở cảm hứng rất riêng về quốc gia của ông: Một quốc gia gắn liền với mùa thu, gắn liền với thú vui nỗi nhớ của con người làm chủ, một quốc gia thật đẹp ngay trong cảnh khó khăn đau thương. Chính thi sĩ đã từng viết:
Anh yêu em như yêu quốc gia
Vất vả đau thương, tươi thắm vô ngần
                                        (Nhớ)
     Có nhẽ vì vậy nhưng mà giữa bao nhiêu bài thơ hay về quốc gia của bao nhiêu thi sĩ, người đọc vẫn ko thể quên được những câu thơ tuyệt tác của ông về phố Hà Nội, về “Những cánh đồng quê chảy máu – Dây thép gai đâm nát trời chiều” và về “Nước Việt Nam từ máu lửa – Rũ bùn đứng dậy sáng lòa”.
Trên đây là các bài văn mẫu Phân tích bài thơ Quốc gia của Nguyễn Đình Thi do bangtuanhoan.edu.vn sưu tầm và tổng hợp được, mong rằng với nội dung tham khảo này thì các em sẽ có thể hoàn thiện bài văn của mình tốt nhất!
Đăng bởi: bangtuanhoan.edu.vn
Phân mục: Lớp 12, Ngữ Văn 12

#Phân #tích #bài #thơ #Đất #nước #của #Nguyễn #Đình #Thi #hay #nhất

[rule_2_plain]

#Phân #tích #bài #thơ #Đất #nước #của #Nguyễn #Đình #Thi #hay #nhất

[rule_2_plain]

#Phân #tích #bài #thơ #Đất #nước #của #Nguyễn #Đình #Thi #hay #nhất

[rule_3_plain]

#Phân #tích #bài #thơ #Đất #nước #của #Nguyễn #Đình #Thi #hay #nhất

Tuyển chọn những bài văn hay chủ đề Phân tích bài thơ Quốc gia của Nguyễn Đình Thi. Các bài văn mẫu được biên soạn, tổng hợp ngắn gọn, cụ thể, đầy đủ từ các bài viết hay, xuất sắc nhất của các bạn học trò trên cả nước. Mời các em cùng tham khảo nhé!
Xem nhanh nội dung1 Phân tích bài thơ Quốc gia của Nguyễn Đình Thi – Bài mẫu 12 Phân tích bài thơ Quốc gia của Nguyễn Đình Thi – Bài mẫu 23 Phân tích bài thơ Quốc gia của Nguyễn Đình Thi – Bài mẫu 34 Phân tích bài thơ Quốc gia của Nguyễn Đình Thi – Bài mẫu 45 Phân tích bài thơ Quốc gia của Nguyễn Đình Thi – Bài mẫu 56 Phân tích bài thơ Quốc gia của Nguyễn Đình Thi – Bài mẫu 6
Phân tích bài thơ Quốc gia của Nguyễn Đình Thi – Bài mẫu 1

      Nhắc tới Nguyễn Đình Thi chúng ta nhớ ngay tới một nghệ sĩ đa tài, có đóng góp lớn cho văn học nghệ thuật nước nhà trên nhiều lĩnh vực. Nhìn lại sự nghiệp sáng tác nghê thuật của ông có thể nói chung rằng, ngợi ca quốc gia đẹp giàu, quật cường, nhân dân cần mẫn, quả cảm chính là cảm hứng nồng đậm nhất. Hiện lên từ những trang văn, bài thơ, bài hát của Nguyễn Đình Thi là hình tượng một quốc gia từ trong gông xiềng áp bức vùng dậy tự giải phóng và rực rỡ trong ánh sáng thời đại mới. Quốc gia là một trường hợp tiêu biểu như thế, một trong những đỉnh cao của thơ trữ tình cách mệnh Việt Nam.
        Quốc gia có ý nghĩa khá đặc thù. Nó là thành phầm của một quá trình nung nấu, một sáng tác mang tính chất tổng hợp. Hãy quan tâm tới thời kì tác giả sáng tác bài thơ: 1948 – 1955. Đây là một tín hiệu lạ chứng tỏ điểm lạ mắt của Quốc gia và là căn cứ quan trọng để hiểu đúng bài thơ. Thông thường, một bài thơ trữ tình với dung lượng đó được sáng tác chỉ trong một ngày, một buổi, thậm chí chỉ trong năm ba tiếng đồng hồ (Bên kia sông Đuống của Hoàng Cầm, Tây Tiến của Quang Dũng). Vậy vì sao Quốc gia được tạo nên, được khởi bút từ thời kì đầu dân tộc bước vào cuộc trường chinh chống thực dân Pháp nhưng mà tới tận ngày kháng chiến trường kì thắng lợi, hoà bình lập lại mới hoàn thành? Điều đó phản ánh ý đồ của Nguyễn Đình Thi như ông đã có dịp tâm tình. Viết Quốc gia, thi sĩ muốn tạo dựng một tượng đài Tổ quốc Việt Nam trong Cách mệnh tháng Tám, trong chín năm kháng chiến người hùng phần nào tương xứng với tầm vóc cao đẹp của quốc gia ta trong lịch sử. Với mong muốn này, dễ hiểu vì sao thi sĩ phải đầu tư thời kì, cần tập trung tâm trí và đưa vào đây (tất nhiên có tu sửa) một số đoạn vốn ở các bài thơ khác. Lẽ thường, lúc vượt qua một chặng đường lịch sử, nhìn lại để tổng kết, để tự hào, mới có thể hoàn thiện bức tượng đài. Quốc gia trở thành một sáng tác mang tính chất tổng hợp, hài hoà giữa cảm hứng sử thi hùng tráng với rung cảm trữ tình thiết tha lúc ngợi ca một quốc gia từ trong gông xiềng áp bức, từ trong lam lũ nghèo đói vùng dậy tự giải phóng, quả cảm đấu tranh bảo vệ quyền độc lập tự do thiêng liêng và rực rỡ trong ánh sáng thời đại mới.
      Thời kì sáng tác, ý đồ nghệ thuật nêu trên chính là cơ sở để chúng ta phân tích vẻ đẹp của hình tượng quốc gia trong bài thơ này. Quốc gia trở thành hình tượng trung tâm trong bài thơ. Nếu cần chọn một từ, chỉ một từ thôi, nói trúng vẻ đẹp cơ bản nhất của hình tượng này, hẳn đó là từ vận động. Một quốc gia trường chinh trên dặm dài lịch sử, một quốc gia có truyền thống quật cường, dẻo dai đang ngời lên trong ngày nay đau thương, khói lửa và đang vững bước đi tới tương lai tươi sáng – đó là cảm nhận rõ rệt nhất lúc đọc bài thơ này. Cả bài thơ toát lên sự vận động. Từng khổ thơ cũng trình bày sự vận động trên trục thời kì quá khứ – ngày nay – tương lai. Đây là quốc gia có lịch sử lâu dài, quốc gia của những người chưa bao giờ khuất:
Nước chúng ta 

Nước những người chưa bao giờ khuất 
Đêm đêm rì rầm trong tiếng đất 
Những buổi ngày xưa vọng nói về. 
      Quốc gia của bao thế hệ chưa bao giờ khuất đó đang vươn mình lớn dậy trong ngày nay khó khăn, đau thương:
Từ những năm đau thương đấu tranh 
Đã ngời lên nét mặt quê hương 
Từ gốc lúa bờ tre hồn hậu 
Đã bật lên những tiếng căm hờn. 
     Chính từ trong ngày nay đấu tranh quả cảm, lao động cần mẫn đó gương mặt quốc gia ngày một ngời sáng. Hình như càng về cuối bài thơ, cảm hứng tương lai càng nồng đậm:
Ngày nắng đốt theo đêm mưa giội 
Mỗi bước đường mỗi bước hi sinh 
Trán cháy rực nghĩ trời đất mới 
Lòng ta mênh mông ánh rạng đông. 
      Trong cuộc trường chinh vạn dặm, quốc gia mình ngày càng vững bước tới tương lai, trong “vất vả đau thương” quốc gia mình càng “tươi thắm vô ngần” – đó là cảm nhận thâm thúy của Nguyễn Đinh Thi về sức sống dẻo dai, mãnh liệt của dân tộc Việt Nam, con người Việt Nam.
      Một đặc điểm nữa là hình tượng quốc gia trong bài thơ này mang vẻ đẹp bình dị nhưng mà cao cả trong ánh sáng thời đại mới. Hãy chú ý hệ thống hình ảnh về quốc gia trong bài thơ. Xây dựng tượng đài phải có chất liệu. Để làm việc đó, có tác giả lấy chất liệu chủ yếu từ lịch sử, có tác giả tìm chất liệu chủ yếu từ văn hoá dân gian… Hình tượng quốc gia được Nguyễn Đình Thi xây dựng bằng những vẻ đẹp của tự nhiên xanh tươi, dạt dào sức sống, bằng những hành động đấu tranh quả cảm, lao động cần mẫn của nhân dân. Thi sĩ đã ngắm nhìn, cảm nhận quốc gia từ chỗ đứng, bằng tấm lòng của “chúng ta” – những con người vừa được cách mệnh giải phóng khỏi thân phận nô lệ khổ nhục đang đứng lên làm chủ non sông quốc gia mình. Do vậy, quốc gia này rất đỗi bình dị, thân yêu nhưng mà cao cả, kì vĩ trong ánh sáng thời đại mới. Quốc gia, đó là mùa thu hương cốm mới, núi đồi, rừng tre phơi phới. Quốc gia, đó là những cánh đồng thơm mát, những ngả đường mênh mông, những dòng sông đỏ nặng phù sa, gốc lúa bờ tre hồn hậu. Quốc gia, đó là “Trời đầy chim và đất đầy hoa”, “Khói nhà máy cuộn trong sương núi – Kèn gọi quân vang vọng cánh đồng”… Bình dị, thân yêu là thế nhưng quốc gia đó mang tầm vóc mới bởi đang do những con người lão động làm chủ – quốc gia của thời đại dân chủ sở hữu dân: 
Ôm quốc gia những người áo vải 
Đã đứng lên thành những người hùng. 
       Cảm hứng về quốc gia của Nguyễn Đình Thi gắn liền với niềm tự hào mang tính dân chủ của thời đại mới. “Trời xanh đây là của chúng ta – Núi rừng đây là của chúng ta” – chỉ tới thơ ca sau Cách mệnh tháng Tám mới xuất hiện đại từ “chúng ta” với tư thế đó, tầm vóc đó.
      Có thể tìm thấy nhiều đoạn, nhiều khổ thơ rực rỡ trong Quốc gia để chứng minh cho các đặc điểm trên của hình tượng trung tâm trong bài thơ.
