Bạn đang xem: Tính cách người Thanh Hóa và sự kỳ thị vùng miền tại bangtuanhoan.edu.vn
Kỳ thị vùng miền là thành phầm tồi tệ của bất kỳ xã hội nào, nó bị gây ra bởi thành kiến, bởi lỗi tư duy; và, nó – kỳ thị – là một xử sự vi phi pháp luật.
Hoàng Tuấn Công: Thưa ông Thái Hạo, tôi có đọc một số bài viết ông nói đến tới những thói hư tật xấu mang tính cố hữu của người Việt. Gần đây nhất là bài “Tiếng cười, tiếng chửi và tiếng nói” trên mục Tiếng Việt – Văn Việt – Người Việt của báo Nông nghiệp Việt Nam.
Vậy ông có bài viết nào về tính cách của người Thanh Hóa ko?
Thái Hạo: “Người Thanh Hóa?” là câu hỏi nhưng mà tôi đã ko ít lần thu được từ bè bạn trên nhiều vùng non sông; và tôi đã luôn nói ra cảm nhận, cái nhìn của mình, tuy vậy lại chưa bao giờ viết về chủ đề này. Việc có nhiều người đặt câu hỏi về tính cách người Thanh Hóa có nhẽ vì họ thấy tôi quê Thanh Hóa, nhưng mà những sự đồn đoán, những “lời ong tiếng ve” về người Thanh Hóa thì họ lại đã nghe nhiều, nhưng mà chưa rõ thực hư thế nào. Chính vì những “tin đồn” ko ít kia nhưng mà nhu cầu kiểm chứng từ một người bản quán trở thành rất lớn chăng?
Hoàng Tuấn Công: Vậy, ông có ý định viết một vài bài về vấn đề khá rối rắm, phức tạp này ko?
Thái Hạo: Thực tình, tôi chưa nghĩ tới việc viết một bài về sự kỳ thị đối với dân tỉnh này tỉnh nọ vì tôi cho rằng đó là một thái độ rất ngu xuẩn bị sinh ra bởi việc gọt sạch các điều kiện sống và các yếu tố lịch sử, giao lưu – xúc tiếp, lại thiếu hiểu biết về sự nhiều chủng loại văn hóa vùng miền và một ý thức đa nguyên văn hóa. Cái đáng lên án ko phải là những khác lạ, và điều cần bảo vệ là sự nghiêm minh của pháp luật, chứ ko phải là câu chuyện tính tình. Sống và làm ăn với nhau, dù là với bất kỳ người nào, thì nên văn minh bằng cách sòng phẳng, đừng cả nể và tỏ ra khoáng đạt để lúc ko được đáp lại như ý thì quay ra thất vọng và chỉ trích rồi quy chụp. Tôi có bè bạn thân quý trên khắp mọi miền non sông, và chưa từng gắn cho dân một tỉnh nào một cái nhãn để rồi cư xử với họ như một thể thống nhất. Và tôi ko tài nào hiểu nổi rằng lại có một lối xử sự mang tính kỳ thị vùng miền như thế giữa thế kỷ 21 này.
Phân biệt xuất phát từ những khảo sát để thấy sự khác lạ thì rất nên, vì nó làm thành cơ sở cho việc sửa đổi, chung sống, “dụng nhân như dụng mộc”…, nhưng phân biệt đối xử như một sự kỳ thị thì đích thị là một lối quan niệm và ửng xử tệ hại.
Hoàng Tuấn Công: Ông nhìn nhận thế nào về sự phân biệt đối xử, sự kỳ thị (thỉnh thoảng chỉ là những lời nhận xét, đồn đại…) đối với người Thanh Hóa, đặc thù là những người lao động Thanh Hóa đang làm ăn ở các tỉnh ngoài?
Thái Hạo: Tôi là một người Thanh Hóa, sinh ra ở quê, lớn lên thì đi học 6 năm ở Huế, rồi đi làm và định cư ở vài tỉnh miền Đông Nam bộ. Suốt chừng đấy thời kì tha phương, xúc tiếp với bè bạn và đồng nghiệp ở nhiều vùng miền, thực tình tôi chưa thấy người nào có ác cảm hay sự kỳ thị đối với bản thân mình. Trái lại, đôi lúc tôi còn thấy mình được tôn trọng, yêu quý và được đón nhận trong tình bè bạn rộng lớn.
Từ lúc có mạng xã hội, trong mấy năm nay tham gia vào toàn cầu đấy, sự gặp mặt lại càng quảng đại hơn. Trong danh sách bè bạn Facebook của tôi có rất nhiều người thuộc các miền không giống nhau, phía Bắc, Tây Nguyên, Nam bộ, người Kinh, người dân tộc ít người, người Việt trong nước cho tới người Việt ở hải ngoại, nhưng tới nay tôi vẫn chưa nhận phải một thái độ phân biệt công khai nào với cái gốc tích Thanh Hóa của mình, nhưng mà hơn thế, chính tôi cũng luôn thu được tình cảm yêu quý của bè bạn khắp nơi.
Hoàng Tuấn Công: Là người đã từng có nhiều năm học tập và công việc ở các tỉnh phía Nam, ông có nhiều bè bạn và đồng nghiệp là người Thanh Hóa ko? Ông có cảm nhận thế nào về những người đồng hương của mình nơi đất khách?
Thái Hạo: Nơi làm việc nhưng mà tôi gắn bó trong khoảng thời gian dài nhất là một trường THPT chuyên ở một tỉnh miền Đông Nam bộ, ở đó, có tới hơn ¼ cán bộ, thầy cô giáo, viên chức là người Thanh Hóa; trong đó hiệu trưởng và gần một nửa số tổ trưởng chuyên môn cũng là người Thanh Hóa, tức là người Thanh Hóa đi làm ăn xa là rất đông. Và thêm một điều nữa, là họ có ý thức cầu tiến, đầu tư cho chuyện học hành, chuyện chuyên môn một cách khá bài bản, nghiêm túc. Ở trong môi trường đấy, tôi cũng ko thấy người Thanh Hóa bị ghét. Trong môi trường làm việc này thì có điều tôi phải nói thật, là người Thanh Hóa có tính cách mạnh mẽ nhưng khá độc đoán, và “quân phiệt”. Riêng chuyện bè phái thì tôi lại ko hề thấy ở họ. Họ rành mạch và ko vì đồng hương nhưng mà bênh vực mù quáng.
Hoàng Tuấn Công: Tôi hiểu rằng, dù có lý lịch xuất thân Thanh Hóa, nhưng những người thuộc từng lớp trí thức hay lao động trí óc sẽ ít bị tác động bởi sự kỳ thị, phân biệt vùng miền hơn. Nguyên do, họ có thể tự khẳng định, tìm được chỗ đứng vững chắc nhờ trình độ, năng lực chuyên môn của mình. Nhưng ở trên, lúc nói về sự phân biệt đối xử, sự kỳ thị đối với người Thanh Hóa, tôi có nhấn mạnh “đặc thù là những người lao động Thanh Hóa”. Ý tôi, “người lao động” ở đây là những người làm người lao động, hoặc lao động tay chân tự do. Tôi biết ông đã từng có thời kì sống cùng những người Thanh Hóa làm người lao động cạo mủ cao su, hay trong các xưởng máy. Ông có cho rằng, bà con sẽ chịu sức ép nhiều hơn ko, và đã bao giờ nghe họ phàn nàn về sự kỳ thị vùng miền chưa, thưa ông?
Thái Hạo: Nếu thực sự có sự phân biệt/kỳ thị, thì có nhẽ với bộ phận này thì bộc lộ (phân biệt/kỳ thị) sẽ nhiều hơn và rõ hơn, thưa anh. Nhưng nhưng mà tôi cũng chỉ là nghe nói, chưa được chứng kiến tận mắt. Tới đây, tôi nghĩ vấn đề có nhẽ đã hé mở cho chúng ta một lối ra: học vấn. Học vấn càng cao xử sự càng đẹp thì sự kỳ thị càng dễ mất tích. Lúc này tôi đang nghĩ tới câu nói của cụ Phan Châu Trinh: “chi bằng học”. Nhưng mà điều này thì lại ko phải chỉ dành riêng cho một người nào cả.
Hoàng Tuấn Công: Tôi nghe nói người Thanh Hóa bị kì thị tới mức nhiều người lúc học tập, công việc, lao động ở tỉnh ngoài phát sinh tâm lý tự ti, tới độ ko muốn người khác biết gốc tích Thanh Hóa của mình, kể cả người có học hàm học vị tử tế. Lúc học tập, công việc ở tỉnh ngoài, ông thấy thế nào?
Thái Hạo: Chắc trên thực tiễn là có hiện tượng như anh vừa nêu. Bản thân tôi từng nghe nhưng cũng chỉ là nghe nói lại chứ chưa từng chứng kiến một trường hợp cụ thể nào như thế cả. Câu hỏi của anh làm tôi nhớ tới một người bạn đại học là dân Cơ Tu. Trong đợt kiến tập tại trường Quốc Học Huế, tôi làm trưởng nhóm, trước lúc tôi lên phát biểu và giới thiệu về nhóm mình thì người bạn đấy ghé vào tai và nói nhỏ: “Bạn giới thiệu tên thôi nhé, đừng nêu dân tộc”. Tôi ngạc nhiên và dần hiểu ra, lúc tự ti do sự kỳ thị hoặc những thang bậc trị giá xã hội bị xáo trộn thì con người thường có xu thế tự vệ bằng cách chối bỏ xuất xứ của mình và đồng thời sẽ học theo “quân thống trị” để dự phần vào giới “thượng lưu” kia.
Hoàng Tuấn Công: (Cười) Ồ. Ông đưa ra ví dụ và lý giải thú vị quá!
Thái Hạo: Vâng. Tôi nghĩ, đó là một phản ứng tâm lý có tính quy luật. Và giả sử có người Thanh Hóa nào đã “sinh tâm lý tự ti, tới mức ko muốn người khác biết gốc tích Thanh Hóa của mình” thì điều đó cũng là hiểu được, nếu trên thực tiễn ở vùng họ sinh sống hay làm việc, người Thanh Hóa đang bị kỳ thị ở mức nặng nề. Tuy vậy, cũng xin được nhắc lại, những nơi tôi đã đi qua, đã sống thì chưa từng gặp một “người Thanh Hóa” nào hành xử như thế cả!
Hoàng Tuấn Công: Năm 2016, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn – Đại học Quốc gia Hồ Chí Minh tổ chức tọa đàm “Xây dựng phương pháp nghiên cứu tính cách vùng miền: Trường hợp tính cách người Thanh Hóa”. GS.TSKH Trần Ngọc Thêm là báo cáo viên. Trong tham luận của mình, GS Thêm đã “hệ thống hóa thành bảy tật bệnh của người Thanh Hóa: ăn trộm vặt, gian dối, hám lợi, ích kỷ, hiếu thắng, hay gây sự, cực đoan, ngông nghênh”. Ông có nhận xét gì về điều này?