      Lịch sử lâu dài của quốc gia, sức sống dẻo dai của bao thế hệ ông cha được Nguyễn Đình Thi cảm nhận thâm thúy:
Nước chúng ta
Nước những người chưa bao giờ khuất 
Đêm đêm rì rầm trong tiếng đất 
Những buổi ngày xưa vọng nói về.
     Về ngôn từ, hình ảnh, giọng điệu, đoạn thơ này chứng tỏ xúc cảm thiết tha, lắng đọng của Nguyễn Đình Thi. Dù ngắn nhưng đoạn thơ bố cục có từng lớp theo lối suy diễn sau lúc xướng lên nhân vật để nhìn ngắm, chiêm nghiệm. “Nước chúng ta” là nước như thế nào ? Đây là “Nước những người chưa bao giờ khuất”. Điều đó trình bày ở đâu ? Hai dòng tiếp sau lại là sự diễn giải, chứng minh cụ thể.
      Quốc gia là bài thơ được viết theo thể tự do, câu dài, câu ngắn xen kẽ. Rõ ràng, “Nước chúng ta” là dòng thơ ngắn nhất trong bài. Nó cất lên lời xưng danh dõng dạc, tử tế. Đã xưng danh thì phải ngắn, phải cất cao đĩnh đạc. Nó toát lên niềm tự hào về quốc gia, về quyền làm chủ quốc gia đó.
      Nguyễn Đình Thi ko phải là người trước nhất, người duy nhất khẳng định sức sống dẻo dai của truyền thống dân tộc nhưng ông đã có cảm nhận, cách trình bày của riêng mình. Nhiều người thường nói truyền thống quốc gia, sức sống ông cha qua những tấm gương, câu chuyện lịch sử, qua những danh lam thắng cảnh, sự tích núi sông, tức là qua những hình ảnh mang tính thị giác. Ở đây, Nguyễn Đình Thi lại nói qua hình tượng âm thanh. Một âm thanh thân thiện nhưng mà thiêng liêng đặc thù. Cứ đêm đêm vọng lên từ lòng đất tiếng nói của những người chưa bao giờ khuất. Hình bóng và tâm linh của bao thế hệ ông cha vẫn còn thức động giữa hôm nay. Chữ rì rầm gợi lên thứ âm thanh ko lớn nhưng ko bao giờ dứt. Đã là tiếng trong lòng đất thì phải rì rầm. Hãy chú ý những từ ngữ của đoạn thơ: khuất, rì rầm, ngày xưa, vọng – chúng tạo nên một ko khí cổ truyền, trầm lắng đặc thù. “Đêm đêm” là ngày nay, “những buổi ngày xưa” là quá khứ xa xưa. Hai chiều thời kì tưởng chừng rất xa nhau được kéo nhập làm một qua tiếng rì rầm đó, trong ko khí đó. “Đêm đêm rì rầm trong tiếng đất” – vì sao viết tiếng đất chứ ko phải lòng đất ? Hình như ở đây có hai thứ tiếng. “Rì rầm” là tiếng của con người, của nhân sinh. “Tiếng đất” là tiếng của núi non, của vũ trụ. Tiếng của ông cha, của lịch sử đã hoà trong tiếng của đất đai, của vũ trụ nhưng mà vọng mãi muôn thuở.
       Nhằm ngợi ca ý thức quật cường của nhân dân ta, sự vùng dậy quật cường của quốc gia, nhằm tố cáo tội ác của quân thù, Nguyễn Đình Thi đã dựng tả gương mặt quê hương, quốc gia đau thương trong lửa khói chiến tranh. Nhiều người cho rằng khổ thơ dưới đây thuộc loại hay nhất của thơ ca kháng chiến chống thực dân Pháp:
Ôi những cánh đồng quê chảy máu 
Dây thép gai đâm nát trời chiều 
Những đêm dài hành quân nung nấu 
Bỗng phấp phỏng nhớ mắt người yêu.
       Nhận xét đó có căn cứ bởi đây là những câu thơ vừa giàu tính tạo hình vừa giàu xúc cảm. Nguyễn Đình Thi từng tâm tình rằng đây là những câu thơ được viết từ kỉ niệm trong cuộc đời kháng chiến, từ những buổi chiều cùng quân nhân hành quân qua các vùng quê hoang vu. Một hoạ sĩ dựa vào hai câu thơ này hoàn toàn có thể vẽ nên một bức tranh có hình khối, đường nét, sắc màu, có ko khí và vong linh. Những cánh đồng quê trống vắng, xơ xác vì bị lũ giặc tàn phá. Bầu trời chiều trên những cánh đồng đó càng mờ xám, âm u. Nối giữa mặt đất cánh đồng với bầu trời chỉ là những hàng dây thép gai của đồn giặc như tua tủa xỉa cắt. Nhìn về phía tây, ánh hoàng hôn đỏ lựng đang hắt ngược một khoảng lên nền trời. Bức tranh này ko có cây cối, cửa nhà nhưng mà toát lên vẻ lạnh lẽo, tang thương. Hình ảnh thơ lạnh, vắng nhưng mà thấm đẫm xúc cảm thương đau, uất hận. Chính từ màu đỏ của hoàng hôn, từ máu của bao con người đã đổ trên quê hương nhưng mà Nguyễn Đình Thi liên tưởng tới cánh đồng đang chảy máu. Cũng bởi lòng xót xa đớn đau nhưng mà thi sĩ tưởng như dây thép gai đâm nát cả bầu trời quốc gia. Trong các từ chảy máu, đâm nát có cả cõi lòng tan tành của thi sĩ. Thương đau, uất hận ko nén nổi khiến lời thơ cất lên thành giọng điệu cảm thán.
      Như thế, từ một hình ảnh, một ấn tượng thực, với hai câu thơ này Nguyễn Đình Thi đã vẽ nên một bức tranh mang ý nghĩa biểu tượng thâm thúy cho quốc gia đau thương trong chiến tranh, bị quân thù giày xéo. “Nói về tội ác quân thù có thể có nhiều cách nói không giống nhau, tôi ko mô tả cụ thể nhưng mà từ chất liệu cụ thể nói chung lên một điều gì sâu xa hơn”.
      Chính từ trong đau thương đấu tranh, gương mặt quốc gia ngày càng ngời sáng. Các động từ ngời lên, bật lên đã diễn tả sự vùng dậy quật cường của dân tộc:
Từ những năm đau thương đấu tranh
Đã ngời lên nét mặt quê hương 
Từ gốc lúa bờ tre hồn hậu 
Đã bật lên những tiếng căm hờn.
      Càng về cuối bài Quốc gia, cảm hứng sáng sủa càng nồng đượm. Đứng ở ngày nay thắng lợi vinh quang nhìn lại trục đường lịch sử vừa qua của dân tộc, Nguyễn Đình Thi tỉnh táo và tự hào khẳng định:
Ngày nắng đốt theo đêm mưa giội 
Mỗi bước đường mỗi bước hi sinh 
Trán cháy rực nghĩ trời đất mới
Lòng ta mênh mông ánh rạng đông.
      Bởi ý đồ tổng kết lịch sử, hệ thống hình ảnh trong khổ thơ trên liên kết hài hoà mặt cụ thể, gợi cảm với tính nói chung, biểu tượng (ngày nắng đốt, đêm mưa giội, trán, lòng, trời đất mới, ánh rạng đông). Tuyến đường vừa qua của quốc gia đâu phẳng phiu thênh thang. Trên trục đường đó, chúng ta vừa trải qua bao khó khăn, thử thách này lại tiếp ngay thử thách khác, mỗi bước đường phải trả giá bằng bao xương máu. Sức mạnh nào đã đưa dân tộc vượt qua trục đường khó khăn, vinh quang đó và bước tiếp tới tương lai tươi sáng ? Đó chính là lí trí tỉnh táo, tư tưởng cách mệnh đúng mực, phương pháp cách mệnh khoa học, là tình cảm sáng sủa phơi phới. Lúc một tư nhân, một tập thể liên kết được hai mặt này thì sẽ mang sức mạnh vô địch. Khổ thơ chứng tỏ sự tổng kết lịch sử thâm thúy của Nguyễn Đình Thi theo cách một thi sĩ trữ tình.
     Mọi vẻ đẹp của hình tượng quốc gia, những cảm hứng chính của Nguyễn Đình Thi được kết tinh khá trọn vẹn ở khổ cuối bài thơ. Đây là đỉnh điểm của cảm hứng sử thi lúc ngợi ca tầm vóc quốc gia, lúc dựng tả bức tượng đài:
Súng nổ rung trời tức giận 
Người lên như nước vỡ bờ
Nước Việt Nam từ máu lửa 
Rũ bùn đứng dậy sáng loà.
     Khổ thơ xây dựng hình ảnh theo từng lớp. Từ hình ảnh những lớp người cụ thể, Nguyễn Đình Thi liên tưởng, nói chung thành hình ảnh quốc gia trong thời đại mới, tức là khổ thơ liên kết hài hoà tính tả thực, gợi cảm với tính biểu tượng. Trong một bài viết kể về việc sáng tác Quốc gia, Nguyễn Đình Thi có giảng giải rằng khổ thơ kết này được tạo nên từ một hình ảnh thực chính mắt thi sĩ được chứng kiến. Đó là từ trong hào chiến đấu đầy bùn đất, các chiến sĩ ta hùng dũng xông lên tấn công vào đồn giặc Pháp. Quân phục các anh lấm lem nhưng lưỡi lê tuốt trần, bóng người nhấp nhánh trong lửa đạn. Chính từ đây, thi sĩ xây dựng một cảnh tượng thật giàu chất điện ảnh. Dưới bầu trời ầm vang tiếng súng, ngang dọc chớp đạn, những lớp người ồ ạt xông lên với khí thế ko gì ngăn cản nổi. Lớp này ngã, những lớp sau tiến bước, cứ ào ào như sóng cuộn. Sự đè nén, áp bức tàn bạo của quân thù khiến lòng hờn căm, tức giận của dân ta càng nóng bỏng để vùng lên mạnh mẽ. Hình ảnh này gợi ta liên tưởng tới câu tục ngữ “Tức nước vỡ bờ”.
     Từ hình ảnh cụ thể trên, Nguyễn Đình Thi đã nói chung, đúc kết nên hình tượng quốc gia. Đó là một quốc gia từ trong máu lửa đau thương của chiến tranh, từ trong bùn lầy của lam lũ, nghèo đói nhưng mà vươn mình đứng dậy. Hình tượng quốc gia này khiến ta nhớ lại cái vươn vai kì diệu của chú nhỏ làng Gióng thuở nào. Tầm vóc quốc gia vụt trở thành kì vĩ lạ thường. Đúng là trong vất vả đau thương quốc gia càng “tươi thắm vô ngần” như Nguyễn Đình Thi từng viết:
Anh yêu em như yêu quốc gia 
Vất vả đau thương tươi thắm vô ngần.
     Kiểu liên tưởng nói chung này ta sẽ còn bắt gặp khá nhiều trong thơ ca Việt Nam về sau. Chẳng hạn, từ tư thế hi sinh hiên ngang của anh giải phóng quân trên đường băng Tân Sơn Nhất (ở cuộc Tổng tiến công và nổi dậy xuân Mậu Thân 1968) thi sĩ – liệt sĩ Lê Anh Xuân liên tưởng tới “Dáng đứng Việt Nam tạc vào thế kỉ”. Từ dáng đứng này, Lê Anh Xuân cảm nhận “Tổ quốc bay lên mênh mông mùa xuân” (Dáng đứng Việt Nam). Hay ở Việt Nam, máu và hoa, trong ko khí hào hùng của thời đại dân tộc đánh đế quốc Mĩ và thắng lợi, Tố Hữu ngợi ca: “Ôi Việt Nam ! Từ trong biển máu – Người vươn lên, như một thiên thần !”.
      Khổ thơ của Nguyễn Đình Thi còn hay ở thể sáu chữ, ở nhịp độ vừa nhịp nhàng vừa ngày một đẩy tới, dâng cao (nhất là ở dòng thứ hai và dòng cuối). Nhịp độ đó cũng tương ứng với sự vươn lên mạnh mẽ, với tầm vóc kì vĩ của hình tượng quốc gia. Đỉnh điểm của nhịp thơ chính ở chữ “sáng loà” cuối cùng. Từ đây, hiện lên hình tượng quốc gia Việt Nam rực rỡ, chói ngời trong ánh hào quang thắng lợi.
Phân tích bài thơ Quốc gia của Nguyễn Đình Thi – Bài mẫu 2

    Nguyễn Đình Thi – một tâm hồn, một con người đa tài với những tác phẩm, bài viết đủ mọi thể loại. Văn học, soạn nhạc, triết học, lí luận phê bình… mặt nào cũng rất tài hoa. Về thơ ca, ông đã có những đóng góp quan trọng cho nền văn học Việt Nam với giọng thơ sôi nổi, đượm đà và sâu lắng nhưng lại tao nhã, giản dị gần gùi với mọi người. Tác phẩm nổi trội trong thời kì này là bài thơ Quốc gia. Được sáng tác từ 1948 – 1955, sự liên kết hai bài thơ Đêm mít tinh và Sáng mát trong như sáng năm xưa đã giúp tác giả tạo nên thái độ trân trọng, một cái nhìn đầy đủ về hình ảnh quốc gia. Quốc gia thực sự là cuốn biên niên sử bằng thơ hào hùng, oanh liệt, vinh quang và rực rỡ của dân tộc.
     Mở đầu bài thơ, Nguyễn Đình Thi đã lấy hình ảnh mùa thu đã xa, một mùa thu với những kí ức và hình ảnh đã thuộc về quá khứ:
Sáng mát trong như sáng năm xưa
Gió thổi mùa thu hương cốm mới
Tôi nhớ những ngày thu đã xa
     Nguyễn Đình Thi đứng trước mùa thu của ngày nay và hồi ức về mùa thu quá khứ. Với hình ảnh thu trong sạch, mát trong của sáng sớm, với gió mùa thu mang theo hương cốm, tác giả khiến người đọc cảm nhận một mùa thu thân thuộc, một mùa thu xưa xinh xắn. Vẻ đẹp của mùa thu, với tác giả, muôn thuở vẫn vậy chẳng thay đổi, nỗi thương nhớ về cùng hoài niệm.
      Chỉ với một câu thơ gió thổi mùa thu hương cốm mới đã đánh thức trong lòng người đọc hình ảnh mùa thu Hà Nội với vẻ đẹp truyền thống, tao nhã, vững bền và thượng cổ. Một tẹo gió heo may, một tí hương cốm thơm nức. Một hình ảnh thân thuộc kéo dài từ năm này qua năm khác ko thay đổi.
      Câu thơ tôi nhớ những mùa thu đã xa giống như câu thơ bản lề, chuyển hướng, đẩy tâm tình người đọc hướng về ngày nay:
Sáng chớm lạnh trong lòng Hà Nội
Những phố dài xao xác hơi may
Người ra tiên phong ko ngoảnh lại
Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy
      Khổ thơ sau vẫn là nhịp độ chậm rãi, tràn đầy nhung nhớ. Nguyễn Đình Thi lại nhắc lại hình ánh sáng. Nhưng ảnh thu Hà Nội của ngày nay đẹp nhưng mà buồn, gợi bao sự thương nhớ. Sáng mùa thu chớm lạnh trong lòng Hà Nội, hay đúng hơn là cái chớm lạnh của lòng người trước mỗi đợt, mỗi khoảnh khắc thu về. Cái tinh tế của thi sĩ được trình bày qua câu chữ trong lòng Hà Nội. Liệu có phải đây thực ra là nỗi nhớ qua những câu thơ đầy khắc khoải và ám ảnh?
      Ở đây, còn gợi thêm một hình ảnh nữa về đặc trưng của Hà Nội: những phố dài và thêm một nét tinh tế nữa của thi sĩ, đó là việc sử dụng từ láy xao xác. Tất cả đều gợi ra sự vắng vẻ, hiu quạnh. Sự xao xác của lá thu hay là nỗi tâm tình đong đầy. Hình ảnh gió xao xác liên kết với hình ảnh con phố dài đã tạo ra sự thu hút, sự sâu thẳm.
      Và thật đột ngột, mạch xúc cảm của tác giả thay đổi, với hình ảnh người ra đi. Câu thơ thứ ba như một cái hất đầu ngạo nghễ, một sự quyết tâm đầy tự hào với chí lớn mang trong người. Nhưng câu thơ cuối lại là một tình cảm sâu lắng, trực tiếp, xúc cảm được dàn trải đều qua trang giấy qua cách ngắt nhịp của tác giả.
      Có người nói, hình ảnh của Hà Nội đã thu lại trong câu thơ cuối: thềm nắng lá rơi đầy. Câu thơ đẹp và giàu sắc thái thẩm mĩ. Bức tranh thu Hà Nội thấm đầy nắng, gợi nên sắc thái quyến rũ trong tâm trí người ra đi. Nhưng có lúc làm sao nhưng mà đi nổi lúc một Hà Nội đẹp thế, quyến rũ như thế cứ níu chân chẳng cho đi, làm sao ko khỏi mềm lòng.
       Đó là mùa thu của quá khứ, còn mùa thu của hiện thời, của ngày nay rực rỡ hơn, tươi mát hơn. Và tự hào hơn trong lòng tác giả:
Mùa thu nay khác rồi
Tôi đứng vui nghe giữa núi đồi
Gió thổi rừng tre phơi phới
Trời thu thay áo mới
Trong biếc nói cười thiết tha
      Một lời khẳng định đầy tự hào, gợi mở cho người đọc hướng về hình ảnh mùa thu trong sự đổi mới với mùa thu xưa. Chữ khác dường như ko chỉ là sự khác lạ về thời kì, ko gian như xưa, nay nhưng mà còn là sự khác lạ trong nhận thức và tư tưởng của con người. Vì một lẽ đơn giản là muôn thuở thu vẫn thế, vẫn gió heo may cùng hương cốm. Vấn đề là cảm nhận của con người nhưng mà thôi. Mùa thu xưa là mùa thu của dân tộc nô lệ. Kiếp người khổ đau, vì vậy nhưng mà thu có vẻ âm u và thê lương. Lúc đã độc lập, mùa thu như rạng rỡ hơn, chan hoà hơn. Giữa sự thay đổi của đất trời, của cuộc đời mới, mỗi người cùng hoà vào tiếng vui chung. Con người giao hoà với đất trời và vũ trụ. Con người lắng tai được âm hưởng vui tươi của thú vui độc lập, đó là niềm hạnh phúc tột độ.
      Ở đây, ko gian thu được mở rộng khoáng đạt hơn. Với tiếng gió thổi rừng tre phơi phới, vẫn là gió thu, nhưng ko phải lặng lẽ, buồn chán, nhưng mà là tiếng gió (thổi vào rừng tre) phơi phới như muốn giữ trọn thú vui của con người vào tự nhiên, vũ trụ. Hình ảnh rừng tre tượng trưng cho sức mạnh Việt Nam, vẻ đẹp của Việt Nam, thú vui của thu độc lập. Tất cả như muốn cất lên tiếng reo ca tột độ.
      Và trong xúc cảm thăng hoa, Nguyễn Đình Thi có những câu thơ rất đỗi tài hoa:
Trời thu thay áo mới
Trong biếc nói cười thiết tha
Gió thổi mùa thu hương cốm mới 
      Mùa thu như được nhân hoá và người đọc cảm thấy mùa thu như một thiếu nữ điệu đà, thướt tha đang khoác tấm áo mới rạng rỡ, tươi tỉnh và dịu dàng. Phải chăng tấm áo đó là của sự độc lập, tự do của dân tộc?
     Mùa thu ở đây vừa có nét tươi trong trẻo của một mùa thu muôn thuở, lại vừa có sự phấn khởi, vui tươi. Câu thơ đã gợi ra tất cả xúc cảm, sâu lắng, huyên náo… tạo ra sự giao hoà giữa thú vui của con người và thú vui của đất trời trong ngày độc lập.
      Và xúc cảm của thi sĩ như trải dài qua khổ thơ:
Trời xanh đây là của chúng ta
Núi rừng đây là của chúng ta
Những cánh đồng thơm mát
Những ngả đường mênh mông
Những dòng sông đỏ nặng phù sa
     Các câu thơ như cuốn vào nhau. Với cách ngắt nhịp mạnh mẽ, ngắn đã tạo ra âm hưởng hùng tráng, tràn đầy niềm tự hào. Nguyễn Đình Thi hiện thời như đang là một hướng dẫn viên, giới thiệu và tỏ bày với mọi người về cảnh sắc quê hương. Đây là núi rừng, trời xanh, kia là cánh đồng, ngả đường, xa hơn nữa là dòng sông. Tất cả như đang phơi bày vẻ đẹp, sự mỹ lệ vốn có của bản thân. Hay nói đúng hơn, đây là sự hào hứng, tất cả sự hãnh diện, vinh dự với tư cách là người làm chủ. Tác giả nhấn mạnh vào quan hệ từ của như muốn khẳng định sự sở hữu và quyền tự chủ của bản thân.