Thái Hạo: (Cười). Tôi nghĩ, giáo sư Thêm sẽ ít tự tin hơn về kết luận của mình nếu mang những “tật bệnh” đấy nhưng mà soi vào dân ở bất kỳ tỉnh nào. Tức là phải nhìn những “tật bệnh” đấy từ góc độ cá thể và chỉ từ cá thể; lúc đấy nhưng mà mang gốc tích của những cá thể đấy ra để gán cho dân của cả một tỉnh thì ko tỉnh nào ko “ăn trộm vặt, gian dối, hám lợi, ích kỷ, hiếu thắng, hay gây sự, cực đoan, ngông nghênh” cả! Trong logic học, kết luận này của giáo sư Thêm là một lỗi tư duy, gọi là lỗi ngụy biện nói chung vội vã.
Tôi chưa phủ nhận kết luận của GS Thêm, nhưng tôi ko chấp nhận “phương pháp” của ông, vì thực ra ở đó chưa trình diễn được một phương pháp nào cả, đó chỉ là những phán xét cảm tính ko có cơ sở dữ liệu khoa học cũng như các phương pháp xã hội học khoa học.
Hoàng Tuấn Công: Vậy xin hỏi, với bản thân mình thì ông tự ti, tự tin, hay tự hào lúc là người Thanh Hóa?
Thái Hạo: Phải thú nhận rằng, bản thân tôi ko hề tự ti về quê quán Thanh Hóa của mình, nhưng mà còn có phần trái lại nữa. Ko phải vì những cái nhãn như “đất vua” hay “địa linh anh tài” nhưng mà người ta hay dùng để tự hào, nhưng mà vì tôi hiểu rằng, con người ở đâu cũng có tốt có xấu, tôi ko muốn mang vác cả một tỉnh hay một quốc gia trên lưng mình. Trị giá của một con người là do họ tự kiến tạo và chịu trách nhiệm, ko nhân danh, ko vay mượn, ko “tự hào ké”. Ngô Bảo Châu là một người Việt Nam, nhưng ko vì thế nhưng mà tôi lấy làm tự hào; các quan chức cấp cao người Việt làm ra những việc thương luân bại lý tới mức bị kỷ luật hoặc tù tội, thì cũng ko phải vì thế nhưng mà tôi lấy làm xấu hổ cho bản thân mình. Nếu có điều gì đó đáng xấu hổ (hay tự hào) thì chỉ là về chính bản thân mình đã chưa sống xứng đáng với tư cách công dân của một non sông, là tạo ra nhiều trị giá và sẵn sàng phê phán chính quyền một cách mạnh mẽ hơn.
Hoàng Tuấn Công: Vậy, theo ông, tính cách của người Thanh Hóa về cơ bản có gì khác so với các vùng miền khác, nhưng mà thân thiện nhất là các tỉnh phụ cận và vùng đồng bằng Bắc bộ?
Thái Hạo: Thanh Hóa là “đất Mường”, nơi đây đủ xa với Hán để ko phải chịu một tác động trực diện và thô bạo, lại là vùng đất chuyển tiếp với Đàng Trong, vì thế Thanh Hóa có vị trí và địa hình để giữ được những căn tính vừa hoang vu, mạnh mẽ, vừa ko quá xa các thành tựu văn minh để có điều kiện tiếp thu. Tính cách Thanh Hóa, vì thế, với tôi, vừa là một tồn lưu dai sức từ những buổi đầu dựng nước, vừa là một sự năng động và thích ứng sống còn. Tính cách đấy, làm ra một chân dung ý thức vừa thủ cựu, vừa linh động, vừa quyết liệt – cực đoan vừa mềm mỏng tùy thời. Thêm nữa, Thanh Hóa, cũng giống như nhiều tỉnh miền Trung, ko được tự nhiên ưu đãi nhiều mặt, do đó, việc mưu sinh/sống sót là một thử thách lớn. Chính những ràng buộc đấy đã làm ra một Thanh Hóa vừa ko đầu hàng số phận, luôn khát khao vươn lên vừa cũng vì thế nhưng mà đầy “quyền biến” thủ thuật. Nhưng tự trong sâu thẳm, tôi thấy, người Thanh Hóa sống có nghĩa khí, nhất là trong những hoàn cảnh ngặt nghèo, họ dám từ bỏ, xả bỏ và lì lợm theo đuổi lối sống của mình.
Hoàng Tuấn Công: Dân gian có câu “Ko có lửa làm sao có khói”. Ko lẽ bỗng dưng người đời lại có thành kiến với người Thanh Hóa, nhưng mà ko phải là một địa phương nào khác. Vậy theo ông, xuất phát từ đâu nhưng mà người ta lại có ác cảm với người Thanh Hóa, lâu dần trở thành thành kiến?
Thái Hạo: Tôi nghĩ, sự “ác cảm” với “người Thanh Hóa” của một bộ phận cư dân Việt ngày nay là một thành phầm hậu kỳ, nếu ko nói là rất gần đây thôi. Từ sau 1975 với các đợt di trú lớn của chính sách Kinh tế mới và nhất là từ sau Đổi mới, do điều kiện sống khó khăn, lại đông dân, người Thanh Hóa túa đi khắp nơi và ở đâu trên các vùng đất mới họ cũng chiếm một tỉ lệ lớn, điều đó gây ra những phức tạp tỉ lệ thuận với số dân.
Từ vùng khó khăn đi ra, cùng với lối sống cầu tiến và sự quyết liệt trong tính tình ít nhiều mang tính duy lợi, người Thanh Hóa thường nổi trội ở những mặt nào đó, đặc thù là trên tuyến đường công – danh. Không những thế, trong cái tập thể người Thanh Hóa đông đảo ở những vùng đất mới kia cũng sẽ có một bộ phận tìm cách khẳng định mình hay mưu cầu lợi danh một cách ko đẹp, thỉnh thoảng chính bộ phận này đã làm lu mờ đi cái phần vốn lớn hơn rất nhiều đang mưu sinh và tạo lập tương lai một cách tử tế. Ở đây, tôi nghĩ là cần một thống kế xã hội học nghiêm túc để làm cơ sở cho những kết luận (nếu vẫn muốn một kết luận), thay vì chỉ nhìn vào vài hiện tượng tư nhân/ cá thể/ cá biệt như cách nhưng mà người ta đặt ngón tay sát vào mắt mình để ko còn nhìn thấy được đồng ruộng sông biển phía trước nữa.
Hoàn cảnh sống (cả tự nhiên, xã hội, thiết chế…) quyết định tính cách con người, sự nghèo khổ do tự nhiên khắc nghiệt và quản trị thấp kém đã sinh ra những tính tình nhất mực, vì một lý do rất chính đáng: Quyền sống, bản năng sống. Tức là, nếu có nét tính cách nào đó của người Thanh Hóa (và một số tỉnh miền Trung có cùng hoàn cảnh) là ko tốt thì tôi tin rằng, chỉ cần lúc sự giàu mạnh có mặt, những bộc lộ đấy sẽ tự nhiên mất tích nhưng mà ko cần phải “tuyên truyền” gì cả. Người miền Tây Nam bộ có phần khoáng đạt là vì họ được sống giữa những trù phú của đất đai, tôm cá, suốt đời ko lo bão tố, gió lào, lũ cuốn…
Hoàng Tuấn Công: Trên đây chúng ta nói tới sự kỳ thị, thành kiến đối với người Thanh Hóa chủ yếu trong cách xử sự, đối đãi mang tính chất tư nhân với nhau trong đời sống sinh hoạt hay công việc. Tuy nhiên, trong thực tiễn, đã có lúc tình hình trở thành nghiêm trọng hơn rất nhiều. Đó là sự kỳ thị, phân biệt đối xử mang tính chất tập thể, và trở thành một thứ luật bất thành văn nhắm vào tập thể người lao động xuất thân Thanh Hóa. Theo ông, vì đâu nhưng mà dẫn tới cơ sự này?
Thái Hạo: Đấy chính là một trong những điều khiến tôi rất băn khoăn. Cách đây 10 năm, tờ Dân trí có bài “Sự thực đằng sau việc lao động “Thanh Nghệ Tĩnh” bị tẩy chay”, trong đó nêu một lý do rất đáng suy ngẫm là “việc lao động Thanh Nghệ Tĩnh lợi dụng sự đông đảo về số lượng kết bè phái để tạo ra những cuộc đình công trên diện rộng”. Đây chính là lý do quan trọng nhưng mà người Thanh Hóa (và Nghệ – Tĩnh) bị nhiều doanh nghiệp, xí nghiệp từ chối, có lúc ngấm ngầm, có lúc công khai.
Điều đáng chú ý với tôi ko là “nguyên nhân” được bài báo nêu ra ở trên, nhưng mà là cái nhìn của họ (tin báo) với nguyên nhân đấy. Việc người lao động đấu tranh bằng lãn công, đình công là một quyền chính đáng được pháp luật bảo hộ, tuy nhiên như chúng ta đều biết về sự xung đột lợi ích của các ông chủ với người lao động, đặc thù là trong cơ chế còn nhiều bất cập như ở Việt Nam thì nguy cơ thiệt thòi vì yếu thế của người lao động lại càng lớn, và thực tiễn đang chứng minh cho điều đấy. Phần lớn người lao động là người ít học nên ko có đủ hiểu biết để đấu tranh với giới chủ, lại làm việc trong môi trường nhưng mà vai trò của tổ chức công đoàn còn chưa cao, thì phải nhìn việc đấu tranh bằng các phương thức hợp pháp của người lao động là một cách tự bảo vệ quyền lợi chính đáng nhưng mà chỉ có những người có dũng khí và khát vọng công bình mới có thể thực hiện. Tuy nhiên, như cách nói của bài báo thì điều đấy lại đang bị coi như một cái gì sai trái để gọi là “con sâu”, là “lợi dụng” là “lôi kéo”…
Tương tự, tin báo và dư luận xã hội nói chung đang vô tình hay cố ý nhìn méo mó đi vấn đề. Đáng tiếc hơn là những cách nhìn và lối nói như thế lại ko hiếm gặp trên tin báo đương thời. Theo tôi, những cách diễn ngôn và dư luận nói chung như đã nêu ở trên đã góp phần ko nhỏ vào việc làm xấu đi hình ảnh người Thanh – Nghệ – Tĩnh, ít nhất là trong lĩnh vực lao động ở các doanh nghiệp, xí nghiệp.
Thêm nữa, có những nhà máy công khai thông báo ko tuyển lao động Thanh – Nghệ – Tĩnh (lý do thì như đã nêu ở trên), đó là một hành vi vi phi pháp luật rất nghiêm trọng. Xin hỏi, các cơ quan chấp pháp ở đâu lúc làm ngơ/dung túng cho những hành xử thô bạo và phản văn hóa như thế, nhất là lúc chúng ta đã biết rõ một phần nguyên nhân về tính lợi ích ko lấy gì làm tử tế của các doanh nghiệp đấy đối với người lao động?!
Hoàng Tuấn Công: Người Thanh Hóa (cụ thể là về phía chính quyền, người dân đang sinh sống trong tỉnh và những người học tập, công việc, lao động ở tình ngoài) phải làm gì để xoá bỏ thành kiến của mọi người?
Thái Hạo: Tôi vẫn luôn tâm niệm rằng, trưởng thành, trước hết là một nghĩa vụ tư nhân. Mỗi người phải tự hoàn thiện bản thân mình trước hết, tạo ra trị giá cả vật chất lẫn ý thức. Trước lúc yêu cầu một sự tôn trọng thì từng người phải có ý thức tự trọng cái đã. Tôi vẫn hay phát biểu rằng, “tự hào ít thôi, chúng ta còn nhiều thói xấu cần phải sửa để trở thành văn minh”.