      Ở đây đã có sự thay đổi về cách xưng hô, có sự hoà nhập giữa cái tôi của Nguyễn Đình Thi, của người nghệ sĩ với cái chung của cả dân tộc. Nguyễn Đình Thi ko chỉ nói tiếng nói chung của mình nhưng mà con nói tiếng nói chung của cả dân tộc, của mọi người bằng hai tiếng chúng ta đầy tự hào.
      Vào thời Pháp thuộc, ko hề có chuyên quan niệm chúng ta. Tất cả đều đặt dưới sự kiểm duyệt gắt gao của bọn thực dân. Chỉ có thời đại mới, chỉ có xã hội và cái chung của chúng ta, chỉ có thời đại mới, chúng ta mới có thể hít thở ko khí mát lành của thu tự do, chứ ko còn bức bối ngột ngạt như trước. Nguyễn Đình Thi như muốn khẳng định tính ưu biệt của xã hội mới.
    Xúc cảm dâng trào lúc nghĩ về sự tự do, độc lập, thú vui mừng hoan hỉ đột nhiên trầm lắng trong sự suy tưởng:
Nước chúng ta
Nước những người chưa bao giờ khuất
Đêm đêm rì rầm trong tiếng đất
Những buổi ngày xưa vọng nói về.
     Nhịp thơ bỗng thay đổi, mang xúc cảm trầm lắng, ẩn chứa thái độ thành kính thiêng liêng, hướng người đọc trở về quá khứ lịch sử của quê hương. Lúc con người ta vui tươi, hoan hỉ về một thắng lợi thì bao giờ, sau đó cùng sẽ là những khoảnh khắc trầm ngâm suy nghĩ về cái giá của thắng lợi đó. Tứ thơ của Nguyễn Đình Thi về quốc gia tạo nên một chiều sâu khôn cùng. Quốc gia ở đây ko chỉ được cảm nhận ở ngày nay nhưng mà được nhìn nhận trong chiều sâu quá khứ. Quá khứ là bệ phóng, điểm tựa của ngày nay. Theo ông, quốc gia ở đây là quốc gia của những con người bất tử, chưa bao giờ khuất phục. Chữ rì rầm liên kết với từ vọng tạo ra sự hô hứng, cộng hưởng kì diệu. Như thể người cảm thu được cái cao cả, thiêng liêng, sự thân thiện và thân thiết.
     Nguyễn Đình Thi như muốn nêu lên bài học lịch sử ông cha, đạo lý của ông cha được ghi tạc lại trong tâm tưởng mỗi con người Việt Nam, ngỡ như lời trò chuyện, tâm tình, thú vị của những người xưa. Tạo nên xúc cảm thiêng liêng thành kính nhưng lại thân thiết và thân thiện. Khổ thơ như khúc nhạc trầm trong bản Instrumental (hoà tan) của Quốc gia.
      Lúc suy nghĩ về tự do độc lập, về bài học lịch sử của ông cha, Nguyễn Đình Thi hướng dòng suy nghĩ của mình về quá khứ đấu tranh của dân tộc, với những khốc liệt vốn có của nó:
Ôi nhưng cảnh đồng quê chảy máu
Dây thép gai đâm nát trời chiều
Những đêm dài hành quân nung nấu
Bỗng phấp phỏng nhớ mắt người yêu
      Những câu thơ tràn trề xúc cảm đau thương sâu lắng. Hai câu đầu, có thể coi là hai câu rực rỡ trình bày tài hoa của nghệ sĩ. Thơ của Nguyễn Đình Thi ko chỉ giàu hình ảnh nhưng mà đầy ắp tính nhạc và hội hoạ. Các hình ảnh thơ mang trị giá hiện thực cao, sử dụng giải pháp tu từ rực rỡ: cánh đồng quê chảy máu, dây thép gai đâm nát trời… gợi ra một nỗi đau khôn xiết, vẻ đẹp bình yên của làng quê đã bị quên lãng, cái yên ả của ko gian ko còn. Thay vào đó là hình ảnh dây thép gai với tội ác chồng chất của quân thù và cánh đồng máu đầy sự đau thương. Câu thơ diễn tả sự khốc liệt của chiến tranh và tội ác ghê ghớm của quân thù, bộc lộ một nỗi đau lên tới tận cùng. Nỗi đau càng lớn, niềm căm thù càng thâm thúy.
       Cái tài của tác giả là tự gửi vào thơ chất điện ảnh và hội hoạ đặc tả. Đọc thơ, người đọc như thấy trước mắt mình là cả hiện thực khốc liệt của những năm tháng khổ đau một cách tường tận và cụ thể. Ngòi bút của Nguyễn Đình Thi như một máy quay phim tài giỏi và đặc thù tạo điều kiện cho người đọc nhìn thấy một bức tranh ngập đầy máu của chiến tranh. Nỗi đau của con người và màu của ráng chiều đổ xuống gợi nên một màu tang thương, đau thương. Màu máu đỏ là thay thế hoàn toàn cho sắc xanh của bầu trời, màu vàng óng của cánh đồng lúa. Nhưng ở hai câu sau, mạch xúc cảm có sự chuyển đổi. Tác giả nói tới hình ảnh của người chiến sĩ ra trận từ trong đau thương, đã quyết tâm nung nấu một ý chí mạnh mẽ. Câu thơ giàu chất hiện thực và chất lãng mạn. Vẽ nên hình ảnh sống động của người lính kiên cường quật cường, lại vừa sâu lắng và lãng mạn của bài thơ.
       Và ở khổ thơ tiếp, Nguyễn Đình Thi đã lí giải sâu xa về sức sống, ý thức ý chí đấu tranh của người dân:
Từ những năm đau thương đấu tranh
Đã ngời lên nét mặt quê hương
Từ gốc lúa bờ tre hồn hậu
Đã bật lên những tiếng căm hờn
      Câu thơ ngắt nhịp khoẻ, rắn rỏi, trình bày thâm thúy niềm tự hào, tự hào của tác giả về sức sống và vẻ đẹp của cả dân tộc. Từ ngời và bật được dùng rất hay, sự trỗi dậy, hồi sinh kỳ diệu, sự toả sáng, sức sống của dân tộc.
     Vẻ đẹp quê hương, sức sống dân tộc được khơi nguồn sâu xa từ năm tháng thương đau. Từ hình ảnh con người bình dị, chân lấm tay bùn đã vươn lên thành người hùng dũng cảm trong hành động, kiên định trong ý chí. Tứ thơ gợi ra chiều sâu của suy tưởng ở khổ thơ tiếp:
Bát cơm chan đầy nước mắt
Bay còn giằng khỏi mồm ta
Thằng giặc Tây thằng chúa đất
Đứa đè cổ, đứa lột da
     Khổ thơ này đã khắc hoạ trực tiếp tội ác của quân thù với niềm căm thù, nỗi đau tột cùng của nhân dân. Hình ảnh bát cơm chan đầy nước mắt là hình ảnh mang tính biểu tượng. Mồ hôi hoà quyện với nước mắt. Câu thơ gợi ra nỗi đau, sự xót xa của con người trong nô lệ. Cách xưng hô đối lập giữa một bên là chính nghĩa: ta, cùng với một bên là sự phi nghĩa: bọn thằng, đứa., như bao căm thù và uất hận được dồn lại.
     Nhưng cho dù chiến tranh có khốc liệt như thế nào, dù quân thù tàn bạo tới đâu, chúng ta vẫn mang trong mình một khí phách người hùng:
Xiềng xích chúng bay ko khóa được
Trời đầy chim và đất đầy hoa
Súng đạn chúng bay ko bắn được
Lòng dân ta yêu nước thương nhà
     Cấu trúc ko, đầy như muốn phủ định lại những gì nhưng mà quân đội Pháp đang nỗ lực làm ở Vỉệt Nam và khẳng định khí phách ngạo nghễ rất cao của dân tộc. Nhịp thơ mạnh mẽ, sắt đá làm cho câu thơ trở thành giàu sức biểu tượng. Sự đối lập giữa hai hình ảnh thơ xiềng xích và trời đầy chim, đất đầy hoa đã trình bày ý thức sáng sủa của nhân dân, khí phách người hùng của dân tộc bất chấp sự tàn khốc của chiến tranh và quân thù. Trình bày sự tin tưởng vào thắng lợi sau này. Nguyễn Đình Thi đã chạm tới mạch nguồn sâu xa của truyền thống dân tộc và đã khẳng định rằng: dân tộc Việt Nam ko chỉ có khí phách người hùng nhưng mà còn có khát vọng tự do và hoà bình.
       Ở hai khổ tiếp theo, Nguyễn Đình Thi đã mô tả trận chiến đấu của nhân dân ta:
Khói nhà máy cuộn trong sương núi
Kèn gọi quân vang vọng cánh đồng
Ôm quốc gia những người áo vải
Đã đứng lên thành những người hùng
Ngày nắng đốt theo đêm mưa dội
Mỗi bước đường mỗi bước hi sinh
Trán cháy rực nghĩ trời đất mới
Lòng ta mênh mông ánh rạng đông
      Đó là niềm tin và hi vọng thắng lợi mạnh mẽ trong lòng tác giả. Nhịp thơ như thúc giục, vẫy gọi mỗi con người trên trục đường ra trận, tạo ra âm hưởng hào hùng của những con người người hùng trong một quốc gia người hùng. Đó còn là sự tự hào của tác giả, những câu thơ đậm chất lãng mạn và sử thi, trình bày một xúc cảm tươi mới đầy tin tưởng, tràn đầy âm hưởng hào hùng. Hai hình ảnh nắng đốt và mưa dội là quá trình khó khăn thăng trầm của dân tộc. Song từ trong khó khăn, khó khăn đó, dân tộc vẫn đứng lên. Hai câu thơ kết giàu hình ảnh tráng lệ. Hình ảnh trán cháy rực và mênh mông ánh rạng đông gợi lên nét vẽ tỏa sáng về những đứa con của Tổ quốc dù có hi sinh, vất vả thì vẫn quyết tâm giành lại độc lập. Hình ảnh rất lạ mắt, diễn tả sự thăng hoa của xúc cảm, niềm tin được thắp sáng. Người đọc tưởng tượng được hình ảnh ngọn lửa của thất vọng. Câu thơ cuối tràn đầy tự hào, thú vui, khát vọng bùng nổ hi vọng. Sự mênh mông của trời đất là sự mênh mông của niềm tin con người.
        Và giờ đây, qua bao nhiêu khó khăn, khốc liệt, bao hi sinh, quốc gia ta đã được độc lập:
Súng nổ rung trời giận giữ
Người lên như nước vỡ bờ
Nước Việt Nam từ máu lửa
Rũ bùn đứng dậy sáng lòa
       Hai câu đầu tái tạo sinh động ko khí của trận chiến, cùng với khí phách người hùng của con người Việt Nam. Câu thơ thứ nhất ngập tràn tiếng rung, khiến người đọc cảm thu được sự dữ dội. Động từ “rung” được dùng khá xác thực, ko chỉ là sự rung rinh, khuynh đảo mạnh mẽ nhưng mà còn diễn tả niềm căm thù tột cùng đối với quân thù.
       Nguyễn Đình Thi đã sử dụng giải pháp nhân hoá và so sánh tài tình, ông làm cho người đọc, ngay tức khắc sau lúc đọc song hai câu đầu, cảm thu được sự khốc liệt và sự mạnh mẽ, khí thế của quân đội ta phải ngập trời đất. Tới tận cuối bài thơ, tác giả mới gọi tên Việt Nam với sự tự do, tự chủ, sự tự hào. Ông cảm thu được hình ảnh quốc gia trong lòng. Từ máu lửa và bùn đen đã bật dậy và sáng loà, rực rỡ huy hoàng. Câu thơ giàu trị giá biểu tượng và tính nói chung, cùng với tính nghệ thuật rất cao. Nhịp thơ 2/2/2 vận động khoẻ khoắn, sự vươn lên của dân tộc bởi một sức sống kì vĩ và bất tử.
      Bài thơ kết thúc bằng ánh sáng, trình bày niềm tin và khát vọng mạnh mẽ, vinh quang. Quốc gia đã ghi lại và vẽ nên một hình ảnh quốc gia Việt Nam với bao thăng trầm, khói lửa để tới được ngày độc lập. Quốc gia xứng đáng được coi là cuốn biên niên sử nước ta bằng thơ. Đây là sự liên kết thuần thục giữa sử thi và thông minh nghệ thuật tài năng của Nguyễn Đình Thi.
Phân tích bài thơ Quốc gia của Nguyễn Đình Thi – Bài mẫu 3

     Nguyễn Đình Thi sáng tác bài thơ Quốc gia từ khi năm 1948 và hoàn thành vào năm 1955, sau thắng lợi Điện Biên Phủ. Bài thơ gồm hai phần. Phần đầu được tạo nên trên cơ sở những đoạn trích từ hai bài Sáng mát trong như sáng năm xưa (1948) và Đêm mít tinh (1949). Phần sau được viết năm 1955. Quốc gia được nhìn qua một ko gian – thời kì lạ mắt: mùa thu với mốc son lịch sử là sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ngày 2 tháng 9 năm 1945. Tuy được viết trong những thời kì không giống nhau nhưng cảm hứng thơ vẫn liền mạch và bài thơ là một tác phẩm nghệ thuật hoàn chỉnh.
     Nguyễn Đình Thi đã đúc kết những xúc cảm và suy ngẫm của mình về quốc gia trong suốt chín năm kháng chiến chống Pháp. Cảm hứng thơ của tác giả kéo dài theo suốt hành trình kháng chiến, được nối kết với lịch sử oai hùng bốn nghìn năm dựng nước, giữ nước và liên tưởng mở rộng tới tương tai tươi sáng của cách mệnh. Đó chính là cảm hứng về một quốc gia vất vả đau thương, tươi thắm vô ngần được triển khai theo hướng từ cụ thể tới nói chung.
     Trong bài thơ này, Nguyễn Đình Thi đã trình bày xúc cảm và suy nghĩ của mình về quốc gia bằng hình ảnh mùa thu xưa, mùa thu nay và hình ảnh quốc gia đau thương, quật cường, người hùng trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Thông qua đó, thi sĩ bộc bạch tình yêu quốc gia, lòng căm thù giặc, niềm tự hào, niềm tin son sắt vào tương lai tươi sáng của dân tộc và quốc gia.
     Bài thơ chia làm hai đoạn: đoạn thứ nhất từ đầu tới …vọng nói về, đoạn thứ hai là phần còn lại. Mạch xúc cảm và suy tưởng cũng là kết cấu cơ bản của bài thơ. Khởi đầu là xúc cảm về một sớm mùa thu ở chiến khu Việt Bắc gợi nhớ về mùa thu đã xa của Hà Nội. Nỗi nhớ về mùa thu xưa dẫn dắt xúc cảm về mùa thu nay, mùa thu cách mệnh với niềm tự hào của người công dân được làm chủ quốc gia. Xúc cảm tăng lên, mở rộng về quốc gia trong đau thương, căm hờn đã vùng lên đấu tranh quật cường và thắng lợi vẻ vang : Rũ bùn đứng dậy sáng lòa.
     Mở đầu bài thơ là cảm giác lâng lâng của tác giả trước vẻ đẹp của tự nhiên, đất trời mùa thu Việt Bắc, gợi nhớ về những ngày thu đã xa của Hà Nội mến yêu:
“ Sáng mát trong như sáng năm xưa,
Gió thổi mùa thu hương cốm mới.”
     Chỉ bằng vài nét gợi tả nhưng mà tác giả đã trình bày được ko gian, thời kì, màu sắc, hương vị của mùa thu : ko khí mát trong, gió thổi phảng phất mùi hương cốm mới, kết tinh của hương vị đất trời, cây cối mùa thu. Hình ảnh mùa thu trong quá khứ và thực tại đan xen trong tâm tưởng của thi sĩ. Mùa thu Hà Nội với những nét đặc trưng của quang cảnh tự nhiên và con người xuất hiện thật cụ thể, sinh động:
“ Tôi nhớ những ngày thu đã xa
Sáng chớm lạnh trong lòng Hà Nội
Những phố dài xao xác hơi may
Người ra tiên phong ko ngoảnh lại
Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy.”
     Làn gió heo may se lạnh thổi dọc lòng những con phố nhỏ, làm xao xác hàng cây, với những thềm nắng lá rơi đầy. Ẩn sau những câu thơ tả cảnh là Hà Nội thanh lịch có bề dày bốn nghìn năm lịch sử với Hồ Tây, Hồ Gươm, đền vua Lê, Tháp Bút, đền Ngọc Sơn, cầu Thê Húc… Những di tích, danh lam thắng cảnh đó là niềm tự hào to lớn của bao thế hệ người Hà Nội. Mùa thu Hà Nội giống như một bức tranh với đường nét mềm mại, màu sắc và ánh sáng hòa hợp gây ấn tượng sâu đậm, chất chứa tâm trạng. Trên cái nền phong cảnh đó nổi trội lên hình ảnh những chiến sĩ hào hoa, dũng cảm, tạm xa Thủ đô thân yêu để lên đường kháng chiến. Người ra tiên phong ko ngoảnh lại đầy ý chí và quyết tâm nhưng lòng thì vẫn vương vấn, vẫn cảm thu được bằng cả tâm hồn cái sắc vàng xao xuyến : Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy. Câu thơ vừa thực vừa ảo. Tình thơ vương bao nhiêu lưu luyến bên trong. Nhịp thơ ngập ngừng, bâng khuâng như lòng người bâng khuâng, quyến luyến. Nhấp nhoáng đâu đó trong câu thơ là bóng vía khách chinh phu dứt áo ra đi vì nghĩa lớn : Tráng sĩ nhất khứ bất phục phản (Tráng sĩ một đi ko trở lại). Cái ko khí chớm lạnh, cái sắc nắng thu vàng một màu li biệt càng làm tăng thêm phong vị cổ điển của câu thơ, cảnh thu Hà Nội đẹp nhưng buồn vắng tới nao lòng.
     Có thể nói bốn câu thơ mô tả mùa thu Hà Nội là những câu thơ gây ấn tượng nhất trong bài. Nó phản ánh tâm hồn tinh tế và ngòi bút tài hoa của Nguyễn Đình Thi. Hình như nỗi buồn, sự lưu luyến, xao xuyến, nhớ nhung của thi sĩ, vương vấn trong cái chớm lạnh của buổi đầu thu, trong xao xác hơi may, trong quang cảnh thềm nắng lá rơi đầy. Đặt tính từ xao xác trước hơi may là tác giả có ý nhấn mạnh tới nét đáng yêu, đáng nhớ nhất của gió thu và âm thanh tiêu biểu nhất của mùa thu. Nhịp độ, âm hưởng thơ mang nỗi buồn man mác, hợp với quang cảnh huyền ảo của mùa thu Hà Nội. Thi sĩ đã phác họa nên bức tranh mùa thu Hà Nội với những đường nét mềm mại, màu sắc trong sáng làm xúc động lòng người, để lại ấn tượng khó phai. Đây cũng chính là biểu thị của tình yêu Hà Nội thiết tha, say đắm và tình yêu đó làm cho cảm hứng của thi sĩ thăng hoa.
Phân tích bài thơ Quốc gia của Nguyễn Đình Thi – Bài mẫu 4
     Quốc gia của Nguyễn Đình Thi có nhẽ là trường hợp ngoại lệ. Nó được thai nghén từ những năm đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp (năm 1948,1949) và hoàn thành lúc cuộc kháng chiến đó đã kết thúc (năm 1955). Tất nhiên, đó phải là thành công của thi sĩ có tài. Nhưng điều quan trọng hơn chính là do tác phẩm đó được tạo dựng nên từ những xúc cảm, suy nghĩ của Nguyễn Đình Thi về một chủ đề lớn: Quốc gia !
     Khởi đầu bài thơ là những xúc cảm trực tiếp trong một sáng mùa thu, gợi nỗi nhớ về Hà Nội:
“ Sáng mát trong như sáng năm xưa
Gió thổi mùa thu hương cốm mới”
     Đó cũng là ấn tượng về một mùa thu Hà Nội: ko khí mát trong, gió nhẹ thổi và phảng phất mùi hương cốm mới. Câu thơ gợi tả cả ko gian, màu sắc và hương vị, “đồng hiện” cả thời kì và quá khứ và ngày nay, trộn lẫn hình ảnh trong thực tại và hình ảnh trong hoài niệm.