Không những thế, cũng cần nhìn rõ rằng, kỳ thị là thành phầm tồi tệ của bất kỳ xã hội nào, nó bị gây ra bởi thành kiến, bởi lỗi tư duy; và, nó (kỳ thị) là một xử sự vi phi pháp luật. Để văn minh hóa một tập thể thì pháp luật phải có những chế tài và chính sách rõ ràng, cụ thể, nghiêm minh hòng ngăn chặn tình trạng này. Đó cũng là hành xử của tất cả tất cả các nước tiến bộ trên toàn cầu.
Thêm nữa, cái cách nhưng mà chính quyền hành xử với dân trên ý thức có tôn trọng pháp luật hay ko, có đảm bảo các trị giá văn minh hay ko, sẽ thế tất chi phối tới hành vi của người dân. Ko thể có một nhân dân lành mạnh nếu họ bị thống trị bởi một bộ máy thiếu tử tế. Và nếu quan sát rộng ra, thì dường như người dân Việt Nam đang ngày càng có những bộc lộ của sự xuống cấp trong tính tình, trong lối sống, trong tâm hồn và văn hóa của mình. Vì sao?
Về cụ thể, tới đây, tôi muốn nêu ra vài ví dụ về phương pháp nhằm xây dựng hình ảnh người Thanh Hóa trong mắt bè bạn cả nước. Trong suốt thời kì 10 năm tôi ở Bình Phước, thường xuyên vận chuyển qua địa phận Bình Dương, nhưng điều kỳ lạ là chưa từng gặp một đội cảnh sát giao thông nào trên quốc lộ 13, chỉ trừ tình huống là ở hiện trường các vụ tai nạn. Xin nhớ là 10 năm! Họ ko “núp lùm” để “vồ” người đi đường, có thể camera sẽ được sử dụng để hạn chế chuyện “đánh quả lẻ” nhằm “ăn bánh mì của dân”. Cái cảm giác về sự an tâm và lành mạnh lúc đi qua Bình Dương luôn rất lớn, và do đó, kéo theo niềm tin và thiện cảm về một chính quyền tử tế, trong sạch, vì dân. Tôi tin là chính quyền Thanh Hóa cũng sẽ làm được như thế, chỉ cần họ muốn làm.
Ví dụ thứ 2 nhưng mà tôi muốn nêu ra là Đà Nẵng. Chính quyền Đà Nẵng lập các trang mạng xã hội và để ở cơ chế công khai cho người dân tự do đăng bài phản ánh những hư hỏng, tiêu cực, bất cập trong địa phương, và họ thường nhanh chóng có động thái xác minh, xử lý lúc thu được thông tin từ những trang mạng như thế.
Đó chính là thực hành dân chủ và là một cách hay để người dân giúp chính quyền làm tốt vai trò của mình đồng thời tự hoàn thiện bộ máy. Đó cũng là cách để người dân lấy lại tự tin, tăng lên vai trò làm chủ và ý thức về trách nhiệm công dân của mình – tức cũng là đang tự hoàn thiện. Chính sách công trong sạch, thủ tục nhanh gọn người dân thân thiết và có trách nhiệm, đó là những yêu cầu rất cơ bản để kiến tạo hình ảnh, thu hút đầu tư và thu hút du lịch.
Người Thanh Hóa ở địa phương, tôi nghĩ, cần thành thật nhìn ra những hạn chế, những nét xấu trong tính tình của mình thì mới có cơ may tự thay đổi, vì đó là điều kiện tiên quyết.
Hoàng Tuấn Công: Tôi đã từng có một bài viết khá dài chỉ ra nhiều điểm bất ổn trong những nhận xét, kết luận của GS Trần Ngọc Thêm về “tính cách người Thanh Hóa” đăng trên trang mạng xã hội tư nhân Tuấn Công Thư Phòng. Sau lúc đọc bài viết, một độc giả bình luận: “Anh phân trần sao chứ tôi thấy rõ ràng dân Thanh Hóa tới đâu người nào cũng sợ, từ trong nước ra tới ngoài nước”. Ông có suy nghĩ gì về điều này ko?
Thái Hạo: Người Việt, trong mắt tôi, còn quá nhiều những hạn chế từ phong tục, tập quán, lối sống, tư duy, quan niệm…, cho tới việc tiếp cận với các trị giá văn minh của nhân loại. Vì thế, theo tôi, thay vì đặt vấn đề về người ở một tỉnh, một vùng nào đó thì nên xuất phát từ một cái nhìn bao quát hơn, đó là “tâm hồn dân tộc”. Trên ý thức đấy, trong điều kiện hiện thời, ý thức về quyền công dân, quyền con người cho tới các trị giá tư nhân và sự độc lập tư nhân phải là quan tâm hàng đầu của giáo dục và sự kiến tạo ý thức nòi giống từ mọi phương diện; vì chỉ có như thế, những nền tảng thuộc về con người mới có thể được đắp vững, hòng làm cơ sở cho việc kiến tạo một xã hội văn minh, thịnh vượng.
Tôi là người rất dị ứng với những sự kỳ thị vùng miền. Vì sự dị ứng này nhưng mà tôi đã từng có những phản ứng gay gắt, làm mất một số bè bạn cũng vì nhìn thấy những sự kỳ thị như thế.
Một ví dụ, theo thời kì, từ sau 1975 tới nay, sự phân biệt, kỳ thị Nam – Bắc, như quan sát của tôi, thì hình như ngày càng phức tạp và trở thành nặng nề hơn. Bản thân tôi, vì nhìn nhận rằng tính cách vùng miền vốn là thành phầm của những điều kiện sống sót, giao lưu, xúc tiếp…, nhưng mà tạo nên. Vì thế, ngoài những hành vi vi phi pháp luật và giày xéo lên đạo đức phổ quát thì tính cách nên được tôn trọng như là một thế tất và một đặc trưng văn hóa, chứ ko phải là phán xét nhau. Hơn bao giờ hết, dân tộc Việt Nam đang cần được hàn gắn, “hòa giải” và chung tay kiến tạo các trị giá cơ bản cho một xã hội thịnh vượng trong tương lai. Với ý thức đấy, tôi chỉ có một khát khao, là tất cả người dân Việt Nam xích lại gần nhau, sống trong tình đồng bào bằng thông cảm, thấu hiểu cho một mục tiêu lớn và lý tưởng lớn, là văn minh cho Việt Nam mình.
Cuối cùng, tôi muốn mượn lời cảm thán của nhà văn Nam Cao: “Chao ôi! Đối với những người ở quanh ta, nếu ta ko cố tìm nhưng mà hiểu họ, thì ta chỉ thấy họ gàn dở, ngu ngốc, bủn xỉn, xấu xa, bỉ ổi… toàn những cớ để cho ta tàn nhẫn; ko bao giờ ta thấy họ là những người đáng thương; ko bao giờ ta thương…”.
Nhớ để nguồn bài viết này: Tính cách người Thanh Hóa và sự kỳ thị vùng miền của website bangtuanhoan.edu.vn
Phân mục: Phong thủy
Đặt mâm cúng tất niên cuối năm 2022 tại đây: cungtatnien.com
#Tính #cách #người #Thanh #Hóa #và #sự #kỳ #thị #vùng #miền
Tính cách người Thanh Hóa và sự kỳ thị vùng miền
Hình Ảnh về: Tính cách người Thanh Hóa và sự kỳ thị vùng miền
Video về: Tính cách người Thanh Hóa và sự kỳ thị vùng miền
Wiki về Tính cách người Thanh Hóa và sự kỳ thị vùng miền
Tính cách người Thanh Hóa và sự kỳ thị vùng miền -
Bạn đang xem: Tính cách người Thanh Hóa và sự kỳ thị vùng miền tại bangtuanhoan.edu.vn
Kỳ thị vùng miền là thành phầm tồi tệ của bất kỳ xã hội nào, nó bị gây ra bởi thành kiến, bởi lỗi tư duy; và, nó – kỳ thị – là một xử sự vi phi pháp luật.
Hoàng Tuấn Công: Thưa ông Thái Hạo, tôi có đọc một số bài viết ông nói đến tới những thói hư tật xấu mang tính cố hữu của người Việt. Gần đây nhất là bài “Tiếng cười, tiếng chửi và tiếng nói” trên mục Tiếng Việt – Văn Việt – Người Việt của báo Nông nghiệp Việt Nam.
Vậy ông có bài viết nào về tính cách của người Thanh Hóa ko?
Thái Hạo: “Người Thanh Hóa?” là câu hỏi nhưng mà tôi đã ko ít lần thu được từ bè bạn trên nhiều vùng non sông; và tôi đã luôn nói ra cảm nhận, cái nhìn của mình, tuy vậy lại chưa bao giờ viết về chủ đề này. Việc có nhiều người đặt câu hỏi về tính cách người Thanh Hóa có nhẽ vì họ thấy tôi quê Thanh Hóa, nhưng mà những sự đồn đoán, những “lời ong tiếng ve” về người Thanh Hóa thì họ lại đã nghe nhiều, nhưng mà chưa rõ thực hư thế nào. Chính vì những “tin đồn” ko ít kia nhưng mà nhu cầu kiểm chứng từ một người bản quán trở thành rất lớn chăng?
Hoàng Tuấn Công: Vậy, ông có ý định viết một vài bài về vấn đề khá rối rắm, phức tạp này ko?
Thái Hạo: Thực tình, tôi chưa nghĩ tới việc viết một bài về sự kỳ thị đối với dân tỉnh này tỉnh nọ vì tôi cho rằng đó là một thái độ rất ngu xuẩn bị sinh ra bởi việc gọt sạch các điều kiện sống và các yếu tố lịch sử, giao lưu – xúc tiếp, lại thiếu hiểu biết về sự nhiều chủng loại văn hóa vùng miền và một ý thức đa nguyên văn hóa. Cái đáng lên án ko phải là những khác lạ, và điều cần bảo vệ là sự nghiêm minh của pháp luật, chứ ko phải là câu chuyện tính tình. Sống và làm ăn với nhau, dù là với bất kỳ người nào, thì nên văn minh bằng cách sòng phẳng, đừng cả nể và tỏ ra khoáng đạt để lúc ko được đáp lại như ý thì quay ra thất vọng và chỉ trích rồi quy chụp. Tôi có bè bạn thân quý trên khắp mọi miền non sông, và chưa từng gắn cho dân một tỉnh nào một cái nhãn để rồi cư xử với họ như một thể thống nhất. Và tôi ko tài nào hiểu nổi rằng lại có một lối xử sự mang tính kỳ thị vùng miền như thế giữa thế kỷ 21 này.
Phân biệt xuất phát từ những khảo sát để thấy sự khác lạ thì rất nên, vì nó làm thành cơ sở cho việc sửa đổi, chung sống, “dụng nhân như dụng mộc”…, nhưng phân biệt đối xử như một sự kỳ thị thì đích thị là một lối quan niệm và ửng xử tệ hại.