     Hương cốm mới là nét rực rỡ của mùa thu Hà Nội. Hình như đó là kết tinh của tất cả hương vị đất trời, cây cối mùa thu Hà Nội. Thạch Lam từng viết về cốm, món quà đặc thù của mùa thu Hà Nội:
     “ Phảng phất hương vị nghìn hoa cỏ… là thức dâng của cánh đồng mênh mông xanh, mang trong hương vị tất cả cái mộc mạc, giản dị nhưng mà thanh khiết của đồng quê nội cỏ.” ( Hà Nội băm sáu phố phường)
     Sau này, hương cốm cũng đã đi vào nhạc của Trịnh Công Sơn (Nhớ mùa thu Hà Nội) cùng với cây cơm nguội vàng, cây bàng lá đỏ… làm thành nét thanh tao, gợi nhớ mùa thu Hà thành:
     Hà Nội mùa thu/ Cây cơm nguội vàng / cây bàng lá đỏ / nằm kề bên nhau/ phố xưa nhà cổ / mái ngói thâm nâu / … Hà Nội mùa thu / mùa thu Hà Nội / mùa hoa sữa về / thơm từng cơn gió / mùa cốm xanh về / thơm bàn tay nhỏ / cốm sữa vỉa hè / thơm bước chân qua…
     Nguyễn Đình Thi đã đưa vào thơ những gì đặc trưng nhất của mùa thu Hà Nội. Điều đó chứng tỏ thi sĩ là người gắn bó sâu nặng, thiết tha với Hà Nội thấm thía xao xác lúc ở xa trông về
Nguyễn Đình Thi kể, hồi nhỏ đi học trung học, ông thường lên vùng Hồ Tây ngồi ngắm bầu trời và những áng may bay. Cảm hứng về bầu trời thu, về những làn gió mát, về hương vị cốm xanh và những dòng sông, ruộng đồng ở đoạn sau của thi sĩ “cũng chính là cảm hứng về quốc gia” (Nguyễn Đình Thi – Bài thơ Quốc gia)
     Dòng thơ thứ ba: Tôi nhớ những ngày thu đã xa là một sự chuyển mạch. Thực ra, ở hai câu thơ đầu đã có hình ảnh mùa thu xưa rồi, nhưng tới đây có nhẽ ko kiềm được dòng hồi ức nên lời thơ như buột phát ra:
Tôi còn nhớ những ngày thu đã xa
     Ở đây, còn có một lý do nữa: Trong bài thơ Sáng mát trong như sáng năm xưa, vốn là vị trí của câu thơ có hình ảnh đẹp: Cỏ mòn thơm mãi dấu chân em. Câu thơ mang dáng dấp suy nghĩ tình cảm và tình cảm của một trí thức Hà Nội. Thời đó, có thể ko hợp với suy nghĩ của nhiều người trong hoàn cảnh kháng chiến nên Nguyễn Đình Thi đã thay đi. Song, dù sao thì sự chuyển mạch đó cũng hợp lý, kết nối được hình ảnh toàn bài thơ.
     Bốn câu thơ kế tiếp mô tả về mùa thu Hà Nội xưa:
“ Sáng chớm lạnh trong lòng Hà Nội
Những phố dài xao xác hơi may
Người ra tiên phong ko ngoảnh lại
Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy”
     Mùa thu Hà Nội hiện lên trong hoài niệm của thi sĩ thật đẹp và thơ mộng, về thời tiết, tự nhiên, ko gian (chớm lạnh, xao xác hơi may, phố dài ). Đặc trưng, sự cảm nhận của tác giả thật tinh tế và tài hoa làm cho mùa thu Hà Nội đột nhiên biểu thị bằng hình khối, màu sắc, ánh sáng. Đó là thứ hình khối, ánh sáng, màu sắc của tâm trạng nên khiến lòng người càng thêm xao động.
     Mùa thu Hà Nội trong hoài niệm của Nguyễn Đình Thi vì thế mang vẻ đẹp của tâm trạng. Cảnh thu thường gợi lên trong lòng người những phảng phất buồn bởi sự thay đổi thầm lặng, dịu ngọt, chầm chậm của hương vị, hoa lá, cỏ cây, của đất trời, ánh sáng. Nhưng điều quan trọng nhất vẫn là do thi sĩ nắm bắt được những phút giây kì diệu đó của mùa thu. Ở quốc gia, Nguyễn Đình Thi ko chỉ nắm bắt được thần thái của mùa thu Hà Nội, nhưng mà có nhẽ mùa thu đó từ lâu đã là một phần trong tâm hồn thi sĩ.
     Thơ xưa viết về mùa thu thường gắn với chia li, những cuộc tiễn đưa. Thơ thu của Nguyễn Đình Thi vô tình có hình ảnh ra đi đó và vì thế khiến cảnh thu càng thêm xao xuyến :
“ Người ra tiên phong ko ngoảnh lại
Sau lưng thềm nắng là rơi đầy”
     Tới nay, đã có nhiều ý kiến không giống nhau về “ người ra đi” trong câu thơ trên. Có người cho đó là người Hà Nội mang tâm trạng, hoàn cảnh rời bỏ thủ đô lúc kháng chiến bùng nổ. Lại có ý kiến cho rằng, đó là hình ảnh người lính của Trung đoàn Thủ đo lúc rút khỏi Hà Nội… Thực ra, Trung đoàn Thủ đô rời Hà Nội vào mùa xuân sau hai tháng đấu tranh (1947) và cuộc thoái lui đó diễn ra vào đêm tối, dưới gầm cầu Long Biên. Còn nếu gắn việc người Hà Nội ra đi lúc kháng chiến bùng nổ càng ko đúng vì toàn quốc kháng chiến diễn ra tháng 12 năm 1946. Căn cứ vào xúc cảm và hình tượng thơ có thể khẳng định việc người ra đi đó diễn ra trước năm 1945. Người đó có sự dứt khoát về một lựa chọn (đầu ko ngoảnh lại ) nhưng trong lòng hẳn nhiều vương vấn, luyến lưu nên âm điệu thơ bâng khuâng và cảnh ra đi tuy đẹp nhưng buồn và lặng lẽ : Hình ảnh đó gần với người ra đi của Thâm Tâm:
“ Đưa người, ta chỉ đưa người đó
Một giã gia đình, một hững hờ…
-Ly khách!Ly khách! Tuyến đường nhỏ
Chí lớn ko về bàn tay ko”
                   (Tống biệt hành)
     Nguyễn Đình Thi từng thổ lộ: Người ra đi này cũng ko phải tác giả hoặc một người cụ thể – người ra đi đó có thể là đi làm cách mệnh, hoặc vì một lẽ khác, vì một thảm kịch chung hoặc riêng… Dù sao đấy cũng là một người bỏ nơi ở, bỏ nói mình đang quen sống để ra đi, người đó có nhiều nông nổi, nhiều tâm trạng, cho nên ra đi “đầu ko ngoảnh lại”, cảnh đẹp vắng vẻ, quyến luyến lặng lẽ. Người ra đi đó có một hoàn cảnh nào đấy ta ko biết rõ, nhưng đầu anh ta ko ngoảnh lại, anh ta thấy cần phải đi, và những cái anh ta bỏ lại sau lưng, hình như ko phải của anh ta nữa (Thư trả lời độc giả, ngày 14.12.1983).
     Dù gì đi nữa thì khổ thơ trên vẫn là những câu thơ đẹp nhất của bài thơ quốc gia. Có những người nói đó là “những câu thơ thật mới mẻ về hình thức, thật mới mẻ về xúc cảm so với thời bấy giờ, và ngay cả hiện thời, nó vẫn nguyên trị giá thơ, như là những trị giá cổ điển vậy” (Tâm Hoàng, Nhân Dân chủ nhật, ngày 11.8.1991).
     Từ hoài niệm về mùa thu Hà Nội xưa, tác giả dẫn vào xúc cảm về mùa thu quốc gia, trong cảnh ngày nay ở chiến khu Việt Bắc:
“ Mùa thu nay khác rồi
Tôi đứng vui nghe giữa núi đồi
Gió thổi rừng tre phất phới
Trời thu thay áo mới
Trong biếc nói cười thiết tha”
     Bài thơ có sự chuyển đổi về âm điệu, nhịp độ: những câu thơ ngắn với những thanh nhịp nhanh, rộn ràng; sự phối hợp âm thanh với vần trắc và thanh trắc (phất phới, áo mới ). Cảnh sắc tự nhiên cũng có sự thay đổi. Vẫn là mùa thu với bầu trời trong xanh, nhưng tươi sáng, nhiều hoạt động linh hoạt, gió thổi, rừng tre phất phới, trời thu thay áo mới, nói cười thiết tha. Tất cả sự thay đổi đó hoà nhập với tâm trạng con người (đứng vui), trình bày thú vui hồ hởi, phấn khởi, tin tưởng, một vẻ đẹp khoẻ mạnh và tươi sáng.
     Sự tinh tế trong cảm nhận của thi sĩ trình bày ở những nét riêng lẻ của mùa thu mới: âm thanh ngân xa, vang vọng, ánh nắng như trong sáng hơn và bầu trời cũng cao rộng hơn. Từ xúc cảm về mùa thu quốc gia, Nguyễn Đình Thi dẫn dắt tới sự bộc bạch tình cảm mến yêu tha thiết và tự hào:
“ Trời xanh đây là của chúng ta
Núi rừng đây là của chúng ta
Những cánh đồng thơm mát
Những ngả đường mênh mông
Những dòng sông đỏ nặng phù sa
Nước chúng ta
Nước những người chưa bao giờ khuất
Đêm đêm rì rầm trong tiếng đất
Những buổi ngày xưa vọng nói về”
     Những từ chỉ định (đây) và điệp ngữ (của chúng ta) vang lên dõng dạc, tự hào về quyền làm chủ của quốc gia. Ngay cả sự liệt kê (một cách nói chung, bằng những danh từ và tính từ) tiếp tục bổ sung cho niềm tự hào to lớn đó. Đặc trưng là hình ảnh bầu trời được Nguyễn Đình Thi hết sức chú ý : Trời xanh đây là của chúng ta. Hình ảnh đó vừa chân thực,lại vừa có ý nghĩa tượng trưng cho quốc gia, cho tự do, cho những gì cao đẹp nhất của con người. Còn nhớ, trước năm 1945, Nguyễn Đình Thi từng viết :
“ Trời xanh ơi hỡi xanh ko nói
Hồn tam muốn hiểu chẳng cùng cho”
     Lúc đó, “trời xanh” là hình ảnh đẹp, nhưng ngoài tầm với và sự hiểu biết của con người.
     Trên cái nền ko gian rộng mở, được mô tả từ nhiều mặt, Nguyễn Đình Thi chuyển sang chiều dài thời kì, nói lên đặc điểm, truyền thống và độ sâu lắng của quốc gia và con người Việt Nam.
“ Nước chúng ta
Nước những người chưa bao giờ khuất”
     Thực ra, quá khứ, truyền thống của dân tộc ko chỉ có vậy. Nhưng có nhẽ, trong hoàn cảnh của cuộc kháng chiến toàn dân lúc bấy giờ, Nguyễn Đình Thi tập trung nói về truyền thống bốn nghìn năm kiên cường chống giặc ngoại xâm. Câu thơ có sự nói chung rất cao, nhưng lại gợi mở về những lớp người, những thế hệ đã quả cảm hy sinh, sẵn sàng hiến dân cho quốc gia.
     Tất nhiên, cùng với nhiều truyền thống tốt đẹp khác, ý thức quật cường của dân tộc hợp thành tiếng nói dẻo dai, liên tục, tiếp sức cho ngày nay:
Phân tích bài thơ Quốc gia của Nguyễn Đình Thi – Bài mẫu 5
     Nguyễn Đình Thi (1924 – 2003) là thi sĩ trưởng thành trong kháng chiến chống Pháp. Nguyễn Đình Thi là người đa tài. Thơ Nguyễn Đình Thi trình bày sự tìm tòi về hình ảnh. Bài thơ “Quốc gia” chính là những tìm tòi lạ mắt nhất. Bài thơ lấy hình tượng quốc gia làm trung tâm với hai màu sắc vừa tươi đẹp vừa quật cường.
     Trước hết, Nguyễn Đình Thi cảm nhận quốc gia trong mùa thu hoài niệm và mùa thu ngày nay. Mùa thu trở trình bày tiếp nối từ ngày nay về quá khứ rồi trở lại ngày nay.
     Thi sĩ mở đầu “Quốc gia” bằng một vài chiêm nghiệm:
“Sáng mát trong như sáng năm xưa
Gió thổi mùa thu hương cốm mới”
     Ko gian vô cùng tươi sáng của một buổi sớm thu đặc trưng quê hương Việt Nam. Một tẹo mùi vị “hương cốm” gợi lòng người bao điều.
“Cốm làng vòng thơm mát những vòng tay”
     Người ta bỗng nhớ những câu văn đầy rực rỡ Hà Nội trong thơ Thạch Lam, Nguyễn Tuân, Vũ Bằng… Người ta nhớ về người mẹ, người bà, người em thảo thơm. Thật bình dị và thân yêu!
     Từ hương cốm, mùa thu năm xưa hiện về:
“ Sáng chớm lạnh trong lòng Hà Nội
Những phố dài xao xác hơi may
Người ra tiên phong ko ngoảnh lại
Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy.”
     Hai câu đầu là cảnh, hai câu sau là người. Cảnh và người hợp hảo trong cuộc chia ly năm đó. Mỗi câu từ chứa một nét chạm khắc thú vị như cái buồn vắng lặng của “những phố dài”, chút “chớm lạnh” độc thân, đẹp nhưng buồn của cái “xao xác” và chút “hơi may”. Tự nhiên đẹp nhưng buồn còn lòng người cũng ko nguôi cảm giác lẻ loi. Người ra đi tựa thế Kinh Kha đầy quyết tâm. Người ở lại chùn chân dưới lá thu bay. Hình ảnh thơ vừa giàu chất cổ điển vừa đầy ý thức hiện đại.
     Cuối cùng, thi sĩ về với mùa thu hiện đại.
“Mùa thu nay khác rồi”
     Thi sĩ reo vang về thu nay với tâm trạng phơi phới. Từ trong tư thế “đứng vui”, “phơi phới” nhưng mà tác giả cảm thu được tự nhiên như “thay áo mới”, “Trong biếc”, “nói cười”… Mùa thu ngày nay đầy hứng khởi và thú vui sống. Từ đó, tâm trạng lẻ loi xưa cũ đã thay thế cho tâm trạng khoáng đạt, tấm lòng rộng mở. Nó được chứng minh từ những hình ảnh trải rộng về địa lí “trời xanh”, “núi rừng”, “cánh đồng”, “ngả đường”, “dòng sông”… Phụ từ “đây” như khoe như mời mọc tận hưởng. Hẳn thi sĩ đang tự hào về quê hương lắm!
     Cùng với việc trình bày quốc gia tươi đẹp trong mùa thu, Nguyễn Đình Thi còn khắc họa hình ảnh quốc gia trong chiến tranh. Đó là một quốc gia kiên cường và quật cường:
“ Nước chúng ta
Nước những người chưa bao giờ khuất
Ðêm đêm rì rầm trong tiếng đất
Những buổi ngày xưa vọng nói về!”
     Quốc gia như có một sức sống dẻo dai. Quốc gia quả cảm, kiên cường đã thành truyền thống, điều đó khẳng định qua cụm từ “chưa bao giờ khuất”. Mặt khác, những từ láy “đêm đêm”, “rì rầm” trình bày sức sống tiềm tàng, sự tự cường trong lớp trầm tích nghìn năm.
     Quốc gia đau thương nhưng mà quật khởi vô cùng:
“ Ôi những cánh đồng quê chảy máu
Dây thép gai đâm nát trời chiều”
     Thán từ “ôi” như niềm xúc cảm dâng trào lúc nhìn lại quốc gia. Quốc gia chìm trong đau thương với “chảy máu”, “đâm nát”. Tác giả tố cáo sắt đá tội ác của giặc lúc giày xéo quê hương.
     Thế rồi, quốc gia cũng quật khởi vô cùng. Nguyễn Đình Thi đã sử dụng giải pháp đối lập để trình bày. Đó là sự đối lập giữa tàn bạo thảm khốc của trận chiến đấu hiện lên trong “những năm đau thương”, “xiềng xích”, “súng đạn” với sức mạnh quân ta “ngời lên”, “bật lên”, “ko khoá được”, “ko bắn được”, “đứng lên”… Đó là sự đối lập giữa vất vả lam lũ “Ngày nắng đốt”, “đêm mưa dội” với tương lai ngời sáng “trời đất mới”, “ánh rạng đông”…
     Cuối cùng, cả quốc gia đọng lại trong tư thế “rũ bùn đứng dậy”:
“ Súng nổ rung trời tức giận
Người lên như nước vỡ bờ
Nước Việt Nam từ máu lửa
Rũ bùn đứng dậy sáng loà”
     Bốn câu thơ lục ngôn với giọng đanh, chất chứa xúc cảm của thi sĩ. Hình ảnh “người lên như nước vỡ bờ” hay “rũ bùn đứng dậy sáng lòa” trình bày sức mạnh tập thể vừa đau thương vừa quả cảm. Cũng từ cái kết này, người đọc thấy được niềm tin vào thắng lợi và tương lai của quốc gia nhưng mà Nguyễn Đình Thi luôn hướng tới.
     Bài thơ “Quốc gia” của Nguyễn Đình Thi rất rực rỡ trong cách thông minh ngôn từ, diễn tả liền mạch đầy xúc cảm, giọng thơ phong phú và nhiều hình ảnh thú vị giàu sức gợi. Nguyễn Đình Thi đã mang tới một bài ca về quốc gia đậm nét đặc trưng và ý thức chung của người Việt.
Phân tích bài thơ Quốc gia của Nguyễn Đình Thi – Bài mẫu 6
     Có nhẽ ko có một thi sĩ nào trên thế gian này, trở thành một thi sĩ chân chính nhưng mà lại ko có một vần thơ, một bài thơ viết về quốc gia, về quê hương. Bởi vì quốc gia là nguồn cảm hứng vô tận đối với thi sĩ muôn thuở.
     Nhưng tình cảm quốc gia ở mỗi con người lại tạo nên theo một trục đường riêng, mang nội dung màu sắc riêng và dựa trên những cảm nhận riêng.
     Nguyễn Đình Thi là một thi sĩ viết nhiều về quốc gia. Nhưng có nhẽ chưa ở đâu, trong thơ và trong văn của ông, cảm hứng về quốc gia lại nổi trội, tập trung rực rỡ như ở bài thơ Quốc gia.
     Bài thơ Quốc gia của Nguyễn Đình Thi được sáng tác từ năm 1948 tới năm 1955 mới hoàn thành, so với Bên kia sông Đuống của Hoàng Cầm, Quốc gia của Nguyễn Đình Thi ngắn hơn, thế nhưng mà Hoàng cầm sáng tác chỉ trong một đêm, còn Nguyễn Đình Thi đã viết trong bảy tám năm ròng rã. So sánh tương tự để thấy cảm hứng về quốc gia của hai thi sĩ ngay ở mặt này đã có cái gì rất không giống nhau: Bên kia sông Đuống là cảm hứng tuôn tràn, Quốc gia là tình cảm nung nấu:
Những đêm dài hành quân nung nấu
     Lần giở lại “tiền sử” của bài thơ và đọc kĩ phần thứ nhất Quốc gia, ta càng thấy rõ đó là một tình cảm nung nấu, nung nấu nỗi nhớ, nung nấu thú vui, niềm tin yêu của người làm chủ.
     Là một thanh niên sống và hoạt động ở Hà Nội, Nguyễn Đình Thi viết về quốc gia, trước hết là viết về Hà Nội, thủ đô của quốc gia, thủ đô của trái tim ông, Hà Nội với hương sắc xao động long lanh trong nắng gió mùa thu.
Sáng mát trong như sáng năm xưa
Gió thổi mùa thu hương cốm mới
Tôi nhớ những ngày thu đã xa.
Sáng chớm lạnh trong lòng Hà Nội
Những phố dài xao xác hơi may
Người ra tiên phong ko ngoảnh lại
Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy
Mùa thu nay khác rồi,
Tôi đứng vui nghe giữa núi đồi
Gió thổi rừng tre phơi phới
Trời thu thay áo mới
Trong biếc nói cười thiết tha…
     Chẳng phải tình cờ chút nào lúc nói tới quốc gia là nói tới Hà Nội và nói tới Hà Nội lại nói tới mùa thu. Quốc gia ta tươi đẹp bốn mùa nhưng đẹp nhất là vào mùa thu và có mùa thu ở đâu lại đẹp, lại “mát trong” hơn mùa thu Hà Nội? Nhất là mùa thu nơi đây lại từng điểm một cái mốc vàng son vào lịch sử – “Thủ đô hoa vàng nắng Ba Đình” giữa “Tháng Tám mùa thu xanh thẳm” (Tố Hữu).