Hoàng Tuấn Công: Ông nhìn nhận thế nào về sự phân biệt đối xử, sự kỳ thị (thỉnh thoảng chỉ là những lời nhận xét, đồn đại…) đối với người Thanh Hóa, đặc thù là những người lao động Thanh Hóa đang làm ăn ở các tỉnh ngoài?
Thái Hạo: Tôi là một người Thanh Hóa, sinh ra ở quê, lớn lên thì đi học 6 năm ở Huế, rồi đi làm và định cư ở vài tỉnh miền Đông Nam bộ. Suốt chừng đấy thời kì tha phương, xúc tiếp với bè bạn và đồng nghiệp ở nhiều vùng miền, thực tình tôi chưa thấy người nào có ác cảm hay sự kỳ thị đối với bản thân mình. Trái lại, đôi lúc tôi còn thấy mình được tôn trọng, yêu quý và được đón nhận trong tình bè bạn rộng lớn.
Từ lúc có mạng xã hội, trong mấy năm nay tham gia vào toàn cầu đấy, sự gặp mặt lại càng quảng đại hơn. Trong danh sách bè bạn Facebook của tôi có rất nhiều người thuộc các miền không giống nhau, phía Bắc, Tây Nguyên, Nam bộ, người Kinh, người dân tộc ít người, người Việt trong nước cho tới người Việt ở hải ngoại, nhưng tới nay tôi vẫn chưa nhận phải một thái độ phân biệt công khai nào với cái gốc tích Thanh Hóa của mình, nhưng mà hơn thế, chính tôi cũng luôn thu được tình cảm yêu quý của bè bạn khắp nơi.
Hoàng Tuấn Công: Là người đã từng có nhiều năm học tập và công việc ở các tỉnh phía Nam, ông có nhiều bè bạn và đồng nghiệp là người Thanh Hóa ko? Ông có cảm nhận thế nào về những người đồng hương của mình nơi đất khách?
Thái Hạo: Nơi làm việc nhưng mà tôi gắn bó trong khoảng thời gian dài nhất là một trường THPT chuyên ở một tỉnh miền Đông Nam bộ, ở đó, có tới hơn ¼ cán bộ, thầy cô giáo, viên chức là người Thanh Hóa; trong đó hiệu trưởng và gần một nửa số tổ trưởng chuyên môn cũng là người Thanh Hóa, tức là người Thanh Hóa đi làm ăn xa là rất đông. Và thêm một điều nữa, là họ có ý thức cầu tiến, đầu tư cho chuyện học hành, chuyện chuyên môn một cách khá bài bản, nghiêm túc. Ở trong môi trường đấy, tôi cũng ko thấy người Thanh Hóa bị ghét. Trong môi trường làm việc này thì có điều tôi phải nói thật, là người Thanh Hóa có tính cách mạnh mẽ nhưng khá độc đoán, và “quân phiệt”. Riêng chuyện bè phái thì tôi lại ko hề thấy ở họ. Họ rành mạch và ko vì đồng hương nhưng mà bênh vực mù quáng.
Hoàng Tuấn Công: Tôi hiểu rằng, dù có lý lịch xuất thân Thanh Hóa, nhưng những người thuộc từng lớp trí thức hay lao động trí óc sẽ ít bị tác động bởi sự kỳ thị, phân biệt vùng miền hơn. Nguyên do, họ có thể tự khẳng định, tìm được chỗ đứng vững chắc nhờ trình độ, năng lực chuyên môn của mình. Nhưng ở trên, lúc nói về sự phân biệt đối xử, sự kỳ thị đối với người Thanh Hóa, tôi có nhấn mạnh “đặc thù là những người lao động Thanh Hóa”. Ý tôi, “người lao động” ở đây là những người làm người lao động, hoặc lao động tay chân tự do. Tôi biết ông đã từng có thời kì sống cùng những người Thanh Hóa làm người lao động cạo mủ cao su, hay trong các xưởng máy. Ông có cho rằng, bà con sẽ chịu sức ép nhiều hơn ko, và đã bao giờ nghe họ phàn nàn về sự kỳ thị vùng miền chưa, thưa ông?
Thái Hạo: Nếu thực sự có sự phân biệt/kỳ thị, thì có nhẽ với bộ phận này thì bộc lộ (phân biệt/kỳ thị) sẽ nhiều hơn và rõ hơn, thưa anh. Nhưng nhưng mà tôi cũng chỉ là nghe nói, chưa được chứng kiến tận mắt. Tới đây, tôi nghĩ vấn đề có nhẽ đã hé mở cho chúng ta một lối ra: học vấn. Học vấn càng cao xử sự càng đẹp thì sự kỳ thị càng dễ mất tích. Lúc này tôi đang nghĩ tới câu nói của cụ Phan Châu Trinh: “chi bằng học”. Nhưng mà điều này thì lại ko phải chỉ dành riêng cho một người nào cả.
Hoàng Tuấn Công: Tôi nghe nói người Thanh Hóa bị kì thị tới mức nhiều người lúc học tập, công việc, lao động ở tỉnh ngoài phát sinh tâm lý tự ti, tới độ ko muốn người khác biết gốc tích Thanh Hóa của mình, kể cả người có học hàm học vị tử tế. Lúc học tập, công việc ở tỉnh ngoài, ông thấy thế nào?
Thái Hạo: Chắc trên thực tiễn là có hiện tượng như anh vừa nêu. Bản thân tôi từng nghe nhưng cũng chỉ là nghe nói lại chứ chưa từng chứng kiến một trường hợp cụ thể nào như thế cả. Câu hỏi của anh làm tôi nhớ tới một người bạn đại học là dân Cơ Tu. Trong đợt kiến tập tại trường Quốc Học Huế, tôi làm trưởng nhóm, trước lúc tôi lên phát biểu và giới thiệu về nhóm mình thì người bạn đấy ghé vào tai và nói nhỏ: “Bạn giới thiệu tên thôi nhé, đừng nêu dân tộc”. Tôi ngạc nhiên và dần hiểu ra, lúc tự ti do sự kỳ thị hoặc những thang bậc trị giá xã hội bị xáo trộn thì con người thường có xu thế tự vệ bằng cách chối bỏ xuất xứ của mình và đồng thời sẽ học theo “quân thống trị” để dự phần vào giới “thượng lưu” kia.
Hoàng Tuấn Công: (Cười) Ồ. Ông đưa ra ví dụ và lý giải thú vị quá!
Thái Hạo: Vâng. Tôi nghĩ, đó là một phản ứng tâm lý có tính quy luật. Và giả sử có người Thanh Hóa nào đã “sinh tâm lý tự ti, tới mức ko muốn người khác biết gốc tích Thanh Hóa của mình” thì điều đó cũng là hiểu được, nếu trên thực tiễn ở vùng họ sinh sống hay làm việc, người Thanh Hóa đang bị kỳ thị ở mức nặng nề. Tuy vậy, cũng xin được nhắc lại, những nơi tôi đã đi qua, đã sống thì chưa từng gặp một “người Thanh Hóa” nào hành xử như thế cả!
Hoàng Tuấn Công: Năm 2016, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn – Đại học Quốc gia Hồ Chí Minh tổ chức tọa đàm “Xây dựng phương pháp nghiên cứu tính cách vùng miền: Trường hợp tính cách người Thanh Hóa”. GS.TSKH Trần Ngọc Thêm là báo cáo viên. Trong tham luận của mình, GS Thêm đã “hệ thống hóa thành bảy tật bệnh của người Thanh Hóa: ăn trộm vặt, gian dối, hám lợi, ích kỷ, hiếu thắng, hay gây sự, cực đoan, ngông nghênh”. Ông có nhận xét gì về điều này?
Thái Hạo: (Cười). Tôi nghĩ, giáo sư Thêm sẽ ít tự tin hơn về kết luận của mình nếu mang những “tật bệnh” đấy nhưng mà soi vào dân ở bất kỳ tỉnh nào. Tức là phải nhìn những “tật bệnh” đấy từ góc độ cá thể và chỉ từ cá thể; lúc đấy nhưng mà mang gốc tích của những cá thể đấy ra để gán cho dân của cả một tỉnh thì ko tỉnh nào ko “ăn trộm vặt, gian dối, hám lợi, ích kỷ, hiếu thắng, hay gây sự, cực đoan, ngông nghênh” cả! Trong logic học, kết luận này của giáo sư Thêm là một lỗi tư duy, gọi là lỗi ngụy biện nói chung vội vã.
Tôi chưa phủ nhận kết luận của GS Thêm, nhưng tôi ko chấp nhận “phương pháp” của ông, vì thực ra ở đó chưa trình diễn được một phương pháp nào cả, đó chỉ là những phán xét cảm tính ko có cơ sở dữ liệu khoa học cũng như các phương pháp xã hội học khoa học.
Hoàng Tuấn Công: Vậy xin hỏi, với bản thân mình thì ông tự ti, tự tin, hay tự hào lúc là người Thanh Hóa?
Thái Hạo: Phải thú nhận rằng, bản thân tôi ko hề tự ti về quê quán Thanh Hóa của mình, nhưng mà còn có phần trái lại nữa. Ko phải vì những cái nhãn như “đất vua” hay “địa linh anh tài” nhưng mà người ta hay dùng để tự hào, nhưng mà vì tôi hiểu rằng, con người ở đâu cũng có tốt có xấu, tôi ko muốn mang vác cả một tỉnh hay một quốc gia trên lưng mình. Trị giá của một con người là do họ tự kiến tạo và chịu trách nhiệm, ko nhân danh, ko vay mượn, ko “tự hào ké”. Ngô Bảo Châu là một người Việt Nam, nhưng ko vì thế nhưng mà tôi lấy làm tự hào; các quan chức cấp cao người Việt làm ra những việc thương luân bại lý tới mức bị kỷ luật hoặc tù tội, thì cũng ko phải vì thế nhưng mà tôi lấy làm xấu hổ cho bản thân mình. Nếu có điều gì đó đáng xấu hổ (hay tự hào) thì chỉ là về chính bản thân mình đã chưa sống xứng đáng với tư cách công dân của một non sông, là tạo ra nhiều trị giá và sẵn sàng phê phán chính quyền một cách mạnh mẽ hơn.
Hoàng Tuấn Công: Vậy, theo ông, tính cách của người Thanh Hóa về cơ bản có gì khác so với các vùng miền khác, nhưng mà thân thiện nhất là các tỉnh phụ cận và vùng đồng bằng Bắc bộ?
Thái Hạo: Thanh Hóa là “đất Mường”, nơi đây đủ xa với Hán để ko phải chịu một tác động trực diện và thô bạo, lại là vùng đất chuyển tiếp với Đàng Trong, vì thế Thanh Hóa có vị trí và địa hình để giữ được những căn tính vừa hoang vu, mạnh mẽ, vừa ko quá xa các thành tựu văn minh để có điều kiện tiếp thu. Tính cách Thanh Hóa, vì thế, với tôi, vừa là một tồn lưu dai sức từ những buổi đầu dựng nước, vừa là một sự năng động và thích ứng sống còn. Tính cách đấy, làm ra một chân dung ý thức vừa thủ cựu, vừa linh động, vừa quyết liệt – cực đoan vừa mềm mỏng tùy thời. Thêm nữa, Thanh Hóa, cũng giống như nhiều tỉnh miền Trung, ko được tự nhiên ưu đãi nhiều mặt, do đó, việc mưu sinh/sống sót là một thử thách lớn. Chính những ràng buộc đấy đã làm ra một Thanh Hóa vừa ko đầu hàng số phận, luôn khát khao vươn lên vừa cũng vì thế nhưng mà đầy “quyền biến” thủ thuật. Nhưng tự trong sâu thẳm, tôi thấy, người Thanh Hóa sống có nghĩa khí, nhất là trong những hoàn cảnh ngặt nghèo, họ dám từ bỏ, xả bỏ và lì lợm theo đuổi lối sống của mình.