     Cho nên, chẳng phải chờ tới bốn câu tuyệt tác, ngay từ những đòng đầu đã có cái gì xôn xao, xào xạc trong hồn:
Sáng mát trong như sáng năm xưa
Gió thổi mùa thu hương cốm mới
Tôi nhớ những ngày thu đã xa
     Quốc gia gắn với nỗi nhớ, nỗi nhớ khởi từ mùa thu, mùa thu “đã xa” được gợi lại từ “mùa thu nay”. Rõ ràng là có hai mùa thu như đang soi chiếu vào nhau làm cho mỗi phía đều long lanh nhấp nhánh hơn lên trong tâm hồn thi sĩ. Cái cảm giác “mát trong” là chung, là muôn thuở đối với mọi mùa thu Việt Nam, mùa thu Hà Nội. Cái riêng lẻ cái “đã xa” đã “khóe rồi” giữa hai mùa thu, còn lại là gì? Trong những ngày thu đã xa Hà Nội “mát trong” vẫn “mát trong” vẫn đẹp và thơ mộng. Nhưng đó là cái đẹp buồn. Phố xá vắng vẻ, xao xác, sân thềm đầy nắng, đầy lá vàng rơi. Gió heo may mang theo khí lạnh đầu mùa thổi dài theo những dãy phố cổ vắng người. Có một cái gì buồn, thật trang trọng trong thời khắc chuyển mùa, thời khắc chia xa.
     Mùa thu nay vẫn “mát trong” như “sáng năm xưa” đó nhưng cũng “đã khác rồi”. Khác rồi bởi cái “Người ra tiên phong ko ngoảnh lại” của “những ngày thu đã xa”, giờ đây đã “đứng giữa núi đồi”, đúng từ một tầm cao của chiến khu kháng chiến Việt Bắc để nhưng mà “nhớ’ nhưng mà “nghe”. Lòng người đã đổi nên ngọn gió cũng đổi, âm thanh cũng đổi, sắc hương cũng đổi:
Gió thổi rừng tre phơi phới
Trời thu thay áo mới
Trong biếc nói cười thiết tha.
     Đó là cơn gió thổi, sắc áo mới, tiếng nói cười giữa một cuộc hồi sinh.
     Có một thay đổi nhỏ trong cách xưng hô ở trên là “tôi nhớ”, “tôi đứng vui nghe”. Tới đoạn thơ tiếp theo, đất trời mùa thu lại vang vọng tiếng “nói cười thiết tha” của “chúng ta”.
Trời xanh đây là của chúng ta
Núi rừng đây là của chúng ta
Nước chúng ta…
     Mấy chữ “của chúng ta”, “chúng ta” đó vang lên thật rắn rỏi, tự hào tin yêu, “chúng ta” tự hào về “nước chúng ta” có chủ quyền, tự hào vì “nước chúng ta” giàu đẹp rộng lớn.
Những cánh đồng thơm mát
Những ngả đường mênh mông
Những dòng sông đỏ nặng phù sa…
     Tự hào vì truyền thống “ko bao giờ khuất” của ông cha mình:
Đêm đêm rì rầm trong tiếng đất
Những buổi ngày xưa vọng nói về
     Ở trên, ta nghe một “tiếng nói cười thiết tha” vọng lên đâu đó giữa tầng trời “trong biếc”, ơ đây trong những dòng khép lại phần thứ nhất bài thơ, ta lại nghe tiếng nói thiêng vọng lên từ lòng đất thiêng nhưng mà thi sĩ gọi là “tiếng đất”.
     Tương tự, cảm hứng về quốc gia của Nguyễn Đình Thi trong phần thứ nhất của bài thơ là thú vui của người làm chủ. Đó là thú vui, là nỗi nhớ vừa sâu lắng vừa nô nức trong lòng, một thứ nỗi niềm vọng trong tiềm thức thành một thứ tiếng nói riêng, “tiếng thu” riêng, nghe mênh mang sâu thẳm: sâu thẳm giữa bầu trời, sâu thẳm trong lòng đất và sâu thẳm giữa hồn người đi kháng chiến.
     Như trên đã nói, Quốc gia được Nguyễn Đình Thi sáng tác từ năm 1948 tới 1955 mới hoàn thành. Phần thứ nhất được hoàn thành năm 1948 (“Sáng mát trong như sáng năm xưa”), (“Đêm mít tinh”) phần thứ hai, được viết tiếp từ 1949 tới 1955. Nguyễn Đình Thi hình như chờ cho lịch sử viết xong thiên sử thi của dân tộc mình, rồi mới theo đó nhưng mà viết nốt phần thứ hai này. Có nhẽ vì vậy nhưng mà dù thiên về xây dựng những hình ảnh có tính biểu tượng nói chung, lời thơ vẫn âm vang những tiếng vọng của cuộc sống hào hùng của một quốc gia đấu tranh và thắng lợi, ơ đó, có âm vang của phong trào phát động quần chúng trong cải cách ruộng đất:
Từ gốc lúa bờ tre hồn hậu
Đã bật lên những tiếng căm hờn
     Có âm vang nhịp bước vào công – nông – binh “liên minh” kháng chiến:
Khói nhà máy cuộn trong sương núi
Kèn gọi quân vang vọng cánh đồng
Ôm quốc gia những người áo vải
Đã đứng lên thành những người hùng
     Nhưng nếu như những biểu tượng nói chung trên đây chỉ được xây dựng bằng giác quan lịch sử, bằng sự kiện thì Quốc gia của Nguyễn Đình Thi đã ko làm xôn xao lòng người tới thế. Rất nhiều những biểu tượng đã kết tinh từ những kĩ niệm riêng, từ chính quan sát, trải nghiệm của một nghệ sĩ từng sống lăn lộn trong kháng chiến. Cho nên, Quốc gia của Nguyễn Đình Thi có nhiều khổ, nhiều dòng nhấp nhánh cái chất sống của thi sĩ và của nhân dân.
     Lúc ông viết:
Ôi những cánh đồng quê chảy máu
Dây thép gai đâm nát trời chiều
Những đêm dài hành quân nung nấu
Bỗng phấp phỏng nhớ mắt người yêu
     Thì ta hiểu đó là nỗi đau chung quyện vào những nỗi đau riêng, và nỗi đau đó nung nấu thêm vì một nỗi nhớ xao xuyến chay lòng. Trong đó có kỉ niệm về một buổi chiều hành quân ở Bắc Giang: Nhìn lên đồi cao, dây thép gai đồn giặc hằn lên như cào cấu “đâm nát trời chiều”. Ráng chiều đỏ bầm lại, rãnh cày đồng quê như “chảy máu”. Những cụ thể rất thực, rất sống sít đó đã vào thơ và trở thành biểu tượng đau thương của quốc gia trong kháng chiến chống Pháp. Đó ko còn là hình ảnh của một thời nhưng mà là hình ảnh của mọi thời giặc giã, ko còn là hình ảnh của một vùng quê Bắc Giang nhưng mà hiển thân của mọi vùng quê, mọi quốc gia dưới gót giày quân xâm lược.
     Những hình ảnh đau thương quặn lòng đó sẽ còn “nung nấu” những “đêm dài hành quân” nhưng cũng từ miền đau thương sâu thẳm đó, mọc lên những ngôi sao thương nhớ nhấp nhánh, thao thức phấp phỏng. Đó là ánh mắt “người yêu” là nỗi nhớ phấp phỏng và cũng chính là sự thôi thúc, là niềm tin.
     Trong thơ Nguyễn Đình Thi, nỗi “nhớ mắt người yêu” như nhớ một ánh sao nhấp nhánh đó thường trở đi trở lại nhiều lần (Trong Bài thơ viết cạnh đồn Tây: “Nhớ em đôi mắt hay cười”, Trong Em bảo anh: “Tia lửa nơi ta bay lên cao – Trong mắt người yêu thành trời sao”, trong Nhớ: “Ngôi sao nhớ người nào nhưng mà sao nhấp nhánh – Soi sáng đường chiến sĩ giữa đèo mây”…) Nhưng đặc thù ở “Quốc gia”, “Mắt người yêu” gợi một nỗi nhớ lớn lao sâu thẳm, vượt lên trên cả tình yêu lứa đôi, vượt lên trên nỗi nhớ người yêu. Bởi thứ ánh sáng bỗng nhiên bừng lên trong tâm hồn đó có cả nỗi đau, nỗi nhớ, có cả buồn vui, cả tin yêu kỳ vọng, cả riêng và chung.
     Bài thơ khép lại băng một cảnh tượng hào hùng, tráng lệ:
Súng nổ rung trời tức giận
Người lên như nước vỡ bờ
Nước Việt Nam từ máu lửa
Rũ bùn đứng dậy sáng lòa
     Cảnh tượng lớn lao này cũng là một biểu tượng nói chung về sự vững mạnh quật cường của quốc gia từ trong đau thương khó khăn. Nhưng đó là một bức tranh sống động. Cảm hứng hiện thực lấy từ thắng lợi Điện Biên Phủ: Đoàn quân “áo vải”, “đứng lên thành những người hùng” phất cao cờ thắng lợi trên nóc hầm viên tướng chiến bại Đờ Caxtơri chiều mùng 7 tháng 5 lịch sử. Cảnh tượng đó đã được nhiều nhà quay phim, chụp ảnh ghi lại, nhưng hiếm có ở đâu gợi cho ta thật nhiều ấn tượng như ở đây, có cái gì rung rinh như một cơn trở dạ lớn lao của trời đất, của lịch sử. Trước mắt ta lồng lộng, chói lòa một “Nước Việt Nam từ máu lửa – Rũ bùn đứng dậy…” Đó là cái “rũ bùn đứng dậy” của Phù Đổng Thiên Vương thời đánh Pháp.
     Quốc gia của Nguyễn Đình Thi là một bài thơ rực rỡ về đề tài này. Rực rỡ nhất là ở cảm hứng rất riêng về quốc gia của ông: Một quốc gia gắn liền với mùa thu, gắn liền với thú vui nỗi nhớ của con người làm chủ, một quốc gia thật đẹp ngay trong cảnh khó khăn đau thương. Chính thi sĩ đã từng viết:
Anh yêu em như yêu quốc gia
Vất vả đau thương, tươi thắm vô ngần
                                        (Nhớ)
     Có nhẽ vì vậy nhưng mà giữa bao nhiêu bài thơ hay về quốc gia của bao nhiêu thi sĩ, người đọc vẫn ko thể quên được những câu thơ tuyệt tác của ông về phố Hà Nội, về “Những cánh đồng quê chảy máu – Dây thép gai đâm nát trời chiều” và về “Nước Việt Nam từ máu lửa – Rũ bùn đứng dậy sáng lòa”.
Trên đây là các bài văn mẫu Phân tích bài thơ Quốc gia của Nguyễn Đình Thi do bangtuanhoan.edu.vn sưu tầm và tổng hợp được, mong rằng với nội dung tham khảo này thì các em sẽ có thể hoàn thiện bài văn của mình tốt nhất!
Đăng bởi: bangtuanhoan.edu.vn
Phân mục: Lớp 12, Ngữ Văn 12

[/box]

#Phân #tích #bài #thơ #Đất #nước #của #Nguyễn #Đình #Thihay #nhất