Hoàng Tuấn Công: Dân gian có câu “Ko có lửa làm sao có khói”. Ko lẽ bỗng dưng người đời lại có thành kiến với người Thanh Hóa, nhưng mà ko phải là một địa phương nào khác. Vậy theo ông, xuất phát từ đâu nhưng mà người ta lại có ác cảm với người Thanh Hóa, lâu dần trở thành thành kiến?
Thái Hạo: Tôi nghĩ, sự “ác cảm” với “người Thanh Hóa” của một bộ phận cư dân Việt ngày nay là một thành phầm hậu kỳ, nếu ko nói là rất gần đây thôi. Từ sau 1975 với các đợt di trú lớn của chính sách Kinh tế mới và nhất là từ sau Đổi mới, do điều kiện sống khó khăn, lại đông dân, người Thanh Hóa túa đi khắp nơi và ở đâu trên các vùng đất mới họ cũng chiếm một tỉ lệ lớn, điều đó gây ra những phức tạp tỉ lệ thuận với số dân.
Từ vùng khó khăn đi ra, cùng với lối sống cầu tiến và sự quyết liệt trong tính tình ít nhiều mang tính duy lợi, người Thanh Hóa thường nổi trội ở những mặt nào đó, đặc thù là trên tuyến đường công – danh. Không những thế, trong cái tập thể người Thanh Hóa đông đảo ở những vùng đất mới kia cũng sẽ có một bộ phận tìm cách khẳng định mình hay mưu cầu lợi danh một cách ko đẹp, thỉnh thoảng chính bộ phận này đã làm lu mờ đi cái phần vốn lớn hơn rất nhiều đang mưu sinh và tạo lập tương lai một cách tử tế. Ở đây, tôi nghĩ là cần một thống kế xã hội học nghiêm túc để làm cơ sở cho những kết luận (nếu vẫn muốn một kết luận), thay vì chỉ nhìn vào vài hiện tượng tư nhân/ cá thể/ cá biệt như cách nhưng mà người ta đặt ngón tay sát vào mắt mình để ko còn nhìn thấy được đồng ruộng sông biển phía trước nữa.
Hoàn cảnh sống (cả tự nhiên, xã hội, thiết chế…) quyết định tính cách con người, sự nghèo khổ do tự nhiên khắc nghiệt và quản trị thấp kém đã sinh ra những tính tình nhất mực, vì một lý do rất chính đáng: Quyền sống, bản năng sống. Tức là, nếu có nét tính cách nào đó của người Thanh Hóa (và một số tỉnh miền Trung có cùng hoàn cảnh) là ko tốt thì tôi tin rằng, chỉ cần lúc sự giàu mạnh có mặt, những bộc lộ đấy sẽ tự nhiên mất tích nhưng mà ko cần phải “tuyên truyền” gì cả. Người miền Tây Nam bộ có phần khoáng đạt là vì họ được sống giữa những trù phú của đất đai, tôm cá, suốt đời ko lo bão tố, gió lào, lũ cuốn…
Hoàng Tuấn Công: Trên đây chúng ta nói tới sự kỳ thị, thành kiến đối với người Thanh Hóa chủ yếu trong cách xử sự, đối đãi mang tính chất tư nhân với nhau trong đời sống sinh hoạt hay công việc. Tuy nhiên, trong thực tiễn, đã có lúc tình hình trở thành nghiêm trọng hơn rất nhiều. Đó là sự kỳ thị, phân biệt đối xử mang tính chất tập thể, và trở thành một thứ luật bất thành văn nhắm vào tập thể người lao động xuất thân Thanh Hóa. Theo ông, vì đâu nhưng mà dẫn tới cơ sự này?
Thái Hạo: Đấy chính là một trong những điều khiến tôi rất băn khoăn. Cách đây 10 năm, tờ Dân trí có bài “Sự thực đằng sau việc lao động “Thanh Nghệ Tĩnh” bị tẩy chay”, trong đó nêu một lý do rất đáng suy ngẫm là “việc lao động Thanh Nghệ Tĩnh lợi dụng sự đông đảo về số lượng kết bè phái để tạo ra những cuộc đình công trên diện rộng”. Đây chính là lý do quan trọng nhưng mà người Thanh Hóa (và Nghệ – Tĩnh) bị nhiều doanh nghiệp, xí nghiệp từ chối, có lúc ngấm ngầm, có lúc công khai.
Điều đáng chú ý với tôi ko là “nguyên nhân” được bài báo nêu ra ở trên, nhưng mà là cái nhìn của họ (tin báo) với nguyên nhân đấy. Việc người lao động đấu tranh bằng lãn công, đình công là một quyền chính đáng được pháp luật bảo hộ, tuy nhiên như chúng ta đều biết về sự xung đột lợi ích của các ông chủ với người lao động, đặc thù là trong cơ chế còn nhiều bất cập như ở Việt Nam thì nguy cơ thiệt thòi vì yếu thế của người lao động lại càng lớn, và thực tiễn đang chứng minh cho điều đấy. Phần lớn người lao động là người ít học nên ko có đủ hiểu biết để đấu tranh với giới chủ, lại làm việc trong môi trường nhưng mà vai trò của tổ chức công đoàn còn chưa cao, thì phải nhìn việc đấu tranh bằng các phương thức hợp pháp của người lao động là một cách tự bảo vệ quyền lợi chính đáng nhưng mà chỉ có những người có dũng khí và khát vọng công bình mới có thể thực hiện. Tuy nhiên, như cách nói của bài báo thì điều đấy lại đang bị coi như một cái gì sai trái để gọi là “con sâu”, là “lợi dụng” là “lôi kéo”…
Tương tự, tin báo và dư luận xã hội nói chung đang vô tình hay cố ý nhìn méo mó đi vấn đề. Đáng tiếc hơn là những cách nhìn và lối nói như thế lại ko hiếm gặp trên tin báo đương thời. Theo tôi, những cách diễn ngôn và dư luận nói chung như đã nêu ở trên đã góp phần ko nhỏ vào việc làm xấu đi hình ảnh người Thanh – Nghệ – Tĩnh, ít nhất là trong lĩnh vực lao động ở các doanh nghiệp, xí nghiệp.
Thêm nữa, có những nhà máy công khai thông báo ko tuyển lao động Thanh – Nghệ – Tĩnh (lý do thì như đã nêu ở trên), đó là một hành vi vi phi pháp luật rất nghiêm trọng. Xin hỏi, các cơ quan chấp pháp ở đâu lúc làm ngơ/dung túng cho những hành xử thô bạo và phản văn hóa như thế, nhất là lúc chúng ta đã biết rõ một phần nguyên nhân về tính lợi ích ko lấy gì làm tử tế của các doanh nghiệp đấy đối với người lao động?!
Hoàng Tuấn Công: Người Thanh Hóa (cụ thể là về phía chính quyền, người dân đang sinh sống trong tỉnh và những người học tập, công việc, lao động ở tình ngoài) phải làm gì để xoá bỏ thành kiến của mọi người?
Thái Hạo: Tôi vẫn luôn tâm niệm rằng, trưởng thành, trước hết là một nghĩa vụ tư nhân. Mỗi người phải tự hoàn thiện bản thân mình trước hết, tạo ra trị giá cả vật chất lẫn ý thức. Trước lúc yêu cầu một sự tôn trọng thì từng người phải có ý thức tự trọng cái đã. Tôi vẫn hay phát biểu rằng, “tự hào ít thôi, chúng ta còn nhiều thói xấu cần phải sửa để trở thành văn minh”.
Không những thế, cũng cần nhìn rõ rằng, kỳ thị là thành phầm tồi tệ của bất kỳ xã hội nào, nó bị gây ra bởi thành kiến, bởi lỗi tư duy; và, nó (kỳ thị) là một xử sự vi phi pháp luật. Để văn minh hóa một tập thể thì pháp luật phải có những chế tài và chính sách rõ ràng, cụ thể, nghiêm minh hòng ngăn chặn tình trạng này. Đó cũng là hành xử của tất cả tất cả các nước tiến bộ trên toàn cầu.
Thêm nữa, cái cách nhưng mà chính quyền hành xử với dân trên ý thức có tôn trọng pháp luật hay ko, có đảm bảo các trị giá văn minh hay ko, sẽ thế tất chi phối tới hành vi của người dân. Ko thể có một nhân dân lành mạnh nếu họ bị thống trị bởi một bộ máy thiếu tử tế. Và nếu quan sát rộng ra, thì dường như người dân Việt Nam đang ngày càng có những bộc lộ của sự xuống cấp trong tính tình, trong lối sống, trong tâm hồn và văn hóa của mình. Vì sao?
Về cụ thể, tới đây, tôi muốn nêu ra vài ví dụ về phương pháp nhằm xây dựng hình ảnh người Thanh Hóa trong mắt bè bạn cả nước. Trong suốt thời kì 10 năm tôi ở Bình Phước, thường xuyên vận chuyển qua địa phận Bình Dương, nhưng điều kỳ lạ là chưa từng gặp một đội cảnh sát giao thông nào trên quốc lộ 13, chỉ trừ tình huống là ở hiện trường các vụ tai nạn. Xin nhớ là 10 năm! Họ ko “núp lùm” để “vồ” người đi đường, có thể camera sẽ được sử dụng để hạn chế chuyện “đánh quả lẻ” nhằm “ăn bánh mì của dân”. Cái cảm giác về sự an tâm và lành mạnh lúc đi qua Bình Dương luôn rất lớn, và do đó, kéo theo niềm tin và thiện cảm về một chính quyền tử tế, trong sạch, vì dân. Tôi tin là chính quyền Thanh Hóa cũng sẽ làm được như thế, chỉ cần họ muốn làm.
Ví dụ thứ 2 nhưng mà tôi muốn nêu ra là Đà Nẵng. Chính quyền Đà Nẵng lập các trang mạng xã hội và để ở cơ chế công khai cho người dân tự do đăng bài phản ánh những hư hỏng, tiêu cực, bất cập trong địa phương, và họ thường nhanh chóng có động thái xác minh, xử lý lúc thu được thông tin từ những trang mạng như thế.
Đó chính là thực hành dân chủ và là một cách hay để người dân giúp chính quyền làm tốt vai trò của mình đồng thời tự hoàn thiện bộ máy. Đó cũng là cách để người dân lấy lại tự tin, tăng lên vai trò làm chủ và ý thức về trách nhiệm công dân của mình – tức cũng là đang tự hoàn thiện. Chính sách công trong sạch, thủ tục nhanh gọn người dân thân thiết và có trách nhiệm, đó là những yêu cầu rất cơ bản để kiến tạo hình ảnh, thu hút đầu tư và thu hút du lịch.
Người Thanh Hóa ở địa phương, tôi nghĩ, cần thành thật nhìn ra những hạn chế, những nét xấu trong tính tình của mình thì mới có cơ may tự thay đổi, vì đó là điều kiện tiên quyết.
Hoàng Tuấn Công: Tôi đã từng có một bài viết khá dài chỉ ra nhiều điểm bất ổn trong những nhận xét, kết luận của GS Trần Ngọc Thêm về “tính cách người Thanh Hóa” đăng trên trang mạng xã hội tư nhân Tuấn Công Thư Phòng. Sau lúc đọc bài viết, một độc giả bình luận: “Anh phân trần sao chứ tôi thấy rõ ràng dân Thanh Hóa tới đâu người nào cũng sợ, từ trong nước ra tới ngoài nước”. Ông có suy nghĩ gì về điều này ko?
Thái Hạo: Người Việt, trong mắt tôi, còn quá nhiều những hạn chế từ phong tục, tập quán, lối sống, tư duy, quan niệm…, cho tới việc tiếp cận với các trị giá văn minh của nhân loại. Vì thế, theo tôi, thay vì đặt vấn đề về người ở một tỉnh, một vùng nào đó thì nên xuất phát từ một cái nhìn bao quát hơn, đó là “tâm hồn dân tộc”. Trên ý thức đấy, trong điều kiện hiện thời, ý thức về quyền công dân, quyền con người cho tới các trị giá tư nhân và sự độc lập tư nhân phải là quan tâm hàng đầu của giáo dục và sự kiến tạo ý thức nòi giống từ mọi phương diện; vì chỉ có như thế, những nền tảng thuộc về con người mới có thể được đắp vững, hòng làm cơ sở cho việc kiến tạo một xã hội văn minh, thịnh vượng.
Tôi là người rất dị ứng với những sự kỳ thị vùng miền. Vì sự dị ứng này nhưng mà tôi đã từng có những phản ứng gay gắt, làm mất một số bè bạn cũng vì nhìn thấy những sự kỳ thị như thế.
Một ví dụ, theo thời kì, từ sau 1975 tới nay, sự phân biệt, kỳ thị Nam – Bắc, như quan sát của tôi, thì hình như ngày càng phức tạp và trở thành nặng nề hơn. Bản thân tôi, vì nhìn nhận rằng tính cách vùng miền vốn là thành phầm của những điều kiện sống sót, giao lưu, xúc tiếp…, nhưng mà tạo nên. Vì thế, ngoài những hành vi vi phi pháp luật và giày xéo lên đạo đức phổ quát thì tính cách nên được tôn trọng như là một thế tất và một đặc trưng văn hóa, chứ ko phải là phán xét nhau. Hơn bao giờ hết, dân tộc Việt Nam đang cần được hàn gắn, “hòa giải” và chung tay kiến tạo các trị giá cơ bản cho một xã hội thịnh vượng trong tương lai. Với ý thức đấy, tôi chỉ có một khát khao, là tất cả người dân Việt Nam xích lại gần nhau, sống trong tình đồng bào bằng thông cảm, thấu hiểu cho một mục tiêu lớn và lý tưởng lớn, là văn minh cho Việt Nam mình.
Cuối cùng, tôi muốn mượn lời cảm thán của nhà văn Nam Cao: “Chao ôi! Đối với những người ở quanh ta, nếu ta ko cố tìm nhưng mà hiểu họ, thì ta chỉ thấy họ gàn dở, ngu ngốc, bủn xỉn, xấu xa, bỉ ổi… toàn những cớ để cho ta tàn nhẫn; ko bao giờ ta thấy họ là những người đáng thương; ko bao giờ ta thương…”.
Nhớ để nguồn bài viết này: Tính cách người Thanh Hóa và sự kỳ thị vùng miền của website bangtuanhoan.edu.vn
Phân mục: Phong thủy
Đặt mâm cúng tất niên cuối năm 2022 tại đây: cungtatnien.com
#Tính #cách #người #Thanh #Hóa #và #sự #kỳ #thị #vùng #miền
[rule_{ruleNumber}]
[box type=”note” align=”” class=”” text-align: left;”>Hoàng Tuấn Công: Thưa ông Thái Hạo, tôi có đọc một số bài viết ông nói đến tới những thói hư tật xấu mang tính cố hữu của người Việt. Gần đây nhất là bài “Tiếng cười, tiếng chửi và tiếng nói” trên mục Tiếng Việt – Văn Việt – Người Việt của báo Nông nghiệp Việt Nam.
Vậy ông có bài viết nào về tính cách của người Thanh Hóa ko?
Thái Hạo: “Người Thanh Hóa?” là câu hỏi nhưng mà tôi đã ko ít lần thu được từ bè bạn trên nhiều vùng non sông; và tôi đã luôn nói ra cảm nhận, cái nhìn của mình, tuy vậy lại chưa bao giờ viết về chủ đề này. Việc có nhiều người đặt câu hỏi về tính cách người Thanh Hóa có nhẽ vì họ thấy tôi quê Thanh Hóa, nhưng mà những sự đồn đoán, những “lời ong tiếng ve” về người Thanh Hóa thì họ lại đã nghe nhiều, nhưng mà chưa rõ thực hư thế nào. Chính vì những “tin đồn” ko ít kia nhưng mà nhu cầu kiểm chứng từ một người bản quán trở thành rất lớn chăng?
Hoàng Tuấn Công: Vậy, ông có ý định viết một vài bài về vấn đề khá rối rắm, phức tạp này ko?
Thái Hạo: Thực tình, tôi chưa nghĩ tới việc viết một bài về sự kỳ thị đối với dân tỉnh này tỉnh nọ vì tôi cho rằng đó là một thái độ rất ngu xuẩn bị sinh ra bởi việc gọt sạch các điều kiện sống và các yếu tố lịch sử, giao lưu – xúc tiếp, lại thiếu hiểu biết về sự nhiều chủng loại văn hóa vùng miền và một ý thức đa nguyên văn hóa. Cái đáng lên án ko phải là những khác lạ, và điều cần bảo vệ là sự nghiêm minh của pháp luật, chứ ko phải là câu chuyện tính tình. Sống và làm ăn với nhau, dù là với bất kỳ người nào, thì nên văn minh bằng cách sòng phẳng, đừng cả nể và tỏ ra khoáng đạt để lúc ko được đáp lại như ý thì quay ra thất vọng và chỉ trích rồi quy chụp. Tôi có bè bạn thân quý trên khắp mọi miền non sông, và chưa từng gắn cho dân một tỉnh nào một cái nhãn để rồi cư xử với họ như một thể thống nhất. Và tôi ko tài nào hiểu nổi rằng lại có một lối xử sự mang tính kỳ thị vùng miền như thế giữa thế kỷ 21 này.
Phân biệt xuất phát từ những khảo sát để thấy sự khác lạ thì rất nên, vì nó làm thành cơ sở cho việc sửa đổi, chung sống, “dụng nhân như dụng mộc”…, nhưng phân biệt đối xử như một sự kỳ thị thì đích thị là một lối quan niệm và ửng xử tệ hại.
Hoàng Tuấn Công: Ông nhìn nhận thế nào về sự phân biệt đối xử, sự kỳ thị (thỉnh thoảng chỉ là những lời nhận xét, đồn đại…) đối với người Thanh Hóa, đặc thù là những người lao động Thanh Hóa đang làm ăn ở các tỉnh ngoài?
Thái Hạo: Tôi là một người Thanh Hóa, sinh ra ở quê, lớn lên thì đi học 6 năm ở Huế, rồi đi làm và định cư ở vài tỉnh miền Đông Nam bộ. Suốt chừng đấy thời kì tha phương, xúc tiếp với bè bạn và đồng nghiệp ở nhiều vùng miền, thực tình tôi chưa thấy người nào có ác cảm hay sự kỳ thị đối với bản thân mình. Trái lại, đôi lúc tôi còn thấy mình được tôn trọng, yêu quý và được đón nhận trong tình bè bạn rộng lớn.
Từ lúc có mạng xã hội, trong mấy năm nay tham gia vào toàn cầu đấy, sự gặp mặt lại càng quảng đại hơn. Trong danh sách bè bạn Facebook của tôi có rất nhiều người thuộc các miền không giống nhau, phía Bắc, Tây Nguyên, Nam bộ, người Kinh, người dân tộc ít người, người Việt trong nước cho tới người Việt ở hải ngoại, nhưng tới nay tôi vẫn chưa nhận phải một thái độ phân biệt công khai nào với cái gốc tích Thanh Hóa của mình, nhưng mà hơn thế, chính tôi cũng luôn thu được tình cảm yêu quý của bè bạn khắp nơi.
Hoàng Tuấn Công: Là người đã từng có nhiều năm học tập và công việc ở các tỉnh phía Nam, ông có nhiều bè bạn và đồng nghiệp là người Thanh Hóa ko? Ông có cảm nhận thế nào về những người đồng hương của mình nơi đất khách?
Thái Hạo: Nơi làm việc nhưng mà tôi gắn bó trong khoảng thời gian dài nhất là một trường THPT chuyên ở một tỉnh miền Đông Nam bộ, ở đó, có tới hơn ¼ cán bộ, thầy cô giáo, viên chức là người Thanh Hóa; trong đó hiệu trưởng và gần một nửa số tổ trưởng chuyên môn cũng là người Thanh Hóa, tức là người Thanh Hóa đi làm ăn xa là rất đông. Và thêm một điều nữa, là họ có ý thức cầu tiến, đầu tư cho chuyện học hành, chuyện chuyên môn một cách khá bài bản, nghiêm túc. Ở trong môi trường đấy, tôi cũng ko thấy người Thanh Hóa bị ghét. Trong môi trường làm việc này thì có điều tôi phải nói thật, là người Thanh Hóa có tính cách mạnh mẽ nhưng khá độc đoán, và “quân phiệt”. Riêng chuyện bè phái thì tôi lại ko hề thấy ở họ. Họ rành mạch và ko vì đồng hương nhưng mà bênh vực mù quáng.
Hoàng Tuấn Công: Tôi hiểu rằng, dù có lý lịch xuất thân Thanh Hóa, nhưng những người thuộc từng lớp trí thức hay lao động trí óc sẽ ít bị tác động bởi sự kỳ thị, phân biệt vùng miền hơn. Nguyên do, họ có thể tự khẳng định, tìm được chỗ đứng vững chắc nhờ trình độ, năng lực chuyên môn của mình. Nhưng ở trên, lúc nói về sự phân biệt đối xử, sự kỳ thị đối với người Thanh Hóa, tôi có nhấn mạnh “đặc thù là những người lao động Thanh Hóa”. Ý tôi, “người lao động” ở đây là những người làm người lao động, hoặc lao động tay chân tự do. Tôi biết ông đã từng có thời kì sống cùng những người Thanh Hóa làm người lao động cạo mủ cao su, hay trong các xưởng máy. Ông có cho rằng, bà con sẽ chịu sức ép nhiều hơn ko, và đã bao giờ nghe họ phàn nàn về sự kỳ thị vùng miền chưa, thưa ông?
Thái Hạo: Nếu thực sự có sự phân biệt/kỳ thị, thì có nhẽ với bộ phận này thì bộc lộ (phân biệt/kỳ thị) sẽ nhiều hơn và rõ hơn, thưa anh. Nhưng nhưng mà tôi cũng chỉ là nghe nói, chưa được chứng kiến tận mắt. Tới đây, tôi nghĩ vấn đề có nhẽ đã hé mở cho chúng ta một lối ra: học vấn. Học vấn càng cao xử sự càng đẹp thì sự kỳ thị càng dễ mất tích. Lúc này tôi đang nghĩ tới câu nói của cụ Phan Châu Trinh: “chi bằng học”. Nhưng mà điều này thì lại ko phải chỉ dành riêng cho một người nào cả.
Hoàng Tuấn Công: Tôi nghe nói người Thanh Hóa bị kì thị tới mức nhiều người lúc học tập, công việc, lao động ở tỉnh ngoài phát sinh tâm lý tự ti, tới độ ko muốn người khác biết gốc tích Thanh Hóa của mình, kể cả người có học hàm học vị tử tế. Lúc học tập, công việc ở tỉnh ngoài, ông thấy thế nào?
Thái Hạo: Chắc trên thực tiễn là có hiện tượng như anh vừa nêu. Bản thân tôi từng nghe nhưng cũng chỉ là nghe nói lại chứ chưa từng chứng kiến một trường hợp cụ thể nào như thế cả. Câu hỏi của anh làm tôi nhớ tới một người bạn đại học là dân Cơ Tu. Trong đợt kiến tập tại trường Quốc Học Huế, tôi làm trưởng nhóm, trước lúc tôi lên phát biểu và giới thiệu về nhóm mình thì người bạn đấy ghé vào tai và nói nhỏ: “Bạn giới thiệu tên thôi nhé, đừng nêu dân tộc”. Tôi ngạc nhiên và dần hiểu ra, lúc tự ti do sự kỳ thị hoặc những thang bậc trị giá xã hội bị xáo trộn thì con người thường có xu thế tự vệ bằng cách chối bỏ xuất xứ của mình và đồng thời sẽ học theo “quân thống trị” để dự phần vào giới “thượng lưu” kia.
Hoàng Tuấn Công: (Cười) Ồ. Ông đưa ra ví dụ và lý giải thú vị quá!
Thái Hạo: Vâng. Tôi nghĩ, đó là một phản ứng tâm lý có tính quy luật. Và giả sử có người Thanh Hóa nào đã “sinh tâm lý tự ti, tới mức ko muốn người khác biết gốc tích Thanh Hóa của mình” thì điều đó cũng là hiểu được, nếu trên thực tiễn ở vùng họ sinh sống hay làm việc, người Thanh Hóa đang bị kỳ thị ở mức nặng nề. Tuy vậy, cũng xin được nhắc lại, những nơi tôi đã đi qua, đã sống thì chưa từng gặp một “người Thanh Hóa” nào hành xử như thế cả!
Hoàng Tuấn Công: Năm 2016, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn – Đại học Quốc gia Hồ Chí Minh tổ chức tọa đàm “Xây dựng phương pháp nghiên cứu tính cách vùng miền: Trường hợp tính cách người Thanh Hóa”. GS.TSKH Trần Ngọc Thêm là báo cáo viên. Trong tham luận của mình, GS Thêm đã “hệ thống hóa thành bảy tật bệnh của người Thanh Hóa: ăn trộm vặt, gian dối, hám lợi, ích kỷ, hiếu thắng, hay gây sự, cực đoan, ngông nghênh”. Ông có nhận xét gì về điều này?
Thái Hạo: (Cười). Tôi nghĩ, giáo sư Thêm sẽ ít tự tin hơn về kết luận của mình nếu mang những “tật bệnh” đấy nhưng mà soi vào dân ở bất kỳ tỉnh nào. Tức là phải nhìn những “tật bệnh” đấy từ góc độ cá thể và chỉ từ cá thể; lúc đấy nhưng mà mang gốc tích của những cá thể đấy ra để gán cho dân của cả một tỉnh thì ko tỉnh nào ko “ăn trộm vặt, gian dối, hám lợi, ích kỷ, hiếu thắng, hay gây sự, cực đoan, ngông nghênh” cả! Trong logic học, kết luận này của giáo sư Thêm là một lỗi tư duy, gọi là lỗi ngụy biện nói chung vội vã.
Tôi chưa phủ nhận kết luận của GS Thêm, nhưng tôi ko chấp nhận “phương pháp” của ông, vì thực ra ở đó chưa trình diễn được một phương pháp nào cả, đó chỉ là những phán xét cảm tính ko có cơ sở dữ liệu khoa học cũng như các phương pháp xã hội học khoa học.
Hoàng Tuấn Công: Vậy xin hỏi, với bản thân mình thì ông tự ti, tự tin, hay tự hào lúc là người Thanh Hóa?
Thái Hạo: Phải thú nhận rằng, bản thân tôi ko hề tự ti về quê quán Thanh Hóa của mình, nhưng mà còn có phần trái lại nữa. Ko phải vì những cái nhãn như “đất vua” hay “địa linh anh tài” nhưng mà người ta hay dùng để tự hào, nhưng mà vì tôi hiểu rằng, con người ở đâu cũng có tốt có xấu, tôi ko muốn mang vác cả một tỉnh hay một quốc gia trên lưng mình. Trị giá của một con người là do họ tự kiến tạo và chịu trách nhiệm, ko nhân danh, ko vay mượn, ko “tự hào ké”. Ngô Bảo Châu là một người Việt Nam, nhưng ko vì thế nhưng mà tôi lấy làm tự hào; các quan chức cấp cao người Việt làm ra những việc thương luân bại lý tới mức bị kỷ luật hoặc tù tội, thì cũng ko phải vì thế nhưng mà tôi lấy làm xấu hổ cho bản thân mình. Nếu có điều gì đó đáng xấu hổ (hay tự hào) thì chỉ là về chính bản thân mình đã chưa sống xứng đáng với tư cách công dân của một non sông, là tạo ra nhiều trị giá và sẵn sàng phê phán chính quyền một cách mạnh mẽ hơn.
Hoàng Tuấn Công: Vậy, theo ông, tính cách của người Thanh Hóa về cơ bản có gì khác so với các vùng miền khác, nhưng mà thân thiện nhất là các tỉnh phụ cận và vùng đồng bằng Bắc bộ?
Thái Hạo: Thanh Hóa là “đất Mường”, nơi đây đủ xa với Hán để ko phải chịu một tác động trực diện và thô bạo, lại là vùng đất chuyển tiếp với Đàng Trong, vì thế Thanh Hóa có vị trí và địa hình để giữ được những căn tính vừa hoang vu, mạnh mẽ, vừa ko quá xa các thành tựu văn minh để có điều kiện tiếp thu. Tính cách Thanh Hóa, vì thế, với tôi, vừa là một tồn lưu dai sức từ những buổi đầu dựng nước, vừa là một sự năng động và thích ứng sống còn. Tính cách đấy, làm ra một chân dung ý thức vừa thủ cựu, vừa linh động, vừa quyết liệt – cực đoan vừa mềm mỏng tùy thời. Thêm nữa, Thanh Hóa, cũng giống như nhiều tỉnh miền Trung, ko được tự nhiên ưu đãi nhiều mặt, do đó, việc mưu sinh/sống sót là một thử thách lớn. Chính những ràng buộc đấy đã làm ra một Thanh Hóa vừa ko đầu hàng số phận, luôn khát khao vươn lên vừa cũng vì thế nhưng mà đầy “quyền biến” thủ thuật. Nhưng tự trong sâu thẳm, tôi thấy, người Thanh Hóa sống có nghĩa khí, nhất là trong những hoàn cảnh ngặt nghèo, họ dám từ bỏ, xả bỏ và lì lợm theo đuổi lối sống của mình.
Hoàng Tuấn Công: Dân gian có câu “Ko có lửa làm sao có khói”. Ko lẽ bỗng dưng người đời lại có thành kiến với người Thanh Hóa, nhưng mà ko phải là một địa phương nào khác. Vậy theo ông, xuất phát từ đâu nhưng mà người ta lại có ác cảm với người Thanh Hóa, lâu dần trở thành thành kiến?
Thái Hạo: Tôi nghĩ, sự “ác cảm” với “người Thanh Hóa” của một bộ phận cư dân Việt ngày nay là một thành phầm hậu kỳ, nếu ko nói là rất gần đây thôi. Từ sau 1975 với các đợt di trú lớn của chính sách Kinh tế mới và nhất là từ sau Đổi mới, do điều kiện sống khó khăn, lại đông dân, người Thanh Hóa túa đi khắp nơi và ở đâu trên các vùng đất mới họ cũng chiếm một tỉ lệ lớn, điều đó gây ra những phức tạp tỉ lệ thuận với số dân.
Từ vùng khó khăn đi ra, cùng với lối sống cầu tiến và sự quyết liệt trong tính tình ít nhiều mang tính duy lợi, người Thanh Hóa thường nổi trội ở những mặt nào đó, đặc thù là trên tuyến đường công – danh. Không những thế, trong cái tập thể người Thanh Hóa đông đảo ở những vùng đất mới kia cũng sẽ có một bộ phận tìm cách khẳng định mình hay mưu cầu lợi danh một cách ko đẹp, thỉnh thoảng chính bộ phận này đã làm lu mờ đi cái phần vốn lớn hơn rất nhiều đang mưu sinh và tạo lập tương lai một cách tử tế. Ở đây, tôi nghĩ là cần một thống kế xã hội học nghiêm túc để làm cơ sở cho những kết luận (nếu vẫn muốn một kết luận), thay vì chỉ nhìn vào vài hiện tượng tư nhân/ cá thể/ cá biệt như cách nhưng mà người ta đặt ngón tay sát vào mắt mình để ko còn nhìn thấy được đồng ruộng sông biển phía trước nữa.
Hoàn cảnh sống (cả tự nhiên, xã hội, thiết chế…) quyết định tính cách con người, sự nghèo khổ do tự nhiên khắc nghiệt và quản trị thấp kém đã sinh ra những tính tình nhất mực, vì một lý do rất chính đáng: Quyền sống, bản năng sống. Tức là, nếu có nét tính cách nào đó của người Thanh Hóa (và một số tỉnh miền Trung có cùng hoàn cảnh) là ko tốt thì tôi tin rằng, chỉ cần lúc sự giàu mạnh có mặt, những bộc lộ đấy sẽ tự nhiên mất tích nhưng mà ko cần phải “tuyên truyền” gì cả. Người miền Tây Nam bộ có phần khoáng đạt là vì họ được sống giữa những trù phú của đất đai, tôm cá, suốt đời ko lo bão tố, gió lào, lũ cuốn…
Hoàng Tuấn Công: Trên đây chúng ta nói tới sự kỳ thị, thành kiến đối với người Thanh Hóa chủ yếu trong cách xử sự, đối đãi mang tính chất tư nhân với nhau trong đời sống sinh hoạt hay công việc. Tuy nhiên, trong thực tiễn, đã có lúc tình hình trở thành nghiêm trọng hơn rất nhiều. Đó là sự kỳ thị, phân biệt đối xử mang tính chất tập thể, và trở thành một thứ luật bất thành văn nhắm vào tập thể người lao động xuất thân Thanh Hóa. Theo ông, vì đâu nhưng mà dẫn tới cơ sự này?
Thái Hạo: Đấy chính là một trong những điều khiến tôi rất băn khoăn. Cách đây 10 năm, tờ Dân trí có bài “Sự thực đằng sau việc lao động “Thanh Nghệ Tĩnh” bị tẩy chay”, trong đó nêu một lý do rất đáng suy ngẫm là “việc lao động Thanh Nghệ Tĩnh lợi dụng sự đông đảo về số lượng kết bè phái để tạo ra những cuộc đình công trên diện rộng”. Đây chính là lý do quan trọng nhưng mà người Thanh Hóa (và Nghệ – Tĩnh) bị nhiều doanh nghiệp, xí nghiệp từ chối, có lúc ngấm ngầm, có lúc công khai.
Điều đáng chú ý với tôi ko là “nguyên nhân” được bài báo nêu ra ở trên, nhưng mà là cái nhìn của họ (tin báo) với nguyên nhân đấy. Việc người lao động đấu tranh bằng lãn công, đình công là một quyền chính đáng được pháp luật bảo hộ, tuy nhiên như chúng ta đều biết về sự xung đột lợi ích của các ông chủ với người lao động, đặc thù là trong cơ chế còn nhiều bất cập như ở Việt Nam thì nguy cơ thiệt thòi vì yếu thế của người lao động lại càng lớn, và thực tiễn đang chứng minh cho điều đấy. Phần lớn người lao động là người ít học nên ko có đủ hiểu biết để đấu tranh với giới chủ, lại làm việc trong môi trường nhưng mà vai trò của tổ chức công đoàn còn chưa cao, thì phải nhìn việc đấu tranh bằng các phương thức hợp pháp của người lao động là một cách tự bảo vệ quyền lợi chính đáng nhưng mà chỉ có những người có dũng khí và khát vọng công bình mới có thể thực hiện. Tuy nhiên, như cách nói của bài báo thì điều đấy lại đang bị coi như một cái gì sai trái để gọi là “con sâu”, là “lợi dụng” là “lôi kéo”…
Tương tự, tin báo và dư luận xã hội nói chung đang vô tình hay cố ý nhìn méo mó đi vấn đề. Đáng tiếc hơn là những cách nhìn và lối nói như thế lại ko hiếm gặp trên tin báo đương thời. Theo tôi, những cách diễn ngôn và dư luận nói chung như đã nêu ở trên đã góp phần ko nhỏ vào việc làm xấu đi hình ảnh người Thanh – Nghệ – Tĩnh, ít nhất là trong lĩnh vực lao động ở các doanh nghiệp, xí nghiệp.
Thêm nữa, có những nhà máy công khai thông báo ko tuyển lao động Thanh – Nghệ – Tĩnh (lý do thì như đã nêu ở trên), đó là một hành vi vi phi pháp luật rất nghiêm trọng. Xin hỏi, các cơ quan chấp pháp ở đâu lúc làm ngơ/dung túng cho những hành xử thô bạo và phản văn hóa như thế, nhất là lúc chúng ta đã biết rõ một phần nguyên nhân về tính lợi ích ko lấy gì làm tử tế của các doanh nghiệp đấy đối với người lao động?!
Hoàng Tuấn Công: Người Thanh Hóa (cụ thể là về phía chính quyền, người dân đang sinh sống trong tỉnh và những người học tập, công việc, lao động ở tình ngoài) phải làm gì để xoá bỏ thành kiến của mọi người?
Thái Hạo: Tôi vẫn luôn tâm niệm rằng, trưởng thành, trước hết là một nghĩa vụ tư nhân. Mỗi người phải tự hoàn thiện bản thân mình trước hết, tạo ra trị giá cả vật chất lẫn ý thức. Trước lúc yêu cầu một sự tôn trọng thì từng người phải có ý thức tự trọng cái đã. Tôi vẫn hay phát biểu rằng, “tự hào ít thôi, chúng ta còn nhiều thói xấu cần phải sửa để trở thành văn minh”.
Không những thế, cũng cần nhìn rõ rằng, kỳ thị là thành phầm tồi tệ của bất kỳ xã hội nào, nó bị gây ra bởi thành kiến, bởi lỗi tư duy; và, nó (kỳ thị) là một xử sự vi phi pháp luật. Để văn minh hóa một tập thể thì pháp luật phải có những chế tài và chính sách rõ ràng, cụ thể, nghiêm minh hòng ngăn chặn tình trạng này. Đó cũng là hành xử của tất cả tất cả các nước tiến bộ trên toàn cầu.
Thêm nữa, cái cách nhưng mà chính quyền hành xử với dân trên ý thức có tôn trọng pháp luật hay ko, có đảm bảo các trị giá văn minh hay ko, sẽ thế tất chi phối tới hành vi của người dân. Ko thể có một nhân dân lành mạnh nếu họ bị thống trị bởi một bộ máy thiếu tử tế. Và nếu quan sát rộng ra, thì dường như người dân Việt Nam đang ngày càng có những bộc lộ của sự xuống cấp trong tính tình, trong lối sống, trong tâm hồn và văn hóa của mình. Vì sao?
Về cụ thể, tới đây, tôi muốn nêu ra vài ví dụ về phương pháp nhằm xây dựng hình ảnh người Thanh Hóa trong mắt bè bạn cả nước. Trong suốt thời kì 10 năm tôi ở Bình Phước, thường xuyên vận chuyển qua địa phận Bình Dương, nhưng điều kỳ lạ là chưa từng gặp một đội cảnh sát giao thông nào trên quốc lộ 13, chỉ trừ tình huống là ở hiện trường các vụ tai nạn. Xin nhớ là 10 năm! Họ ko “núp lùm” để “vồ” người đi đường, có thể camera sẽ được sử dụng để hạn chế chuyện “đánh quả lẻ” nhằm “ăn bánh mì của dân”. Cái cảm giác về sự an tâm và lành mạnh lúc đi qua Bình Dương luôn rất lớn, và do đó, kéo theo niềm tin và thiện cảm về một chính quyền tử tế, trong sạch, vì dân. Tôi tin là chính quyền Thanh Hóa cũng sẽ làm được như thế, chỉ cần họ muốn làm.
Ví dụ thứ 2 nhưng mà tôi muốn nêu ra là Đà Nẵng. Chính quyền Đà Nẵng lập các trang mạng xã hội và để ở cơ chế công khai cho người dân tự do đăng bài phản ánh những hư hỏng, tiêu cực, bất cập trong địa phương, và họ thường nhanh chóng có động thái xác minh, xử lý lúc thu được thông tin từ những trang mạng như thế.
Đó chính là thực hành dân chủ và là một cách hay để người dân giúp chính quyền làm tốt vai trò của mình đồng thời tự hoàn thiện bộ máy. Đó cũng là cách để người dân lấy lại tự tin, tăng lên vai trò làm chủ và ý thức về trách nhiệm công dân của mình – tức cũng là đang tự hoàn thiện. Chính sách công trong sạch, thủ tục nhanh gọn người dân thân thiết và có trách nhiệm, đó là những yêu cầu rất cơ bản để kiến tạo hình ảnh, thu hút đầu tư và thu hút du lịch.
Người Thanh Hóa ở địa phương, tôi nghĩ, cần thành thật nhìn ra những hạn chế, những nét xấu trong tính tình của mình thì mới có cơ may tự thay đổi, vì đó là điều kiện tiên quyết.
Hoàng Tuấn Công: Tôi đã từng có một bài viết khá dài chỉ ra nhiều điểm bất ổn trong những nhận xét, kết luận của GS Trần Ngọc Thêm về “tính cách người Thanh Hóa” đăng trên trang mạng xã hội tư nhân Tuấn Công Thư Phòng. Sau lúc đọc bài viết, một độc giả bình luận: “Anh phân trần sao chứ tôi thấy rõ ràng dân Thanh Hóa tới đâu người nào cũng sợ, từ trong nước ra tới ngoài nước”. Ông có suy nghĩ gì về điều này ko?
Thái Hạo: Người Việt, trong mắt tôi, còn quá nhiều những hạn chế từ phong tục, tập quán, lối sống, tư duy, quan niệm…, cho tới việc tiếp cận với các trị giá văn minh của nhân loại. Vì thế, theo tôi, thay vì đặt vấn đề về người ở một tỉnh, một vùng nào đó thì nên xuất phát từ một cái nhìn bao quát hơn, đó là “tâm hồn dân tộc”. Trên ý thức đấy, trong điều kiện hiện thời, ý thức về quyền công dân, quyền con người cho tới các trị giá tư nhân và sự độc lập tư nhân phải là quan tâm hàng đầu của giáo dục và sự kiến tạo ý thức nòi giống từ mọi phương diện; vì chỉ có như thế, những nền tảng thuộc về con người mới có thể được đắp vững, hòng làm cơ sở cho việc kiến tạo một xã hội văn minh, thịnh vượng.
Tôi là người rất dị ứng với những sự kỳ thị vùng miền. Vì sự dị ứng này nhưng mà tôi đã từng có những phản ứng gay gắt, làm mất một số bè bạn cũng vì nhìn thấy những sự kỳ thị như thế.
Một ví dụ, theo thời kì, từ sau 1975 tới nay, sự phân biệt, kỳ thị Nam – Bắc, như quan sát của tôi, thì hình như ngày càng phức tạp và trở thành nặng nề hơn. Bản thân tôi, vì nhìn nhận rằng tính cách vùng miền vốn là thành phầm của những điều kiện sống sót, giao lưu, xúc tiếp…, nhưng mà tạo nên. Vì thế, ngoài những hành vi vi phi pháp luật và giày xéo lên đạo đức phổ quát thì tính cách nên được tôn trọng như là một thế tất và một đặc trưng văn hóa, chứ ko phải là phán xét nhau. Hơn bao giờ hết, dân tộc Việt Nam đang cần được hàn gắn, “hòa giải” và chung tay kiến tạo các trị giá cơ bản cho một xã hội thịnh vượng trong tương lai. Với ý thức đấy, tôi chỉ có một khát khao, là tất cả người dân Việt Nam xích lại gần nhau, sống trong tình đồng bào bằng thông cảm, thấu hiểu cho một mục tiêu lớn và lý tưởng lớn, là văn minh cho Việt Nam mình.
Cuối cùng, tôi muốn mượn lời cảm thán của nhà văn Nam Cao: “Chao ôi! Đối với những người ở quanh ta, nếu ta ko cố tìm nhưng mà hiểu họ, thì ta chỉ thấy họ gàn dở, ngu ngốc, bủn xỉn, xấu xa, bỉ ổi… toàn những cớ để cho ta tàn nhẫn; ko bao giờ ta thấy họ là những người đáng thương; ko bao giờ ta thương…”.
Nhớ để nguồn bài viết này: Tính cách người Thanh Hóa và sự kỳ thị vùng miền của website bangtuanhoan.edu.vn
Phân mục: Phong thủy
Đặt mâm cúng tất niên cuối năm 2022 tại đây: cungtatnien.com
#Tính #cách #người #Thanh #Hóa #và #sự #kỳ #thị #vùng #miền
[/box]
#Tính #cách #người #Thanh #Hóa #và #sự #kỳ #thị #vùng #miền
Nhớ để nguồn: Tính cách người Thanh Hóa và sự kỳ thị vùng miền tại bangtuanhoan.edu.vn
Chuyên mục: Phong thủy